Technik.rolnik 321[05] z1.03_u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Paweł Kołacz
Gospodarowanie sprzętem rolniczym 321[05].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
dr inŜ. Halina Garbowska
mgr inŜ. Daniel Grzesiak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Paweł Kołacz
Konsultacja:
mgr Rafał Rzepkowski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[05].Z1.03,
„Gospodarowanie sprzętem rolniczym”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik rolnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Mechanizacja i rodzaje środków transportowych w gospodarstwie rolnym 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Rodzaje uszkodzeń maszyn, przyczyny powstawania, metody naprawy 12
4.3. Konserwacja i przechowywanie sprzętu rolniczego 18
4.4. Produkty naftowe 23
5. Sprawdzian osiągnięć 28
6. Literatura 32

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o gospodarowaniu sprzętem
rolniczym.
W poradniku znajdziesz:
− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
− cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
− materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
− zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
− sprawdzian postępów,
− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
− wykaz literatury uzupełniającej.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Schemat układu jednostek modułowych
321[05].Z1.01
Obsługiwanie i prowadzenie
ciągnika rolniczego
321[05].Z1
Mechanizacja
w gospodarstwie rolnym
321[05].Z1.02
UŜytkowanie maszyn i urządzeń
stosowanych w produkcji rolniczej
321[05].Z1.03
Gospodarowanie sprzętem
rolniczym

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Gospodarowanie sprzętem
rolniczym” powinieneś umieć:
− odczytywać i sporządzać rysunki techniczne,
− posługiwać się dokumentacją techniczno-technologiczną,
− charakteryzować środki transportu rolniczego oraz określać ich zastosowanie,
− określać uszkodzenia urządzeń, maszyn i sprzętu stosowanego w rolnictwie,
− określać metody naprawy sprzętu rolniczego,
− konserwować sprzęt, narzędzia i maszyny rolnicze,
− przechowywać sprzęt, maszyny i urządzenia rolnicze,
− rozróŜniać produkty naftowe i prawidłowo je stosować,
− określać metody i środki zapobiegania szkodliwym czynnikom środowiska pracy,
− interpretować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska,
− obsługiwać komputery i urządzenia towarzyszące,
− współpracować w zespole.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
– scharakteryzować sprzęt stosowany w rolnictwie do transportu,
– określić zasady obsługi i konserwacji sprzętu transportowego,
– dobrać środki transportu do określonej technologii produkcji z uwzględnieniem
warunków gospodarstwa rolnego,
– określić sposoby zapobiegania uszkodzeniom sprzętu rolniczego,
– wyjaśnić przyczyny uszkodzeń ciągników, maszyn i urządzeń oraz narzędzi rolniczych,
– scharakteryzować metody kwalifikowania maszyn do naprawy,
– posłuŜyć się instrukcjami obsługi maszyn, ciągników i urządzeń technicznych,
– określić warunki przechowywania sprzętu rolniczego,
– zastosować zasady konserwacji sprzętu rolniczego,
– pozyskać informacje na temat sposobu i warunków zakupu sprzętu rolniczego,
– określić zasady zespołowego uŜytkowania sprzętu rolniczego,
– przestrzegać zasad przechowywania i dystrybucji paliw oraz eksploatacji sprzętu
rolniczego,
– zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Mechanizacja i rodzaje środków transportowych
w gospodarstwie rolnym
4.1.1. Materiał nauczania
Transport rolniczy w gospodarstwie spełnia bardzo waŜne zadanie ze względu na
sezonowe nasilenie prac związanych z terminami agrotechnicznymi, kosztami, duŜą
róŜnorodnością przewoŜonych materiałów transportowych, małymi prędkościami
i odległościami, jakie naleŜy pokonać.
Zadaniem transportu rolniczego jest celowe przemieszczanie wytworzonych produktów
i zaopatrzenie w środki potrzebne do produkcji w gospodarstwie. MoŜemy powiedzieć, Ŝe
transport dokonuje się wewnątrz gospodarstwa i w jego obrębie oraz na zewnątrz
gospodarstwa. Na czynności transportowe w gospodarstwach rolniczych przypada 40–60%
ogólnych nakładów pracy.
Transport wewnętrzny charakteryzuje się następującymi cechami:
− jest wykonywany w trudnych warunkach terenowych i atmosferycznych przez co
zmniejsza się wydajność, zwiększają się koszty eksploatacji, konserwacji i napraw,
− przemieszczane są róŜne produkty: sypkie, objętościowe, płynne co sprawia, Ŝe trzeba
korzystać z róŜnorakich środków transportowych,
− przewoŜenie na niewielkie odległości powoduje straty czasu związane z załadunkiem
i rozładunkiem,
− nasilenie prac transportowych związane jest z terminami agrotechnicznymi
produktów terminowością sprzętu produktów rolnych.
Transport zewnętrzny wykonywany przy pomocy ciągników z przyczepami jest mało
opłacalny ze względu na duŜe koszty transportu i małą prędkość przemieszczania. Dlatego
coraz częściej transport zewnętrzny ciągnikowy jest wypierany przez transport samochodowy,
czego przykładem jest transport buraków cukrowych, rzepaku czy zboŜa przez firmy
wyspecjalizowane. Dokonywany jest w odpowiednich terminach dostaw tych produktów do
odbiorców lub bezpośrednio do przetwórców produktów rolniczych. W celu
zmechanizowania transportu rolniczego na terenie gospodarstwa rolnego stosuje się sprzęt
przyspieszający czas wykonywania załadunku i rozładunku, eliminujący cięŜką, fizyczną
pracę człowieka.
W celu zwiększenia mechanizacji i efektywności pracy w gospodarstwach rolniczych
stosuje się wewnątrz gospodarstwa następujące środki transportowe:
− kołowe,
− szynowe,
− umiejscowione.
Kołowe środki transportowe wykorzystywane są do przewozów wewnątrz i na zewnątrz
gospodarstwa i są dostosowane do przetaczania ręcznego lub przy uŜyciu siły pociągowej
Ŝywej lub mechanicznej.
Zalety kołowych środków transportowych:
− moŜliwość przewozu produktów z pola bezpośrednio do odbiorców,
− łatwość poruszania się w trudnym terenie (polu) ze względu na ogumione koła,
− skrócenie czasu wykonywania prac polowych i transportowych,
− transport w dowolnym kierunku i niezaleŜnie się od pogody,

