SlideShare a Scribd company logo
1 of 36
Download to read offline
POSTAL REGD. NO. : SSP/LW/NP-353/2012-2014               RNI NO. : UPPUN/2008/25934
 T[Zso gqd/F dh gzikph GkFk ns/ gzikph ;fGnkuko dh nbzpodko fJeZbh wkf;e gfsqek

                  pMjwbI sumn
                          PUNJABI SUMAN
  JANUARY 2013                                                          Vol - 5 ISSUE-9
   iBtoh 2013                                                           ;kb-5 nze-9


26 iBtoh 1921                                                                Rs. 15.00
e[eowh g[ikohnK s'I w[esh




    ;kfjpikdk pkpk nihs f;zx ih




                                ;qh dopko ;kfjp, soB skoB ;kfjp

                                                       26 iBtoh 1950




    26 iBtoh 1682
    iBw fdjkVk Fjhd pkpk dhg f;zx ih



  8 i`"Bh; fgUnh ifjf'k"V fu%'kqYd izkIr dj i<+sa vkSj i<+k;sa
lq[k osys 'kqdjkuk A                                   nq[k osys vjnklA                                         gj osys flejuA


        Shanti Saree
             Arts Pvt. Ltd.
                                   Wholeseller -
                           Embroided Suit Dupatta, Sarees,
                            Lehnga & Dress Materials Etc.
                              gekjs ;gk¡ ngst ,oa ojh dh lkfM+;k¡] ygaxs]
                             oSokfgd lwV ,oa yk¡ok Qsjks esa igus tkus okys
                                  cgqr vkd"kZd lwV gksy lsy nkeksa ij
                                  fjVsy esa feyrs gSa lsok gsrq volj nsaA
                                  lkMs bFks xq: xzaFk lkgsc th ns
                                  :ekyk lsV vrs panksvk lkgsc
                                  vkMZj rs rS;kj dhrs tkans guA

           Regd. Office : Kastoori Building, Pratap Market, Aminabad, Lucknow.
           Sales Office : K.K. House, 92/174-A, Gautam Budh Marg, Lucknow.
 Mobile : 91-9450931565 - 1505 - 1608 - 1609 Tel. : 4076030, 2612058 E-mail : shanti_saree@yahoo.com




    ikRSnw kMipXUtr jo gqew?koNodhfvikJhfBzrSgkJh,e;ezg:{fgqNfJzor,NkJhfgzo,r,fJ;fsjko,nB[eboko,c'rqN'kfce;,
                                    gzikph
                                             , cb/                   p?B
                                                                                r[owfs ;

                                          fgqzN nkfd bJh ;wgoe eo'.
  215$295 @e# F[Gk; wkor d[rktK byBT{ c'B L 9889065886, 9936299746
                                          gzikph ;[wB dh ;zgkdeh Nhw ns/ ;bkjeko
        ;zgkde               ;j-;zgkde                 ;zgkdeh ;bkjeko           r[owfs ns/ fJfsjk; ;bkjeko




fJzih0 Bfozdo f;zx w'Irk     ;0 nihs f;zx      ;0 fpqfizdo gkb f;zx    ;0 joGiB f;zx      frnkBh bZyftzdo f;zx    frnkBh irihs f;zx @ikue#
    w'0 L 9415561425       w'0 L 9651592214      w'0 L 9839129723     c'BL 0522-2450994     w'0 L 9451913535          w'0 L 9450710001
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                               iBtoh 2013
R.N.I. NO. UPPUN/2008/25934                                              POSTAL REGISTRATION : SSP/LW/NP/353/2012-2014


                         gzikph                                              ;[wB
                                                   gz i kph             wkf;e
 ;kb 5
            iBtoh 2013
         BkBeFkjh g' j $ wkx
                                   nz e 11
                                                                                 sseok
                                                        ;z g kdeh                                                        3
                  ;z g kde                              ;/tk ;zrs dh iK HHHHH                                            4
    ;0 Bfozdo f;zx w'Irk                                nBw' b ;[ w B                                                    4
                ;j-;z g kde                             e-mail ;fsr[o{ ~                                                 5
          ;0 nihs f;zx                                  r[ o { BkBe d/ t L nkgD/ pko/                                    5
                                                        gkme fbyd/ jB                                                    6
          ;zgkdeh ;bkjeko
                                                        ypoBkwK ns/ ;orowhnK                                             7
     ;0 pqfizdo gkb f;zx
       ;0 joGiB f;zx                                    fJZe JhwkBdko ;tkb                                               9
                                                        nwo Fjhd pkpk dhg f;zx ih                                       11
         ;zgkdeh dcso
   215$295 @e# ;[GkF wkor                               ;q h r[ o { rq z E ;kfjp HHHH-3                                 13
   d[rktK byBT{ - 226004                                10 rZbK fiBQK s'I gsk brdk j? fe
      w'0 L 09336044069                                 n;h w{ o y b' e jK                                              14
 Email : office@punjabisuman.com
 punjabisuman_media@rediffmail.com                      r[ o pkDh ;z e / s e" F - 1                                     16
   http://www.punjabisuman.com                          r[ o { rq z E ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh                  17
        gzikph ;[wB                                     ftnkj d/ o;w' I fotk} s/ fB:wKtbh                               18
 gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/                       ekft ;[ w B                                                     20
 ;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,                         w/ o h iks                                                      21
 182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{
 s'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wB                           Bt/ I ;kb dh w[ p koe                                           22
 215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK
 byBT{ s'I gqekfFs ehsk.                                gNB/ s' I npub Bro                                              23
                  ;z g kde                              wkShtkVk                                                        24
     ;0 Bfozdo f;zx w'Irk                               ez u B ek:k ;[ w B                                              27
   b/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dk
      ;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.                         f;Z y Xkowe gq F B' I s oh                                      28
       iatkch lqeu                                      nkU gz i kph f;yhJ/ - 6                                         29
LoRokf/kdkjh] izdk'kd] eqnzd izohu dsljokuh }kjk        ;[ w B tor gj/ b h - 7                                          31
vkQlsV bf.M;k] 182@4] yYywey jksM] e'kdxat
y[kuÅ ls eqfnzr ,oa 215@295 d] lqHkk"k ekxZ]            gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'
nqxkok¡] y[kuÅ ls izdkf'kr fd;kA                     gfsqek 20 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgB e'v ;w/s
  lEiknd % l0 ujsUnz flag eksaxk                    ;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.
                                                                  (1)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                     iBtoh 2013
                             BkBeFkjh ;zws - 544




             bwrh mwhw mWJ                                                 gurpurb
       mwiG mjnu sM i g swDU A w DU V I kir iesnwnu ] pR k wS sR I gu r U go i bM d isM G jI 18 jnvrI
hir kw nwmu iDAwie suix sBnw no kir dwnu] jnm pR k wS sR I gu r U hirrwie swihb jI 31 jnvrI
krm mlu au q rY mn qy jwie gu m wnu ] kwim kro i D n
mohIAY ibnsY loBu suAwnu] scY mwrig clidAw ausqiq          ieiqhwsk idhwVy
kry jhwnu] ATsiT qIrQ sgl puMn jIA dieAw nINh-p` Q r sR I hirmM d r swihb,
prvwnu] ijs no dyvY dieAw kir soeI purKu sujwnu]
ijnw imilAw pR B u Awpxw nwnk iqn ku r bwnu ] mwiG sR I AMimR q sr           13 jnvrI
sucy sy kWFIAih ijn pUrw guru imhrvwnu ]12] jo V my l w sR I mu k qsr (mwGI) 13 jnvrI
Gkt L- fijVk wB[y r[o{ dh ;zrs ftu fNe e/ gowkswk
                 Z                                     cwbIAW dw morcw                   19 jnvrI
dh f;s;bkj eodk j?, T[; dk ihtB gftZso j' iKdk j?,    jnm bwbw dIp isMG jI ShId         26 jnvrI
;wM' fe T[; B/ nmkjm shoEK dk fJFBkB eo fbnk j?,
ekw eq'X b'G nkfde fe;/ th fteko dk T[j dp?b BjhI      srkwrI Cu`tIAW qy hor idhwVy
pDdk. f}zdrh d/ fJ; okj/ s[o e/ T[j irs ftu F'Gk yZN   gxqM q r idvs         26 jnvrI
b?dk j?.
  I
                                                   (2)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                       iBtoh 2013


           @@feXo/ f;Zy fJfsjk; dh t;s{ B pB ikD##
                                                                                  Bfoz d o f;z x w' I r k
          fJe nzro/} fJfsjk;eko d/ nB[;ko f;Zy Xow d/ w'Yh r[o{ BkBe d/t ih B/ ;wki ~ Xow d/ Bkw s/
g?dk ehs/ rJ/ ;ko/ pzXBk s'I n}kd eok fdZsk. Xow d/ Bkw s/ j' oj/ nzXftFtk; eow eKv dhnK w}p{s iVQK
~ fjZbk e/ oy fdZsk. ns/ fiZE/ th rJ/ wB[Zy fJBQk s'I w[es j[zdk frnk. fJ; soQk f;Zy Xow d[BhnK dk ;G
s'I nrKjtX{ Xow pD frnk. fi; ftZu nzX ftFtk; eoweKv s'I wK dh e'y ftZu'I iBw b?D tkb/ pzd/ dh g{ik
s/ w[ezwb gkpzdh br rJh. g{ik e/tb nekb g[oy dh fBFfuZs eo fdZsh rJh.
          go nZi d[BhnK d/ fJ; ;G s'I itkB ns/ Bt/I Xow tb Mks wkohJ/ sK fdZ;dk j? fe gzi ;' ;kbk ftZu
fJj nzX ftFtk; eow eKv ns/ ftnesh g{ik ftZu fJsBk j/mK ubk frnk j? fe ;dhnK g[okB/ eJh Xow fJ;
d/ ;kjwD/ finkdk Bt/I brD br gJ/ jB. 400-450 ;kb fgjbK fJ;kJh Xow dk g'g g{oh soQK j}os Jh;k
dk w[spzBk ;h fi; dh skes j}os Jh;k s'I xN BjhI wzBh iKdh ;h. T[j fe;/ ~ th sbp eo ;edk ;h.
Jh;kJhns s'I S/e ;edk ;h s/ ;Zik brk ;edk ;h T[; dk nkfynk oZph j[ew wzfBnk iKdk ;h. fco fJe Jh;kJh
gkdoh wkofNB b{Eo B/ fJ;kfJns dk Mzvk jZE ftu b? e/ fejk fJj pzdk (g'g) M{m p'bdk j?. fJ;kJh Xow
ftu fJ; dh j'Id dk e'Jh EK BjhI j?. Xow ftu oZp s/ Jh;k s'I fpBK j'o e'Jh tZvk BjhI j' ;edk, ns/ ;Zu/
Jh;kJhT[ fJ; M{m nZr/ f;o B M[ekT. wkoNB b{Eo ~ wkoB d/ :sB ehs/ rJ/, T[j ekch ;wK fJe fgzv ftZu
S[ge/ fdB eNdk fojk nkfyo T[j fiZs frnk. nZi nZX/ Jh;kJh g'g ~ fpbe[b BjhI wzBd/ ns/ fijV/ wzBd/
jB T[j th g'g dh ;ZdD, ;ik d/D s/ S/eD dh Fesh ~ BjhI wzBd/. g'g j[D o;wK fBGkT[D tkbk w[yh j?.
fjzd{ Xow B/ nkg jh pqkjwD dhnK FeshnK ~ wzfdoK d/ nzdo se ;hfws eo fdZsk j?. tyoh ;'u oyD tkb/
feZ;/ fjzd{ s/ pqkjwDk dk e'Jh j[ewBkwK bkr{ BjhI j[zdk. nZi d[BhnK d/ BthBsw f;Zy Xow dk eh jkb j?
fiZE/ g[oksB Xow rbsh wzB p?m/ jB T[E/ f;Zy Xow finkdk i'F Bkb T[BQK dhnK SZvhnK j'JhnK ohsk ~ u[e
                                       Z
e/ nkgD/ w'Y/ T[s/ oy fojk j?. d[Bhnk dk ;G s'I nkX[fBe Xow fgSV/gB ftZu fJ; s'I tZX feE'I se ikJ/rk.
                  Z
          pkp/ BkBe dh pkDh gfVQnK gsk brdk j? T[; t/b/ th mhe fJj jh jkbks ;B. nk; pZMh ;h fe r[o{
;kfjp dk frnkB wkor nzXo/ ~ ukBD/ ftZu pdb d/trk go pkp/ BkBe d/ d;t/I iKw/ d/ pkd BkBe fto'XhnK
                             /                        /
B/ n?;k uZeo ubkfJnk fe BkBe d/ BK s/ jh T[j ;kok e[ZM F[o{ eo fdZsk frnk fi; ~ BkBe B/ oZd ehsk
;h. nZi nzX ftFtk;, eow eKvK, ftnkesh g{ik ns/ Gow ikb ftZu c;/ j'D d/ wkwb/ ftZu f;ZyK s/ d{i/ Xowk
d/ b'eK ftu coe jh e'Jh Bio BjhI nkT[Idk.
          ni/ th T[whd ehsh ikDh ukjhdh j? fe pkp/ BkBe d/ n;bh Xow d/ ikD{ ftdtkB ns/ ikDeko i'
g{oh soQK ysw BjhI j'J/ jB, fjzws eoe/ nrbh bkfJB ftu nk e/ f;Zy ;wki ~ Xow dk n;bh okj fdykT[D
dk isB eoe/ x[g jB/o/ s'I pkjo eo ;ed/ jB. p; io{os j? fJe nzdbB dh, ;wki ~ r[o{ wjkoki d/ frnkB
                                                                    '
s'I ikD{ eokT[D dh. B'}{nkB spek i' Xkowe iE/pzdhnK dh okiBhsh ekoD Xow s'I ftoes j' fojk j? ns/
gfss g[D/ tZb tX fojk j? ~ ;Zu/ Xow dh fFe;k d/D dh b'V j?, neoFD g?dk eoD dh b"V j?. f;nk;h
ns/ Go;N gzEe nkr{nK ~ ndoF wB e/ G"setkd dh frocs ftu ikB s'I pukT[D dh b'V j?.
          fJB;kB dhnK d' fe;w dhnK G[yK jD. fJe sB dh i' G'iB Bkb ns/ d{ih wB dh i' frnkB Bkb
fwNdh j?. fJBQK d'jK G[yK dh fsqgsh pko/ r[o{ rqE ;kfjp ftu c[owkB fwbd/ jB. sB dh G[y ;zpXh XzBk ih
                                                z                                            z
dh wzr j? @@dkfb ;hXk wkrT xhT[.. jwok y[;h eo/ fBs ihT[.. 695.. epho ih efjzd/ jB @@G{y/ Grfs
                                                 (3)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                       iBtoh 2013
B ehi?.. :j wkbk ngBh bhi?.. 656.. nkswk dh G[y dh fsqgsh pko/ r[o{ noiB d/t ih wz[dktBh ftu
c[owkT[Id/ jB @@Ekb ftfu fszfB t;s{ gJhT ;s[ ;zs'y thuko'.. nzfwqs Bkw mkeo[ ek gfJT[ fi; ek ;G;[
nkXko'.. i' e' ykt? i' e' G[u? fs; ek j'fJ T[Xko'.. 1429.. r[o{ ;kfjp c[owkT[d/ jB, @@frnkB nziB[ r[fo
                            z                                                I
dhnk nfrnkB nzX/o fpBk;[ jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;.. 293..
        io{os j? frnkB dh G[y ikros eo e/ nfrnkB s'I d[o eoB dh, BjhI sK T[j fdB d{o BjhI id f;Zy
fJe fJfsjk; dh t;s{ pBe/ ofj ikJ/rk. io{os j? rqzEh ;iZD gVQ/ fby/ r[owfs d/ frnksk ufoZsotkB
j'D, io{os j? okrh ;ZiDk dh i' fBo'b r[opkDh dk ehosB eoe/ neoFD g?dk eoB ns/ g/qoDk d/B, BK eh
nkgDh Feb ;tkoB bJh ofjs wfo:kdk dk TbzxB eo e/ dkVhnK ozrB. ofjs wfo:kdk d/ XkoDh rqEh,           z
okrh ns/ ;/tkdko jh ndoF g/F eoe/ ikrfosh fbnk ;ed/ jB. io{os j? fe gqpzXe ew/NhnK ns/ gzEe
iE/pdhnK dh ojB{wkJh e/tb ;Zu/ frnkBtkB jh eoB, pjo{ghn? f;nk;sh f;Zyk dh ojB[wkJh Bkb rZb BjhI
     z
pDdh fd;dh.

                           ;/tk ;zrs dh iK HHHHHHHHHHH<
                                                                            fpqfizdo gkb f;zx @feow#
         ni eb r[o{ ;kfjpkBK d/ gqekF ;w/I iK gfjbK ;t/o/ nfwqs t/b/ Bro ehosB eoD dh otkfJs
 ub gJh j?. fi; ftu Fpdh iZE/ r[o{ ;kfjpkB dk r[DrkB eod/ s[od/ jB. fJ;/ bVh ftu ;zrsk dh
 ;/tk bJh GKfs Gkfs d/ ;Nkb bZr/ j[zd/ jB. fi; dh ;t/o/ b'V, xN jh jz[dh j?. cokJhv okJh;, yho,
 pqv ge'Vk, fp;e[N g?eN BwehB g?eN. ;/tk eoD tkfbnk d/ T[sFkj ~ BwB j? go r[o{ ;kfjp dk c[owkB
   ?                  /            /
 j? ns/ pkDh ftu ;zrs dh gfoGk;k, fbyh j? fiE/ J/e' Bkt tykDhn? Gkt i' Bkw pkDh Bkb i[fVnk j? T[j
 ;zrs dk fjZ;k j? ;Ve feBko/ yVk ik i/pK ftu jZE gkJh x[wdk ;zrs dk fjZ;k BjhI. nkw t/yD ftu nkT[dkI
 j? fe FkfJd 5 iK 10 ch;dh ;zrs fJBQK ;NkbK s/ iKdh j? pkeh sK s;kFphB ik fbckc/ ftu BkFsk fJemk
 eodh Public fdZ;/ rh. fJE/ jh p; BjhI T[; GhV dk ckfJdk u[e rbs nBk;o (fi; ftu r?o f;ZyK d/
 Bkb f;Zy pZu/ th Fkwb j[zd/ jB) y[b/ nkw XhnK G?Dk Bkb S/VykBh eod/ jB fJ; tZb eh ;kvk fXnkB
 j? <
      eh n;h ;z r s dh ;/ t k eo/ oo/ jK. iK r[ o { f;Z y K dh fBrkj ftZ u n;h f;Z y HHHHHHHHH jK.
 ;fs r[o{ dh pkDh ~ T[gd/F ;rb ijkB/ wB e/ ;wfMJ/ fe r[o{ ;kfjp B/ fejk j?.
                              @@nebhI ;kfjp ;/ f tn/ I nebh ehu? dkB##

                                       nBw' b ;[ w B
 1-    Bk;se wB[Zy Bkb'I e[Zsk uzrk j? i/jVk wkbe s'I wko yk e/ th T[; dk nkdo fgnko BjhI Svdk.
 2-    e[sk jo ikBto dk wk; yk iKdk j? ns/ e[s/ dk BjhI yKdk, go wB[y wB[y dk wk; th yk iKdk j?.
         Z                                        Z                       Z    Z
 3-    e[Zs/ ~ fJe pK s'I T[mkT[ d{i/ EK ik p/mdk j? go wB[Zy d{i/ dh EK s/ ehsk ep}k ;'yk BjhI Svdk.
 4-    e[Zs/ tb B}o Go e/ d/y' nZyK BhthnK eo b?Idk j? go pzdk gkg eo e/ Fow;ko BjhI j'Idk.
 5-    wB[Zyk Bkb'I ehVhnK dh iE/pzdh w}p{s j'Idh j? i' fJe d{ih d/ fgS/ esko pzBQ e/ s[odhnK jB.
 6-    f;nkD/ wB[ZyK Bkb'I nBikB pZu/ uzr/ j'Id/ jB i'jV/ nkg' ftu bV fGV e/ MZN p'b g?Id/ jB.
 7-    fJe g/F/ tkbk T[;/ g/F/ tkb/ Bkb fgnko eo/ fJj r[D Bkw o;hJ/ r[of;ZyK ftu jh fwbd/ jB.
 8-    fit/I jho/ d/ ;kjwB/ pb"o dh uwe fcZeh g? iKdh j? fJ;/ soQK r[ow[y d/ ;kjwB/ wB w[y dh.
                                                                                 frnkBh T{Xw f;zx ih
                                                 (4)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                          iBtoh 2013

                                        e-mail                              r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321

