Blok III Lekcja 2: Ogólna budowa i działanie silników spalinowych
1. Blok III: Pojazdy stosowane
w rolnictwie
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Lekcja 2: Ogólna budowa i działanie
silników spalinowych (1 godz.)
1. Rodzaje silników spalinowych
2. Ogólna budowa silników spalinowych
3. Zasady pracy silników spalinowych
3. Silniki spalinowe
Tłokowe
Z tłokami suwliwymi
Czterosuwowe
Z zapłonem
iskrowym
Z zapłonem
samoczynnym
Dwusuwowe
Z zapłonem
iskrowym
Z zapłonem
samoczynnym
Z tłokami obrotowymi
Turbospalinowe Odrzutowe
1.Rodzajesilnikówspalinowych
Kolorem różowym zaznaczono silniki wykorzystywane
w pojazdach rolniczych
4. 2.Ogólnabudowasilnikówspalinowych Silnikiem spalinowym nazywa się maszynę cieplną, w której
w wyniku spalania paliwa zostaje wytworzona energia cieplna,
zamieniona następnie na energię mechaniczną.
Silnik spalinowy składa się z kadłuba, głowicy oraz z
układów: korbowego, rozrządu, olejenia, zasilania, chłodzenia
oraz silniki z zapłonem iskrowym – zapłonowego.
1 - kadłub,
2 - głowica,
3 - układ korbowy,
4 - układ rozrządu
zaworowy,
5 - układ olejenia,
6 - układ zasilania,
7 - układ chłodzenia
5. W kadłubie są osadzone elementy poszczególnych układów
i zespołów silnika.
Układ korbowy silnika składa się z tłoka z pierścieniami,
sworznia tłokowego, wału korbowego, korbowodu łączącego tłok
z wałem korbowym oraz koła zamachowego. Zadaniem tego
zespołu jest przenoszenie ruchu tłoka na wał korbowy i zamiana
ruchu postępowo-zwrotnego tłoka na ruch obrotowy wału
korbowego.
Układ rozrządu zaworowy składa się z zaworów (dolotowego
i wylotowego), sprężyn zaworowych, dźwigni zaworowych,
popychaczy i wałka rozrządu, a bezzaworowy z otworów
i kanałów odsłanianych i zasłanianych przez tłok silnika.
Zadaniem tego układu jest otwieranie i zamykanie zaworów
w odpowiednim czasie tak, aby umożliwić dostarczenie świeżego
ładunku powietrza lub mieszanki paliwowo-powietrznej do
cylindra oraz odprowadzenie gazów spalinowych na zewnątrz
cylindra.
2.Ogólnabudowasilnikówspalinowych
6. Układ olejenia składa się ze zbiornika na olej, pompy oleju,
przewodów i kanałów olejowych oraz filtrów oleju. Jego
zadaniem jest doprowadzenie oleju do poszczególnych par
ciernych (np. czop wału korbowego - łożysko wału
korbowego) w celu zmniejszenia tarcia występującego
podczas pracy silnika.
Układu zasilania składa się ze zbiornika paliwa, pompy
zasilającej, filtra paliwa, gaźnika lub pompy wtryskowej
i wtryskiwaczy. Zadanie układu zasilania polega na
dostarczeniu odpowiedniej ilości paliwa do cylindra. Zależnie
od rodzaju silnika paliwo albo jest dostarczane w postaci
mieszanki paliwowo-powietrznej (silniki gaźnikowe), albo
bezpośrednio wtryskiwane do cylindra (silniki wtryskowe).
Układ chłodzenia składa się z wymiennika ciepła (chłodnica
lub użebrowanie cylindra), pompy wody, wentylatora,
kanałów przepływowych i termostatu. Układ chłodzenia
służy do odprowadzania nadmiaru ciepła z silnika, aby
zapewnić mu odpowiednią temperaturę pracy.