7
− moŜliwość nadbudowy środków transportowych zwiększającej powierzchnie załadunku,
− transport róŜnorakich ładunków.
Do kołowych środków zaliczamy: taczki i wózki ręczne jako najprostsze środki
transportu. SłuŜą do przewoŜenia lŜejszych ładunków na niewielkie odległości. MoŜemy
przemieszczać ładunki sypkie, spakowane, objętościowe i długie. Wykorzystywane są one
równieŜ w produkcji zwierzęcej przy dostarczaniu pasz. CięŜar transportowanych towarów
waha się od 50 do 300kg. Posiadają koła ogumione. Taczki kołowe i róŜnego rodzaju wózki
transportowe znajdują ciągle szerokie zastosowanie w gospodarstwach nie tylko rolniczych.
W małych gospodarstwach i w terenach górzystych wykorzystywane są wozy
gospodarcze czterokołowe, ogumione. Jako siła pociągowa słuŜą konie. Wozy słuŜą do
przewoŜenia ładunków na niewielkie odległości. Ich konstrukcja pozwala na zmianę skrzyni
ładunkowej i dostosowanie do potrzeb transportowych.
W transporcie po drogach publicznych powinny posiadać światła odblaskowe
i oświetlenie podczas jazdy o zmroku. Mogą przewozić materiały o masie 1500–2000 kg.
Stosowane w rolnictwie wózki akumulatorowe przemieszczają materiały na niewielkie
odległości w workach, paczkach lub skrzyniach. Sprawnie się poruszają po drogach
o utwardzonej i równej powierzchni. Wózek akumulatorowy jest zasilany z baterii
akumulatorów. Sterowanie prędkościami i kierunkiem jazdy następuje z pomostu kierowcy,
który powinien posiadać przeszkolenie do prowadzenia i obsługi. Jest napędzany silnikiem
elektrycznym o mocy około 5 kW.
Rys. 1. Wózek akumulatorowy [8]
Szynowe środki transportowe posiadają ograniczone zastosowanie i są wykorzystywane
głównie w budynkach gospodarskich i pomiędzy nimi, do transportowania pasz na niewielkie
odległości i materiałów do wytwarzania pasz.
Nie wymagają większych nakładów na uŜytkowanie, konserwację czy naprawy. Do
przemieszczania wykorzystywana jest siłą człowieka, przez co praca jest uciąŜliwa, rzadziej
posiadają napędy. Wadą ich jest ograniczony zakres wykorzystania i utrudniona praca
w okresach jesienno-zimowych.
Kolejki szynowe składają się z torów i wózków. W pomieszczeniach szyny powinny być
ułoŜone równo z posadzką korytarzy przejazdowych, aby moŜliwy był przejazd innymi
kołowymi środkami transportu. Na zewnątrz szyny układane są na podkładach drewnianych,
długie szyny są łączone za pomocą śrub, co umoŜliwia zmianę trasy torów. Na
skrzyŜowaniach torów zamontowane są tarcze obrotowe umoŜliwiające zmianę kierunków
ruchu wózków. Wykorzystywane wózki transportowe szynowe posiadają pojemnik

8
przechylny w celu łatwiejszego opróŜniania. Ładowność wózków szynowych przetaczanych
ręcznie wynosi około 500 kg.
W wielu gospodarstwach rolnych stosowane są kolejki wiszące składające się z toru
jezdnego szynowego i wózków podwieszanych. Wewnątrz obiektów gospodarczych szyna
jest często podwieszana do belek stropowych, na zewnątrz stosuje się podpory ramieniowe
pojedyncze lub podpory bramowe podwójne. Podwieszenie szyny musi zapewniać swobodne
i bezkolizyjne toczenie się rolek wózka transportowego. W miejscach skrzyŜowań stosowane
są iglice pojedyncze lub zwrotnice ramowe. Wózki wykonane są jako płaska platforma lub
mogą posiadać szczelne pojemniki, które posiadają mechanizm przechylania w celu
ułatwienia załadunku i wyładunku.
Kolejki szynowe naziemne są najczęściej dwutorowe. Ich instalowanie jest kosztowne
i pracochłonne, dlatego zainstalowane powinny być w miejscach o długim okresie
eksploatacji. Są wypierane przez kołowe środki transportowe.
DuŜą rolę spełniają w gospodarstwach rolnych przenośniki mechaniczne, których
elementy przenoszenia napędzane są silnikami elektrycznymi. Są to przenośniki cięgnowe:
taśmowe, czerpakowe i zgarniakowe i przenośniki bezcięgnowe: ślimakowe i czerpakowe.
Przenośniki ślimakowe słuŜą do przemieszczania róŜnych materiałów w inne miejsca
w płaszczyźnie poziomej, pionowej i skośnej.
Rys. 2. Przenośnik ślimakowy T 206/2 [8]
Największe zastosowanie w technice rolniczej znalazły przenośniki ślimakowe, które
mogą pracować w płaszczyźnie poziomej, pionowej i ukośnej. Podstawowym zespołem
roboczym jest napędzany ślimak. Ich konstrukcja umoŜliwia samoczynne pobieranie
materiałów sypkich z pryzmy. MoŜe być równieŜ wyposaŜony w kosz zasypowy, z którego
materiał jest pobierany i dalej przemieszczany. Przenośniki ślimakowe są stosowane w wielu
maszynach rolniczych i kombajnach zboŜowych.
Przenośniki taśmowe są napędzane silnikami elektrycznymi z wykorzystaniem przekładni
pasowych lub zębatych. Elementami roboczymi są taśmy gumowe wzmacniane przekładkami
ich powierzchnia robocza moŜe być płaska lub wklęsła, mogą pracować w płaszczyźnie
poziomej lub skośnej.

9
Rys. 3. Przenośnik taśmowy [8]
Przy ich wykorzystaniu moŜemy przemieszczać materiały sypkie, paczkowane, bryłowe
i objętościowe. Mogą pracować w płaszczyźnie skośnej do 35°. Przenośniki taśmowe są
urządzeniami pracującymi równieŜ jako podzespoły maszyn rolniczych.
Przenośniki zgarniakowe słuŜą do przemieszczania materiałów sypkich, pasz i roślin
okopowych. Elementami roboczymi są płaskowniki, tarcze lub palce przymocowane do
łańcuchów. Posiadają koryta o przekroju prostokątnym lub trapezowym oraz pracującym
wewnątrz łańcuchu lub linach.
Rys. 4. Przenośnik zgarniakowy [8]
Przenośniki zgarniakowe mogą przemieszczać materiały w płaszczyźnie poziomej lub
ukośnej pod kątem 30°.
Przenośniki czerpakowe zwane często kubełkowymi mają najszersze zastosowanie
w mechanizacji rolnictwa jako podzespoły róŜnych maszyn. Przenoszą róŜne materiały
w płaszczyźnie ukośnej i pionowej. Częściami roboczymi są czerpaki przymocowane do
łańcucha lub pasa. Aby zapobiec poślizgom na bębnie napędzającym zastosowano
powierzchnię uŜebrowaną.
Przenośniki wstrząsowe są uŜywane do przemieszczania materiałów tylko w płaszczyźnie
poziomej. Stosowane są w magazynach zboŜowych i mogą przemieszczać tylko materiały
sypkie. Zespołem roboczym jest cylinder zawieszony na drewnianych spręŜynach, napęd
otrzymuje od silnika poprzez układ korbowy, cylinder wykonuje ruchy wahadłowe. Materiał
jest przemieszczany w jednym kierunku.

10
Przenośniki pneumatyczne mają prostą budowę i przemieszczają materiały w płaszczyźnie
poziomej, pionowej i ukośnej w ruchu prostoliniowym lub łukowatym na odległość.
Czynnikiem roboczym jest powietrze o prędkości 15–20 m/s. Są proste w budowie i obsłudze.
RozróŜniamy przenośniki tłoczące i ssąco-tłoczące. W przenośnikach tłoczących elementem
roboczym jest wentylator promieniowy, który zasysa powietrze, a następnie tłoczy je do
przewodu, gdzie porywa przenoszone materiały. Wydajność przenośnika zmienia się
w zaleŜności od cech fizycznych przenoszonego materiału. W zbiorniku znajduje się zasuwa
regulująca wielkość szczeliny. Przenośniki ssąco-tłoczące wyposaŜone są w wentylator
o działaniu ssąco – tłoczącym. Wentylator posiada dwa przewody.
Rys. 5. Schemat pracy przenośnika ssaco-tłoczącego [8]
Przewód ssący zakończony jest ssawką do zasysania ziarna z pryzmy i przekazywania do
cyklonu. Przenośniki ssąco-tłoczące są najczęściej stosowane w magazynach zboŜowych.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób moŜna wprowadzić mechanizację transportu w gospodarstwie rolnym?
2. Jakie są kołowe środki transportu rolniczego?
3. Jakimi cechami charakteryzują się wózki transportowe?
4. Co to są wózki akumulatorowe i do czego słuŜą?
5. Jakie cechy charakteryzują transport wewnętrzny?
6. Jaki jest cel stosowania przenośników mechanicznych?
7. Jakie korzyści uzyskujmy ze stosowania przenośników taśmowych?
8. Dlaczego przenośniki czerpakowe są szeroko stosowane w technice rolniczej?
9. Czym charakteryzują się przenośniki ślimakowe?
10. Do czego słuŜą przenośniki pneumatyczne?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dostępnej literatury, sklasyfikuj urządzenia transportowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) sklasyfikować urządzenia transportowe,
2) wykonać tabelę przy pomocy komputera,
3) wypełnić tabelę,
4) wkleić wykonaną pracę do zeszytu.