                                    ;fsr[ o { ~
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                           r[ o { BkBe d/ t ih dk Gz r o BkE i' r h ~ itkp
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                            Guru Nanak Dev Answers Bhangar Nath
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                          3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
gow ;fseko :'r pkpk BkBe ih,                                               i' r h B/ g[ f Snk L
                         csfj gqtkB eoBh ih .                              g[ S / i' r h Gz r o BkE[ ,
        t?;/ sK fJj wjhBk, Fjhdk dhnK rbK eoD dk ;wK ;h, go n?seK
nkg ih dh feogk ;dek ezJh EKJh nkg ih d/ iBw fdjkV/ d/ pkps eJh            @@s[ f j d[ X ftu feT[ I eKih gkJh <
EktK s/ gq'rokw ftu Fkwb j'D dk w'ek fwfbnk. eJh gZy'I fBok;k d/           fcfNnk ukNk d[ X dk,
Bkb fJe gZyI' ekch y[Fh j'Jh. Gkt/I ;wkrw dk w[y dhtkB j't/ Gkt/I gqGks    foVfenK wyD[ jZ E Bk nkJh
c/oh iK Bro ehosB dh rZb j't,/ p; nkg ih dh T[;ss ;[DB ~ fwb               G/ y T[ s kfo T[ d k; dk,
ojh ;h. yk; s"o s/ Y'behnK S?fDnk d/ Bkb @;G s'I tZvk ;fsr[o BkBe#,        ts feT[ I ;z ; koh ohs ubkJh <##
@;G s'I tZvk ;fsr[o BkBe, rZi tZi e/ rkfJnk ik fojk ;h. nkg ih             The Yogi Questioned :
sK ;kfonK dh fdbK dh ikDd/ j', e'D nkg ih ~ fesBk tZvk ;wMdk               "Why have you mixed the Kanji
                                                                           (a sort of vinegar, i.e. worldly affections)
j?. go w/ok wB eo fojk ;h fe fJBQK ;kfonK ~ g[SK i/ gfjbK s'I wzBd/        into the milk (of detachment) ?
j' iK ni s'I wB oj/ j' ;G s/ tZvk ;fsr[o BkBe, s/ fco ni s'I pkd           The whole pot of milk (of spirituality)
;qh r[o{ rqE ;kfjp ~ Sv EK EK s/ wZE/ orDB BjhI ikT[r/ Bkb ;t/o/
            z                                                              has thus turned sour
T[m e/ NhHthH ns/ nypko ftu okFhcb gVB dh fyzu BjhI eo'r/ Xkr/             and no butter (essence of spiritual living)
                                                                           can now be had by churning it.
sthsK Bjh gkT[r. e/tb w{b wzso dk ;jkok bT[r/ feT[fe s[;h efj
                    /                                                      why have you put aside
oj/ ;h ;G s' tvk ;fsr[o BkBe (w/ok pkg{ ;fG s'I tZvk) HHHHHH               the holy robe of an ascetic.
        pkg{ ih d{ik c[oBk i' nkg ih dh tfvnkJhInk ;[D e/, nkfJnk T[;      adopted the ways of the world and started
B/ MziV e/ oy fdsk. fJj mhe j? fe ftfdnkoEh dh gSkD f;Zy s'I ns/
      '                                                                    again to live like a man of the world?
f;ZyK dh gSkD r[o{ s'I j[dh j? id' nkg ih dh FyFhns ~ do;kT[dI/ fJj
                         z                                                 r[ o { d / t B/ nkfynk L
Fpd ;[D/ -                                                                 BkBe nky/ , @@Gz r oBkE !
        fJe pkpk nekb o{g d{ik opkph wodkBk                                s/ o h wKT[ I e[ u Z i h nkjh,
        ;z[B w[zB Broh GJh, d/y gho yVk j?okBk                             GKvk X' f J B ikfsUfB,
                                     iK                                    GkfJ e[ u Z i / cb[ ;VkJh,
        fiZE/ pkpk g?o Xo/ g{ik nk;D EkgD ;'fJnk                           j' f J nshs frq j ;s sfiL
        ;k Xofs gJh jfonktbh fiE/ w/ok ;fsr[o p?mk nkfJ                    fcfo T[ B j{ z e/ xo wz r D ikJhL
        fJe dw ezpDh fSVh fe T[j pzfdnK s{z th ngD/ nkg~ T[; r[o{          fpB fds/ , eS[ jfE B nkJh##,
BkBe dk f;Zy nytkT[D dk dktk eodk j?I i' fiZE/ ikdk ;h T[j EK g{iD                                  tkoK GkJh r[ o dk;, 1$40
:'r j' ikdK ;h, jfonktb j' ikdh ;h. s/ s{z fiE/ ikdK j? HHHHHHHH < b'eh    Guru Nanak replied, "O Bhangar Nath !
uzrk n;o ep{bd/ jB iK wkVk.                                                your mother (i.e. your teacher) is an
        p; pkpk ih feogk eo' nkgD/ f;yK s/ fJj fiZE/ th p?mD Bkw dh        unskill full woman who does not even
y[Fp' SZvD b'eh fJ; s'I gqoBk b'D. fiT[D dh iku f;ZyD ns/ g[SD th
                           /                                               know that the churning vessel must
                                                                           be cleaned well before putting into use.
s[z fe;dk f;Zy j?,                                                         She has thus spoiled the whole thing.
        uzrk pkpk ih T[BKQ f;ZyK s/ fwjo eoBh fiBQK G? GktBh Bkb nkg       You call yourself an ascetic
ih dk iBw fdB wBkfJnk e'Jh f;fynk rqjfD ehsh ns/ nkgk ;tkoB                simply by giving up the family life !
bJh T[dw ehsk.
         Z                                                                 and dissocating yourselves from the
                                                                           householders;
                        G[bK bJh fywk eoBh ih.                             yet you go round and beg at their doors !
                                                                   dk;     Beware ! he who gives nothing here,
w/ok e-mail gsk L- briji.kiram@gmail.com fpqfizdo gkb f;zx                 cannot expect to get anything here or
                                                                           hereafter.
                                                                @feow#                       Varan Bhai Gurdas, 1/40
                                                        (5)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                    iBtoh 2013

 gkme fbyd/ jB HHHHHHHHH                                                 ^^mRlkgo)Zu**
                    nyzv gkm                               vknj.kh; laiknd th]
        ;qh r[o{ rqE ;kfjp dk nkozG s'I b? e/ nkyoh she,
                   z                                                 iatkch lqeu if=dk fnlEcj 2012 ds vad esa
fpBk o[e/ gkm eoB dh ftXh ~ @@nyzv gkm## fejk iKdk         Nik lEikndh; ys[k i<+dj cgqr gh izlUurk gqbZA vkidk
j?, GKt/ r[o-ekb ftu n?;h fe;/ wfonkdk dh ikDekoh BjhI
            {                                              ys[ku eu dks ubZ fn'kk fn[kkdj orZeku ,oa Hkfo"; dh
fwbdh fi; s'I gsk ub/ fe r[o{ ;kfjp d/ ;w/I fJ; ftXh dk    ih<+h dks >a>ksM+ ds j[k fn;k gS bruk lR; ys[k fy[kdj
ubD ;h, go nmkothI ;dh ftu fJBK nyzvgkmK dk ubD            vkRe foHkksj dj fn;k gSA
fJe wip{oh ti'I j'fJnk ikgdk j?. nmkothI ;dh ftu                     eSa ,d jktiwr ifjokj ls gw¡ fgUnh Hkk"kh gw¡ ijUrq
jkewk dh ;]sh ekoD f;Zy fJe EK bw/ ;w/I bJh fNekDk         fujey flag lSuh lkgc ds lkfu/; ls eq>s Hkh Jh l0
BjhI eo ;ed/ ;B. fJ; ekoD ;fji gkm dh EK nyzv              jktsUnz flag lkgsc ls feyus dk volj feyk vkSj mUgksus     a
gkm dh ftXh ngDkJh rJh. go wip{oh t; ngDkJh rJh            eq>s xq:eq[kh i<+us dh iszj.kk nh muds iz;kl ,oa xq: dh
ftXh, f;ZyK B/ gZe/ s"o s/ ngDk bJh j?.                    d`ik ls eSa FkksMk+ cgqr xq:eq[kh i<+ ysrk gw¡A lSuh lkgc ds
        nyzv gkm r[od[nkfonK s'I fJbktk xoK nkfd fe;/      ikl iatkch lqeu gj ekg vkrh gSA nkl dks Hkh i<+us dk
th EK j[zdk t/y ;ed/ jK. f;Zy ;wki jo d[y-;[y ;w/,         volj feyrk gSA vki dk ys[k i<+dj eSa /kU; gks x;kA
r[og[opK ;w/I nyzv gkm ~ fJe io{oh o;w ti'I ;wM e/         Hkxoku ls izkFkZuk gS fd vki dh ys[kuh iaFk ds izfr
eoB br fgnk j?. fpBk ;[D/ ns/ r[opkDh ~ fpBk thuko/        vck/k :i ls fy[krh jgsA
;wM/ GkV/ d/ (g?;/ Bkb yohd e/) eokJ/ gkm ~ pqkjwDh                                       jk?kosUnz izrki flag] y[kuÅ
eow eKv jh ;wMDk ukjhdk j?. pVh j?okBh j[dh j? fez                                                eks0 % 9454511642
j}koK whb d{o ofjzd/ FoXktkB, dopko ;kfjp s/ j'o                     ¼fiz; jk?kosUnz th esjk vki ls viuh O;fDrxr
r[od[nkfonK #u g?;/ G/i fdzd/ jB ns/ T[BKQ d/ Bkw T[go     ifjp; ugha gS ijUrq lkE; gS og ;g gS fd Lo0 jktsUnz
nyzv gkm eo fdZs/ iKd/ jB feT[Ife ;kvhnK gqpzXe            flag th tgk¡ vki ds izj.kk Jksr jgs gS] mUgksus Jh lq[keuh
                                                                                     s                     a
ew/NhnK ~ r[owfs Bkb'I r'be dh tX/o/ fuzsk j?. r[owfs      lkgc lsok lkslkbVh ds ofj"B lnL; ds :i esa eq>s Hkh
nB[;ko fJj rb ;wM b?Dh ukjhdh j? fe nkg ehs/ ik ;[D/       vR;f/kd ekxZn'kZu iznku fd;k tks vfoLej.kh; gSA
gkm ~ ;wMDk io[oh j? sK jh ihtB r[o{ T[gd/FK nB[;ko                                            vkHkkj lfgr&lEiknd½
Ykfbnk ik ;edk j? BjhI sK d{finK s'I gkm eokD dk e'Jh
bkG BjhI.                                                         Vidya Da Langar
                                        ;0 joGiB f;zx           A program has been started, by Sikh
                                               ghHnkoHn'     Educational and Welfare foundation, (Office
                       f;Zy :zrw/Bi n?;';hn?;B, byBT{        Gurudwara RDSO, Manak Nagar, Lucknow
                                                             226011) in which, students parents are invited
  WHILE SEARCHING PUNJABI MAGAZINES,                         for computer litracy and certificate programe.
I GOT UR DETAILS. IF POSSIBLE PL STICK                       DOEACC (Govt. Approved) is being sponserd.
PAMPHELETS/POSTERS IN GURDWARAS SO                              Duration of Course is two months, daily two
THAT PEOPLE CAN KNOW ABOUT THIS MAGA-                        hours between 7.00 a.m. to 8.00 p.m. as per
ZINE AND IT MAY BE POPULARISED IN CITY.                      convenience of the trainee at Alambagh. Course
                               GURMEET SINGH                 Fee is 4800/- for which 50% will be offered by
                           gm1984@hotmail.com                SEWF and rest will be borne by the candiates.
  This is a very good informative website for us                For Registration and other details please
Sikhs in Australia. Kind regards.                            contact S. Ajit Singh 94651592214 or your local
                           Dawinder Singh Sagoo              Gurudwara Co-ordinator.
                           dsagoo@bigpond.com

                                                       (6)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                               iBtoh 2013



      òÅÂÆà ÔÅÀ±Ã ÇòÚ îéÅÇÂÁÅ ×°ð± éÅéÕ ÃÅÇÔì çÅ êzÕÅô ê°ðì
        òÅÇô§×àé, AA ççìð : ÁîðÆÕÆ ðÅôàðêåÆ              ÁêäÆ êzåÆìµèåÅ çÅ êz×àÅòÅ Õðź ܯ ÇÃµÖ ÃîÅÜ
íòé òÅÂÆà ÔÅÀ±Ã ÇòÚ ×°ð± éÅéÕ ç¶ò ÜÆ çÅ                   Áå¶ ÃÅⶠç¶ô ç¯Ôź 鱧 êÇðíÅôå Õðç¶ Ôé¢ÒÒ ìÆå¶ G
EDDòź êzÕÅô ê°ðì îéÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÇÜà ÇòÚ ç¶ô                ççìð 鱧 òÆ ÁÅï¯Üå ÇÂÕ êz¯×ðÅî ÒÚ ÇÔµÃÅ ñËä
íð 寺 òµâÆ Ç×äåÆ ÇòÚ ÁîðÆÕÆ ÇÃµÖ ôðèÅñ±Áź               寺 ÁÃîðæ úìÅîÅ çÆ æź ÕËñ¶ø¯ðéÆÁŠ寺 íÅðåÆ
é¶ ÇÔµÃÅ ÇñÁÅ¢ ÇÂÔ ñ×ÅåÅð åÆÜÅ ÃÅñ ÔË Ü篺                î±ñ ç¶ ÁîðÆÕÆ Ã§Ãç ÁîÆ ì¶ðÅ é¶ ×°ð± éÅéÕ ê°ðì
òÅÂÆà ÔÅÀ±Ã ÇòÚ ×°ð± éÅéÕ ç¶ò ÜÆ çÅ êzÕÅô                 Òå¶ Çòô¶ô ÃîÅð¯Ô ÁÅï¯Üå Õðé ñÂÆ úìÅîÅ çÅ
ê°ðì îéÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÔË¢ ÇÂà î½Õ¶ Ççå¶ Áêä¶ Ã°é¶Ô¶           èéòÅç ÕÆåÅ¢ ÇÂÕ ÃîÅÜ Ã¶òÆ Ã§ÃæÅ Òç ï±éÅÂÆÇàâ
ÇòÚ ðÅôàðêåÆ ìðÅÕ úìÅîÅ é¶ ÇòÃÕÅéÃé                       ÇÃÖÃÒ é¶ ÇÂÕ ÇìÁÅé ÇòÚ ÇÕÔÅ ÇÕ òÅÂÆà ÔÅÀ±Ã
×°ðçòÅðŠׯñÆ Õźâ ÇòÚ îÅð¶ ׶ ÇÃµÖ ôðèÅñ±Áź            çÅ ÁÅÂÆ÷éÔòð ÕÅðÜÕÅðÆ çøåð ÇÃµÖ ÜËÕÅÇðÁź
鱧 òÆ ïÅç ÕÆåÅ¢ À°é·Åº ÇÕÔÅ, ÒÒî˺ À°é·Åº 鱧 ïÅç        éÅñ ×±§Ü ÇðÔÅ ÃÆ¢ À°é·Åº ÇÕÔÅ ÇÕ ÃîÅð¯Ô ÇòÚ ÇÔµÃÅ
Õðé ñÂÆ ÇÂà 寺 ÇìÔåð î½Õ¶ ìÅð¶ Ã¯Ú òÆ éÔƺ               ñËä ÇòÚ ê±ð¶ ç¶ô 寺 ÇÃµÖ ÃîÅÜ ç¶ ôðèÅñ±Áź 鱧
ÃÕçÅ ÇÕ î˺ ÇÂà êÇòµåð î½Õ¶ Áêä¶ ÇÃµÖ Çîµåðź             õçÅ ÇçåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ¢ íÅðå 寺 ÁŶ ÕÂÆ ÕÆðåéÆ
éÅñ Çîñ Õ¶ ìðÅìðÆ Áå¶ çïÅ çÆ íÅòéÅ êzåÆ                   ÜÇæÁź é¶ ×°ðìÅäÆ ôìç ×ÅÇÂé ÕÆ嶢

 dFw/F :kso{ fBtk; ns/ fpoX nk;ow r[od[nkok nkbwpkr, byBT{
      nekb g[oy dh wjkB feqgk ;dek ns/ r[o{ ;kfjp         j'J/ fJ;/ fJwkos dk fJe wkbk fpoX nkFow bJh
dh w/jo ;dek, ;qh r[o{ f;zx ;Gk nkbwpkr fty/ ;zrsk        fBFfus ehsk frnk fi;dh gqtkBrh ;zrsk B/ i? ekfonk
d/ ;fj:'r Bkb fJe :kso{ fBtk; dh o{g o/yk gqzpXe          Bkb d/ e/ gqpzXeK d/ j';b/ tXkJ/. dkBh ;iD ;fj:'r
ew/Nh B/ T[bheh ;h, fi;dk gqkozG fwsh 05-08-2012 ~ r[o{   eoe/ nkgDh feos ~ ;cbk eoB.
;kfjp dh nodk; eo e/ ehsk frnk. fJ;d/ bJh
r[od[nkok nkbwpkr d/ ;kwD/ r[o{ ek pkr (bzro                @@;kfjp/ ewkb d;sko pzdh##
                                                            @@;kfjp/
n;EkB) tkbh EK dk fJe fjZ;k :kso{ fBtk; fpbfvzr bZJh
                                                                    fwsh 20-01-2013 ~ fgSb/ ;kb dh soK fJe
ns/ pkeh dk ;EkB bz r o bJh fJ;s/ w kb ehsk
                                                            ;kw{ f je @@;kfjp/ ewkb d;sko pz d h## ;wkrw
ikJ/rk.
                                                            r[od[nkok nkbwpkr fty/ ;t/o/ ehosB eZEk dh
      byBT{ fBtk;h ns/ pkjobhnK ;zrsK d/ T[sFkj,
                                                            ;wkgsh T[gozs 10H00 ti/ j'D ik fojk j? fi; ftu
gqoBk ns/ ;/tk ;dek, p/;w/N dh Ss fwsh 29-11-2012 ~
  /                       I
                                                            d;sko pzdh bJh nkJ/ pfuQnk ns/ thoK (eJh 20 ;kbk
;zrsk dh jkioh ftu gstzs/ ;iDk ns/ frnkBh ioB?b
                                                            s'I T[go tkb/ tho th ni/ gNe/ ~ Sv BjhI oj/) ~
f;zx ih fwjQe @@d/jokd{B## tkfbnK d/ jZE'I, frnkBh
                                                            ;ikT[D bJh d;sko dh ;/tk th r[od[nkok ;kfjp s'
byftzdo f;zx ih dtkok nodk; T[gozs nkozG ehsh rJh
                                                            j'trh.
                                                                /
ns/ Fkw se fgjbh Ss dk ezw g{ok eo fdZsk frnk fJj
                                                                    d;sko ;ikT[Dh f;fynk 5, 6, 12 ns/ 13 iBtoh
;kok ezw uzr/, ;{MtkB fJzihBnoK dh d/y-o/y ftu ub
                                                            2013 Fkw 4 ti/ s'I 5H30 ti/ r[od[nkok nkbwpkr fty/
fojk j?.
                                                            fdZsh ikJ/rh.
      ;zrsk dh wzr ns/ f;nkfDnk d/ ;[MktK ~ w[y oyd/
                                                      (7)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                              iBtoh 2013
 f;y :z r w? B } n? ; ' f ;J/ F B byBT{ tb' I           fjZ;k fbnk. fwsh 26 d;zpo 2012 ~ r[od[nkok Bkek
                                                        fjzv'bk fty/ wksk r{ioh ;fs;zr ;Gk tb'I ns/ fwsh 27
        nghb - gfssg[D/-BfFnK-ns/ N'gh B[wk gNe/
                                                        d;zpo 2012 ~ r[od[nkok B'Ith gksFkjh ;qh r[o{ s/r
torhnK phwkohnK i' f;y B'itkBK ns/ f;Zyh ~ Ykj bk
ojhnk jB, d/ fto[X gqkozG ehsh ik ojh w[jhw bJh nkg     pjkdo ;kfjp ih nfjnkrzi byBT{ fty/ Fjhdh ;wkrw
;GBk d/ ;fj:'r dh nk; eod/ j'J/ tkfjr[o{ ;Zu/ gksFkj    wBkfJnk frnk fi; ftu pkjo'I nkJ/ okrh GkJh dftzdo
nZr/ nodk; eod/ jK fe ;Zuk gksFkj nkg ;jkJh j'e/ ;kv/   f;zx ns/ GkJh ntsko f;zx d/ iZE/ B/ r[opkDh ehosB okjhI
w?poK ~ EkgVk pyF/ skfe n;h fwE/ ekoi ftu ;cbsk
  I                                                     fBjkb ehsk.
gqkgs eo f;y gzE, d/F ns/ e'w dh ;/tk eoB d/ :'r pD             ;kfjp/ ewkb f;woB e?Ig
;ehJ/.                                                           byBT{ , r[ o d[ n kok nkbwpkr fty/ fwsh
    ;qh r[o{ s/r pjkd[o ;kfjp ih                        20 d;zpo 2012 s'I nkozG j' e/ 19 iBtoh 2013 se
                                                        Fkw 7H30 s'I 8H15 ti/ se f;woB e?g nk:'is ehsk frnk
                                                                                          I
            dk Fjhdh g[op                               j? ns/ f;woB ;kXBK eoD tkbh ;zrsK bJh o'i dh doi
          byBT{, f;Zy :zr w/B} n?;'f;n?FB byBT{ tb'I    ehsh rJh jkioh d/ nkXko s/ ofi;NqFB Bzpo fwb/rk.
                                                                                            /
fwsh 15 ns/ 16 d;zpo ~ r[od[nkok ;kfjp uzdo Bro         fJjBK BzpoK s'I bkNoh evQe/ ;zrsk bJh 21000 o{g? fJBkw
fty/ B"thI gksFkjh dk Fjhdh ;wkrw wBkfJnk frnk fi;      fdZs/ ikDr/. 20 iBtoh 2013 ~ ;KMk d;sko ;wkrw th
ftu ;zro{o s'I nkJ/ okrh GkJh nfwqs gkb f;zx ns/ ;qh    ehsk ikt/rk fi; dh finkdk ikDekoh frnkBh byftzdo
jfowzdo ;kfjp nfwqs;o d/ ji{oh okrh GkJh Xowtho         f;zx j?v rqEh ;kfjp w'0 9451913535 s'I gokgs ehsh ik
                                                                   z
f;zx d/ iZE/ B/ nkgD/ o;fGB/ ns/ t?okrwJh ehosB Bkb     ;edh j?.
;zrsK ~ fBjkb ehsk. ;qh jfowzdo ;kfjp nfwqs;o d/
;kpek rqEh frnkBh irsko f;zx B/ r[owfs ftukoK okjhI
           z
                                                                  fJe o'ik fto;k e?Ig
                                                                 byBT{, r[o{ r'fpzd f;zx ;ZNvh ;oeb byBT{
;zrsK ~ r[owfs dh ikBekoh fdZsh. ;wkrw dk w[y           tb'I r[od[nkok nkbwpkr fty/ fwsh 25-12-2012 ~ pfunK
nkeoFD pfunK d/ Xkowe w[ekpfbnK ftu 12 i?s{ pZfunK      bJh nodk; ns/ eoweKv ftF? s/ fJe o'}k fto;k e?g    I
~ ;ekbofFg ns/ 25 pZfunK ~ pj[w[Zb/ fJBkwK Bkb          eoe/ 110 gqfsGkrh pfunK ~ r[owfs dh ;/X fdZsh rJh.
fBtkfink frnk. FN/ i dh ;z G kb gz i kph ;[ w B d/      fJ; Fbkxk g{oB T[gokb/ dh ;zrsk B/ Gog{o gqF;k ehsh.
                                                                                                    z
;bkjeko ;0 joGiB f;zx B/ ehsh. ;wkrw s'I gfjbK
12 s' 14 d;zpo se gqGks c/oh evQh rJh.
uko ;kfjpikd/ ns/ wksk r{ioh ih
       dk Fjhdh ;wkrw
         byBT{, uko ;kfjpikd/ ns/ wksk r{ioh ih dk
Fjhdh ;wkrw fwsh 22 ns/ 23 d;zpo 2012 ~ r[od[nkok
fFzrko Bro byBT{ fty/ wBkfJnk frnk fi; ftu ji{oh
okrh GkJh r[odhg f;zx eEk tkue frnkBh ;stzs f;zx,
okrh iZEk GkJh noftzdo gkb f;zx, pkokw{bk tkb/, GkJh
joihs f;zx iywh, nwohe f;zx iywh B/ r[owfs ftukok
ns/ ehosB okjh ;zrsK ~ fBjkb ehsk. 22 d;zpo oks           gfjb/ grVhXkoh f;Zy 25 ;kbk ifszdo gkb f;zx GZ[bo
8 s'I 10 ti/ se eth dopko th nk:'is ehsk frnk fi;         B/ fJzrb?v dh wjkokBh d/ pofwzzxw g?b; ftZu wzrbtko
                                                                                               /
ftu T[Zu e'Nh d/ eth:K ;0 XBtzs f;zx *okwg[oh#, ;0        18 d;zpo 2012 ~ gfjbh tkoh gZrVh XkoD eoe/ ;ekT[N
r[ofdnkb f;zx @fBwo#, ;0 fsob'uB f;zx @uzB#, ;0           rkov o/ihw?IN dh go/v ftZu fjZ;k fbnk. fJ; s'I gfjbK
Bfozdo f;zx @r[bFB# ns/ ;0 wBw'jB f;zx @w'jBh# B/         phno ;ehB dh N'Igh gk e/ go/v ehsh iKdh ;h.