2.Ogólnabudowasilnikówspalinowych
7. Układ zapłonowy występuje w silnikach z zapłonem iskrowym.
Składa się ze źródła prądu, aparatu zapłonowego, cewki
zapłonowej, świecy zapłonowej i przewodów elektrycznych. Jego
zadaniem jest wytworzenie iskry elektrycznej w celu zapalenia
mieszanki paliwowo-powietrznej w chwili, gdy została ona
odpowiednio sprężona przez tłok zbliżający się do górnego
martwego położenia (GMP).
2.Ogólnabudowasilnikówspalinowych
9. 3.Zasadypracysilnikówspalinowych
W silnikach spalinowych tłokowych sprężona mieszanka paliwa
i powietrza jest spalana w cylindrze, zamkniętym z jednej
strony głowicą, a z drugiej — tłokiem. W wyniku tego procesu
zwiększa się w cylindrze temperatura gazów i ich ciśnienie.
Gorące gazy wywierają nacisk na ruchomy tłok silnika
i przesuwają go, wykonując w ten sposób pracę mechaniczną.
Posuwisty ruch tłoka zostaje zamieniony za pomocą
mechanizmu korbowego na ruch obrotowy wału wykorbionego.
Tłok porusza się w cylindrze pomiędzy dwoma skrajnymi
położeniami. Położenie, w którym tłok jest najbardziej
oddalony od wału wykorbionego, nazywa się zewnętrznym
zwrotnym położeniem (ZZP) lub górnym zwrotnym położeniem
(GZP). Przestrzeń zawarta między głowicą a tłokiem w GZP ma
najmniejszą objętość (V0); przestrzeń ta nazywa się komorą
spalania. Położenie, w którym tłok znajduje się najbliżej wału
wykorbionego, nazywa się wewnętrznym zwrotnym położeniem
(WZP) lub dolnym zwrotnym położeniem (DZP). Przestrzeń
zawarta między głowicą a tłokiem w DZP ma największą
objętość (V), zwaną całkowitą objętością cylindra.
11. 3.Zasadypracysilnikówspalinowych Droga, którą przebywa tłok od jednego do drugiego zwrotnego
położenia, nazywa się skokiem tłoka; ażeby ją przebyć, tłok
musi wykonać ruch zwany suwem.
Objętość cylindra zawarta między GZP a DZP nazywa się
objętością skokową cylindra i jest oznaczana symbolem Vs.
Objętość całkowitą cylindra można więc obliczyć jako sumę
objętości skokowej i objętości komory spalania
so VVV
Stosunek całkowitej objętości cylindra do objętości komory
spalania nazywa się stopniem sprężania i oznacza grecką
literę ε (epsilon).
o
so
V
VV
12. 3.Zasadypracysilnikówspalinowych
W silniku spalinowym czterosuwowym na jeden obieg pracy
przypadają cztery suwy tłoka. Tak więc w silniku
czterosuwowym kolejne cztery podstawowe procesy cyklu
pracy są przypisane poszczególnym suwom tłoka, które
nazywamy: suwem dolotu (ssania), suwem sprężania, suwem
pracy i suwem wylotu (wydechu).
Suw dolotu (ssania): Podczas ruchu tłoka od GZP do DZP
spada ciśnienie (wzrasta objętość) w cylindrze, a ponieważ
otwarty jest zawór dolotowy, wiec do cylindra dostaje się
świeży ładunek w postaci mieszanki paliwowo-powietrznej .
13. 3.Zasadypracysilnikówspalinowych
Suw sprężania: Podczas ruchu tłoka od DZP do GZP
w cylindrze zmniejszeniu ulega objętość komory nad
tłokiem, a ponieważ zawory dolotowy i wylotowy są
zamknięte, przeto mieszanka ulega sprężaniu. Pod koniec
suwu sprężania następuje zapłon mieszanki spowodowany
przeskokiem iskry elektrycznej między elektrodami świecy
zapłonowej. W czasie ruchu tłoka od GZP do DZP
następuje dokończenie procesu spalania.
14. 3.Zasadypracysilnikówspalinowych
Suw pracy: Powstałe gazy spalinowe wykonują pracę,
przekazując energię na tłok.
Suw wylotu (wydechu): Podczas ruchu tłoka od DZP do GZP
zawór wylotowy jest otwarty, dzięki czemu przesuwający się
tłok wypycha gazy spalinowe na zewnątrz cylindra.