11
WyposaŜenie stanowiska pracy:
– katalogi środków transportowych,
– stanowisko komputerowe,
– literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wyszukaj na stronie internetowej przenośnik pneumatyczny, narysuj schemat i oznacz
jego elementy.
1) wyszukać w Internecie przenośnik pneumatyczny,
2) narysować jego schemat,
3) określić poszczególne elementy na schemacie,
4) wkleić schemat do zeszytu.
– komputer z podłączonym Internetem,
– materiały i przybory do rysowania,
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zadania transportu rolniczego?
2) sklasyfikować i scharakteryzować kołowe środki transportowe?
3) określić wady kolejek szynowych naziemnych?
4) określić zastosowanie kolejki wiszącej?
5) rozróŜnić przenośniki mechaniczne od pneumatycznych?
6) określić zastosowanie przenośników taśmowych?
7) omówić wykorzystanie przenośników zgarniakowych?
8) scharakteryzować przenośników ślimakowych?
9) omówić wykorzystanie przenośników pneumatycznych?
10) wymienić zastosowanie przenośników w maszynach rolniczych?

12
4.2. Rodzaje uszkodzeń maszyn, przyczyny powstawania, metody
naprawy
Maszyny rolnicze są naraŜone na działanie obciąŜeń wywieranych przez środowisko,
w którym pracują. JeŜeli nastąpi przekroczenie dopuszczalnych obciąŜeń moŜe dojść do
uszkodzenia. Przyczynami uszkodzeń są równieŜ starzenie i zmęczenia materiałów. Maszyny
składają się z wielu elementów, które są wytwarzane w masowej produkcji. W związku z tym,
mogą pojawiać się usterki na skutek wad materiałowych, niewłaściwej technologii i błędów
popełnianych przez pracowników w czasie wytwarzania lub kontroli. Niektóre ukryte usterki
są moŜliwe do ujawnienia dopiero w trakcie eksploatacji. W trakcie eksploatacji maszyn
współpracujące ze sobą części mechanizmów wywołują róŜne zjawiska takie jak: tarcie,
wydzielanie się ciepła, utlenianie i erozja. Podczas tych procesów następuje stopniowe
pogarszanie stanu technicznego uŜytkowanych maszyn, przez co obniŜa się ich sprawność
techniczna. Postępujące obniŜenie sprawności technicznej powoduje uszkodzenia części
maszyn rolniczych. JeŜeli dana część nie nadaje się do naprawy, takie zuŜycie nazywamy
uszkodzeniem. W maszynach rolniczych rozróŜniamy dwa rodzaje zuŜyć:
− naturalne,
− awaryjne.
ZuŜycie naturalne następuje wówczas, gdy w wyniku długotrwałej pracy mechanizmów
i przestrzeganiu warunków technicznej obsługi następuje samoistne zuŜycie części. JeŜeli
w wyniku krótkotrwałej eksploatacji następuje zuŜycie części mamy do czynienia z zuŜyciem
awaryjnym np.: złamania, pęknięcia, zatarcia. ZuŜycie naturalne i awaryjne są zuŜyciami
fizycznymi. ZuŜycia mogą być :
− mechaniczne, spowodowane tarciem, procesem zmęczeniowym lub erozją,
− chemiczne, spowodowane róŜnego rodzaju korozją,
− cieplne, występujące na skutek działania wysokiej temperatury. Następuje wtedy zmiana
właściwości i struktury materiału np.: rozhartowanie części pod wpływem wysokiej
temperatury,
− elektryczne, spowodowane przepływem prądu elektrycznego np.: nadpalenie styków czy
zwęglenie izolacji przewodów elektrycznych.
Elementom maszyn rolniczych towarzyszy równieŜ zuŜycie ścierne, powodowane
ścieraniem polegającym na oddzielaniu cząstek materiału z powierzchni części.
Spowodowane jest to mikro skrawaniem, ścinaniem lub odrywaniem występów i nierówności
albo rysowaniem powierzchni przez cząsteczki ścierniwa. Procesowi ścierania towarzyszy
często zjawisko wykruszania cząsteczek, po czym następują odkształcenia spręŜyste
i plastyczne materiału.
ZuŜycie erozyjne charakteryzuje elementy układów hydraulicznych, w których przepływa
ciecz pod ciśnieniem i z duŜą prędkością na skutek, czego następuje wymywanie cząstek
metalu. Często temu procesowi towarzyszy proces korozyjny.
W układach hydraulicznych dochodzi równieŜ do zuŜycia zwanego kawitacją. Polega ono
na powstawaniu pęcherzyków gazu i pary. Zjawisku temu towarzyszy korozja i wymywanie
cząsteczek materiału z powierzchni, w której przepływa ciecz. Zjawisko erozji i kawitacji
doprowadza do ubytków materiału szczególnie w miejscach zwęŜeń przekrojów
przepływowych.

13
Rys. 6R
Rys. 6. Komputerowa symulacja zjawiska kawitacji [8]
Uszkodzenia części maszyn następują poprzez odkształcenia plastyczne wyraŜające
zmianę kształtu lub wymiaru przy zachowaniu cięŜaru. Uszkodzenie powodowane zuŜyciem
zmęczeniowym powstaje w wyniku duŜej liczby cyklicznych zmian, obciąŜeń między
współpracującymi częściami. ZuŜycie zmęczeniowe jest trudno dostrzegalne gołym okiem,
gdyŜ jego początkowymi objawami są mikropęknięcia.
W mechanizmach maszyn uszkodzenia często następują w wyniku zjawiska zmęczenia
powierzchniowego poprzez wykruszenia, wyłuszczenia i pitting. Wykruszenia są wynikiem
zgniotu materiału i działaniem sił tarcia. Łuszczenie jest charakterystyczne dla tarcia
występującego przy toczeniu, lub toczeniu z poślizgiem. Dotyczy to na przykład bieŜni
łoŜyska tocznego, gdzie dochodzi do zmęczenia materiału i do powstawania mikropęknięć
pod powierzchnią.
Pitting jest zuŜyciem gruzełkowatym i polega na ubytku materiału w wyniku cyklicznego
działania napręŜeń kontaktowych w obecności substancji smarującej. Występuje szczególnie
w łoŜyskach kulkowych i przekładniach zębatych na styku dwóch zębów.
W maszynach rolniczych często występuje uszkodzenie spowodowane uszkodzeniem
zmęczeniowym. Uszkodzeniom ulegają części najbardziej obciąŜone takie jak: wały
wykorbione i przeguby Cardana. Niebezpieczeństwem, jakie pociąga za sobą zmęczenie, jest
uszkodzenie najczęściej innych części maszyn. Zmęczenie objętościowe powstaje pod
wpływem działania obciąŜenia na całej części siłami cyklicznie zmieniającymi swoją wartość
i kierunek z duŜą częstotliwością.
W momencie przekroczenia wytrzymałości materiału następują mikropęknięcia, które
w konsekwencji powiększają się i dochodzi do uszkodzenia.
Naprawy maszyn mają na celu usunięcie wszystkich uszkodzeń i przywrócenie maszynie
właściwości umoŜliwiających jej prawidłowe funkcjonowanie. W technologii napraw maszyn
wyróŜniamy: naprawę bieŜącą, średnią i główną.
W naprawie bieŜącej najczęściej stosowaną następuję częściowy demontaŜ, podczas
którego naprawiamy lub wymieniamy uszkodzone części.
W trakcie naprawy głównej dokonujemy całkowitego demontaŜu maszyny, dokonujemy
weryfikacji wszystkich części. Uszkodzone regenerujemy lub wymieniamy na nowe. Po
dokonaniu takiej naprawy przywracamy maszynie jej właściwości techniczno-eksploatacyjne
zbliŜone do nowej maszyny.