                                                    (8)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                      iBtoh 2013


                   fJZ e JhwkBdko ;tkb
                       AN HONEST QUESTION
                          REPLIED BY A LEARNED FRIEND
       Q : I agree it could be misconception of      ðÅî° ×ÇÂú ðÅòé° ×ÇÂú ÜÅ ÕÀ° ìÔ° êðòÅð° ¨
celebrating Bandi Chhorr Diwas .but what is                                             SGGS 1429
wrong in celebrating Diwali ,when lots of time              (Raam Chand passed away, as did
name of Ram Ji is mentioned in Guru Granth           Raawan, even though he had lots of relatives.)
Sahib Ji also .It has some importance thats why             (BTW you will agree that none of the
it is mentioned ,so in that way it is our festival   above references about RAM, king of Ayodhya,
also .In fact every name of Hindu God and God-       is in good manner?)
dess is mentioned in Guru Granth Sahib and                  2. RAM: the Almighty. Ever present, Ever-
we cannot deny this                                  lasting, creator and sustainer of all creations.
       A : The word RAM appears in Guru Granth       Few references from Gurbani:
Sahib in two contexts.                                         ðÅî ÜêÀ° ÜÆÁ ÁËö ÁËö ¨
       1. RAM, the king of Ayodhya, with whom              èz± êzÇÔñÅç ÜÇêú ÔÇð ÜËö ¨1¨
Diwali is associated. This Ram is not               (Just as Dhroo and Prahlaad meditated
celebrated by Guru Sahib. Some references      on the Lord, so should you meditate on the
from Gurbani                                   Lord, O my soul.) SGGS 337 {as per hindu
éÅéÕ ÇéðíÀ° Çéð§ÕÅð° Ô¯Çð Õ¶å¶ ðÅî ðòÅñ ¨ mythology Bhagat Prahlaad is from Satyug and
                                    SGGS 464 Ram Chand later from "Treta Yug". Hence Guru
      (O Nanak, the Lord is fearless and form- Sahib refers to Ram, Waheguru, here not Ram
less; myriads of others, like Rama, are mere Chand, king of Ayodhya. Ram Chand of
dust before Him.)                              Ayodhya didn't exist for Bhagat Prahlaad}
         ð¯òË ðÅî° ÇéÕÅñÅ íÇÂÁÅ ¨                          ðîå ðÅî° Ãí ðÇÔú ÃîÅÇ ¨1¨
       ÃÆåÅ ñÖîä° ÇòÛ°Çó ×ÇÂÁÅ ¨                                                         SGGS 865
                                SGGS 963                  (The Lord is ever-present, all-pervading.)
     (Rama wept when he was sent into exile,         Ram here is ramya hoya, the one who is present
and separated from Sita and Lakhshman.)              everywhere.)
êźⶠå°îðÅ ðÅîÚ§ç° Ã¯ íÆ ÁÅòå° ç¶ÇÖÁÅ æÅ ¨                   ì¯ñÔ° íÂÆÁÅ Ãç ðÅî ðÅî°
ðÅòé ö å Æ Ãðìð Ô¯ Â Æ Øð ÕÆ Ü¯ Ç Â ×òÅÂÆ æÆ ¨3¨             ðÅî° ðÇò ðÇÔÁÅ Ãðì׶ ¨
                                      SGGS 874                                       SGGS 1202
      (O Pandit, I saw your Raam Chand com-                (O my Siblings, chant the Name of the
ing too, he lost his wife, fighting a war against    Lord, Raam, Raam, Raam, forever. He is All-
Raawan.)                                             pervading everywhere. )
    Á§ è ° ñ Ë çÔÇÃÇð î± § â ° ÕàÅÇÂÁÅ ðÅòä°              Ü°Ç× Ü°Ç× çÅåÅ êzí° ðÅî° ÔîÅðÅ ¨
           îÅÇð ÇÕÁÅ òâÅ íÇÂÁÅ ¨1¨                                                     SGGS 228
                                   SGGS 350                (In each and every age, the Great Giver
       (The blind, ten-headed Raavan had his         is my Lord God.) but Ram of Hindus is
heads cut off, but what greatness was obtained       confined to only one yug: Treta.
by killing him?)                                           Sikhs denounce Ram of Ayodhya every

                                                 (9)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                       iBtoh 2013
day in Rehraas Sahib while reciting                God & Goddesses but under some context.
       TðÅî ðÔÆî ê°ðÅé Õ°ðÅé Áé¶Õ                  One should first go through the whole shabad
         ÕÔ˺ îå Â¶Õ é îÅéï¯ ¨T                    to understand the context and just not conclude
       (I do not follow the religious ways,        that Guru Sahib is endorsing those devi and
preached by various religions believing in Ram,    devtas. Nowadays many Sikh ladies observe
Mohammad, Puran or Quran.) Infact Ram of           Karva Chauth fasting, here is what Gurbani
Ayodhya (diwali wala) is not mentioned more        declares about this ritual
than 11 times in Guru Granth Sahib. Rest all                ÕìÆð ÔÇð ÕÅ ÇÃîðé° ÛÅÇâ
references are for Waheguru/ Akal Purakh. This                ÕË ÁÔ¯ÂÆ ðÅÖË éÅÇð ¨
Ram (Waheguru) is explained in mool mantar                  ×çÔÆ Ô¯Ç ÕË ÁÀ°åðË íÅð°
as:                                                           ÃÔË îé ÚÅÇð ¨108¨
 ý ÃÇå éÅî° ÕðåÅ ê°ðÖ° ÇéðíÀ° ÇéðòËð°                    (Kabeer, the woman who gives up
  ÁÕÅñ î±ðÇå ÁܱéÆ ÃËí§ ×°ð êzÃÅÇç ¨               meditation on the Lord, and observes the ritual
      (One Universal Creator God. The Name         fast of Ahoi, shall be reincarnated as a female
Is Truth. Creative Being Personified. No Fear.     donkey and carry heavy burdens)
No Hatred. Image Of The Undying, Beyond                   Gayatri mantar is denounced by Bhagat
Birth, Self-Existent. By Guru's Grace)             Naamdev ji
      The Ram of Ayodhya doesn't qualify any                 êÅºâ¶ å° î ðÆ ×ÅÇÂåz Æ ñ¯ è ¶
of the above characteristics. He wasn't beyond                   ÕÅ Ö¶å° ÖÅåÆ æÆ ¨
birth and death.                                              ñË ÕÇð á¶×Å à×ðÆ å¯ðÆ
      Dashrath, the king of Ayodhya, very fondly             ñź×å ñź×å ÜÅåÆ æÆ ¨
named his eldest son "Ram": the prevalent                 (O Pandit, O religious scholar, your
name of GOD those days. It's just like some        Gayatri was grazing in the fields. Taking a stick,
people have names like: Nanak Singh, Gobind        the farmer broke its leg, and now it walks with
Singh, Ram Gopal Verma, Hari Singh, etc, etc.      a limp. ||)
       Gurbani declares Ram, Krishna, etc. only            Conclusion is that Diwali is not a Sikh
as kings of their times whom people started        celebration and can't be observed in Gurdwara
worshiping as avatars of God.                      Sahibs. One may join their Hindu friends in
Ü° × Ô Ü° × Ô Õ¶ ðÅܶ Õƶ ×ÅòÇÔ ÕÇð ÁòåÅðÆ ¨      Diwali celebrations on their own volition but to
                                    SGGS 422       justify it as Sikhi thing is blasphemous.
     (They are kings of different ages, who are
                                                                                 ;kGko L :z r f;Z y bhvo
sung of as God's Incarnations)
      Gurbani has reference of every so called                        gq / F e L ;0 :;tho f;z x ;kjBh
            MANY MANY CONGRATULATIONS ON
          Guru Govind Singh Birthday & New Year 2013

  T Tech Air Engineers
  AE FOR HEATING, VENTILATION & AIR CONDITIONING
            VOLTAS APPROVED SYSTEM SOLUTION PROVIDER
        H.O. : 86-A, Bahadur Khera Singar Nagar, Lucknow 226005                Karamjeet Singh
        Cell. : 94150-20912 E-mail : techairengineers@yahoo.co.in                        Prop.
                                                (10)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                  iBtoh 2013

             nwo Fjhd pkpk dhg f;z x ih                                                           ;L i;ftzdo f;zx
          f;Zyh s/ fdqVsk Bkb gfjok d/d/ Fjhd j'D tkb/
                                         I                 dhg f;zx ih ~ @r[o{ eh eKFh# dwdwk ;kfjp d/ n;EkB
wjkB ;{ophoK ftZuI' pkpk dhg f;zx ih, fiBQK ~ @Fjhd# Bkw   dh ;/tk ;zGkb ns/ r[opkDh gVQB-gVQkTD s/ fbytkT[D
Bkb ;fsekfonk ns/ ikfDnk iKdk j? dk iBw 26 iBtoh           dh ;/tk bJh fB:s eo rJ/ ;B. pkpk dhg f;zx ih B/ fJj
1682 ~ wksk ihT[Dh ih dh e[Zy'I fgsk Grsk ih d/ rqfj       ;/tk pj[s FoXk ns/ gqw ;fjs fBGkJh. nkg ][d r[opkDh
                                                                                      /
fty/ j'fJnk. wksk-fgsk B/ pkbe dk Bkw @dhgk# oZfynk.       d/ nfGnkFh ns/ o;hJ/ j'D eoe/ ftF/F fdbu;gh Bkb
E'VQh ;[os ;zGkbD s'I pknd fJj B"itkB nt;Ek ftu            fJj ekoi eod/ ns/ ;EkBe ;zrsK ~ f;Zyh s'I ikD{
ftuofdnK pkbe @dhgk# ;fsr[oK d/ gktB n;EkB ;qh             eotkT[d/ ;B. fJ; ;w/I d"okB jh pkpk ih B/ ;qh r[o{ rqE
                                                                     I                                             z
nBzdg[o ;kfjp fty/ d;w gksFkj ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih      ;kfjp ih dhnK uko phVK dk nkgD/ jZEhI T[skok ehsk ;h.
d/ gktB uoBK ftu ik jk}o j'fJnk. fJE/ jh ;fsr[oK d/        fejk iKdk j? fe GkJh wBh f;zx ih dh Fjkds s'I fgZSI' pkpk
gftZso eo-ewbK okjhI B"itkB @dhg/# B/ nzfwqs dh dks        dhg f;zx ih jh tZv/ f;Zy ftdtkB ;B.
gqkgs ehsh. nzfwqs dh dks gqkgs eoB s'I pknd nkg ih                    17thI ;dh ftu ;w[uk ykb;k gzE izrbK s/ gjkVK
                                                                                        Z
dk Bkw @dhg f;zx# oZfynk frnk. nkg ih B/ ;qh nBzdg[o       ftZu'I pkjo nk e/ fJe ;zrfms o{g ftu fJeZso j'fJnk.
;kfjp nzdo ofjzfdnk GkJh wBh f;zx ih dh d/y-o/y j/m        ykb;k gzE dhnK ;w[uhnK iE/pdhnK ~ fJeZso eoe/ 12
                                                                                    Z       z
gftZso Xkofwe rqEK s/ r[opkDh dk v{xk nfXn?B ehsk.
                     z                 z                   fw;bK nzdo tzfvnk frnk fi; d/ 12 w[Zy iE/dko Ekg/
nkg jw/FK gktB pkDh d/ gkm, GiB-pzdrh ftu w;s ofjzd/       rJ/. fJBQK fw;bK ftZu'I fJe fw;b dk BK ;h @Fjhd
;B. nkg ;oho d/ ;[vb ns/ fdqVQ fJokd/ tkb/ GiBhe ns/
                         "                                 fw;b#. pkpk dhg f;zx ih fJ; @Fjhd fw;b# d/ w[y iZE/ Z
Xkofwe fposh tkb/ g[oF ;B.                                 dko ;B. fJ; ;dh nzdo Gkos ~ ftd/Fh jwbktkoK B/ ]{p
          20-22 ;kb dh T[wo ftu jh pkpk dhg f;zx fJe       b[ZfNnk s/ fJE'I dhnK pj{-p/NhnK dh fJZ}s ~ fwZNh ftu
f;nkD/ ftdtkB s/ ;{opho ;?fBe pD rJ/. fJe gk;/ sK          o'fbnk. fJ; ;w/I fw;bK d/ iE/dkoK B/ fwb e/ fJBQK nrkB
nkg f;Zy ;zrs nzdo gktB r[opkDh dk frnkB eotkT[d/      I   XkVthnK dk w[ekpbk eoBk F[o{ ehsk fi; Bkb Gkos dk
ns/ r[o{ ih d/ nkd/F nB[;ko yzv-pkN/ dk nzfwqs Sek e/
                                   /                       b[ZfNnk pj[-ehwsh wkb-n;pkp tkg; fdtkfJnk iKdk
f;ZyK ftu BtK Xkofwe i'F God/ ;B, d{;o/ gk;/ nkg f;zx      fojk. f;Zyh gozgok dk fJe nfBZyVtK s/ ;ot'sw gZy j?
;{ofwnK d/ iE/ fsnko eoe/ b'V ;w/I w?dkB-J/-izr ftu        fe fe;/ w}b{w s/ rohp dh oZfynk eoBk ns/ nfBnK
ik e/ i?eko/ p[bkT[Id/ ;B. d;w gksFkj ;qh r[o{ r'fpzd      fto[X vN e/ gfjok d/Dk. T[; ;w/I f;Zy gzE B/ f;Zyh dh fJ;
                                                                Z
f;zx ;qh nBzdg[o ;kfjp ~ SZvD T[gozs tZy-tZy n;EkBK        wjkB gozgok T[go pk]{ph nwb eofdnK gfjok fdZsk ns/
                                                                              Z
okjh j[d/ j'J/ gktB n;EkB dwdwk ;kfjp, sbtzvh ;kp',
        z                                                  w[|b s/ nrkB XkVthnK ~ gSkfVnk.
f}bQk pfmzvk fty/ gj[u. fJ; gktB n;EkB s/ pkpk dhg
                       z /                                             nfjwd Fkj d[okBh i' f;ZyK d/ ;]s fto[X ;h ns/
                                                                                                            Z
f;zx ih r[o{ gksFkj ih d/ uoBK ftu jk}o j'J. nkg ih
                                                /          f;ZyK ~ ]sw eoB T[s/ s[fbnk j'fJnk ;h, nkgD/ 1757 JhL
                                                                                  Z
fJe wjkB ehosBhJ/ s/ tXhnk fbykoh th ;B.                   d/ fjzd;skB d/ jwb/ t/b/ fdZbh iKdk j'fJnk e[M d/o bJh
                                                                   [
          id'I ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ nkfd phV dh      bkj"o mfjfonk. T[; B/ nzfwqs;o Ffjo ~ b[ZfNnk ns/
fsnkoh dk ezw w[V e/ nkozG ehsk sK T[; ;w/I pkpk dhg       Ffjo dhnK fJwkosK ~ Ykfjnk. fJ; jwb/ ;w/I nzfwqs;o
f;zx ih d;w gksFkj ih d/ j[ew nB[;ko fbykoh dk ezw         Ffjo d/ fJBukoi ijkB ykB d[nkok ;qh dopko ;kfjp
eod/ oj/. r[o{ gksFkj ih id'I dZyD tZb rJ/ sK pkpk         ih dh p/ndph eoB, gftZso ;o'to ~ g{o d/D dh ]po
                                                      (11)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                  iBtoh 2013
id'I pkpk dhg f;zx ih ~ ;qh dwdwk ;kfjp, sbtzvh ;kp'      ns/ ;Zuyzv ;qh jfowzdo ;kfjp dh goeowK se ik gj[u/       z
d/ n;EkB #s/ g[ih sK nkg d/ fdb #s/ n;fj ;ZN tZih, nkg
                  Z                                       . fJE'I se nZgVfdnK pkpk ih B/ eJh gmkD s/ nrkB
ih B/ ;qh dopko ;kfjp ih dh gftZssk Gzr eoB tkfbnK
                                      q                   wko w[ekJ/ ;B. fJ; soQK fJ; xw;kB dh izr nzdo
Bkb NZeo b?D dk c?;bk eo fbnk. nk;-gk; d/ BroK            nrkB ioB?bK d/ wko/ ikD Bkb nrkBh c"i d/ j";b/
s/ fNekfDnK #s/ fJsbkj fdZsh rJh. tZy-tZy BroK s'I        N[N rJ/ s/ pkpk dhg f;zx ih ;Zuyzv ;qh jfowzdo ;kfjp
                                                            Z
nDfrDs f;zx pkpk ih dh nrtkJh ftu gktB Xow                dh goeowK nzdo gj[zu e/ Fjhdh gqkgs eo rJ/. ;zB
n;EkB dh oZfynk bJh jk}o j'J. fJ; soQK db ykb;k
                                  /                       1757 JhL ~ ;Zuyzv ;qh jfowzdo ;kfjp dh oZfynk fjs
dh frDsh nDfrDs j' rJh. fpnk; dfonk gko eoe/              Fjhd j'J/ f;zxK dh :kd ftu r[od[nkok wzih ;kfjp dhtkB
f;z x K dk iZ E k wkM/ d/ fJbke/ nz d o dkyb j' f Jnk.    jkb B/V/ fJe EVQ/ T[go fBFkB ;kfjp M[bkfJnk j'fJnk j?.
                                                                              Z
soBskoB ;kfjp d/ gktB n;EkB fty/ gj[u e/ f;zxK d/
                                            z             T[; EVQ/ T[go e[M f;zxK d/ Bkw j/m fby/ nB[;ko fby/ j'J/
                                                                      Z
;ko/ ;w{j B/ nodk; p/Bsh ehsh. fJ; Ffjo s'I pkjo nk       jB L
e/ pkpk dhg f;zx ih B/ fJe beho fyZuh ns/ fejk fe i'      1-        pkpk dhg f;zx ih Fjhd j?Zv iE/dko
Fjhdh gkT[D bJh fsnko j?, T[j fJ; beho ~ gko              2-        pkpk pbtzs f;zx ih Fjhd iE/dko
eo/, fijVk Fjhd BjhI j'Dk ukj[zdk T[j tkg; ufbnk          3-        pkpk jhok f;zx ih Fjhd iE/dko
ikt/. ;ko/ f;zx i?eko/ rikT[Id/ j'J/ beho gko eoe/        4-        pkpk rzvk f;zx ih Fjhd iE/dko
nzfwqs;o tZb tXD bZr.     /                               5-        pkpk bfjDk f;zx ih Fjhd iE/dko
           fJXo ijkB ykB ~ th ;{jhJ/ okjhI gsk bZr frnk   6-        pkpk oD f;zx ih Fjhd iE/dko
fe f;Zy T[BKQ T[go jwbk eoB bJh nk oj/ jB. fJj ]po
                Z                                         7-        pkpk r[gkb f;zx ih Fjhd iE/dko
;[D e/ ijkB ykB B/ nkgD/ ;jkfJe nskJh ykB ~ f;ZyK         8-        pkpk Gkr f;zx ih Fjhd iE/dko
T[s/ jwbk eoB d/ nkd/F fdZs. ijkB ykB nkg x'V ;tko
   Z                          /                           9-        pkpk ;ZiD f;zx ih Fjhd iE/dko
c"i Bkb b? e/ nzfwqs;o Ffjo s'I pkjo r'jbtV d/ ;EkB       10- pkpk pjkdo f;zx ih Fjhd iE/dko
#s/ gj[zu frnk, fiZE/ f;zxK s/ nrkBK dh NZeo j'Jh.                 fJ; soQK pkpk dhg f;zx ih ns/ T[BKQ d/ ;kEh f;zx
                                                          ;Zuyzv ;qh jfowzdo ;kfjp dh p/ndph dk }kbwK s'I pdbk
nrkB f;zxK dk Nkeok Bk eo ;e/. f;zxK d/ nZr/ bZr
                                                          b?Id/ j'J/ ns/ Xow s/ e"w dh FkB pdb/ nkgDhnK ikBK
e/ w?dkB'I GZi fBeb/. fJsB/ ~ ijkB ykB dk ;jkfJe
                                                          e[opkB eo rJ/.
nskJh ykB nkgDh Gkoh c"i b? e/ nk frnk, fi; Bkb                     pkpk dhg f;zx ih dk Fjhdh n;EkB r[od[nkok
w?dkB-J/-izr dh o{g-o/yk pdb rJh. fJ; xw;kB dh izr        okw;o ;kfjp d/ B/V/ j?, fiZE/ nZiebQ @r[od[nkok Fjhd
nzdo f;ZyK dk ikBh B[e;kB j'Dk F[o{ j' frnk. f;zx fJe-    rzi pkpk dhg f;zx ih# ;[Ff' Gs j?. ;qh jfowzdo ;kfjp dhnK
fJe eoe/ Fjhd j'D bZr. fJ; :[X ftu j"bh-j"bh f;zx
                            /       Z                     goeowK ftu fiZE/ pkpk ih B/ ;h; G/N ehsk ;h, T[E/ th
nrkBK ~ XZed/-XZed/ nzfwqs;o Ffjo d/ pkjotko             gktB r[od[nkok ;kfjp ;[GkfJwkB j?. pkpk dhg f;zx ih
ukNhftzv dotki/ d/ B/V/ r[od[nkok okw;o ;kfjp d/ B/V/     dk T[j d'-Xkok yzvk ;qh nekb s]s ;kfjp d/ F;soK ftu
g[Zi rJ/. pkpk dhg f;zx ih 8 ;/o eZu/ dk d'-Xkok yzvk     ;zGkb e/ oZfynk frnk, fi; d/ jo o'} Fkw ~ ;zrsK ~
yVekT[d/ t?ohnK ~ ;dk dh BhId ;[nkT[d/ j'J/ nZr/ tXd/
         I                              I                 doFB eotkJ/ iKd/ jB.
ik oj/ ;B. T[j ;]s i]wh j' rJ/ ;B. nrkB d[FwD                      Xow gq s h nkgk e[ o pkB eoB tkb/ wjkB
dk fJe ewKvo nwkB ykB nZr/ tfXnk s/ pkpk ih #s/ tko       Fjhd pkpk dhg f;zx ih dh Fjkds f;Zy gzE nzdo
eoB bZrk. nZrI' pkpk ih B/ th tko ehsk. fJ; ;KM/ tko      r[o{-xo dh j' ojh p/ndph ~ o'eD bJh fdZsh rJh
ftu pkpk ih B/ T[; w[|b ewKvo ~ sK EK #s/ jh ]sw eo       fJe wjkB Fjkds j? , fijVh ;k~ ;kfonK ~ ;kv/
fdZsk go Bkb jh fJBQK dh X"D T[s/ fJe xkse xkT[ bZrk,
                                Z                         gktB Xow n;EkBK dh fdZ y ns/ ofjs wo:kdk ~
fi; Bkb pkpk ih dk ;h; fJe gk;/ T[bo frnk. pkpk ih        ekfJw s/ poeoko oZyD bJh T[d'I s'I j[D se gq/oBk
nkgD/ gftZso ;h; ~ jZE dk ;jkok fdzd/ j'J/ bVd/ rJ/       eodh nk ojh j? ns/ eodh jh oj/ r h.
                                                      (12)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                           iBtoh 2013