16. 3.Zasadypracysilnikówspalinowych Zasada działania czterosuwowego silnika z zapłonem
samoczynnym jest zbliżona do zasady działania czterosuwowego
silnika z zapłonem iskrowym. W miejsce świec zamontowane są
wtryskiwacze, którymi podawany jest olej napędowy do komory
spalania silnika.
17. 3.Zasadypracysilnikówspalinowych
W silniku z wirującym tłokiem, tłok w kształcie zbliżonym do
trójkąta o lekko „spłaszczonych” krawędziach, mimośrodowo
umieszczony korpusie, obracając się tworzy komory: ssawną,
sprężania, rozprężania (pracy) i wydechową. W zależności od kąta
obrotu tłoka komory te zmieniają kształt i objętość. W czasie
jednego obrotu wału, silnik wykonuje 3 cykle pracy - ssanie,
sprężanie, wydech. W momencie, gdy mieszanka paliwowo-powietrzna
jest maksymalnie sprężona następuje zapłon. Mieszanka paliwowo-
powietrzna dostarczana jest przez kanał doprowadzający (3),
a spaliny odprowadzane przez kanał odprowadzający (4).
Przeniesienie ruchu tłoka na wał odbywa się przez przekładnię
zębatą o zazębieniu wewnętrznym. Koło zębate większe jest częścią
tłoka, a mniejsze częścią wału napędowego.
19. 3.Zasadypracysilnikówspalinowych
Silnik dwusuwowy jest tak skonstruowany, że zassanie,
sprężenie i spalenie mieszanki oraz rozprężenie i usunięcie
spalin z cylindra następuje w ciągu dwóch suwów tłoka.
Wykonanie tych czynności w ciągu jednego obrotu wału
wykorbionego jest możliwe dzięki wykorzystaniu komory
korbowej silnika lub zastosowaniu dodatkowej pompy
lądującej.
20. 3.Zasadypracysilnikówspalinowych W dwusuwowych silnikach małej mocy stosowany jest powszechnie system
ładowania cylindra z wykorzystaniem komory korbowej. W silnikach tych,
w czasie gdy tłok porusza się od DZP do GZP, powstaje podciśnienie
w szczelnie zamkniętej komorze korbowej silnika. Wskutek tego po
odsłonięciu otworu ssącego przez dolną krawędź tłoka do skrzyni korbowej
zostaje zassana mieszanka paliwa i powietrza wytworzona w gaźniku (w
silnikach z zapłonem samoczynnym samo powietrze).
W tym samym czasie w cylindrze odbywa się sprężanie ładunku zassanego
w poprzednim cyklu pracy.
21. 3.Zasadypracysilnikówspalinowych Przed dojściem tłoka do GZP następuje zapłon mieszanki (lub
wtrysk paliwa i jego samozapłon) i rozpoczyna się suw pracy.
Tłok poruszający się od GZP w kierunku wału wykorbionego
zamyka otwór ssący i powoduje wstępne sprężenie mieszanki
w skrzyni korbowej.
Przy końcu suwu rozprężania (pracy) dno tłoka odsłania
najpierw szczelinę wydechową w cylindrze silnika, umożliwiając
wylot spalin z cylindra, a następnie okno kanału łączącego
cylinder ze skrzynię korbowa. Przez kanał ten dopływa do
cylindra nowa porcja mieszanki, sprężona uprzednio w skrzyni
korbowej.
Dzięki odpowiedniemu umieszczeniu kanałów mieszanka wypełnia
cylinder i wypycha do przewodu wydechowego pozostałe resztki
spalin. Jest to tzw. przepłukanie cylindra. Kończy się ono, gdy
tłok ponownie przesunie się w górę i zamknie najpierw okno
kanału przepłukującego, a następnie wydechowego. Od tego
momentu zaczyna się w cylindrze sprężanie mieszanki. Gdy
dolna krawędź tłoka odsłoni szczelinę ssąca, do skrzyni
korbowej napływa mieszanka potrzebna do wykonania
następnego cyklu pracy.