14
Rys. 7. Schemat blokowy procesu technologicznego naprawy głównej [1, s. 34]
Naprawę średnią wykonujemy wówczas, kiedy pracochłonność i poniesione koszty są
pośrednie między naprawą główną i bieŜącą.
Obecnie większość napraw dokonuje się metodą stanowiskową. Wykonują ją
przeszkoleni pracownicy w zakładzie, gdzie przywraca się maszynie poprzednie wartości.
Tylko bardzo specjalistyczne naprawy dokonuje się w wyspecjalizowanych zakładach np.:
szlifowanie wałów, cylindrów czy naprawy i regulacje pomp wtryskowych.
Zakłady, które wcześniej wykonywały kompleksowo naprawy maszyn i ciągników np.:
Państwowe Ośrodki Maszynowe czy Zakłady Produkcyjno-Naprawcze Mechanizacji

15
Rolnictwa dzisiaj juŜ nie istnieją. Przed wykonywaniem naprawy określamy miejsce i części,
które wykazują uszkodzenie. Następnie dokonujemy mycia i demontaŜu uszkodzonej części.
Sprawdzamy jej uszkodzenie i przystępujemy do naprawy przez regenerację lub wymiany na
nową.
Regeneracja części jest procesem technologicznym, którego celem jest przywrócenie
zuŜytym lub uszkodzonym częściom pierwotnego kształtu i wymiarów w celu dalszego
uŜytkowania. Regenerować części maszyn moŜemy poprzez:
− obróbkę mechaniczną,
− obróbkę plastyczną,
− spawanie,
− napawanie,
− klejenie,
− lutowanie,
− malowanie.
Obróbka mechaniczna polega najczęściej na toczeniu i szlifowaniu uszkodzonej części
pierwotnego przywróceniu jej pierwotnego kształtu i wymiaru.
Obróbka plastyczna polega na przywróceniu nominalnych wymiarów i kształtów poprzez:
spęczanie, rozpieranie, wyciąganie lub prostowanie.
Spawanie wykonujemy przy regeneracjach i naprawach części. Jest często stosowane
w naprawach sprzętu rolniczego. Złącze spawane jest połączeniem materiałów powstałym
przez ich miejscowe stopienie. Występuje w procesie łączenia metali (głównie stali) oraz
tworzyw sztucznych. Przy spawaniu zwykle dodaje się spoiwo (materiał dodatkowy)
stapiający się wraz z materiałem podstawowym, aby utworzyć spoinę i polepszyć jej
własności.
Metody spawania:
− spawanie gazowe: najczęściej przy spalaniu acetylenu w temperaturach do 3200°C,
stosowane jest do spajania blach o grubości od 0,4 mm do 40 mm,
− spawanie elektryczne: z wykorzystaniem spawarki – urządzenia opierającego swą pracę
na zjawisku łuku elektrycznego w temperaturach 3500°C, stosowane jest do spajania
blach o grubości od 1 mm do 80 mm,
− spawanie laserowe,
− spawanie plazmowe,
− spawanie hybrydowe,
− spawanie ŜuŜlowe,
− spawanie elektronowe,
− spawanie tarciowe.
Rys. 8. Strefy złącza spawanego. 1 – materiał podstawowy, 2 – strefa wpływu ciepła, 3 – spoina [9]
Napawanie jest to nałoŜenie na zuŜytą powierzchnię warstwy materiału dodatkowego w celu
przywrócenia pierwotnych kształtów i wymiarów. Pomimo wielu wad występujących przy
napawaniu związanych z napręŜeniami, zmianami strukturalnymi jest szeroko stosowane.
Klejenie znajduje coraz szersze zastosowanie w procesach regeneracji uszkodzonych części.
Charakteryzuje się prostotą w wykonywaniu, łatwością łączenia i niskimi kosztami. Wadą
klejenia jest mała wytrzymałość złazy w wysokiej temperaturze. Podczas procesu

16
przygotowawczego naleŜy uwzględnić środowisko, w którym pracują części, koszt klejenie
i warunki bhp. Kleje dzielimy ze względu na sposób wiązania na: chemoutwardzalne, topliwe
i rozpuszczalnikowe. Szerokie zastosowanie zyskały Ŝywice epoksydowe, które po
utwardzeniu staje się tworzywem termoutwardzalnym, nierozpuszczalnym i posiadają bardzo
dobrą przyczepność. śywice epoksydowe są odporne na działanie wody, olejów, benzyn
i róŜnych rozpuszczalników.
Lutowanie jest sposobem łączenia uszkodzonych elementów, głównie uszkodzeń przewodów
elektrycznych lub chłodnic. Jest czynnością łatwą w wykonywaniu przy zachowaniu
prawidłowych technik łączenia. Jest to metoda łączenia elementów metalowych za pomocą
spoiny wypełnionej metalem o temperaturze topnienia niŜszej niŜ metali łączonych
elementów, gdzie spoina jest nakładana w postaci stopionej, podczas gdy łączone elementy
pozostają cały czas w stanie stałym.
ZaleŜnie od temperatury topnienia lutu rozróŜnia się:
− lutowanie miękkie (poniŜej 300°C),
− lutowanie twarde (powyŜej 550°C).
Materiałem wypełniającym spoinę jest lut (lutowie). Narzędzie ręczne słuŜące do
lutowania to lutownica lub palnik. Czynność lutowania jest równieŜ wykonywana
w specjalnych piecach. Lutowanie współcześnie stosowanych układów elektronicznych
realizuje się równieŜ techniką rozgrzewania przy pomocy gorącego powietrza lub
podczerwieni. Jest to tak zwane lutowanie bezdotykowe.
Malowanie wykonujemy w celu uzupełnienia powłok lakierniczych, aby zabezpieczyć przed
korozją i działaniem warunków atmosferycznych. Stosuje się głównie emalie podkładowe
i emalie powierzchniowe. Wszelkie nierówności uzupełniamy szpachlówką, którą szlifuje się
papierami ściernymi, a dopiero potem malujemy farbą powierzchniową. Malowanie
wykonujemy pędzlem, przez zanurzenie, wykorzystując pojemniki aerozolowe lub metodą
natrysku przy pomocy pistoletu natryskowego.
Wiele uszkodzonych części nie poddaje się procesom naprawczym ani regeneracyjnym
ze względu na ich specjalną konstrukcję i budowę, a wymienia się na nowe. Wymiana jest
najprostszym i często koniecznym sposobem naprawy i gwarantuje często przywrócenie
pierwotnych właściwości techniczno-eksploatacyjnych. Do często spotykanych części
zaliczamy: wymianę łoŜysk tocznych i ślizgowych, pasków klinowych i wszystkich tych,
które zuŜywają się w sposób naturalny.
1. W jakich warunkach jest eksploatowany sprzęt rolniczy?
2. Jakie są przyczyny powstawania uszkodzeń sprzętu i maszyn rolniczych?
3. Co to jest zuŜycie naturalne i awaryjne?
4. Na czym polega uszkodzenie w wyniku zuŜycia ściernego?
5. Co to jest zuŜycie zmęczeniowe?
6. Co to są odkształcenia plastyczne?
7. Jakie części maszyn ulegają najczęściej zuŜyciu zmęczeniowemu?
8. Co to jest pitting i jakie wywołuje zniszczenia?
9. W jaki sposób zwiększamy Ŝywotność maszyn urządzeń rolniczych?
10. Co to są przeglądy techniczne?