                        ;qh r[o{ rqzE ;kfjp HHHHHHHHHH3                                 nihs f;zx, byBT
         tDikok L ;qh r[o{ rqE ;kfjp ftu ig[, ;'do,
                              z                        d/ g;ko/ Bkb rq ; s jB ns/ ed/ T[ ; gowfgsk
;'g[oy f;ob/yK s'I T[gozs tzDikok f;ob/y j/m pkDh      gowkswk, fi; d/ n;hI ;ko/ nzF jK dk ed/ F[eokBk
T[ukoD ehsh rJh j?. fJj pkDh u'Eh gksFkjh ;kfjp        BjhI ehsk ed/ :kd BjhI ehsk, r[od/t cowKT[d/ jB
;qh r[o{ okw dk; ih dh ouBk j? ns/ ;qh okr ftu           i' wkfJnk fus bkfJd/I, S'fv ub/ d[y[ j'fJ..
rkfJB ehsh rJh j? i' fe ;qh r[o{ rqE ;kfjp d/ nzr
                                      z                         r[o{ pyfFF Bkb id'I fifrnk;{ wkfJnk w'j dh
81-82 TZ[s/ ;[GkfJwkB j?. tDikok Fpd tzDi s'           geV s'I T[go T[m iKdk j? sK T[;~ ;opftnkge gqG{
pfDnk. tDi s'I Gkt tkgko j?. fJ; ouBk ftu r[od/        dh gq;Bzsk gqkgs j' ikdh j?.
t wB[y dk fJ; d[fBnk ftu nkT[Dk fJe tDiko/ dh               jfoi;[ tyo b? ub', Fj[ d/y? gfsnkJ/.
soK fenk; eod/ jB fijVK fJ; ;z;ko ftu nkgD/            eojb/ L- nrbk f;o b/y j? eojb/ fJj ouBk th
;wkB, nkgDhnK t;s{nK ~ t/uD dhnK e'fFFk eodk           ;qh r[o{ okw dk; ih dh j? ns/ ;qh r[o{ rqE ;kfjp d/
                                                                                                 z
j? fJ;/ soK iht ~, wB[y ~ nkgDk ihtB nkgDh             nze 234 s/ ;[Ff' Gs j?. eojb/ fJe bzp/ rhs j[d/ jB
                                                                                                        z
ofjDh pfjDh ns/ nkgDk tshok T[; tDiko/ (r[ow[y)        fiBK ~ ekcb/ d/ o{g ftu T{mK s/ n;tko tkgkoh, Fkwk
dh soK xDBk ukjhdk j?.                                 t/b/ nkgD/ ne/tK, ns/ ;ko/ fdB dk Ee/tk T[skoB
                 XzB-XzB tDi tgkohnk,                  bJh rkT[Id/ ;B. fJBK rhsK ftu T[BK d/ xoK dk,
         fiB tyo bfXnkVk jfo okf;..                    gfotkoK dk fieo j{dk j? ns/ nkw s'o s/ T{m dk ;p
                                                                             z                       I
         i/ ;u dk tgkoh pD e/, ;u dk tkgko eoe/        s'I nrbk n;tko, bzph j/e b? e/ eojb/ dk rhs F[o{
                                                                                 I
iht fJE'I s[ork sk gowkswk d/ o;s/ dhnk ;p GqKshnk
              /                                        eodk j? ns/ fgS/ dk ekcbk T[jh ;soK w[V e/ p'bdk
ysw j' ikDrhnK, fizdrh fJe y/Vk pD ikJ/rh.             j?, :kBh j[ekoK fijk Godk j? fi;d/ Bkb Ee/tK xNdk
            wB gq h s brh fsBK r[ o w[ y K,            j? ns/ u/szsk nkTI[dh j?.
                 jfo Bkw fizBk ojokf;.                          eojb/ gq;r j/m, r[od/t ;k~, d[Bhnkth b'rK
                                                                         z
         ojokf; - Fpd dk noE jh okj dh g{zih           ~ ;/X pyFd/ jB fe fit/ tZv/ tZv/ tgkohnk dk e'Jh
(okf;) j?. r[opkDh ftu nB/eK ;EkBK s/ c[owkfJnk        fJe fNekDk BjhI T[j EK go EK x[wd/ fcod/ nkgDh
frnk j? ;p e[M fpB;Bjko j? go jfoBkw jh nzsw           fizdrh p;o eo b?d/ jB fJ;/ soK wB[y id'I gowkswk
                                                                           I
;zw/ nfpBkFh o{g ftu iht dh okf;, g{zih pDdh j?.       d/ r[Dk dk XkoBh BjhI pDdk, nkgD/ wB fgS/ br e/
                ubfdnk Bkb jfo ub;h,                   fJXo T[Xo GNedk j? :kBh T[;dk id fJe fNekDk
                  jfo nzs/ bJ/ SvkfJ.                  BjhI pDdk sK T[j nktkrtB ftu T[bM iKT[dk j?
         ;u/ wkor ubfdnk, ns/ r[of;yK dk ihtB          feT[fe wB dh uzub fposh T[;~ T[;/ soK T[bMkJh
ihT[D tkb/ fijV/ T[BQK nkb'fee r[Dk d/ XkoBh jz[d/     oydh j? fit/ tgkoh E'V/ fij/ bkG fgS/ j'o nr/ s'I nr/
jB, T[j T[; ;cb tDiko/, f;nkD/ tgkoh d/ fBnkJh         tXdk ikT[IdK j?.
Bkw XzB d/ tgkoh pD ikd/I jB, Bkw XB jh yNd/ jB                 fJ; ouBk s'I ;gFN j? fe fizdrh bkbu BjhI
T[jhI T[BK dh okf;gz{ih jz[dh j?.                      j? fizdrh @@wB s{z i'fs ;o{g j?, nkgDk w{b gSkD## j?
   jfo r[o ;oDkJh gkJhn?, tDikfonk fwsqk               ns/ fi; B/ nkgDk w{b gSkD fbnk T[;dk nktkrtB
                  tvGkfr gokgs j'fJ.                   fwN frnk. fJSktK T[s/ ekp{ gkT[Dk ns/ gowkswk
         d{i/ gk;/ d[Bhnkth, b'eKJh fi; ~ wkfJnk ftD   Bkb fJe ;[osk jh fidzrh dk n;b ;u j?.
dzsk d/ ykJh ik ojh j?, fijV/ nkgD/ u'frod/ wkfJnk                                             HHHHHHH(ubdk)
                                                   (13)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                       iBtoh 2013

  10 rZbK fiBQK s'I gsk brdk j? fe n;h w{oy b'e jK !
                                      i;fN; wkoezv/ ekNi{-;kpek ii ;[gohw e'oN (nB[tkde L phHn?;H s"o)
          fjzd[;skB d/ 90 h;dh b'eK dh ;'u |?o-ftfrnkBe j? HHHHHHHHHHHHHHHHHH sZE fJjh d;d/ jB
-         ;[ g q h w e' o N d/ iZ i K B/ fJe wekB ~ @Bfj;# efj e/ T[ ; ftu ofjD' I BKj eo fdsh.
-         jkJh e' o N d/ uh i;fN; ns/ eJh t}ho, @F[ G xVh# nkT[ D se ;j[ z BjhI u[ e d/ .
-         skfwb tehb @okj{ ekb# d" o kB ndkbs ftu e/ ; pko/ pfj; th BjhI eod/ .
        fJzvhnB n?e;gq?; ftu w/ok b/y @@90 h;dh## 4               d{i,/ pj[s/ t}ho s/ eJh jkJh e'oNK d/ uh i;fN;
ngqb d/ nze ftu Sfgnk sK w?~ @tkb ;NohN ioBb# d/ th, ;j[z uZeD bJh @F[G xVh# dh fJzs}ko eod/ t/y/ rJ/
    ?                                                                 [
fdZbh d/ gZsoeko dk 'B nkfJnk fe w?I fe; nkXko s/ fJj jB feT[fI e nfijk eoB bJh T[BKQ d/ i'sFhnK B/ fejk jzdk        [
efj fdsk j? fe 90 h;dh Gkosh w{oy jB s/ w?I fJj nzeV/ j?.
feE'I bJ/ jB. w?I T[j~ df;nk fe fJj e'Jh rfDs (fj;kp               shi/, ;[ghq w e'oN d/ iZiK ~ ;[ghq w e'oN iZiK d/ e'N/
feskp) d/ nzeV/ BjhI jB. w/ok wsbp fJjh ;h fe ftu'I xo nbkN ehs/ iKd/ jB. fJBQK xoK ftu fJe
fjzd;skBhnK dh pj[frDsh w{oyK dh j?. fJ; bJh T[BKQ ;h-7, s[|be b/B ;h. wzd/ GkrhI, fJ; wekB ftu ofjD
      [
(w{oyK) dh frDsh 85 h;dh th j' ;edh j? s/ 95 h;dh tkb/ e[ZM iZiK Bkb wkVhnK xNBktK tkgo rJhnK fi;
th. j/mK fds/ sZEk tb B}o wko' L-                          wro'I fe;/ th iZi B/ fJj wekB b?D s'I BKj eo fdsh feT[fI e
        fJj, skfwb b'e, Gkso d/ pV/ ekpb ns/ }jhB T[j wzBD bZr gJ/ ;B fe wekB j? Jh @Bfj;#. n]ho, uh
b'e jB. eJh y/soK ftu, T[BKQ B/ tZvhnK gqkgshnK eo e/ i;fN; nk fJzvhnK ~ ;pzXs wfjew/ d/ nfXekoh ~ fbyDk
ngD/ T[s/ ]o eoB dk ekoB fdsk j? fit/ ftfrnkBe fgnk fe T[; wekB ~ iZiK d/ e'N/ ftu'I eZY fdsk ikJ/. fJj
y'i, rfDs, nkJh Nh, dtkJhnK nkfd ftZu, nwohek ns/ j[ew wzB fbnk frnk s/ iZiK d/ e'N/ ftu, e'Jh j'o wekB
:{og dhnK eJh :{Bhtof;NhnK s/ fJz;NhfuT[NK ftu ;kfJz; d/ fdsk frnk.
ns/ rfDs d/ ftGkr, skfwb g'q?;oK Bkb Go/ gJ/ jB.                  u'E,/ e[M ;kb gfjbK, whvhnk ftu fJj X[wk fdsk
                                                                           Z
        fJ; d/ pkti{d, skfwb b'e, fjzd;skB d/ ;ZG s'I tZX frnk (ns/ whvhnK, nzX-ftFtk; ?bkT[D ftu ;ZG s'I
                                            [
tfjwK-wko/ b'e th jB. fJj rZb pVh nihp bZrrh go f}nkdk ;orow fjZ;k gkT[dk j?) fe rD/F dh w{osh d[X
                                                    /                                     I                             Z
j? fpbe[b ;Zu ns/ fJ; s'I gsk brd? fe ftfrnkBe ns/ ghD bZr gJh j?. Gkos d/ eJh FfjoK ftu tZvhnK GhVk
|?o-ftfrnkBe ftuko, fJe' f;o ftu jh fJeZm/ gb ;ed/ dk iwxNk bZr frnk i' rD/F dh w{osh ~ d[X fgnkT[Dk
jB. id'I w?I Btzpo 2004 ftu, wdok; jkJh e'oN d/ uh ukj[dhnK ;B. fJ;/ soQK e[M ;kb gfjbK, fJe @uwsekoh
                                                               z                        Z
i;fN; ti'I ;j[z uZeD bJh fuB/Jh (wdok;) g[ik sK w?~ ugksh# (o'Nh) bZGD dk n?bkB eo fdsk frnk ;h. nf}j/
                        [                         Z
fejk frnk fe w?I @okj{ekb# d/ ;w/I d"okB ;j[z Bk u[eK. w?I eJh @uwseko# fJ; d/F ftu j[d/ ofjzd/ jB s/ pj[s/ b'e
                                                      Z                                       z
g[fSnk fe fJj okj{ekbw eh pbk j[zdh j? < w?~ df;nk fJBQK ~ ;Zu jh ;wMd/ jB.
frnk fe i'fsF ftfrnkB nB[;ko, fJj pVk wBj{; ;wK                    gzitK, fJj @fJe pkfpnK Bkb pZMk j'fJnk# ;wki
j[zdk j?. @okj{ekbw# fBoh petk; j? (;kok i'fsF jh j?. }ok frDsh sK eo' pkfpnK dh s/ T[BQK d/ p/nzs
petk; j?) go 90 h;dh s'I tZX skwb, fJ; ftu :ehB FoXkb{nK dh s/ fco T[; ikfJdkd dh i' T[BKQ B/ fJeZso
oyd/ jB. fJe fw;kb d/Dh j't/ sK, ;[gqhw e'oN ftu, ehsh j'Jh j?. fJe Bt/I pkp/ dk efjDk j? fe fFt ih tKr,
dZyDh Gkos d/ fJe pV/ gqf;ZX tehb B/ w?~ df;nk fe T[; T[; dk th shik B/so y[fbQnK j'fJnk j?. fJj ]po fJe
d/ skfwb w[nZeb T[; ~ efjzd/ ofjzd/ jB fe T[BQK dk tZv/ nzro/}h n]pko ftu (18 ngqb ~) Sgh ;h fe T[; B/
                                                                                                ?
e/; @okj{ekbw# (okj{-ekb) ftu Bk F[o{ ehsk ikJ/.           okJ/go ftu b'eK ~ fejk ;h fe ngD/ efbnkD bJh, xoK
                                                                 [
                                                         (14)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                   iBtoh 2013
ftu @fFtfbzr# BjhI oyD/ ukjhd/ ;r'I fJj wzdoK ftu oZy       dk fBih ihtB, ?FB F'n (ne;o nZX-BzrhnK bZsK
fds/ ikD/ ukjhd/ jB. T[jB/ b'eK ~ fJj ;bkj th fdsh          tkbhnK n"osK) feqeN (i' nkw b'eK bJh nhw dk ezw
                                                                                   /
fe T[j ngDhnK ;wZf;nktK d/ jZb bJh yho ykD, ;w';/           eodh j?) ns/ fpBK FZe-- i'fsF. fJ;/ bJh i'fsF d/
ykD s/ r'brZg/ ykD ns/ T[; d/ FoXkb{nK B/ fJj ;kok e[M  Z   uwseko fdB oks ftykJ/ iKd/ jB skfe tX/o/ b'e u?Bb
gqtkB th eo fbnk s/ T[BKQ B/ fJ; soQK dhnK rZbK efjD        Bkb i[VB s/ NhHnkoHghH o/fNzr tZX ikJ/.
tkb/ pkp/ ~ p/ns wkfJnk dkB ti'I d/ fdsh j?.
                 z                                                  B"tK, pj[s/ fjzd{ th foe{ jB s/ pj[s/ w[;bwkB th
        S/tK, id w?I nbkjkpkd jkJh e'oN ftu ps"o iZi        foe{ jh jB. fit/I w?I eJh tko fejk j?, 1857 s'I gfjbK,
ezw eo fojk ;h sK n?bkB j'fJnk fe skfwbBkv{ ftu fe;/        T[j foe{ BjhI ;B. 1857 s'I gfjbK, fjzd{ Jhd wBkT[d/ ;B
                                                                                                                I
B/ gkDh ~ gNo"b ftu spdhb eoB dk Yzr bZG fbnk j?.           s/ w[;bwkB j'bh s/ dhtkbh ftu Fkwb j[d/ ;B. w[;fbw
                                                                                                      z
w/o/ ;kEh iZiK ftu'I jh eJh efjD bZr gJ/ fe j[D gNo"b       j[ewokB, fijk fe Btkp ntX s/ Nhg{ ;[bskB, fjzd{ wzdoK
;;sk fwb ;fenk eo/rk. w?I T[BQK ~ fejk fe fJj fBok          ~ dkB d/d/ j[d/ ;B s/ okwbhbk eotkfJnk eod/ ;B. 1857
                                                                          I z
gyzv j? feT[Ife ;kfJz; dk fJj fB:w j? fe jo uh},            dh p|kts ~ dpk d/D wro' jh, nzro/} fJ; Bshi/ s/ g[i/   Z
f}nkdk Fesh tkb/ yzv s'I xZN Fesh tkb/ yzv tb d"Vdh         fe fjzd;skB T[s/ oki eoB dk tXhnK sohek fJjh ;h fe
                                                                      [
j? ns/ gkDh, xZN Fesh tkb/ gZXo dh uh} j?. gkDh             fJBQK ~ nkg; ftu tzv' s/ oki eo'. fJ; soQK fJe ;'uh
don;b, ;Vh j'Jh jkJhvo'iB jh j? s/ fJj ;tkj tork            ;wMh Bhsh xV bJh rJh fe fjzdnK s/ w[;bwkBK ftueko
                                                                                               {
jh j?. s[;h bZeV ~ ;kV e/ T[; dh ;tkj pDk ;ed/ j' go        Bos g?dk eo fdT[. ;ko/ foe{ dzr,/ 1857 s'I pknd jh
s[;h ;tkj s'I bZeV fet/I pDk ;ed/ j' < wro',I (gkDh s'I     F[o{ j'J. nzro/} fvgNh efwFBo, b[et/I Yzr Bkb ;EkBe
                                                                    /
gNo"b fsnko eoB tkbk) T[j gyzv Bzrk th j' frnk.             gzvs ih ~ p[bk b?dk, T[; ~ g?;k d/dk s/ T[; ~ efjzdk fe
                                                                                I                I
        ;stK, Fkdh bJh to ns/ ezfBnk u[DB s'I gfjbK,        w[;bwkBK fto[X Gzvh gquko F[o{ eo fdT[. fco T[j r[gs
pj[s/ wkg/, i'sFhnK dh ;bkj b?d/ jB ns/ i/ d[jK dhnK
                                     I                      o{g ftu jh ;EkBe w"bth ~ th p[bk b?Idk, g?;/ d/dk s/
@ezvbhnK# fwbdhnK jB, sK jh ftnkj pko/ jK ehsh iKdh
   [                                                        efjzdk fe fjzdnK fto[X gquko F[o{ eo fdT[. fJj }fjo,
                                                                              {
j?. ftukoh @wzrbhe# e[Vh ~, fpBK fe;/ B[e; d/, oZd eo       pV/ ftT[spZX Yzr Bkb, ;kb do ;kb id se fe n]ho,
                                                                        I
fdsk iKdk j?.                                               fjzd[;skB dh tzv Bk j' rJh. nZi th pV/ FeshFkbh
        nmtK, jo o'}, tZvh frDsh ftu Nhth u?Bb, i'fsF       ;tkoEh b'e, foe{ Bos ~ jtk d/ oj/ jB.
ns/ eJh gqeko d/ nzX-ftFtk;K ~ ;ik ;tko e/ g/F eod/                 ;Zu fJjh j? fe ;kohnK jh e"whnsK d/ 99 h;dh
jB. pokvek;N n?vhNoK dh n?;';hJ/FB B/ n?bkB ehsk            b'e uzr/ jB go ;kv/ nzdo'I foekgq;sh dk ehVk wkoB
fe T[j fJ; ;ZG ~ S/sh jh pzd eo d/Dr/ go fet/I pzd eo       bJh pj[s ;wK bZr ikJ/rk. nZi jkbs fJj j? fe id'I th
d/Dr/ < fJBQK ;z;EktK d/ pj[s/ w/po, eowukohnK #u'I jB,
                                   I                        ed/ fes/ pzp cZN iKdk j? sK s[os jh e[ZM w[;bwkB
u?BbK d/ wkbe BjhI. T[BKQ d/ sB]kj d/ fbkfnK dk Gko       ftneshnK ns/ XfVnK T[s/ d'F brkJ/ ikD brd/ jB.
( i' eJh tko d' s'I fszB eo'V ;kbkBk d/ j[d/ jB), fJ; rZb
                                          z                         d;tK, ;wkie p[okJhnK fit/I fe gqtko d/ teko
s/ fBoGo eodk j? fe fezB/ b'eK B/ T[BKQ d/ gqrokw t/y/ s/
                                              '             ]kso esb, dki Bk fbnkT[D pdb/ esb, Go{D jfsnk
fezB/ NhHnkoHghH Bzpo T[BKQ ~ fwb/. wkbeK ~ f;o w[Bkk     nkfd fJ; t/b/ tZv/ gZXo s/ Gkos ftu c?bhnK j'JhnK jB.
ukjhdk j?. w[Bkk fJFfsjkoK T[s/ fBoGo eod? s/                      w?I fJj ;kok e[ZM fJ; bJh BjhI efj fojk fe
fJ;fsjko, fJ; rZb s/ fBoGo eod/ jB fe fezB/ b'eK B/         GkoshnK d/ j";b/ gsB eoK ;r'I fJ; bJh efj fojk jK
gq'rokw t/y/.                                               skfe T[BQK ~ ][Fjkbh dk mhe okj d; ;eK. e/tb
        pdfe;wsh Bkb, wZX FqDh dk ;{M dk gZXo (u?BbK
                                 /                          ftfrnkBe ;'u jh ;k~ T[; spkjh tb'I puk ;edh j? fi;
d/ gqrokw, pj[s eo e/ fJjh FqDh t/ydh j?) ni/ pj[s BhtK
     '                         /                            tb n;h fBozso nZr/ tZX oj/ jK.
j?. T[j i' e[M t/yDk ukj[d/ jB, T[j j? fbwh j;shnK
              Z             z
                                                       (15)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                             iBtoh 2013

               r[opkDh ;z e / s e" F -1 f;zx @gdw#
                                     ;0 fgnkok
         Unzeko L- Gkosh nfXnkswe Fpdktbh ftu           T[r;B ;h i' fe fpqFDhnK dk okik s/ ez; dk fgsk ;h.
                                                             q ?
gow;Zsk dk p'Xe ;G s'I tX gqubs s/ gqkuhB Bkw           wjKGkos ftu fJ;dk Bkw nkj[e th fbfynk j?.
@Unzeko# j? t?fde ouBk ftu @Uw# Fpd s/ nkw              d/te B/ nkgDh Xh d/teh, t;{d/t ~ ftnkjh fi; s'I
tofsnk fwbdk j? go @Unzeko# Fpd gfjb/ gfjb              ;qh feqFD ih B/ iBw fbnk. ;' d/te feqFD ih dk BkBk
T[gfBFdK ftu jh gqkgs j?. wKv{e T[gfBFd ftu fJ;         ;h go T[rq;?B dh gqf;ZXh fJ; eoe/ j? fe fJ; B/
dk ;to{g fJT[I fufsqnk frnk fe T[j G{s, GftFs s/        d/teh dh gkbDk XhnK tKr ehsh. fJj wEok dk okik
toswkB ftu ;dk j? s/ sq?ekbkshs nt;Ek ftu th            pfDnk go ez; B/ nkgD/ ;j[o/ iok;zX dh wdd Bkb
Unzeko ofjzdk j?. ;z;feqs ftT[sgshekoK J/ekyoh e'F      fgsk ~ rZdh s'I T[sko e/ e?d eo fdZsk s/ oki-Gkr
nB[;ko @Uw# d/ neko, T[eko s/ weko Gkr eod/ s/          nkg ;zGkb fbnk.
fJBQK ~ pqjwk, ftFD{ wj/F ebg e/ T[ ~ ;op FeshnK                  id ;qh feqFB ih ~ fJ; nfsnkuko dk gsk
dk ;'wk f;ZX ehsk j?, Gkt/I fJj ftnkeoD fdqFNh s'I      bZrk sK T[BQK nkgD/ wkw/ ez; ~ wko e/ w[V BkB/
g{oh soQK mhe B th j't/, fco th fJj g[oksB noE          T[rq;?B ~ f;zxk;B T[s/ fpmkfJnk feT[Ife fJj pVh
fJj f;ZX eoB bJh ekch j? fe Unzeko ;ko/ ;z;ko dk        jh Grsh GktBk tkbk s/ B/e g[oF ;h. fJ; xNBK tb
w{b j?.                                                 ;ze/s eofdnK eZb GZN B/ fbfynk j? L-
         r[o{ BkBe ;kfjp B/ Gkosh gozgok ftu gqf;ZXh     d[ n kg[ f o feq ; B w[ o kfo, ez ; [ feoskoE[ ehU..
gqkgs fJ; ~ w[Y ftu oZy e/ fiE/ nzrheko ehsk j?, T[E/
                Z                                            T[rq;?D eT[ oki[, nG? Grsj iB dhU..
Bkb jh e[M yk; ftF/FD-1, ;fs, Bkw eosk, g[oy,                                      (;tJhJ/ wjb/ 1, gzBk 1390)
fBoGT[, fBot?o, nekb w{ofs, ni{Bh s/ ;?G-i'V e/ fJ;
                                            z                     T[i{ L noph b} @t[}# dk gzikph o{g T[i{ j?.
                                                                                            {
d/ ;o{g dh ftnkfynk ehsh j? fe T[j fJe j?, d' BjhI,     w[;bwkB fBwk} gVQB s'I gfjbK fB:w nB[;ko jZE w{j     z
T[j ;fs j? n;fs BjhI T[j ;z;ko ~ eoB tkbk j?,           X'dk j?, e[obh eodk s/ w;se T[s/ gkDh d/ fSZN/ wkodk
                                                          I
T[; dk eosk e'Jh BjhI, T[j ftnkge g[oy j?, fJe EK       ns/ T[gozs pKjtK s/ g?o th ;kc eodk j?. fJ; ;koh
ofjD tkbk BjhI, T[j G?, dt?F, ekb, i{Bh d/ x/o/ s'I     feqnk ~ w[;bw ;zesktbh ftu @t[}{# fejk iKdk j?.
                                                                               /
T[go j? ns/ ;[s/-gqekF j;sh j?.                         w'wBK dk fynkb j? fe ni/jk eoB Bkb ngftsqsk d{o
         Unzeko Bkb fJj ftF/FD fJ; bJh i'V/ rJ/         jz[dh s/ gftsqsk jk;b j[zdh j?. F/y cohd pzdrh dh
jB feT[Ife r[o{ ;kfjp d/ }wkB/ gow ;Zsk dh j;sh         go/oBk eod/ fbyd/ jB L-
pko/ ;gZFNsk dh EK G[b/y/ tX/o/ ;B. fJ; eoe/            T[m[ cohdk T[i{ ;kfi.. ;[pj fBtki r[ikfo..7..
;fsr[oK ig[ d/ w[Yb/ w{b wzsq ftu jh Unzeko dk ;o{g                                    (;b'e cohd, gzBk 1381)
fufsqs ehsk s/ do;kfJnk fJj j? fe T[j gow ;Zsk                    gozs{ epho ;kfjp B/ ni/j/ eoweKvK dh fJ;
;koh f;qFNh dh f;oiDjko, ;dk nwo s/ fJe j?. b'e         bJh fto'Xsk ehsh j? fe i/eo fdb ~ gftZso Bk ehsk
pqjwK ~ f;qFNheosk wzBd/ jB go ;fsr[o{ efjzd/ jB        frnk sK fJBQK dk e'Jh nkswe bkG BjhI L-
fe Unzeko pqjwk, t/d nkfd ;G dk eosk j? L-                        fenk T[ i { gke[ ehnk w[ j [ X' f Jnk
Unz e kfo pq j wk T[ s gfs.. Unz e ko ehsk fifB fus..                fenk w;hfs f;o[ BkfJnk..
Unzekfo ;?b i[r GJ/.. Unzekfo p/d fBowJ/..                       iT[ fdb wfj egN[ fBtki r[ikoj[
                     (okwebh dyDh 1, gzBk 929-930)                     fenk ji ekp? ikfJnk..
         T[rq;?B L :kdtpz;h okik d/te dk S'Nk GkJh                                    (gqGksh epho, gzBk 1350)
                                                   (16)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                               iBtoh 2013

   r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-6 r
                                         vk0 ;o{g f;zx nbZ
17H okr[ r' I v                                                                           gzBk 859 s'I 975
         d[gfjo t/b/ rkT[D tkbk okr r'v ;zg{oD iksh dk okr j?. ;zrhs Fk;soh fJ; ~ xN gqubs okrK ftu
                                        I
frDd/ jB. i/eo fdB ~ fpbktb[ okr Bkb obk e/ rkfJnk ikt/ sK j'o th wX[o j' iKdk j?. r[o{ rqE ;kfjp ftu
                                                                                                  z
fiBQk 15 Grs ;kfjpkB dh pkDh doi j?, T[BKQ ftu'I e/tb epho ih, Bkwd/t ih, ns/ oftdk; ih B/ jh fJ; okr dk
T[g:'r ehsk j?.
tzBrh
         efo Bw;eko g{o/ r[od/t ;cb w{ofs ;cb ik eh ;/t
         nzsoikwh g[oy[ fpXksk nkm gfjzo Bkw[ ozfr oksk
         r[o[ r'fpzd r[o{ r'gkb
         nkgB/ dk; eT[ okyBjko-ojkT[ (gzBk 869)
         no'j L           ; o r w, g X Bh X Bh ;I
         nto'j L          FI Bh X Bh g, w r, o ;
         tkdh L           ;                        ;ztkdh        w
         w[y nzr L        o r w, g w, w g Bh X Bh ;I, Bh X Bh g, X w
18H okr[ okwebh                                                                               gzBk - 876 s'I 974
         okwebh okw[ wfB tf;nk sk pfBnk ;hrko
         r[o e? ;pfd ewb[ fprf;nk
         sk ;T[fgnk Grfs Gzvko[ (gzBk 950)
         okwebh okr ~ rkT[Dk sd jh iudk j? i/ eo fjod/ ftu okr t; ikt/. fJj okr okw ~ ohMkD bJh j?
i' eo[Dk g?dk eodk j?. r[o{ nwodk; ih B/ @@nBzd GfJnk w/oh wkJ/ ;fsr[o{ w? gkfJnk## Bkb gqkozG j'D tkbh nkgDh
Bkwto pkDh @nBzd ;kfjp# okwebh okr ftu fby e/ fJ; okr ~ r[opkDh gqwhnK dk jwfBtk s/ ;zrh ;kEh pDk
                                                                            /
fdsk j?. fJ; dk rkT[D dk ;wK ;{oi uVQB s'I b? e/ gfjb/ gfjo se dk j?.
tzBrh L
         o?fD fdB;[ igT[ jfoBkT[ nkr? dorj gktT[ EkT[
         ;dk nBzd[ B j'th ;'r[ epj[ B fpnkg? jT[w? o'r[
         y'ij[ ;zsj[ jfo pqjw frnkBh
         fp;wB fp;w GJ/ fp;wkdk
         gowrfs gktfj jfo f;wfo gokBh-ojkT[
         rfB fwfB d/yj[ ;rb phukfo
         Bkw fpBk e' ;e? B skfo
         ;rb T[gkt B ukbfj ;zfr
         Gtib[ sohn? gqG e? ozfr (gzBk 893)
okwebh okr rkT[D dh i[rs fBwB nzes j? L
no'j L            ; r w g X[ Bh ;I.
nto'j L           ;I Bh X[ g, w/ g X[ B[h X[ g, r w o[ ;.
tkdh L            g iK X[                 ;ztkdh L        o[
w[y nzr L         X[, g w/ g, X[ Bh X[ g, r, w o[ ;.
                                                     (17)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                           iBtoh 2013

             ftnkj d/ o;w'I fotk} s/ fB:wKtbh
                                                                                          e?gNB ot/b f;zx
         1H wzrDh iK e[VwkJh L id'I nkg gfjbh tko        thuko/ ;' pzdk j'fJ# (84) ;k~ fdZs/ gq'rokw nB[;ko
t/y ftykbh eod/ j' sK f}nkdk foFs/dkoK dh GhV            - tes f;o ezfBnK tkfbnK d/ xo gj[uDk ukjhdk j?.
                                                                                             z
fJeZmh Bk eo'. e/tb to ezfBnk ns/ T[jBK d/ wK-                    4H iz M L f;nkD/ pzfdnK ~ izM ftu Fkwb
pkg, brGr S/ w?po j' iKd/ jB. r[od[nko/ dh fJeKs
                   I                                     eo'. i' ;w/I d/ gkpzd j'D. xZN s'I xZN nkdwh ns/
irQK iK e'Jh th fJeKs irQk go fJeZm/ j' ;ed/ j'.         iBkBhnK izM ftu Fkwb eo'. izM ;kc ;[Eoh-;'jDh
d'tI/ gfotko nkg' nkgD/ ftuko ;KM/ eoB i/eo ekek         ns/ FKsh Bkb p?m e/ gzvkb #u ehosB ns/ bktK dk
ekeh fJe d{;o/ ~ g;zd eod/ jB s/ pZfunK d/ wK-pkg        gkm ;[DB tkbh j'Dh ukjhdh j?.
nkg; ftu ;fjws jB sk d' t / I fXoK e[ M fwZ m k                   5H fwbDh L e[Vw ;kfjp dh fwbDh d;sko
(wfmnkJh) d'tK pZfunK dh M'bh gk d/D. ezfBnK dk          d/ @f;o'gk# Bkb ;zg{oB eo' ns/ e[VwDh ;kfjp dh
pkpb ;qh ;kfjp (tZvQh) to (eke/) ~ f;o'gk G/N eo/        e/;eh f;o'gk Bkb. eJh ;{MtkB gfotkoK (pokdohnK)
. T[; s'I pknd nodk; ;zg{oB eo'. ofjs wfo:kdk            ftu gfjbK jh fJe fwbDh dk fotk} j? i' Fbkxk :'r
ftu eke/ ekeh ~ o[gJ/ FrB d/ s"o s/ d/D dk fotk}         edw j?. t?;/ @@f;Zy ofjs wfo:kdk## ftu fwbDh dh
iK f}eo BjhI j?. (f;Zy ofjs wfo:kdk ftu'I)               o;w dk f}eo BjhI j?. fwbDhnK eoBhnK }o{oh BjhI
         2H ;kjk L ftnkj Fkdh dh skohy - fdB             jB. b/ye B/ S'N/ eke/ d/ ftnkj ;w/I wbDhnK BjhI
tko f;Zy Xow ftu ;ko/ ;kb-wjhB/-fEZstko-wj{os-           ehshnK ;B.
fJe ;wkB ns/ F[G jB.                                              6H p;so (g[ F ke) to L (1) e/;oh ozr dh
  @wjk fdt; w[os Gb/ fi; eT[ Bdfo eo/ (136)              d;sko ;kE ebrh (2) e/;oh ozr dk goBk (f;o'gk)
         ofjs wfo:kdk gzBk-22 Gkr @y# ftu fJzM           ;funko f;Zy ~ ofjs wfo:kdk gzBk-22 f;jok brk
fbfynk j? L nBzd dk fdB w[eoo eoB bZfrnK e'Jh
                               Z                         e/ nkgD/ ;ko/ fujo/ ~ S[gkT[D s'I tois eodh j?.
fEZstko-uzr-wzd/ fdB dh y'i eoB bJh gZsoh tkuDh
             /                                           (3) ;qh ;kfjp (feogkB) to d/ eo ewbK ftu F'GBhe
wBws j?. e'Jh th fdB i' d'jK fXoK ~ nkg; ftu             j't. pkeh p;so eke/ dh fJZSk nB[;ko j' ;ed/ jB.
                                                             /
;bkj eoe/ uzrk fd;/ fB:s eo b?Dk ukjhdk j?.                       7H p;so (g[Fke) ezfBnk L ezfBnk gzikph
gzvs ih gk;'I gzsoh y[btk e/ fdB wj{os Bh:s eoBk
                         Q                               ;{N gfjB e/ nBzd ekoi eotkT[D bJh wjkoki dh
r[o{ wfo:kdk d/ fybk j?. gzvs d[ekBdkoh j? ewkJh        j}{oh ftu nkt/. ;ktbh ozr dh ezfBnk ~ jbe/
dk ;kXB j?. nkg ;G ~ :kd j'trk fe 25 Btzpo s'I
                                   /                     r[bkph ozr d/ gzikph ;{N gfjB e/ nkT[Dk ukjhdk j?.
30 Btzpo sZe gzfvsK B/ ftnkj dk F[G wj{os eZfYnk         jbe/ ozr d/ p;soK ftu ;ktbh ezfBnk th ;[zdo
;h go T[jBK fdBK ftu jh F/oFkj ;{oh wkor s/ izMK         bZrdh j?.
d/ n?e;hv?N nkgDhnK nZyk Bkb t/y/ ;B. ;Ve s/ eJh
           I                                                      8H mkek ik FrB L fJ;dk f;Z y ofjs
EkJhI bj{ th v[bKQ B}o nk fojk ;h feT[fI e uzr/ wj{os    wfo:kdk ftZu e'Jh f}eo BjhI j?. fJj o;w n;hI nKY
T[s/ X[d th }'oK s/ ;h. fJe t/o gzfvs B/ i'fsF ftZfdnk
   Z z                                                   r[nKY d{;o/ XowK s'I rqfjD ehsh j?. i/eo nkg
nB[;ko fejk ;h L n;hI feqeN dk tobv eZg fiZs e/          @FrB# brkT[D s'I fpBK ofj jh BjhI ;ed/ sK nkg
fbnktKr/ go n;hI jko rJ/. fJe t/o gzikp e/;oh #u         bktK s'I uzd ;wK gfjbK eo ;ed/ j'. ;koh d;K gzdoK
gzfvs ih B/ GftZF pkDh ehsh - ;oeko pDB s'I pknd         fwzNk dh e/tb fJj o;w j?.
;q0 wBw'jB f;zx dh ;oeko B"tI/ wjhB/ fvZr gt/rh go                9H i? wkbk L fJj o;w NhHthH f;B/wk ns/
;oeko BjhI fvZrh. ;kvh wo}h BjhI uZbDh eosk              d{;o/ XowK dh Beb ehsh rJh j?. @@i? wkbk## gkT[D
(gqwkswk) dh ubDh j? L                                   Bkb rzXot ftnkj ;zg{oB j[zd/ jB. i? wkbk gk e/
     ;GBk Skbk wkohnK - eosk eo' ;' j'fJ.                ftnkj eoBk r[o wfo:kdk d/ pofybk j?. ;qh r[o{
                                      (nk;k dh tko)      rqE ;kfjp Bkb f;ZXk w}ke j?. rzXot ftnkj sK j'
                                                           z
         3H ;w/I dh gkpzdh L r[o{ ih efjzd/ jB @tys      frnk. j[D bKtK eoB dh eh s[Ze ofj rJh < f;ZyK
                                                     (18)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                              iBtoh 2013
bJh i? wkbk dh tos'I gkg j?.                                      22H eoe/ ekoi g{ o / ;fsr[ o { ufbnk xo
          10H to ez f BnK dk nk;B L ;qh r[o{ rqzE       nkgDHHH cZ[bk dh toyk.
                                                        nkgD/
;kfjp d/ ;Bw[Zy to ezfBnk p?m ikDr/. :kd oj/                      23H r[;skyh L fizBKQ fuo ;qh r[o{ rqE ;kfjp
                                                                                                      z
ezfBnK to d/ yZp/ jZE nk;B rqfjD eo/rh.                 dh ;tkoh gzvkb ftu'I otkBk BjhI j' iKdh. e'Jh th
          11H S'Nh nodk; L rqEh ;kfjp nBzd ekoi
                                z                       ;ZiD gzvkb ftu'I pkjo ikD dh r[;skyh BjhI eo/rk.
nkozG eoB dh fwzBh nodk; eoBr/. to ezfBnK d/                      24H r[o{ ek bzro (;ksfte G'iB)
wksk fgsk th ;qh r[o{ rqzE ;kfjp d/ ;Bw[Zy yVQ/ j' e/             25H d/j[ ;iD n;h;VhnK L f;otkoB/ L to
nodk; ftu Fkwb j'Dr/.                                   ezfBnK ~ ;BwkfBs ;EkB T[s/ fJeZfmnK fpmkT[Dk (fi;
                                                                                      Z
          12H j[ewBkwk (tke) L rqEh ;kfjp nodk;
                                     z                  ~ gbzx/ p?mD dh o;w efjzd/ jB) foFs/dko wK-pkg-
eoB T[gozs ;zrs ~ j[ewBkwk gVQe/ ;[DkT[Dr/.             nFhotkd fdU-f;otkoD/ eo'-;bkwhnK gkT[-g[Fgk
@@ehsk b'Vhn? ezw[ ;[ jfo gfj nkyhn?## Fpd dk okrh      toyk eo'.
iZEk ehosB eo/rk.                                                 26H :kd oj/ L fJj o[gJ/ tkoB dh o;w e'Jh
          13H HHHHgb? s?Iv/ bkrh L ezfBnK dk pkpb iK    ;ZiD ;qh r[o{ rqzE ;kfjp nZr/ BjhI eo/rk.
e'Jh B}dheh foFs/dko to d/ f;o'gk (goB/) dk gZbk                  27H v' b h o[ y ;s L pkpbk w?~ b? ub/ HHHH
ezfBnK d/ jZE ftu cVk d/trk. :kd oj/ gZbk ezfBnK
                             /                                    28H c[ N eb fo;w' I fotk} L foZpB eZNDk -
d/ ;Zi/ w'Y/ d/ T[go dh cVkT[Dk j?.                     d[ZX fgnkT[Dk-i[Zsh b[ekT[Dh o;wK dk f;Zy ofjs
          14H sT[ gb? s?Iv/ bkrh L Fpd dk okrh iZEk     wfo:kdk ftZu e'Jh f}eo BjhI nkfJnk j?. t?;/ th eJh
T[ukoB eo/rk.                                           irQK go fJj fotk} MrV/ dk ekoD pDd/ jB. fJj
          15H bktK dk gkm L- rqEh ;kfjp ;qh r[o{ rqE
                                  z                 z   o;wK eoBhnK e'Jh }o{oh BjhI jB.
;kfjp d/ gftZso nzr 773 s'I gfjbh bKt dk T[ukoB                   29H vK;o iK p?Iv L ofjs wfo:kdk gzBk 22
gkm dh soQK eoBr/. id'I T[j @@iB ej? BkBe bKt           Gkr @r# ftu t/;tk dk Bku-Fokp nkfd wBQK jB.
gfjbh nkozG eki[ oukfJnk## s/ gj[u e/ u[g (FKs) j'
                                       z     Z                    30H @bktK dk gkm 12 ti s' I gfjb/ feT[ I
ikDr/. T[; bKt d/ gkm ~ okrh iZEk ehosB d/ o{g          j'Dk ukjhdk j? <##
#u rkfJB eo/rk. ;zrhs dh b?n ;[DfdnK ;[oskb d/                     7 iBtoh 2011 fJe ftnkj ;w/I fJfsjk;e ns/
;kE to ezfBnK wZEk N/e e/ nkgD/ nk;D s'I T[m e/ ;qh
                                                Z       y'ieko o/now?B i;tzs f;zx uzvhrVQ B/ seoho
r[o{ rqzE ;kfjp dh gfoeqwK nkgD/ yZp/ gkf;UI F[o{       eofdnK fejk - ;qh jfowzdo ;kfjp nzdo ;{jh okr
eoBr/. T[j gfoeowk 2 iK YkJh fwzN #u g{oh j'Dh          12 ti/ s'I gfjb/ rkfJnk iKdk j?. bktK dk gkm okr
ukjhdh j?. ehosB dk ;zrhs d/ FKs j[d/ jh T[j fco
                                         z              ;{jh ftZu j'D eoe/ @@nBzd ekoi## dh o;w 12 ti/
nkgD/ nk;D go p?m ikDr/.##                              s'I gfjbK j' ikt/ sK pj[s jh uzrh rb j?.
          16H fJ; soQK d{ih bKt L shih bKt ns/ u"Eh                i/se fe;/ ekoD eoe/ bktK dk ;wK Bh:s ;w/
bKt dk gkm ;zgoB j' ikt/rk. go to ezfBnK gfjbh
                  {                                     I s'I nZr/ j' iKdk j? sK fco th e'Jh Gow BjhI eoBk,
bKt tKr{z nkgDh ekotkJh g{oh eoBr/ to nZr/ nZr/         ;kok ;wK jh gftZso ns/ wjkB j?.
ns/ ezfBnk fgZS-fgZS/ ;co g{ok eo/rh. T[gozs FKs
                    /                                     @@wkj fdt; w{os Gb/, fi; eT[ Bdfo eo/.##
fuZs nkgD/ nk;D go p?m ikDr/.##                                                                     (nzr 136)
          17H @@ftnkj j' n k w/ o / pkp[ b k## Fpd dk             31H foF?ZgFB gkoNh nk w?foi- oi-ftnkj dk
ehosB j'trk.  /                                         iFB L ;kvh p/Bsh j? - d[X ftu eKih Bk fwbkU. fJe
                                                                                   Z
          18H f;o'gk L ;[Gkrh i'Vh ~ wkB:'r ftnesh      gftZso o;w @@nBzd ekoi## ~ ozr swkfFnK ftZu Bk
tZbI' f;o'gk G/N ehsk ikJ/rk. (i/eo to-ezfBnk ;kps-
                I                                       pdb'. Xkofwe o;w'I fotk} ezfBnK d/ xo, wB'oiB      z
;{os j?)                                                d/ fotk}, @to# wz[v/ tkfbnK d/ xo j'D/ ukjhd/ jB.
          19H ;qh nBzd ;kfjp dk gkm                     t?;/ r[o{ d/ f;Zy bJh gkoNh eoBh e'Jh }o{oh BjhI j?
          20H nodk;-gq;kfd-;wkgsh                       s/ ;Zuk ;[uk f;Zy gkoNh eodk th BjhI j?. f;Zy ofjs
                                                                    Z
          21H ;qh r[o{ rqzE ;kfjp dk ;[y nk;B ns/       wfo:kdk fJ; dh nkfrnk BjhI d/dh j?. ci{b youh
                                                                                           I
otkBrh.                                                 ns/ g?;/ dk ftyktk jh tZXdh wfjzrkJh dk ekoD j?.
                                                    (19)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                           iBtoh 2013
ekft ;[ w B
                                  r[o{ r'fpzd f;zx ih
                                                                                        ;0 jfo f;zx ikue
gNB/ ftZ u nZ i o" D eK bZ r hnK B/ , g? d k B{ o d/ xo j? B{ o j' f Jnk.
eoB bJh r[o{ BkBe dk fwFB g{ok, nkg iZr ftZu jk}o j}{o j'fJnk.
bV bkT[D bJh fJZe gqwkswK d/, r[ioh e[Zy dk fJj e'fjB{o j'fJnk.
;z s f;gkjh dk g{ o B ;o{ g d/ e/ , oZ p G/ i D bJh nkg w}p{ o j' f Jnk.
GhyD Fkj B/ e[ Z i / id d' oZ y / , S/ j e/ d' j K ~ T[ B Q K ;fsekfonk ;h.
sh;o/ ykb;k gzE ;ikT[D d/ bJh, gNB/ ftZu ntsko nZi Xkfonk ;h.
                                  mZbQ gkT[D bJh }[bw d/ MZyVK ~, esbrkj tZb fgsk ~ xZfbnk ;h.
                                  d[ZyhnK ns/ w}b{wK dh oZfynk bJh, trd/ tfjDK ~ T[BQK B/ mZfbQnk ;h.
                                  ;h; r[ o K dk b? e/ GkJh i? s k, fdZ b hT[ I g{ o h nBz d ~ uZ f bnk ;h.
                                  gktB ;h; ~ u[Ze e/ wbeV/ fij/, ;fsr[o ;ZbQ ftS'V/ dk MZfbnk ;h.
                                  GkJh i? s / ~ bkfJnk ;h Bkb ;hB/ , wZ E k u[ z w e/ , T[ j ~ fgnkfonk ;h.
                                  T[; @ozxo/N/# ~ p/Nk pDkT[D tkb/, gNB/ ftZu ntsko nZi Xkfonk ;h.
r[ o K BhI j oZ y h gz E ykb;/ dh, nz f wq s pyF e/ gz i k fgnkfonK ~.
c/ o T[ B Q K s' I SZ e e/ nkg nz f wq s , wkD pyfFnk r[ o { d[ b kfonK ~.
f;oK tZ N / ;odkohnK pyF fdZ s hnK, fvZ f rnK, YZ f mnK, p/ ; jkfonK ~.
}ip/ ;[ Z s / j' J / ikr/ pjkdoh d/ , gkfJnk jZ y id yz v / d[ X kfonK ~.
w;sh bkj[D bJh w;s/ j'J/ jkEhnK dh, fJe f;zx pfuZso ybQkfonk ;h.
pki fuVhnK d/ jZ E ' I s[ V kB tkb/ gNB/ ftZ u ntsko nZ i Xkfonk ;h.
                                  r[oK gk; ik f;zxk FekfJs ehsh, efjo GkJh xBZJhnK ewk fojk J/.
                                  n;hI fiBQ K ~ wko e/ ;Z [ N d/ jK, gkDh gk gk c/ o fitk fojk J/ .
                                  ;Z d e/ r[ o K xBZ J hJ/ ~ g[ f Snk iK, fJj f;Z y eh mhe c[ o wk fojk J/ .
                                  nZ r ' I fejk T[ ; w? ~ sK ;kfonK #u, o{ g nkgdk B}ohI jh nk fojk J/ .
                                  vZ p h wZ b Q w dh jZ E cVk e/ s/ , ;KMk f;Z y h dk wfjb T[ ; kfonk ;h.
                                  ;G/ ;KMhtkb ;dkT[ D tkb/ , gNB/ ftZ u ntsko nZ i Xkfonk ;h.
bkVh w" s ~ toBQ bJh rVQ h ftZ u ' I , f;z x ;{ o w/ eJh ;odko s' o / .
;tk bZ y Bkb fJe bVkT[ D ]kso, tkoh Bkb nihs i{ M ko s' o / .
dkdh r[ i oh B/ EkgV/ pyF e/ s/ , nkgD/ g[ Z s o d/ oki d[ b ko s' o / .
BhI j }[ b w dh y' y bh eoB ykso, Bz B Q / bkb d' BhjK ftueko s' o / .
                                                   (20)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                             iBtoh 2013
N' N / firo d/ ;ko/ ;B j' J / N' N / , fco th oZ p dk F[ e o r[ } kfonk ;h.
g[Zso f;zxK d/ sKJhI pBkT[D tkb/, gNB/ ftZu ntsko nZi Xkfonk ;h.
                                j[ e w wz B e/ ykb;k gz E ih dk, skVh wko e/ iKdk dksko sZ e ' .
                                Bk pki Bk ski Bk bkT[ bFeo, g? d b ik fojk Fkj;tko sZ e ' .
                                ;/ i ez f vnK dh sehnk fNz v dk J/ , rrB o{ g h oikJh ftueko sZ e ' .
                                wkShtkV/ d/ iz r bK ftZ u ;[ Z s k, ;opz ; dkBh d;w/ F dksko sZ e ' .
                                eZ b / oj/ ;B o' J h d/ o[ Z y tKr{ z , fco th j" I ; bk U; Bk jkfonk ;h.
                                jkb fwZso fgnko/ ~ efjD tkb/, gNB/ ftZu ntsko nZi Xkfonk ;h.
fijVk fJe tkoh T[;dk j' frnk ;h, T[j ;dk bJh U; d/ j' rJ/ ;h.
ngB/ i' r / ~ nkg pukT[ D ykfso, p{ j / t/ ; tk nZ r / yb' rJ/ ;h.
id p/ d kJhJ/ i{ M e/ iz r nz d o, ;ko/ ;dk dh BhI d bJh ;" I rJ/ ;h.
T[ d ' I gksFkj B? D K #u' I e/ o jz M { , p/ d kthnK d/ X' D / X' rJ/ ;h.
wjK f;zx dk gZN #s/ ;h; oZy e/, T[jd/ sgd/ j'J/ ;hB/ ~ mkfonk ;h.
wZ[y'I w[eshnK dh MVh bkT[D tkb/, gNB/ ftZu ntsko nZi Xkfonk ;h.
                                T[ B Q K fejk fe nZ i s' I ykb;k ih, E' v k Xow fJZ e ' E' v h iks fJZ e ' .
                                f;z x ;{ o w/ s[ ; hI pbtkB :' X / , E' v k fgsk fJZ e ' E' v h wks fJZ e ' .
                                jz [ d k t/ y ' id }[ b w p/ d ' f FnK #s/ , }kbw bJh fco pD' ntks fJZ e ' .
                                uVQdh ebk #u ofjDk J/ ykb;/ B/, ;dk ofjzd/ BjhI ed/ jkbks fJZe'.
                                jo o' } r[ o pkDh dk gkm eoBk, nkgD/ w[ Z y s' I T[ B Q K T[ u kfonk ;h.
                                rZ d h r[ o { rq z E ~ d/ D ]kso, gNB/ ftZ u ntsko nZ i Xkfonk ;h.