17
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z doświadczenia mechanika w gospodarstwie szkolnym, wypisz najczęściej
spotykane uszkodzenia maszyn i sprzętu rolniczego.
1) przeprowadzić wywiad z mechanikiem gospodarstwa,
2) określić rodzaje uszkodzeń,
3) określić sposoby napraw zarejestrowanych uszkodzeń.
− warsztat w gospodarstwie,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Dokonaj naprawy cieknącej chłodnicy w ciągniku rolniczym przy pomocy lutowania.
1) przygotować stanowisko do lutowania,
2) przygotować miejsce lutowania,
3) przeprowadzić lutowanie,
4) sprawdzić szczelność uszkodzonego miejsca.
− uszkodzona chłodnica,
− lutownica elektryczna,
− cyna, kalafonia,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić środowisko pracy narzędzi, maszyn?
2) określić środowisko pracy ciągników rolniczych?
3) scharakteryzować przyczyny uszkodzeń narzędzi?
4) określić przyczyny uszkodzeń maszyn?
5) określić przyczyny uszkodzeń i ciągników rolniczych?
6) scharakteryzować rodzaje zuŜyć?
7) określić zuŜycia zmęczeniowe?
8) określić zuŜycie erozyjne?
9) określić zjawisko kawitacji?

18
4.3. Konserwacja i przechowywanie sprzętu rolniczego
Sprzęt rolniczy jest wykorzystywany tylko w okresach agrotechnicznych przez kilka do
kilkunastu dni, pozostałą część roku nie jest eksploatowany. Aby utrzymać go w wysokiej
sprawności technicznej powinien być naleŜycie konserwowany i przechowywany. Po
zakończeniu prac sprzęt naleŜy go umyć duŜym strumieniem zimnej lub gorącej wody na
specjalnym stanowisku przy uŜyciu myjni lub róŜnego rodzaju urządzeń ciśnieniowych.
NaleŜy pamiętać, aby do wód gruntowych nie dostały się rozpuszczone w wodzie chemiczne
środki ochrony roślin, paliwo, oleje i smary, co mogłoby stanowić ekologiczne zagroŜenie
środowiska. Konserwując sprzęt rolniczy powinniśmy stosować zalecenia wytwórców
zgodnie z przeznaczeniem. Miejsca zajęte korozją powierzchniową lub szczelinową naleŜy
bezwzględnie oczyścić z korozji, zakonserwować środkiem antykorozyjnym, a następnie
pomalować farbą, uŜyć olejów lub smarów ochronnych. Sprzęt rolniczy powinien być
przechowywany w przestrzeniach otwartych do tego celu przeznaczonych, w wiatach,
obiektach zadaszonych otwartych lub zamkniętych. NaleŜy pamiętać o utwardzeniu
powierzchni, na której będziemy przechowywać sprzęt.
Przechowywany sprzęt rolniczy powinien być posegregowany grupami i ustawiony
w taki sposób, aby łatwe było agregatowanie z ciągnikiem i łatwy dostęp do maszyny. Zasadą
jest, Ŝe w miejscach otwartych przechowuje się maszyny i narzędzia mniej wraŜliwe na
niekorzystne warunki atmosferyczne np.: pługi, brony, glebogryzarki, kopaczki ciągnikowe.
Elementy robocze przechowywanego sprzętu nie powinny stykać się bezpośrednio
z wilgotnym podłoŜem, a ogumione koła naleŜy odciąŜyć przy pomocy róŜnego rodzaju
podstawek. Na terenach otwartych stosuje się pokrowce z folii lub brezentu. Innym sposobem
przechowywania sprzętu rolniczego jest umieszczanie w wiatach i szopach posiadających
zadaszenia z kilkumetrowym okapem wspartych na słupach. Szopy mogą być półotwarte,
posiadające ściany z trzech stron chroniące przed wiatrem i opadami atmosferycznymi.
Szopy zamknięte powinny być wyposaŜone we wrota ułatwiające manewrowanie
sprzętem. Są przez to bardziej funkcjonalne i słuŜą do przechowywania cenniejszych maszyn
rolniczych.
Maszyny rolnicze i samobieŜne oraz urządzenia szczególnie wraŜliwe na działanie
warunków atmosferycznych powinny być przechowywane w specjalnych magazynach lub
garaŜach. Ciągniki rolnicze przechowujemy głównie w garaŜach wyposaŜonych w instalację
elektryczną, oświetleniową, wentylacyjną oraz grzewczą. WyposaŜenie garaŜu w zestawy
narzędzi powinno słuŜyć operatorowi do dokonywania drobnych napraw, regulacji,
konserwacji i czynności obsługowych. Wszystkie pomieszczenia słuŜące do przechowywania
sprzętu i ciągników rolniczych winny spełniać podstawowe wymagania przeciwpoŜarowe,
a w szczególności posiadać sprawnie działające gaśnice.
Praca w rolnictwie narzędzi i maszyn rolniczych naraŜona jest na działanie warunków
atmosferycznych i działanie warunków występujących w glebie waŜną rolę odgrywa obsługa
techniczna. Obsługa techniczna zapobiega pogarszaniu się właściwości uŜytkowych oraz
przygotowuje je do bezawaryjnej pracy. RozróŜniamy następujące rodzaje obsług:
− obsługę codzienną, określaną przez instrukcje obsługi. Polega ona na myciu, czyszczeniu,
smarowaniu, uzupełnianiu materiałów eksploatacyjnych i czynnościach regulacyjnych,
− obsługę przedkampanijną, której zadaniem jest przygotowanie do pracy. W jej trakcie
dokonuje się usuwania środków konserwujących, smarowania, zakładania pasków
klinowych, akumulatorów i wyposaŜenie. Obowiązkowo dokonuje się kontroli
prawidłowości pracy,

19
− obsługę pokampanijną polegającą na oczyszczeniu, myciu i przygotowaniu do dłuŜszego
postoju. Uzupełniamy ubytki powłok lakierniczych, na powierzchnie robocze nakładamy
środki czasowej ochrony. W trakcie obsługi po kampanijnej wymieniamy równieŜ oleje
i smary. Wszystkie maszyny posiadające ogumione koła powinny spoczywać na
podporach, a ciśnienie w kołach naleŜy ograniczyć do 30–50%. Wszystkie
zdemontowane pasy klinowe, listwy noŜowe i inne części wraŜliwe i naraŜone na
niekorzystne działanie warunków atmosferycznych powinny być przechowywane
w magazynach zgodnie zaleceniami określanymi przez producentów,
− obsługę sezonową polegającą na przygotowaniu maszyn i ciągników do sezonu.
Wymieniamy szczególnie oleje silnikowe i płyny w układach chłodniczych.
Obsługa techniczna ciągników rolniczych polega szczególnie na cyklicznym wykonywaniu
przeglądów technicznych. KaŜdy producent ciągników rolniczych określa szczegółowo zakres
czynności przeglądów codziennych P1 i okresowych P2–P5. Ilość godzin pracy ciągnika
określa się ilością motogodzin wskazywaną przez licznik pojazdu. Jedna motogodzina
odpowiada 1,33 godziny zegarowej.
Rys. 9. Cykl T i częstotliwość t przeglądów technicznych ciągników rolniczych Ursus P1–P5 – przeglądy
techniczne, NG1 – naprawa główna pierwsza [1, s. 30]
JeŜeli ciągniki nie są uŜytkowane na codzień i są przechowywane przez dłuŜszy okres
czasu, wówczas przeprowadzamy przegląd zerowy P0, w trakcie którego ciągnikowi
przywracamy sprawność techniczno-eksploatacyjną.
Przeglądy P1–P3 moŜe wykonywać operator ciągnika w miejscu jego garaŜowania,
natomiast P4 i P5 dokonujemy w warsztacie specjalistycznym ze względu na złoŜoność
i specyfikę wykonywanych czynności.
O sprawności technicznej ciągników decyduje obsługa techniczna w okresie docierania.
W tym czasie dopasowują się i docierają wszystkie elementy ciągnika. Szczegółowe zalecenia
określa producent ciągnika i naleŜy je bezwzględnie przestrzegać. Powinno się tak dobierać
prace, aby w ciągu pieszych 10 mth pracy obciąŜyć silnik do ¼ mocy znamionowej, a w ciągu
następnych 20 mth do ½ mocy, a czasie ostatnich 20 mth docierania obciąŜyć silnik do ¾
mocy znamionowej. Po okresie docierania ciągnik poddaje się przeglądowi technicznemu.