                                              w/oh iks                              pbd/t f;zx f;ZX{
           efjzd/ jB fe gqf;ZX ;wki ;[Xkoe, ;Zu/ d/F-Grs feqgbk ih, fJe tko o/b rZvh ftu ;o eo
 oj/ ;B. T[BQK e'b fJe w[;ko nk e/ p?m frnk. T[; B/ e[M ;w/I pknd ngD/ pko/ d;fdnK fejk, @@w/
                                                          Z
 ok BK dhBk BkE j?. w?I wjkiB jK ns/ tgko d/ f;bf;b/ ftu fdZbh ik fojk jK.## fJj efjzd/ j'J/ T[;
 B/, T[BQK dk BK nkfd g[fSnk.
           fJj ;[D e/ feqgbk ih B/ ngDk BK t|?ok d; fdsk. T[; ;ZiD B/ fco g[fSnk, @@nkg fe; iksh
 Bkb ;zpX oyd/ j' <##
           T[; dh fJj rZb ;[DfdnK jh feqgbk ih B/ itkp d/d/ j'J/ fejk, @@w/o/ d';s, id'I w?I ;t/o/ g]kB/
                                                            I
 bJh iKdk jK sK ngD/ nkg ~ F{do ;wMdk jK. id'I w?I ftfdnkoEhnK ~ gVQkT[dk jK sK T[; ;w/I pqjkwD
                                                                             I
 pD iKdk jK. fJ; s'I fpBK g{ik gkm t/b/ w?I ngD/ nkg ~ g[ikoh ;wMdk jK. wjhB/ d/ nk]oh ;w/I #s/
 id'I w?I fj;kp-feskp eodk jK sK ;/m pD iKdk jK ns/ id'I d/F ~ nk}kd eokT[D pko/ F'udk jK sK
 ][d ~ eFsoh ;wMdk jK. j[D s[;h w/oh iksh pko/ nkg jh ?;bk eo bt' fe w?I fe; iksh Bkb ;zpX
 oydk jK.##
 T[BQK dh f;nkDg Goh dbhb ;[D e/ T[j pj[s Fofwzdk j'fJnk s/ T[; B/ feqgbk ih s'I fywk wzr bJh.
                                                    (21)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                   iBtoh 2013

                              Bt/ I ;kb dh w[ p koe                                            ox[pho f;zx fBwsk
Bt/ I ;kb dh y[ F h j? ;kfonK ~, Bt/ I ;kb dh bZ y tXkJh j' t / .
uVQ? ;[Zy dk ;kb fJj ;kfonk bJh, fjzd{ f;Zy iK e'Jh Jh;kJh j't/.
e'Jh ftseok BjhI gkgh XowhnK dk, ;kvh tb'I e'Jh fBok e;kJh j't.           /
;kvh tb'I gVQkT[Idk j? e'Jh rhsk, pkDh Gkt/ gVkT[Idk e'Jh GkJh j't/.
e' J h ej/ e[ o kB dk gVQ ' ebwk, pkfJpb fe;/ sKJh uzrh GkJh j't/.
Bt/ I ;kb dh y[ F h j? ;kfonK ~, Bt/ I ;kb dh bZ y tXkJh j' t / .
                                            Bt/I ;kb Bkb j'fJnk j? w/b ;Gdk, phs rJ/ Bk g?Idh i[dkJh j't/.
                                            fiz B / ihn ijkB s/ tZ ; d/ B/ , fiE/ fiE/ th fJj b[ e kJh j' t / .
                                            ;ko/ ihnK d/ j[ z d h ephbdkoh, jo fJZ e dk pkg s/ wkJh j' t / .
                                            jo fJZ e dk ;ke ;pz X j[ z d k, jo fJZ e dk G? D s/ GkJh j' t / .
                                            Gkt/ I fe;/ d/ ~jK s/ j' I D g[ Z s o, Gkt/ I fe; dk Xh i[ n kJh j' t / .
                                            Bt/ I ;kb dh y[ F h j? ;kfonK ~, Bt/ I ;kb dh bZ y tXkJh j' t / .
d[BhnKdkoh dk j[dk n;{b J/j', jo e'Jh ukj[dk j? Bt/I fBnkfDnK ~.
                    z                                z
Gkt/I nkJ/ dk eoh dk ukn pj[sk, :kd eohdk rJ/ f;nkfDnK ~.
Bt/ I - Bt/ I sK gfjBhd/ o' i E' V Q / , rb/ gfjBhdk ;dk g[ o kfDnK ~.
r[o{ ;kfjp B/ wkBsk pj[s fdZsh, r[o[ f;Zy bJh pkDh s/ pkfDnK ~.
;z r s r[ o { dh eo' s/ gVQ ' pkDh, d{ o fdbK s' I sks gokJh j' t / .
Bt/ I ;kb dh y[ F h j? ;kfonK ~, Bt/ I ;kb dh bZ y tXkJh j' t / .
                                            t;d/ bZyK nekb gskb dZ;/, XzB r[o fiB pkDh fJj rkJh j't/.
                                            fijVh i{B fi; iht d/ nkJh fjz;/, T[jd/ ftZu jh T[jdh GbkJh j't/.
                                            fijVh irQk fi; iht B/ :kd ehsk, T[ZE' T[ZE' jh oZp ;jkJh j't/.
                                            Gkt/ I fes/ bVkJh dk fprb tZ i / , Gkt/ I u' N Brko/ s/ bkJh j' t / .
                                            uVQ/ ;Z[y dk ;kb fJj ;kfonK bJh, w[ZeD MrV/ pzd bVkJh j't/.
                                            Bt/ I ;kb dh y[ F h j? ;kfonK ~, Bt/ I ;kb dh bZ y tXkJh j' t / .
fdB d/ G[b/ i' oks ~ xohI nkT[d,/ T[j th ;wM b?Dk ed/ G[b/ jh BjhI.
             Z                    I
T[j th :koK d/ ed/ BjhI :ko j[d,/ fijV/ :ko nZr/ fdb'-y[b/Q jh BjhI.
                                     z                        I
T[j th Xos BjhI ed/ ;seko j[zdh, fiZE/ y{B FjhdK d/ v[bQ/ jh BjhI.
cV e/ fij~ BjhI e"w Fjhd j[zdh, Mzv/ T[; ijkB s/ MZ[b/ jh BjhI.
BjhI ;{ow? fBwfsnk xohI pfjzd/, fpgsk e"w iK d/F f;o nkJh j't/.
               Bt/I ;kb dh y[Fh j? ;kfonK ~, Bt/I ;kb dh bZy tXkJh j't/.
                                                        (22)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                          iBtoh 2013

                             gNB/ s'I npub Bro
                                                                                  frnkBh byftzdo f;zx
         oZph fwZjo-fjZws d/ ;de/, gNB/ ftu gqekF ;h j'fJnk.                      r[0 nkbwpkr bybT{
         Xosh wfjeK tzvD brh, B{o'-B{o nkekF ;h j'fJnk..
                                  wK r[ i oh r[ o { s/ | d/ t/ j V/ , nkD o" D eK v/ o / bkJ/ .
                                  wkwk feq g kb ih gk;' I ni sK, ][ F h osk B ;KGh ikJ/ . .
         pkb r' f pz d dk o{ g Xko e/ , Xosh T[ g o jfo ih g[ Z i / .
         gZSw tZb e[M jb ub j'Jh, GhyB nkfJnk b? d' e[Zi/..
                                  d[X s/ gkDh gk e[ZfinK ftu, GhyB B/ n}wkBk ukfjnk.
                                  pkbe B/ Fzek fBtqs eo, T[; sKJh ;Zuk okj ftykfJnk..
         okw Grs ;h fFtds gz v s, fwb/ T[ ; ~ okw o{ g j' .
         okDh w?Dh dh r'd Goh fJzM fit/I Go/ e'Jh g[s ;Po{g j'..
                                  pkb jkDhnK ~ jo gZ y ' I , ihtB i[ r s dh okj ftykJh.
                                  nkT[D tkb/ n"y/ t/b/ bJh, ehsh pugB ftu f;ybkJh..
         e/tb B" e[ jh tfoQnK dh, T[wo sK fBeh ijh ;h jkbh.
         Xow j/s r[o fgsk rJ/ sK, EK T[jBK r[o rZdh ;zGkbh..
                                  gNB/ s' I nkB[ z d g[ o h s/ c/ o T[ E ' I iwBk d/ ez v / .
                                  jo fJe EK s/ rvd/ oj/ , ;dk jh w/ j oK tkb/ Mz v / . .
         Bkw igkfJnk, izrK bVhnK ;kfjs dk gq;ko th ehsk.
         ;G s'I tZX e/ d[fBnk ykso, ]kb;k gzE fsnko ;h ehsk..
                                  d/F e"w dh, ;dk ;dk bJh fi; B/ eoBh ;h nrtkJh.
                                  dwdw/ gj[u e/ d;w gksFkj, w[V e/ phV ;h T[j fbytkJh..
                                            z
         ;G gfotko tko e/ fi; dw, npub Bro ;h ;Zdk nkfJnk.
         r[o rZdh d/, wZEk N/e e/ d;w r[oK ;h fJzi cowkfJnk..
                            nkfrnk GJh nekb eh sp? ubkfJU gzE.
                              ;G f;ZyB e' j[ew j? r[o{ wkfBU rqzE..
;q h r[ o { r' f pz d f;z x ih d/ gq e kF g[ o p ns/ Bt/ I ;kb 2013 dh bZ y bZ y tXkJh
        nkT[ pkb ;z r q j kb: rq k T[ I v ftu fwsh 18 iBtoh 2013 ~ byBT{ dhnK ;z r sK d[ n kok
 ;kw{fje s'o s/ wBkJ/ ik oj/ gqekF g[op ftu fjZ;k b? e/ r[o{ wjkoki ih dhnK y[FhnK gqkgs eo'.
 ;wkrw ftu d[or s'I GkJh ;opihs f;zx ozrhbk ns/ ;qh dopko ;kfjp ;qh nfwqs;o d/ ji{oh okrh
 GkJh oDXho f;zx ih ehosB d[nkok fBjkb eoDr/.                   dk; - ;0 eowihs f;zx, gqXkB
                                                                       r[og[op ew/Nh, byBT{
                                                 (23)
January 2013
January 2013
January 2013
January 2013
January 2013
January 2013
January 2013
January 2013
January 2013
January 2013
January 2013

More Related Content

What's hot

Janta ka aaina 16 sept final (2)
Janta ka aaina 16 sept final (2)Janta ka aaina 16 sept final (2)
Janta ka aaina 16 sept final (2)
Janta Ka Aaina
 
Btps Notice
Btps NoticeBtps Notice
Btps Notice
snarya
 
CH 13 Hindi Class 9
CH 13 Hindi Class 9CH 13 Hindi Class 9
CH 13 Hindi Class 9
RoyB
 
Testimonials kruti dev
Testimonials kruti devTestimonials kruti dev
Testimonials kruti dev
Om Verma
 
Mapedir interviewer manual hindi final 11-08-2008
Mapedir  interviewer manual hindi final   11-08-2008Mapedir  interviewer manual hindi final   11-08-2008
Mapedir interviewer manual hindi final 11-08-2008
Prabir Chatterjee
 

What's hot (19)

Final janta ka aaina
Final  janta ka aainaFinal  janta ka aaina
Final janta ka aaina
 
Janta ka aaina 16 sept final (2)
Janta ka aaina 16 sept final (2)Janta ka aaina 16 sept final (2)
Janta ka aaina 16 sept final (2)
 
Btps Notice
Btps NoticeBtps Notice
Btps Notice
 
elakanam
elakanamelakanam
elakanam
 
153 154
153 154153 154
153 154
 
ENC Times-November 05, 2016
ENC Times-November  05, 2016ENC Times-November  05, 2016
ENC Times-November 05, 2016
 
RESEARCH ANALYSIS AND EVALUATION
RESEARCH ANALYSIS AND EVALUATIONRESEARCH ANALYSIS AND EVALUATION
RESEARCH ANALYSIS AND EVALUATION
 
mic-leaflet-h
mic-leaflet-hmic-leaflet-h
mic-leaflet-h
 
Dil E Sindh 1st July 2018
Dil E Sindh 1st July 2018Dil E Sindh 1st July 2018
Dil E Sindh 1st July 2018
 
115 116
115 116115 116
115 116
 
Business plan
Business planBusiness plan
Business plan
 
CH 13 Hindi Class 9
CH 13 Hindi Class 9CH 13 Hindi Class 9
CH 13 Hindi Class 9
 
Testimonials kruti dev
Testimonials kruti devTestimonials kruti dev
Testimonials kruti dev
 
રફીકુલ હ-રમૈન
રફીકુલ હ-રમૈનરફીકુલ હ-રમૈન
રફીકુલ હ-રમૈન
 
Instruction ran
Instruction ranInstruction ran
Instruction ran
 
Elementary education and panchayati raj institution in uttar pradesh
Elementary education and panchayati raj institution in uttar pradeshElementary education and panchayati raj institution in uttar pradesh
Elementary education and panchayati raj institution in uttar pradesh
 
Anmol moti
Anmol motiAnmol moti
Anmol moti
 
101 102
101 102101 102
101 102
 
Mapedir interviewer manual hindi final 11-08-2008
Mapedir  interviewer manual hindi final   11-08-2008Mapedir  interviewer manual hindi final   11-08-2008
Mapedir interviewer manual hindi final 11-08-2008
 

Viewers also liked (6)

Working With Designers
Working With DesignersWorking With Designers
Working With Designers
 
Đổi cả thiên thu tiếng Mẹ cười
 Đổi cả thiên thu tiếng Mẹ cười Đổi cả thiên thu tiếng Mẹ cười
Đổi cả thiên thu tiếng Mẹ cười
 
prova
provaprova
prova
 
Capelle FSA
Capelle FSACapelle FSA
Capelle FSA
 
china vas - mobile value added services in china
china vas - mobile value added services in chinachina vas - mobile value added services in china
china vas - mobile value added services in china
 
“AT Internet Data Explorer Demo” von meinestadt.de
“AT Internet Data Explorer Demo” von meinestadt.de“AT Internet Data Explorer Demo” von meinestadt.de
“AT Internet Data Explorer Demo” von meinestadt.de
 

More from PUNJABI SUMAN

Combine november 2013 for web
Combine november 2013 for webCombine november 2013 for web
Combine november 2013 for web
PUNJABI SUMAN
 
Conbine october 2013 for web
Conbine october 2013 for webConbine october 2013 for web
Conbine october 2013 for web
PUNJABI SUMAN
 
Combine september 2013 for web
Combine september 2013 for webCombine september 2013 for web
Combine september 2013 for web
PUNJABI SUMAN
 
Combine august 2013 for web
Combine august 2013 for webCombine august 2013 for web
Combine august 2013 for web
PUNJABI SUMAN
 
Combine july 2013 for web
Combine july 2013 for webCombine july 2013 for web
Combine july 2013 for web
PUNJABI SUMAN
 
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for webCombine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
PUNJABI SUMAN
 
Combine may 2013 for web
Combine may 2013 for webCombine may 2013 for web
Combine may 2013 for web
PUNJABI SUMAN
 

More from PUNJABI SUMAN (10)

Combine november 2013 for web
Combine november 2013 for webCombine november 2013 for web
Combine november 2013 for web
 
Conbine october 2013 for web
Conbine october 2013 for webConbine october 2013 for web
Conbine october 2013 for web
 
Combine september 2013 for web
Combine september 2013 for webCombine september 2013 for web
Combine september 2013 for web
 
Combine august 2013 for web
Combine august 2013 for webCombine august 2013 for web
Combine august 2013 for web
 
Combine july 2013 for web
Combine july 2013 for webCombine july 2013 for web
Combine july 2013 for web
 
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for webCombine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
 
Combine may 2013 for web
Combine may 2013 for webCombine may 2013 for web
Combine may 2013 for web
 
April 2013 web
April 2013 webApril 2013 web
April 2013 web
 
Psoctweb2012
Psoctweb2012Psoctweb2012
Psoctweb2012
 
August 2012
August 2012August 2012
August 2012
 

January 2013

  • 1. POSTAL REGD. NO. : SSP/LW/NP-353/2012-2014 RNI NO. : UPPUN/2008/25934 T[Zso gqd/F dh gzikph GkFk ns/ gzikph ;fGnkuko dh nbzpodko fJeZbh wkf;e gfsqek pMjwbI sumn PUNJABI SUMAN JANUARY 2013 Vol - 5 ISSUE-9 iBtoh 2013 ;kb-5 nze-9 26 iBtoh 1921 Rs. 15.00 e[eowh g[ikohnK s'I w[esh ;kfjpikdk pkpk nihs f;zx ih ;qh dopko ;kfjp, soB skoB ;kfjp 26 iBtoh 1950 26 iBtoh 1682 iBw fdjkVk Fjhd pkpk dhg f;zx ih 8 i`"Bh; fgUnh ifjf'k"V fu%'kqYd izkIr dj i<+sa vkSj i<+k;sa
  • 2. lq[k osys 'kqdjkuk A nq[k osys vjnklA gj osys flejuA Shanti Saree Arts Pvt. Ltd. Wholeseller - Embroided Suit Dupatta, Sarees, Lehnga & Dress Materials Etc. gekjs ;gk¡ ngst ,oa ojh dh lkfM+;k¡] ygaxs] oSokfgd lwV ,oa yk¡ok Qsjks esa igus tkus okys cgqr vkd"kZd lwV gksy lsy nkeksa ij fjVsy esa feyrs gSa lsok gsrq volj nsaA lkMs bFks xq: xzaFk lkgsc th ns :ekyk lsV vrs panksvk lkgsc vkMZj rs rS;kj dhrs tkans guA Regd. Office : Kastoori Building, Pratap Market, Aminabad, Lucknow. Sales Office : K.K. House, 92/174-A, Gautam Budh Marg, Lucknow. Mobile : 91-9450931565 - 1505 - 1608 - 1609 Tel. : 4076030, 2612058 E-mail : shanti_saree@yahoo.com ikRSnw kMipXUtr jo gqew?koNodhfvikJhfBzrSgkJh,e;ezg:{fgqNfJzor,NkJhfgzo,r,fJ;fsjko,nB[eboko,c'rqN'kfce;, gzikph , cb/ p?B r[owfs ; fgqzN nkfd bJh ;wgoe eo'. 215$295 @e# F[Gk; wkor d[rktK byBT{ c'B L 9889065886, 9936299746 gzikph ;[wB dh ;zgkdeh Nhw ns/ ;bkjeko ;zgkde ;j-;zgkde ;zgkdeh ;bkjeko r[owfs ns/ fJfsjk; ;bkjeko fJzih0 Bfozdo f;zx w'Irk ;0 nihs f;zx ;0 fpqfizdo gkb f;zx ;0 joGiB f;zx frnkBh bZyftzdo f;zx frnkBh irihs f;zx @ikue# w'0 L 9415561425 w'0 L 9651592214 w'0 L 9839129723 c'BL 0522-2450994 w'0 L 9451913535 w'0 L 9450710001
  • 3. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 R.N.I. NO. UPPUN/2008/25934 POSTAL REGISTRATION : SSP/LW/NP/353/2012-2014 gzikph ;[wB gz i kph wkf;e ;kb 5 iBtoh 2013 BkBeFkjh g' j $ wkx nz e 11 sseok ;z g kdeh 3 ;z g kde ;/tk ;zrs dh iK HHHHH 4 ;0 Bfozdo f;zx w'Irk nBw' b ;[ w B 4 ;j-;z g kde e-mail ;fsr[o{ ~ 5 ;0 nihs f;zx r[ o { BkBe d/ t L nkgD/ pko/ 5 gkme fbyd/ jB 6 ;zgkdeh ;bkjeko ypoBkwK ns/ ;orowhnK 7 ;0 pqfizdo gkb f;zx ;0 joGiB f;zx fJZe JhwkBdko ;tkb 9 nwo Fjhd pkpk dhg f;zx ih 11 ;zgkdeh dcso 215$295 @e# ;[GkF wkor ;q h r[ o { rq z E ;kfjp HHHH-3 13 d[rktK byBT{ - 226004 10 rZbK fiBQK s'I gsk brdk j? fe w'0 L 09336044069 n;h w{ o y b' e jK 14 Email : office@punjabisuman.com punjabisuman_media@rediffmail.com r[ o pkDh ;z e / s e" F - 1 16 http://www.punjabisuman.com r[ o { rq z E ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh 17 gzikph ;[wB ftnkj d/ o;w' I fotk} s/ fB:wKtbh 18 gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/ ekft ;[ w B 20 ;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk, w/ o h iks 21 182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{ s'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wB Bt/ I ;kb dh w[ p koe 22 215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK byBT{ s'I gqekfFs ehsk. gNB/ s' I npub Bro 23 ;z g kde wkShtkVk 24 ;0 Bfozdo f;zx w'Irk ez u B ek:k ;[ w B 27 b/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dk ;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?. f;Z y Xkowe gq F B' I s oh 28 iatkch lqeu nkU gz i kph f;yhJ/ - 6 29 LoRokf/kdkjh] izdk'kd] eqnzd izohu dsljokuh }kjk ;[ w B tor gj/ b h - 7 31 vkQlsV bf.M;k] 182@4] yYywey jksM] e'kdxat y[kuÅ ls eqfnzr ,oa 215@295 d] lqHkk"k ekxZ] gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b' nqxkok¡] y[kuÅ ls izdkf'kr fd;kA gfsqek 20 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgB e'v ;w/s lEiknd % l0 ujsUnz flag eksaxk ;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/. (1)
  • 4. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 BkBeFkjh ;zws - 544 bwrh mwhw mWJ gurpurb mwiG mjnu sM i g swDU A w DU V I kir iesnwnu ] pR k wS sR I gu r U go i bM d isM G jI 18 jnvrI hir kw nwmu iDAwie suix sBnw no kir dwnu] jnm pR k wS sR I gu r U hirrwie swihb jI 31 jnvrI krm mlu au q rY mn qy jwie gu m wnu ] kwim kro i D n mohIAY ibnsY loBu suAwnu] scY mwrig clidAw ausqiq ieiqhwsk idhwVy kry jhwnu] ATsiT qIrQ sgl puMn jIA dieAw nINh-p` Q r sR I hirmM d r swihb, prvwnu] ijs no dyvY dieAw kir soeI purKu sujwnu] ijnw imilAw pR B u Awpxw nwnk iqn ku r bwnu ] mwiG sR I AMimR q sr 13 jnvrI sucy sy kWFIAih ijn pUrw guru imhrvwnu ]12] jo V my l w sR I mu k qsr (mwGI) 13 jnvrI Gkt L- fijVk wB[y r[o{ dh ;zrs ftu fNe e/ gowkswk Z cwbIAW dw morcw 19 jnvrI dh f;s;bkj eodk j?, T[; dk ihtB gftZso j' iKdk j?, jnm bwbw dIp isMG jI ShId 26 jnvrI ;wM' fe T[; B/ nmkjm shoEK dk fJFBkB eo fbnk j?, ekw eq'X b'G nkfde fe;/ th fteko dk T[j dp?b BjhI srkwrI Cu`tIAW qy hor idhwVy pDdk. f}zdrh d/ fJ; okj/ s[o e/ T[j irs ftu F'Gk yZN gxqM q r idvs 26 jnvrI b?dk j?. I (2)
  • 5. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 @@feXo/ f;Zy fJfsjk; dh t;s{ B pB ikD## Bfoz d o f;z x w' I r k fJe nzro/} fJfsjk;eko d/ nB[;ko f;Zy Xow d/ w'Yh r[o{ BkBe d/t ih B/ ;wki ~ Xow d/ Bkw s/ g?dk ehs/ rJ/ ;ko/ pzXBk s'I n}kd eok fdZsk. Xow d/ Bkw s/ j' oj/ nzXftFtk; eow eKv dhnK w}p{s iVQK ~ fjZbk e/ oy fdZsk. ns/ fiZE/ th rJ/ wB[Zy fJBQk s'I w[es j[zdk frnk. fJ; soQk f;Zy Xow d[BhnK dk ;G s'I nrKjtX{ Xow pD frnk. fi; ftZu nzX ftFtk; eoweKv s'I wK dh e'y ftZu'I iBw b?D tkb/ pzd/ dh g{ik s/ w[ezwb gkpzdh br rJh. g{ik e/tb nekb g[oy dh fBFfuZs eo fdZsh rJh. go nZi d[BhnK d/ fJ; ;G s'I itkB ns/ Bt/I Xow tb Mks wkohJ/ sK fdZ;dk j? fe gzi ;' ;kbk ftZu fJj nzX ftFtk; eow eKv ns/ ftnesh g{ik ftZu fJsBk j/mK ubk frnk j? fe ;dhnK g[okB/ eJh Xow fJ; d/ ;kjwD/ finkdk Bt/I brD br gJ/ jB. 400-450 ;kb fgjbK fJ;kJh Xow dk g'g g{oh soQK j}os Jh;k dk w[spzBk ;h fi; dh skes j}os Jh;k s'I xN BjhI wzBh iKdh ;h. T[j fe;/ ~ th sbp eo ;edk ;h. Jh;kJhns s'I S/e ;edk ;h s/ ;Zik brk ;edk ;h T[; dk nkfynk oZph j[ew wzfBnk iKdk ;h. fco fJe Jh;kJh gkdoh wkofNB b{Eo B/ fJ;kfJns dk Mzvk jZE ftu b? e/ fejk fJj pzdk (g'g) M{m p'bdk j?. fJ;kJh Xow ftu fJ; dh j'Id dk e'Jh EK BjhI j?. Xow ftu oZp s/ Jh;k s'I fpBK j'o e'Jh tZvk BjhI j' ;edk, ns/ ;Zu/ Jh;kJhT[ fJ; M{m nZr/ f;o B M[ekT. wkoNB b{Eo ~ wkoB d/ :sB ehs/ rJ/, T[j ekch ;wK fJe fgzv ftZu S[ge/ fdB eNdk fojk nkfyo T[j fiZs frnk. nZi nZX/ Jh;kJh g'g ~ fpbe[b BjhI wzBd/ ns/ fijV/ wzBd/ jB T[j th g'g dh ;ZdD, ;ik d/D s/ S/eD dh Fesh ~ BjhI wzBd/. g'g j[D o;wK fBGkT[D tkbk w[yh j?. fjzd{ Xow B/ nkg jh pqkjwD dhnK FeshnK ~ wzfdoK d/ nzdo se ;hfws eo fdZsk j?. tyoh ;'u oyD tkb/ feZ;/ fjzd{ s/ pqkjwDk dk e'Jh j[ewBkwK bkr{ BjhI j[zdk. nZi d[BhnK d/ BthBsw f;Zy Xow dk eh jkb j? fiZE/ g[oksB Xow rbsh wzB p?m/ jB T[E/ f;Zy Xow finkdk i'F Bkb T[BQK dhnK SZvhnK j'JhnK ohsk ~ u[e Z e/ nkgD/ w'Y/ T[s/ oy fojk j?. d[Bhnk dk ;G s'I nkX[fBe Xow fgSV/gB ftZu fJ; s'I tZX feE'I se ikJ/rk. Z pkp/ BkBe dh pkDh gfVQnK gsk brdk j? T[; t/b/ th mhe fJj jh jkbks ;B. nk; pZMh ;h fe r[o{ ;kfjp dk frnkB wkor nzXo/ ~ ukBD/ ftZu pdb d/trk go pkp/ BkBe d/ d;t/I iKw/ d/ pkd BkBe fto'XhnK / / B/ n?;k uZeo ubkfJnk fe BkBe d/ BK s/ jh T[j ;kok e[ZM F[o{ eo fdZsk frnk fi; ~ BkBe B/ oZd ehsk ;h. nZi nzX ftFtk;, eow eKvK, ftnkesh g{ik ns/ Gow ikb ftZu c;/ j'D d/ wkwb/ ftZu f;ZyK s/ d{i/ Xowk d/ b'eK ftu coe jh e'Jh Bio BjhI nkT[Idk. ni/ th T[whd ehsh ikDh ukjhdh j? fe pkp/ BkBe d/ n;bh Xow d/ ikD{ ftdtkB ns/ ikDeko i' g{oh soQK ysw BjhI j'J/ jB, fjzws eoe/ nrbh bkfJB ftu nk e/ f;Zy ;wki ~ Xow dk n;bh okj fdykT[D dk isB eoe/ x[g jB/o/ s'I pkjo eo ;ed/ jB. p; io{os j? fJe nzdbB dh, ;wki ~ r[o{ wjkoki d/ frnkB ' s'I ikD{ eokT[D dh. B'}{nkB spek i' Xkowe iE/pzdhnK dh okiBhsh ekoD Xow s'I ftoes j' fojk j? ns/ gfss g[D/ tZb tX fojk j? ~ ;Zu/ Xow dh fFe;k d/D dh b'V j?, neoFD g?dk eoD dh b"V j?. f;nk;h ns/ Go;N gzEe nkr{nK ~ ndoF wB e/ G"setkd dh frocs ftu ikB s'I pukT[D dh b'V j?. fJB;kB dhnK d' fe;w dhnK G[yK jD. fJe sB dh i' G'iB Bkb ns/ d{ih wB dh i' frnkB Bkb fwNdh j?. fJBQK d'jK G[yK dh fsqgsh pko/ r[o{ rqE ;kfjp ftu c[owkB fwbd/ jB. sB dh G[y ;zpXh XzBk ih z z dh wzr j? @@dkfb ;hXk wkrT xhT[.. jwok y[;h eo/ fBs ihT[.. 695.. epho ih efjzd/ jB @@G{y/ Grfs (3)
  • 6. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 B ehi?.. :j wkbk ngBh bhi?.. 656.. nkswk dh G[y dh fsqgsh pko/ r[o{ noiB d/t ih wz[dktBh ftu c[owkT[Id/ jB @@Ekb ftfu fszfB t;s{ gJhT ;s[ ;zs'y thuko'.. nzfwqs Bkw mkeo[ ek gfJT[ fi; ek ;G;[ nkXko'.. i' e' ykt? i' e' G[u? fs; ek j'fJ T[Xko'.. 1429.. r[o{ ;kfjp c[owkT[d/ jB, @@frnkB nziB[ r[fo z I dhnk nfrnkB nzX/o fpBk;[ jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;.. 293.. io{os j? frnkB dh G[y ikros eo e/ nfrnkB s'I d[o eoB dh, BjhI sK T[j fdB d{o BjhI id f;Zy fJe fJfsjk; dh t;s{ pBe/ ofj ikJ/rk. io{os j? rqzEh ;iZD gVQ/ fby/ r[owfs d/ frnksk ufoZsotkB j'D, io{os j? okrh ;ZiDk dh i' fBo'b r[opkDh dk ehosB eoe/ neoFD g?dk eoB ns/ g/qoDk d/B, BK eh nkgDh Feb ;tkoB bJh ofjs wfo:kdk dk TbzxB eo e/ dkVhnK ozrB. ofjs wfo:kdk d/ XkoDh rqEh, z okrh ns/ ;/tkdko jh ndoF g/F eoe/ ikrfosh fbnk ;ed/ jB. io{os j? fe gqpzXe ew/NhnK ns/ gzEe iE/pdhnK dh ojB{wkJh e/tb ;Zu/ frnkBtkB jh eoB, pjo{ghn? f;nk;sh f;Zyk dh ojB[wkJh Bkb rZb BjhI z pDdh fd;dh. ;/tk ;zrs dh iK HHHHHHHHHHH< fpqfizdo gkb f;zx @feow# ni eb r[o{ ;kfjpkBK d/ gqekF ;w/I iK gfjbK ;t/o/ nfwqs t/b/ Bro ehosB eoD dh otkfJs ub gJh j?. fi; ftu Fpdh iZE/ r[o{ ;kfjpkB dk r[DrkB eod/ s[od/ jB. fJ;/ bVh ftu ;zrsk dh ;/tk bJh GKfs Gkfs d/ ;Nkb bZr/ j[zd/ jB. fi; dh ;t/o/ b'V, xN jh jz[dh j?. cokJhv okJh;, yho, pqv ge'Vk, fp;e[N g?eN BwehB g?eN. ;/tk eoD tkfbnk d/ T[sFkj ~ BwB j? go r[o{ ;kfjp dk c[owkB ? / / j? ns/ pkDh ftu ;zrs dh gfoGk;k, fbyh j? fiE/ J/e' Bkt tykDhn? Gkt i' Bkw pkDh Bkb i[fVnk j? T[j ;zrs dk fjZ;k j? ;Ve feBko/ yVk ik i/pK ftu jZE gkJh x[wdk ;zrs dk fjZ;k BjhI. nkw t/yD ftu nkT[dkI j? fe FkfJd 5 iK 10 ch;dh ;zrs fJBQK ;NkbK s/ iKdh j? pkeh sK s;kFphB ik fbckc/ ftu BkFsk fJemk eodh Public fdZ;/ rh. fJE/ jh p; BjhI T[; GhV dk ckfJdk u[e rbs nBk;o (fi; ftu r?o f;ZyK d/ Bkb f;Zy pZu/ th Fkwb j[zd/ jB) y[b/ nkw XhnK G?Dk Bkb S/VykBh eod/ jB fJ; tZb eh ;kvk fXnkB j? < eh n;h ;z r s dh ;/ t k eo/ oo/ jK. iK r[ o { f;Z y K dh fBrkj ftZ u n;h f;Z y HHHHHHHHH jK. ;fs r[o{ dh pkDh ~ T[gd/F ;rb ijkB/ wB e/ ;wfMJ/ fe r[o{ ;kfjp B/ fejk j?. @@nebhI ;kfjp ;/ f tn/ I nebh ehu? dkB## nBw' b ;[ w B 1- Bk;se wB[Zy Bkb'I e[Zsk uzrk j? i/jVk wkbe s'I wko yk e/ th T[; dk nkdo fgnko BjhI Svdk. 2- e[sk jo ikBto dk wk; yk iKdk j? ns/ e[s/ dk BjhI yKdk, go wB[y wB[y dk wk; th yk iKdk j?. Z Z Z Z 3- e[Zs/ ~ fJe pK s'I T[mkT[ d{i/ EK ik p/mdk j? go wB[Zy d{i/ dh EK s/ ehsk ep}k ;'yk BjhI Svdk. 4- e[Zs/ tb B}o Go e/ d/y' nZyK BhthnK eo b?Idk j? go pzdk gkg eo e/ Fow;ko BjhI j'Idk. 5- wB[Zyk Bkb'I ehVhnK dh iE/pzdh w}p{s j'Idh j? i' fJe d{ih d/ fgS/ esko pzBQ e/ s[odhnK jB. 6- f;nkD/ wB[ZyK Bkb'I nBikB pZu/ uzr/ j'Id/ jB i'jV/ nkg' ftu bV fGV e/ MZN p'b g?Id/ jB. 7- fJe g/F/ tkbk T[;/ g/F/ tkb/ Bkb fgnko eo/ fJj r[D Bkw o;hJ/ r[of;ZyK ftu jh fwbd/ jB. 8- fit/I jho/ d/ ;kjwB/ pb"o dh uwe fcZeh g? iKdh j? fJ;/ soQK r[ow[y d/ ;kjwB/ wB w[y dh. frnkBh T{Xw f;zx ih (4)