20
Tabela 1. Wybrane czynności wykonywane podczas przeglądów technicznych ciągnika C–330 [1, s. 31]
Zespołowe uŜytkowanie maszyn ułatwia ich zakup, umoŜliwia zwiększenie wykorzystania
i obniŜenie kosztów, takŜe konserwacji i przechowywania.
Jednostki świadczące usługi mechanizacyjne róŜnią się między sobą formą własności
maszyn, stopniem zaangaŜowania w działalność usługową oraz zakresem świadczonych
usług. Środki mechanizacji mogą w nich stanowić własność indywidualną (tak jest
w przypadku kółek maszynowych i prywatnych przedsiębiorców zajmujących się
profesjonalnie usługami). Mogą teŜ być wspólną własnością, np. spółdzielni kółek rolniczych,
spółek i wspólnot maszynowych. W zaleŜności od stopnia zaangaŜowania w świadczenie
usług wyróŜniamy: jednostki, dla których świadczenie usług mechanizacyjnych jest główną

21
lub jedyną formą działalności oraz takie, których głównym źródłem utrzymania jest
prowadzenie gospodarstwa rolniczego, a świadczenie usług stanowi działalność dodatkową.
Pod względem zakresu świadczonych usług omawiane jednostki dzielimy na:
– specjalizujące się w wąskim zakresie świadczonych usług,
– oferujące szeroki zakres usług,
– mieszane.
Przy wyborze formy usług naleŜy uwzględniać rodzaj usługobiorców. Dla gospodarstw
o duŜej skali produkcji, mających z reguły deficyt własnej siły roboczej, korzystne są usługi
przedsiębiorstw prywatnych lub spółdzielczych. Natomiast dla drobnych gospodarstw
odpowiednie są usługi wzajemne, np. w ramach kółek maszynowych, umoŜliwiające
zaangaŜowanie własnej siły roboczej i poprawę wykorzystania sprzętu przy zbilansowaniu
wpływów za usługi świadczone z wydatkami na kupowane.
1. Jakie zadania spełnia konserwacja sprzętu rolniczego?
2. Jakie zabiegi wykonujemy po zakończeniu prac sprzętem?
3. Jakich zasad przestrzegamy podczas mycia sprzętu rolniczego?
4. Jak przygotowujemy sprzęt do przechowywania?
5. Jakie są sposoby przechowywania sprzętu rolniczego?
6. W jakich warunkach powinniśmy przechowywać wartościowe maszyny?
7. Jakie funkcje spełniają wiaty otwarte?
8. Czym charakteryzują się wiaty zamknięte?
9. W jaki sposób dbamy o ochronę środowiska konserwując sprzęt rolniczy?
10. Jakie warunki powinny spełniać garaŜe?
11. Na czym polega obsługa techniczna ciągników rolniczych?
12. Jakie są wady i zalety zespołowego uŜytkowania maszyn?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj przegląd i konserwację sprzętu uprawowego w gospodarstwie szkolnym.
1) wykonać przegląd sprzętu,
2) przygotować środki do konserwacji,
3) przeprowadzić konserwację sprzętu,
4) przestrzegać przepisów bhp i ochrony środowiska.
– sprzęt uprawowy,
– środki do konserwacji sprzętu uprawowego,
– stanowisko do mycia sprzętu,

22
Ćwiczenie 2
Dla wybranego ciągnika rolniczego, opracuj harmonogram przeglądów technicznych
i wypisz, jakie czynności wchodzą w skład przeglądu P2.
1) przeczytać instrukcję obsługi wybranego ciągnika,
2) wykonać wykres liniowy częstotliwości przeglądów,
3) sporządzić zakres czynności przeglądu ciągnika P2,
4) wkleić opracowanie do zeszytu.
− foliogramy z rodzajami przeglądów technicznych ciągników,
− instrukcje obsługi ciągników rolniczych,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić warunki konserwacji sprzętu rolniczego?
2) określić warunki przechowywania sprzętu rolniczego?
3) określić warunki ochrony środowiska przy myciu i konserwacji
sprzętu?
4) dokonać ustawienia sprzętu na okres przechowywania?
5) zabezpieczyć wartościowe maszyny na okres przechowywania?
6) określić warunki bezpiecznej i higienicznej pracy w garaŜu?
7) scharakteryzować zasady bhp, których powinien przestrzegać
pracownik w garaŜu?
8) wyróŜnić rodzaje obsług sprzętu i maszyn rolniczych?
9) omówić przeglądy techniczne ciągników rolniczych ?
10) wymienić czynności obsługi codziennej ciągnika rolniczego?
11) wymienić wady i zalety zespołowego uŜytkowania maszyn?

23
4.4. Produkty naftowe
Produkty naftowe uzyskujemy z przeróbki ropy naftowej. Zaliczamy do nich paliwa,
oleje i smary. W pojazdach rolniczych, maszynach i sprzęcie rolniczym uŜywamy najczęściej
paliwa płynne, oleje silnikowe, oleje przekładniowe, oleje hydrauliczne i smary plastyczne.
Ciągniki rolnicze wyposaŜone są najczęściej w silniki z zapłonem samoczynnym
napędzane olejem napędowym. Jest to paliwo uzyskiwane z destylacji ropy naftowej
w temperaturze 230–350°C o wartości opałowej 42–46 kJ/g i temperaturze zapłonu
50–80°C. Gęstość oleju napędowego wynosi 0,8–0,88g/cm3
. Cechą charakterystyczną oleju
napędowego jest liczba cetanowa LC wynosząca 40 – 45 oraz temperatura krzepnięcia waŜna
w zaleŜności od temperatury otoczenia.
W praktyce stosuje się oleje letnie IL o temperaturze krzepnięcia nie wyŜszej niŜ -5°C
i oleje zimowe IZ o temperaturze krzepnięcia od – 20°C (IZ–20) do – 50°C (IZ–50). NaleŜy
pamiętać o stosowaniu prawidłowego oleju napędowego w okresie zimowym, gdyŜ
niewłaściwe stosowanie doprowadza do wytrącania się parafiny powodującej niedroŜność
filtrów i zatrzymanie pracy silnika. W nowoczesnych silnikach o zapłonie samoczynnym
coraz częściej stosuje się róŜnego rodzaju podgrzewacze paliwa. Coraz częściej próbuje się do
oleju napędowego dodawać paliwo uzyskane z przeróbki olejów roślinnych.
Benzyna jako produkt przeróbki ropy naftowej charakteryzuje się gęstością od
0,7–0,75 g/cm3
, otrzymywana jest w temperaturze 35–200°C, jej wartość opałowa wynosi
około 46,2 kJ/g, a temperatura zapłonu -15° C, posiada liczbę oktanową LO, która to liczba
określa odporność na spalanie detonacyjne. Benzyny miesza się z dodatkiem przeciw
detonacyjnym, jakim jest czteroetylek ołowiu i nazywa się wówczas etyliną z liczbą oktanową
np.: E-95, E-98 lub benzyną bezołowiową np.: Pb-98, do której dodaje się związki bromu
jako środek przeciw detonacyjny.
Oleje smarowe charakteryzują się lepkością i temperaturą krzepnięcia. Lepkość wpływa
na wielkość oporów tarcia oraz zdolność do trwałego przylegania do części współpracujących
ze sobą. Temperatura krzepnięcia określa najniŜszą temperaturę, przy której olej przestanie
mieć właściwości smarne. W praktyce coraz częściej uŜywane są oleje silnikowe
wielosezonowe, które stosowane są w okresie letnim i zimowym oznaczane symbolami
10W/30, 10W/40, 15W/40, 20W/30, 20W/40. Oleje dzieli się ze względu na przeznaczenie
i klasy. Dla silników o zapłonie samoczynnym wprowadzono symbol C, z zapłonem
iskrowym S. Natomiast lepkość związaną z jakością oleju oznaczamy literami od A do G
w grupie silników z zapłonem iskrowym i od A do F w grupie silników z zapłonem
samoczynnym. MoŜemy spotkać się równieŜ z olejami uniwersalnymi przeznaczonymi do
silników z zapłonem samoczynnym i iskrowym. Wysoką jakość olejów otrzymujemy przez
zastosowanie dodatków uszlachetniających, które poprawiają właściwości smarne
i zmniejszają zdolność do pienienia. Dodaje się równieŜ dodatki antykorozyjne i przeciw
utleniające.
W ciągnikach i maszynach rolniczych stosuje się oleje przekładniowe, które dzielimy na
klasy jakości i oznaczamy symbolami od GL1 do GL6 o róŜnych klasach lepkości np.: oleje
zimowe 75 W, 80 W, 85 W oraz oleje letnie 90, 140, 250. Oleje przekładniowe stosujemy
w układach napędowych w ciągnikach i maszynach rolniczych pracujących w średnich
warunkach oraz cięŜkich warunkach pracy. Noszą one nazwę Hipol, a ich symbolika określa
warunki zastosowania np.: EP-4Z SAE 80W/90, Agros U GL-4 SAE 80.
Do napędu układów hydraulicznych uŜywa się olejów hydraulicznych producentów
krajowych i zagranicznych o nazwach np.: Hydrol 40 lub DOC-3, które charakteryzują się

24
niską temperaturą krzepliwości. Do konserwacji maszyn i ciągników rolniczych stosujemy
smary plastyczne i oleje ochronne. Smary stosuje się do łoŜysk ślizgowych i tocznych,
natomiast smary grafitowane do przekładni łańcuchowych i zębatych. Smary plastyczne
oznaczone są symbolami np.: ŁT-42, ŁT-4S2. Smary i oleje ochronne stosuje się do
zabezpieczania maszyn i narzędzi rolniczych przed korozją. Smary zabezpieczają
i konserwują maszyny rolnicze, a oleje konserwacyjne pod nazwą Antykol chronią przed
korozją wewnętrzne powierzchnie silników spalinowych. Stała i systematyczna konserwacja
zmniejsza zuŜycie urządzeń, wydłuŜa okresy między naprawami, przez co obniŜa koszty
eksploatacji. Konserwując narzędzia, maszyny i ciągniki rolnicze naleŜy stosować środki
konserwujące wskazane przez wytwórcę. W tym zakresie powinniśmy zapoznać się
szczegółowo z instrukcją obsługi dołączoną przez producenta.
Napraw sprzętu dokonujemy poprzez wymianę zuŜytych lub uszkodzonych części.
Elementy metalowe moŜemy naprawić przez spawanie.
Magazynowanie paliw i smarów
Niewłaściwe obchodzenie się z produktami ropopochodnymi (olej napędowy, benzyna,
rozpuszczalniki) jest niebezpieczne ze względu na ich łatwopalność oraz toksyczne działanie
na organizm człowieka.
Pary produktów naftowych przy mniejszym stęŜeniu mogą powodować lekkie
dolegliwości objawiające się bólami głowy i sennością. Przy większym stęŜeniu i przy
dłuŜszym wdychaniu mogą wywołać zatrucie organizmu, doprowadzając do powaŜnych
schorzeń, a nawet do śmierci. Szczególne zasady ostroŜności naleŜy zachować przy
uŜytkowaniu benzyny (etyliny) do napędu silników spalinowych, zawierającej czteroetylek
ołowiu, który jest silną trucizną. Zatrucie moŜe nastąpić zarówno przez drogi oddechowe przy
wdychaniu par lub spalin, jak równieŜ przez skórę.
W przypadku rozlania benzyny w pomieszczeniu lub na podwórzu, miejsce skaŜone
naleŜy zneutralizować. W tym celu, wapno miesza się z wodą w stosunku: 4 części wapna,
1 część wody. Uzyskaną papką pokrywa się miejsce zalane benzyną. Po kilkunastu godzinach
wapno naleŜy usunąć, a skaŜone miejsce zmyć naftą i wodą. Zamiast wapna moŜna uŜyć
nadmanganianu potasu – najpierw posypać proszkiem, a następnie polać 5% roztworem. Po
kilku godzinach zmyć naftą i wodą.
Oleje napędowe oraz inne produkty ropopochodne nie są wprawdzie tak niebezpieczne
jak benzyna, ale teŜ są szkodliwe i wymagają zachowania ostroŜności. Zawierają one tzw.
węglowodany parafinowe, które przy częstym i długotrwałym styku z naskórkiem wywołują
róŜne dolegliwości prowadzące do powstania niebezpiecznych, ropiejących ran oraz
uczulenia. OstroŜnie naleŜy postępować z olejami zuŜytymi, których dodatkowa szkodliwość
dla organizmu ludzkiego wynika z zawartych w nich zanieczyszczeń chemicznych
i mechanicznych.
Przy stosowaniu produktów ropopochodnych naleŜy kaŜdorazowo zakładać rękawice
gumowe, fartuch gumowy oraz odzieŜ roboczą. Osoby te obowiązuje ścisłe przestrzeganie
zasad higieny osobistej.
Przy magazynowaniu paliw, a zwłaszcza benzyny, konieczne jest przestrzeganie
bezpieczeństwa przeciwpoŜarowego ze względu na obfite nagromadzenie łatwo palnych
produktów oraz wybuchowych par produktów naftowych. Pomieszczenia, w których
przechowywane są paliwa i smary muszą być wykonane z materiałów niepalnych, dobrze
wentylowane, oświetlone światłem naturalnym, a instalacja elektryczna powinna być
wykonana zgodnie z obowiązującymi normami.

25
Rys. 10. Przykład magazynu paliw i smarów przeznaczonych dla duŜego gospodarstwa rolnego: 1 – zbiornik
podziemny, 2 – rura pomiarowa z armaturą, 3 – rura odwadniająca, 4 – przewód wlewowy, 5 – studzienka
wlewowa, 6 – odmierzacz elektryczny, 7 – przewód przelewowy, 8 – przewód ssawny, 9 – przewód
odpowietrzający, 10 – pomieszczenie magazynowe [3, s. 193]
Rys. 11. Sposób układania beczek z paliwem na drewnianych podłogach [3, s. 194]
Przy magazynowaniu paliw i smarów naleŜy przestrzegać następujących zasad:
− produkty przechowywać tylko w specjalnie do tego celu przystosowanych pojemnikach
i zbiornikach (nie przechowywać ich w butelkach po occie, wódce, winie, wodzie
sodowej lub innych napojach),
− unikać częstego lub długotrwałego wdychania par,
− przestrzegać zakazu zasysania paliwa ustami,
− nie przechowywać w pomieszczeniach z paliwami resztek drewna, zbędnych opakowań,
papieru, szmat lub innych materiałów łatwo palnych (zuŜyte częściowo papiery i odpadki
składać do metalowych pojemników, szczelnie zamykanych),
− puste beczki po paliwie przechowywać w oddzielnym pomieszczeniu,

26
− nie uŜywać otwartego ognia i przestrzegać zakazu palenia tytoniu,
− do otwierania beczek z etyliną uŜywać kluczy z materiałów nieiskrzących,
− zabezpieczyć pomieszczenie przed dostępem dzieci,
− kaŜde pomieszczenie z produktami naftowymi wyposaŜyć w środki gaśnicze i sprzęt
przeciwpoŜarowy (gaśnice, pojemniki z piaskiem i łopatami, koc gaśniczy).
1. Jakie produkty uzyskujemy w wyniku przeróbki ropy naftowej?
2. Jakimi cechami charakteryzują się oleje napędowe?
3. Jakimi cechami charakteryzują się benzyny?
4. Jakie cechy charakteryzują oleje smarowe?
5. Co określa temperatura krzepnięcia olejów smarowych?
6. Co wyraŜa liczba cetanowa?
7. W jaki celu stosujemy oleje smarowe?
8. Jakie środki stosujemy w celu ochrony maszyn i narzędzi rolniczych?
9. Do czego słuŜą oleje hydrauliczne?
10. Jakich zaleceń powinniśmy przestrzegać przy konserwacji sprzętu rolniczego?
11. Jakie są zasady bezpiecznego przechowywania paliw i smarów?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj próbki produktów naftowych.
1) obejrzeć próbki,
2) określić ich kolor i zapach,
3) określić wizualnie gęstość,
4) rozpoznać: olej napędowy, etylinę, olej przekładniowy i hydrauliczny,
5) przestrzegać bezpieczeństwa i higieny pracy.
– próbki z produktami naftowymi,
Ćwiczenie 2
Dokonaj konserwacji maszyn do siewu zbóŜ po zakończeniu prac polowych jesiennych.
1) umyć sprzęt na stanowisku,
2) ustawić sprzęt na określonym miejscu,
3) wykonać konserwację środkami konserwującymi,
4) przygotować sprzęt do długiego postoju zimowego,
5) przestrzegać warunków bhp i ochrony środowiska.

27
– narzędzia uprawowe,
– stanowisko do mycia,
– środki konserwujące,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić produkty przerobu ropy naftowej?
2) wymienić cechy oleju napędowego?
3) scharakteryzować benzyny?
4) scharakteryzować oleje przekładniowe?
5) wymienić cechy olejów hydraulicznych?
6) zastosować środki konserwujące powierzchnie zamknięte?
7) określić zadania smarów plastycznych?
8) stosować środki konserwujące zgodnie z przeznaczeniem?
9) stosować przepisy bhp, ppoŜ i ochrony środowiska przy uŜyciu
środków konserwujących?
10) stosować się do zaleceń sprzętu w zakresie konserwacji?

28
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi nawet poprawnej bez uzasadnienia,
nie będzie uznane.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
−−−− instrukcja,
−−−− zestaw zadań testowych,
−−−− karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Do kołowych środków transportowych zaliczamy
a) przenośniki pneumatyczne.
b) taczki i wózki ręczne.
c) kolejki wiszące.
d) przenośniki czerpakowe.
2. Przenośniki mechaniczne taśmowe mogą pracować w płaszczyźnie
a) pionowej.
b) poziomej i ukośnej.
c) tylko ukośnej.
d) w kaŜdej płaszczyźnie.
3. Na czynności transportowe w gospodarstwach rolnych przypada
a) 90% nakładów pracy.
b) 40 – 60% nakładów pracy.
c) 20% nakładów pracy.
d) transport nie znaczenia.
4. Przenośniki czerpakowe mogą pracować
a) tylko w płaszczyźnie poziomej.
b) tylko w płaszczyźnie pionowej.
c) w płaszczyźnie ukośnej, poziomej i pionowej.
d) tylko w płaszczyźnie ukośnej.

29
5. Przenośniki ślimakowe wykorzystywane są do przemieszczania
a) materiałów paczkowanych.
b) materiałów objętościowych.
c) materiałów sypkich.
d) materiałów płynnych.
6. Zmęczenia powierzchniowe powodują
a) wykruszenia.
b) pęknięcia.
c) złamania.
d) lepszą regulację zespołu.
7. Uszkodzenia części maszyn i sprzętu rolniczego powodowane są przez
a) dobrą pracę traktorzysty.
b) prawidłową eksploatację,
c) stosowanie prawidłowych części.
d) warunki glebowe i terenowe.
8. Sprawność techniczną ciągników obniŜają
a) uszkodzonie części.
b) prawidłowa obsługa.
c) stosowane prawidłowe oleje.
d) warunki pogodowe.
9. ZuŜycie erozyjne występuje najczęściej
a) w elementach pracujących w glebie.
b) w układach hydraulicznych pracujących pod ciśnieniem.
c) w przekładniach zębatych.
d) w przekładniach pasowych.
10. Zjawisko kawitacji następuje poprzez
a) pęcznienie materiału pod wpływem temperatury.
b) ubytki materiału w miejscach zwęŜeń przepływowych.
c) uszkodzenie pierścieni uszczelniających.
d) nadmierne spalanie oleju silnikowego.
11. Naprawy uszkodzonych elementów maszyny dokonujemy
a) w czasie postoju i wyłączonym silniku.
b) w trakcie pracy silnika.
c) na polu w trakcie eksploatacji.
d) zjeŜdŜamy do miejsca garaŜowania.
12. W przekładniach zębatych i łoŜyskach kulkowych występuje uszkodzenie zwane
a) zmęczeniem objętościowym.
b) korozją.
c) starzeniem.
d) pittingiem.

30
13. Z przerobu ropy naftowej otrzymujemy
a) oleje silnikowe i benzyny.
b) etylinę i oleje zimowe.
c) tylko smary plastyczne.
d) płyny niezamarzające.
14. Temperatura zapłonu oleju napędowego wynosi
a) 40°C.
b) 10°C.
c) 60°C.
d) -10°C.
15. Gęstość oleju napędowego wynosi
a) 0,1 g/cm3
.
b) 0,3 g/cm3
.
c) 0,5 g/cm3
.
d) 0,8 g/cm3
.
16. Temperatura zapłonu benzyny
a) 15°C.
b) -15°C.
c) 50°C.
d) -35°C.
17. Do układów hydraulicznych stosujemy olej zwany
a) Hydrol.
b) Superol.
c) Dipol.
d) nie posiada nazwy.
18. W przekładniach ciągników rolniczych stosujemy oleje
a) z przerobu rzepaku.
b) przekładniowe.
c) hydrauliczne.
d) silnikowe.
19. Wiaty zamknięte powinny być wyposaŜone
a) w oświetlenie.
b) w spawarki elektryczne.
c) w narzędzia do napraw.
d) w sprzęt gaśniczy.
20. GaraŜe powinny być wyposaŜone w
a) kanał przejazdowy.
b) tylko w dobrą wentylację.
c) drzwi i okna plastikowe.
d) instalację oświetleniową, elektryczną 24V i dobrą wentylację.

31
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ……………………………………………………..
Gospodarowanie sprzętem rolniczym
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zad.
ODPOWIEDŹ Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

32
6. LITERATURA
1. Bocheński Cz. Naprawa maszyn i urządzeń rolniczych. Podstawy. WSiP Warszawa 1995
2. Humanowski Z.: Usuwanie niesprawności i regulacje ciągników
3. Kozłowska D.: Mechanizacja rolnictwa cz. II. Hortpress sp. z o.o, Warszawa 1997
4. Kuczewski J., Majewski Z.: Podstawy eksploatacji maszyn rolniczych. WSiP Warszawa 1999
5. Kuczewski J.: Eksploatacja maszyn rolniczych. WSiP Warszawa 1999
6. Lorenc W.: Naprawa ciągników rolniczych. PWRiL Warszawa 1984
7. Lorenc W.: Naprawa maszyn i urządzeń rolniczych. PWRiL Warszawa 1985
8. http://www.mrol.com.pl
9. http://pl.wikipedia.org

Technik.rolnik 321[05] z1.03_u

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Technik.rolnik 321[05] z1.03_u

Similar to Technik.rolnik 321[05] z1.03_u (20)

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

Technik.rolnik 321[05] z1.03_u