  • 7. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 e-mail r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/ 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 ;fsr[ o { ~ 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 r[ o { BkBe d/ t ih dk Gz r o BkE i' r h ~ itkp 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 Guru Nanak Dev Answers Bhangar Nath 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 gow ;fseko :'r pkpk BkBe ih, i' r h B/ g[ f Snk L csfj gqtkB eoBh ih . g[ S / i' r h Gz r o BkE[ , t?;/ sK fJj wjhBk, Fjhdk dhnK rbK eoD dk ;wK ;h, go n?seK nkg ih dh feogk ;dek ezJh EKJh nkg ih d/ iBw fdjkV/ d/ pkps eJh @@s[ f j d[ X ftu feT[ I eKih gkJh < EktK s/ gq'rokw ftu Fkwb j'D dk w'ek fwfbnk. eJh gZy'I fBok;k d/ fcfNnk ukNk d[ X dk, Bkb fJe gZyI' ekch y[Fh j'Jh. Gkt/I ;wkrw dk w[y dhtkB j't/ Gkt/I gqGks foVfenK wyD[ jZ E Bk nkJh c/oh iK Bro ehosB dh rZb j't,/ p; nkg ih dh T[;ss ;[DB ~ fwb G/ y T[ s kfo T[ d k; dk, ojh ;h. yk; s"o s/ Y'behnK S?fDnk d/ Bkb @;G s'I tZvk ;fsr[o BkBe#, ts feT[ I ;z ; koh ohs ubkJh <## @;G s'I tZvk ;fsr[o BkBe, rZi tZi e/ rkfJnk ik fojk ;h. nkg ih The Yogi Questioned : sK ;kfonK dh fdbK dh ikDd/ j', e'D nkg ih ~ fesBk tZvk ;wMdk "Why have you mixed the Kanji (a sort of vinegar, i.e. worldly affections) j?. go w/ok wB eo fojk ;h fe fJBQK ;kfonK ~ g[SK i/ gfjbK s'I wzBd/ into the milk (of detachment) ? j' iK ni s'I wB oj/ j' ;G s/ tZvk ;fsr[o BkBe, s/ fco ni s'I pkd The whole pot of milk (of spirituality) ;qh r[o{ rqE ;kfjp ~ Sv EK EK s/ wZE/ orDB BjhI ikT[r/ Bkb ;t/o/ z has thus turned sour T[m e/ NhHthH ns/ nypko ftu okFhcb gVB dh fyzu BjhI eo'r/ Xkr/ and no butter (essence of spiritual living) can now be had by churning it. sthsK Bjh gkT[r. e/tb w{b wzso dk ;jkok bT[r/ feT[fe s[;h efj / why have you put aside oj/ ;h ;G s' tvk ;fsr[o BkBe (w/ok pkg{ ;fG s'I tZvk) HHHHHH the holy robe of an ascetic. pkg{ ih d{ik c[oBk i' nkg ih dh tfvnkJhInk ;[D e/, nkfJnk T[; adopted the ways of the world and started B/ MziV e/ oy fdsk. fJj mhe j? fe ftfdnkoEh dh gSkD f;Zy s'I ns/ ' again to live like a man of the world? f;ZyK dh gSkD r[o{ s'I j[dh j? id' nkg ih dh FyFhns ~ do;kT[dI/ fJj z r[ o { d / t B/ nkfynk L Fpd ;[D/ - BkBe nky/ , @@Gz r oBkE ! fJe pkpk nekb o{g d{ik opkph wodkBk s/ o h wKT[ I e[ u Z i h nkjh, ;z[B w[zB Broh GJh, d/y gho yVk j?okBk GKvk X' f J B ikfsUfB, iK GkfJ e[ u Z i / cb[ ;VkJh, fiZE/ pkpk g?o Xo/ g{ik nk;D EkgD ;'fJnk j' f J nshs frq j ;s sfiL ;k Xofs gJh jfonktbh fiE/ w/ok ;fsr[o p?mk nkfJ fcfo T[ B j{ z e/ xo wz r D ikJhL fJe dw ezpDh fSVh fe T[j pzfdnK s{z th ngD/ nkg~ T[; r[o{ fpB fds/ , eS[ jfE B nkJh##, BkBe dk f;Zy nytkT[D dk dktk eodk j?I i' fiZE/ ikdk ;h T[j EK g{iD tkoK GkJh r[ o dk;, 1$40 :'r j' ikdK ;h, jfonktb j' ikdh ;h. s/ s{z fiE/ ikdK j? HHHHHHHH < b'eh Guru Nanak replied, "O Bhangar Nath ! uzrk n;o ep{bd/ jB iK wkVk. your mother (i.e. your teacher) is an p; pkpk ih feogk eo' nkgD/ f;yK s/ fJj fiZE/ th p?mD Bkw dh unskill full woman who does not even y[Fp' SZvD b'eh fJ; s'I gqoBk b'D. fiT[D dh iku f;ZyD ns/ g[SD th / know that the churning vessel must be cleaned well before putting into use. s[z fe;dk f;Zy j?, She has thus spoiled the whole thing. uzrk pkpk ih T[BKQ f;ZyK s/ fwjo eoBh fiBQK G? GktBh Bkb nkg You call yourself an ascetic ih dk iBw fdB wBkfJnk e'Jh f;fynk rqjfD ehsh ns/ nkgk ;tkoB simply by giving up the family life ! bJh T[dw ehsk. Z and dissocating yourselves from the householders; G[bK bJh fywk eoBh ih. yet you go round and beg at their doors ! dk; Beware ! he who gives nothing here, w/ok e-mail gsk L- briji.kiram@gmail.com fpqfizdo gkb f;zx cannot expect to get anything here or hereafter. @feow# Varan Bhai Gurdas, 1/40 (5)
  • 8. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 gkme fbyd/ jB HHHHHHHHH ^^mRlkgo)Zu** nyzv gkm vknj.kh; laiknd th] ;qh r[o{ rqE ;kfjp dk nkozG s'I b? e/ nkyoh she, z iatkch lqeu if=dk fnlEcj 2012 ds vad esa fpBk o[e/ gkm eoB dh ftXh ~ @@nyzv gkm## fejk iKdk Nik lEikndh; ys[k i<+dj cgqr gh izlUurk gqbZA vkidk j?, GKt/ r[o-ekb ftu n?;h fe;/ wfonkdk dh ikDekoh BjhI { ys[ku eu dks ubZ fn'kk fn[kkdj orZeku ,oa Hkfo"; dh fwbdh fi; s'I gsk ub/ fe r[o{ ;kfjp d/ ;w/I fJ; ftXh dk ih<+h dks >a>ksM+ ds j[k fn;k gS bruk lR; ys[k fy[kdj ubD ;h, go nmkothI ;dh ftu fJBK nyzvgkmK dk ubD vkRe foHkksj dj fn;k gSA fJe wip{oh ti'I j'fJnk ikgdk j?. nmkothI ;dh ftu eSa ,d jktiwr ifjokj ls gw¡ fgUnh Hkk"kh gw¡ ijUrq jkewk dh ;]sh ekoD f;Zy fJe EK bw/ ;w/I bJh fNekDk fujey flag lSuh lkgc ds lkfu/; ls eq>s Hkh Jh l0 BjhI eo ;ed/ ;B. fJ; ekoD ;fji gkm dh EK nyzv jktsUnz flag lkgsc ls feyus dk volj feyk vkSj mUgksus a gkm dh ftXh ngDkJh rJh. go wip{oh t; ngDkJh rJh eq>s xq:eq[kh i<+us dh iszj.kk nh muds iz;kl ,oa xq: dh ftXh, f;ZyK B/ gZe/ s"o s/ ngDk bJh j?. d`ik ls eSa FkksMk+ cgqr xq:eq[kh i<+ ysrk gw¡A lSuh lkgc ds nyzv gkm r[od[nkfonK s'I fJbktk xoK nkfd fe;/ ikl iatkch lqeu gj ekg vkrh gSA nkl dks Hkh i<+us dk th EK j[zdk t/y ;ed/ jK. f;Zy ;wki jo d[y-;[y ;w/, volj feyrk gSA vki dk ys[k i<+dj eSa /kU; gks x;kA r[og[opK ;w/I nyzv gkm ~ fJe io{oh o;w ti'I ;wM e/ Hkxoku ls izkFkZuk gS fd vki dh ys[kuh iaFk ds izfr eoB br fgnk j?. fpBk ;[D/ ns/ r[opkDh ~ fpBk thuko/ vck/k :i ls fy[krh jgsA ;wM/ GkV/ d/ (g?;/ Bkb yohd e/) eokJ/ gkm ~ pqkjwDh jk?kosUnz izrki flag] y[kuÅ eow eKv jh ;wMDk ukjhdk j?. pVh j?okBh j[dh j? fez eks0 % 9454511642 j}koK whb d{o ofjzd/ FoXktkB, dopko ;kfjp s/ j'o ¼fiz; jk?kosUnz th esjk vki ls viuh O;fDrxr r[od[nkfonK #u g?;/ G/i fdzd/ jB ns/ T[BKQ d/ Bkw T[go ifjp; ugha gS ijUrq lkE; gS og ;g gS fd Lo0 jktsUnz nyzv gkm eo fdZs/ iKd/ jB feT[Ife ;kvhnK gqpzXe flag th tgk¡ vki ds izj.kk Jksr jgs gS] mUgksus Jh lq[keuh s a ew/NhnK ~ r[owfs Bkb'I r'be dh tX/o/ fuzsk j?. r[owfs lkgc lsok lkslkbVh ds ofj"B lnL; ds :i esa eq>s Hkh nB[;ko fJj rb ;wM b?Dh ukjhdh j? fe nkg ehs/ ik ;[D/ vR;f/kd ekxZn'kZu iznku fd;k tks vfoLej.kh; gSA gkm ~ ;wMDk io[oh j? sK jh ihtB r[o{ T[gd/FK nB[;ko vkHkkj lfgr&lEiknd½ Ykfbnk ik ;edk j? BjhI sK d{finK s'I gkm eokD dk e'Jh bkG BjhI. Vidya Da Langar ;0 joGiB f;zx A program has been started, by Sikh ghHnkoHn' Educational and Welfare foundation, (Office f;Zy :zrw/Bi n?;';hn?;B, byBT{ Gurudwara RDSO, Manak Nagar, Lucknow 226011) in which, students parents are invited WHILE SEARCHING PUNJABI MAGAZINES, for computer litracy and certificate programe. I GOT UR DETAILS. IF POSSIBLE PL STICK DOEACC (Govt. Approved) is being sponserd. PAMPHELETS/POSTERS IN GURDWARAS SO Duration of Course is two months, daily two THAT PEOPLE CAN KNOW ABOUT THIS MAGA- hours between 7.00 a.m. to 8.00 p.m. as per ZINE AND IT MAY BE POPULARISED IN CITY. convenience of the trainee at Alambagh. Course GURMEET SINGH Fee is 4800/- for which 50% will be offered by gm1984@hotmail.com SEWF and rest will be borne by the candiates. This is a very good informative website for us For Registration and other details please Sikhs in Australia. Kind regards. contact S. Ajit Singh 94651592214 or your local Dawinder Singh Sagoo Gurudwara Co-ordinator. dsagoo@bigpond.com (6)
  • 9. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 òÅÂÆà ÔÅÀ±Ã ÇòÚ îéÅÇÂÁÅ ×°ð± éÅéÕ ÃÅÇÔì çÅ êzÕÅô ê°ðì òÅÇô§×àé, AA ççìð : ÁîðÆÕÆ ðÅôàðêåÆ ÁêäÆ êzåÆìµèåÅ çÅ êz×àÅòÅ Õðź ܯ ÇÃµÖ ÃîÅÜ íòé òÅÂÆà ÔÅÀ±Ã ÇòÚ ×°ð± éÅéÕ ç¶ò ÜÆ çÅ Áå¶ ÃÅⶠç¶ô ç¯Ôź 鱧 êÇðíÅôå Õðç¶ Ôé¢ÒÒ ìÆå¶ G EDDòź êzÕÅô ê°ðì îéÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÇÜà ÇòÚ ç¶ô ççìð 鱧 òÆ ÁÅï¯Üå ÇÂÕ êz¯×ðÅî ÒÚ ÇÔµÃÅ ñËä íð 寺 òµâÆ Ç×äåÆ ÇòÚ ÁîðÆÕÆ ÇÃµÖ ôðèÅñ±Áź 寺 ÁÃîðæ úìÅîÅ çÆ æź ÕËñ¶ø¯ðéÆÁŠ寺 íÅðåÆ é¶ ÇÔµÃÅ ÇñÁÅ¢ ÇÂÔ ñ×ÅåÅð åÆÜÅ ÃÅñ ÔË Ü篺 î±ñ ç¶ ÁîðÆÕÆ Ã§Ãç ÁîÆ ì¶ðÅ é¶ ×°ð± éÅéÕ ê°ðì òÅÂÆà ÔÅÀ±Ã ÇòÚ ×°ð± éÅéÕ ç¶ò ÜÆ çÅ êzÕÅô Òå¶ Çòô¶ô ÃîÅð¯Ô ÁÅï¯Üå Õðé ñÂÆ úìÅîÅ çÅ ê°ðì îéÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÔË¢ ÇÂà î½Õ¶ Ççå¶ Áêä¶ Ã°é¶Ô¶ èéòÅç ÕÆåÅ¢ ÇÂÕ ÃîÅÜ Ã¶òÆ Ã§ÃæÅ Òç ï±éÅÂÆÇàâ ÇòÚ ðÅôàðêåÆ ìðÅÕ úìÅîÅ é¶ ÇòÃÕÅéÃé ÇÃÖÃÒ é¶ ÇÂÕ ÇìÁÅé ÇòÚ ÇÕÔÅ ÇÕ òÅÂÆà ÔÅÀ±Ã ×°ðçòÅðŠׯñÆ Õźâ ÇòÚ îÅð¶ ׶ ÇÃµÖ ôðèÅñ±Áź çÅ ÁÅÂÆ÷éÔòð ÕÅðÜÕÅðÆ çøåð ÇÃµÖ ÜËÕÅÇðÁź 鱧 òÆ ïÅç ÕÆåÅ¢ À°é·Åº ÇÕÔÅ, ÒÒî˺ À°é·Åº 鱧 ïÅç éÅñ ×±§Ü ÇðÔÅ ÃÆ¢ À°é·Åº ÇÕÔÅ ÇÕ ÃîÅð¯Ô ÇòÚ ÇÔµÃÅ Õðé ñÂÆ ÇÂà 寺 ÇìÔåð î½Õ¶ ìÅð¶ Ã¯Ú òÆ éÔƺ ñËä ÇòÚ ê±ð¶ ç¶ô 寺 ÇÃµÖ ÃîÅÜ ç¶ ôðèÅñ±Áź 鱧 ÃÕçÅ ÇÕ î˺ ÇÂà êÇòµåð î½Õ¶ Áêä¶ ÇÃµÖ Çîµåðź õçÅ ÇçåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ¢ íÅðå 寺 ÁŶ ÕÂÆ ÕÆðåéÆ éÅñ Çîñ Õ¶ ìðÅìðÆ Áå¶ çïÅ çÆ íÅòéÅ êzåÆ ÜÇæÁź é¶ ×°ðìÅäÆ ôìç ×ÅÇÂé ÕÆ嶢 dFw/F :kso{ fBtk; ns/ fpoX nk;ow r[od[nkok nkbwpkr, byBT{ nekb g[oy dh wjkB feqgk ;dek ns/ r[o{ ;kfjp j'J/ fJ;/ fJwkos dk fJe wkbk fpoX nkFow bJh dh w/jo ;dek, ;qh r[o{ f;zx ;Gk nkbwpkr fty/ ;zrsk fBFfus ehsk frnk fi;dh gqtkBrh ;zrsk B/ i? ekfonk d/ ;fj:'r Bkb fJe :kso{ fBtk; dh o{g o/yk gqzpXe Bkb d/ e/ gqpzXeK d/ j';b/ tXkJ/. dkBh ;iD ;fj:'r ew/Nh B/ T[bheh ;h, fi;dk gqkozG fwsh 05-08-2012 ~ r[o{ eoe/ nkgDh feos ~ ;cbk eoB. ;kfjp dh nodk; eo e/ ehsk frnk. fJ;d/ bJh r[od[nkok nkbwpkr d/ ;kwD/ r[o{ ek pkr (bzro @@;kfjp/ ewkb d;sko pzdh## @@;kfjp/ n;EkB) tkbh EK dk fJe fjZ;k :kso{ fBtk; fpbfvzr bZJh fwsh 20-01-2013 ~ fgSb/ ;kb dh soK fJe ns/ pkeh dk ;EkB bz r o bJh fJ;s/ w kb ehsk ;kw{ f je @@;kfjp/ ewkb d;sko pz d h## ;wkrw ikJ/rk. r[od[nkok nkbwpkr fty/ ;t/o/ ehosB eZEk dh byBT{ fBtk;h ns/ pkjobhnK ;zrsK d/ T[sFkj, ;wkgsh T[gozs 10H00 ti/ j'D ik fojk j? fi; ftu gqoBk ns/ ;/tk ;dek, p/;w/N dh Ss fwsh 29-11-2012 ~ / I d;sko pzdh bJh nkJ/ pfuQnk ns/ thoK (eJh 20 ;kbk ;zrsk dh jkioh ftu gstzs/ ;iDk ns/ frnkBh ioB?b s'I T[go tkb/ tho th ni/ gNe/ ~ Sv BjhI oj/) ~ f;zx ih fwjQe @@d/jokd{B## tkfbnK d/ jZE'I, frnkBh ;ikT[D bJh d;sko dh ;/tk th r[od[nkok ;kfjp s' byftzdo f;zx ih dtkok nodk; T[gozs nkozG ehsh rJh j'trh. / ns/ Fkw se fgjbh Ss dk ezw g{ok eo fdZsk frnk fJj d;sko ;ikT[Dh f;fynk 5, 6, 12 ns/ 13 iBtoh ;kok ezw uzr/, ;{MtkB fJzihBnoK dh d/y-o/y ftu ub 2013 Fkw 4 ti/ s'I 5H30 ti/ r[od[nkok nkbwpkr fty/ fojk j?. fdZsh ikJ/rh. ;zrsk dh wzr ns/ f;nkfDnk d/ ;[MktK ~ w[y oyd/ (7)
  • 10. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 f;y :z r w? B } n? ; ' f ;J/ F B byBT{ tb' I fjZ;k fbnk. fwsh 26 d;zpo 2012 ~ r[od[nkok Bkek fjzv'bk fty/ wksk r{ioh ;fs;zr ;Gk tb'I ns/ fwsh 27 nghb - gfssg[D/-BfFnK-ns/ N'gh B[wk gNe/ d;zpo 2012 ~ r[od[nkok B'Ith gksFkjh ;qh r[o{ s/r torhnK phwkohnK i' f;y B'itkBK ns/ f;Zyh ~ Ykj bk ojhnk jB, d/ fto[X gqkozG ehsh ik ojh w[jhw bJh nkg pjkdo ;kfjp ih nfjnkrzi byBT{ fty/ Fjhdh ;wkrw ;GBk d/ ;fj:'r dh nk; eod/ j'J/ tkfjr[o{ ;Zu/ gksFkj wBkfJnk frnk fi; ftu pkjo'I nkJ/ okrh GkJh dftzdo nZr/ nodk; eod/ jK fe ;Zuk gksFkj nkg ;jkJh j'e/ ;kv/ f;zx ns/ GkJh ntsko f;zx d/ iZE/ B/ r[opkDh ehosB okjhI w?poK ~ EkgVk pyF/ skfe n;h fwE/ ekoi ftu ;cbsk I fBjkb ehsk. gqkgs eo f;y gzE, d/F ns/ e'w dh ;/tk eoB d/ :'r pD ;kfjp/ ewkb f;woB e?Ig ;ehJ/. byBT{ , r[ o d[ n kok nkbwpkr fty/ fwsh ;qh r[o{ s/r pjkd[o ;kfjp ih 20 d;zpo 2012 s'I nkozG j' e/ 19 iBtoh 2013 se Fkw 7H30 s'I 8H15 ti/ se f;woB e?g nk:'is ehsk frnk I dk Fjhdh g[op j? ns/ f;woB ;kXBK eoD tkbh ;zrsK bJh o'i dh doi byBT{, f;Zy :zr w/B} n?;'f;n?FB byBT{ tb'I ehsh rJh jkioh d/ nkXko s/ ofi;NqFB Bzpo fwb/rk. / fwsh 15 ns/ 16 d;zpo ~ r[od[nkok ;kfjp uzdo Bro fJjBK BzpoK s'I bkNoh evQe/ ;zrsk bJh 21000 o{g? fJBkw fty/ B"thI gksFkjh dk Fjhdh ;wkrw wBkfJnk frnk fi; fdZs/ ikDr/. 20 iBtoh 2013 ~ ;KMk d;sko ;wkrw th ftu ;zro{o s'I nkJ/ okrh GkJh nfwqs gkb f;zx ns/ ;qh ehsk ikt/rk fi; dh finkdk ikDekoh frnkBh byftzdo jfowzdo ;kfjp nfwqs;o d/ ji{oh okrh GkJh Xowtho f;zx j?v rqEh ;kfjp w'0 9451913535 s'I gokgs ehsh ik z f;zx d/ iZE/ B/ nkgD/ o;fGB/ ns/ t?okrwJh ehosB Bkb ;edh j?. ;zrsK ~ fBjkb ehsk. ;qh jfowzdo ;kfjp nfwqs;o d/ ;kpek rqEh frnkBh irsko f;zx B/ r[owfs ftukoK okjhI z fJe o'ik fto;k e?Ig byBT{, r[o{ r'fpzd f;zx ;ZNvh ;oeb byBT{ ;zrsK ~ r[owfs dh ikBekoh fdZsh. ;wkrw dk w[y tb'I r[od[nkok nkbwpkr fty/ fwsh 25-12-2012 ~ pfunK nkeoFD pfunK d/ Xkowe w[ekpfbnK ftu 12 i?s{ pZfunK bJh nodk; ns/ eoweKv ftF? s/ fJe o'}k fto;k e?g I ~ ;ekbofFg ns/ 25 pZfunK ~ pj[w[Zb/ fJBkwK Bkb eoe/ 110 gqfsGkrh pfunK ~ r[owfs dh ;/X fdZsh rJh. fBtkfink frnk. FN/ i dh ;z G kb gz i kph ;[ w B d/ fJ; Fbkxk g{oB T[gokb/ dh ;zrsk B/ Gog{o gqF;k ehsh. z ;bkjeko ;0 joGiB f;zx B/ ehsh. ;wkrw s'I gfjbK 12 s' 14 d;zpo se gqGks c/oh evQh rJh. uko ;kfjpikd/ ns/ wksk r{ioh ih dk Fjhdh ;wkrw byBT{, uko ;kfjpikd/ ns/ wksk r{ioh ih dk Fjhdh ;wkrw fwsh 22 ns/ 23 d;zpo 2012 ~ r[od[nkok fFzrko Bro byBT{ fty/ wBkfJnk frnk fi; ftu ji{oh okrh GkJh r[odhg f;zx eEk tkue frnkBh ;stzs f;zx, okrh iZEk GkJh noftzdo gkb f;zx, pkokw{bk tkb/, GkJh joihs f;zx iywh, nwohe f;zx iywh B/ r[owfs ftukok ns/ ehosB okjh ;zrsK ~ fBjkb ehsk. 22 d;zpo oks gfjb/ grVhXkoh f;Zy 25 ;kbk ifszdo gkb f;zx GZ[bo 8 s'I 10 ti/ se eth dopko th nk:'is ehsk frnk fi; B/ fJzrb?v dh wjkokBh d/ pofwzzxw g?b; ftZu wzrbtko / ftu T[Zu e'Nh d/ eth:K ;0 XBtzs f;zx *okwg[oh#, ;0 18 d;zpo 2012 ~ gfjbh tkoh gZrVh XkoD eoe/ ;ekT[N r[ofdnkb f;zx @fBwo#, ;0 fsob'uB f;zx @uzB#, ;0 rkov o/ihw?IN dh go/v ftZu fjZ;k fbnk. fJ; s'I gfjbK Bfozdo f;zx @r[bFB# ns/ ;0 wBw'jB f;zx @w'jBh# B/ phno ;ehB dh N'Igh gk e/ go/v ehsh iKdh ;h. (8)
  • 11. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 fJZ e JhwkBdko ;tkb AN HONEST QUESTION REPLIED BY A LEARNED FRIEND Q : I agree it could be misconception of ðÅî° ×ÇÂú ðÅòé° ×ÇÂú ÜÅ ÕÀ° ìÔ° êðòÅð° ¨ celebrating Bandi Chhorr Diwas .but what is SGGS 1429 wrong in celebrating Diwali ,when lots of time (Raam Chand passed away, as did name of Ram Ji is mentioned in Guru Granth Raawan, even though he had lots of relatives.) Sahib Ji also .It has some importance thats why (BTW you will agree that none of the it is mentioned ,so in that way it is our festival above references about RAM, king of Ayodhya, also .In fact every name of Hindu God and God- is in good manner?) dess is mentioned in Guru Granth Sahib and 2. RAM: the Almighty. Ever present, Ever- we cannot deny this lasting, creator and sustainer of all creations. A : The word RAM appears in Guru Granth Few references from Gurbani: Sahib in two contexts. ðÅî ÜêÀ° ÜÆÁ ÁËö ÁËö ¨ 1. RAM, the king of Ayodhya, with whom èz± êzÇÔñÅç ÜÇêú ÔÇð ÜËö ¨1¨ Diwali is associated. This Ram is not (Just as Dhroo and Prahlaad meditated celebrated by Guru Sahib. Some references on the Lord, so should you meditate on the from Gurbani Lord, O my soul.) SGGS 337 {as per hindu éÅéÕ ÇéðíÀ° Çéð§ÕÅð° Ô¯Çð Õ¶å¶ ðÅî ðòÅñ ¨ mythology Bhagat Prahlaad is from Satyug and SGGS 464 Ram Chand later from "Treta Yug". Hence Guru (O Nanak, the Lord is fearless and form- Sahib refers to Ram, Waheguru, here not Ram less; myriads of others, like Rama, are mere Chand, king of Ayodhya. Ram Chand of dust before Him.) Ayodhya didn't exist for Bhagat Prahlaad} ð¯òË ðÅî° ÇéÕÅñÅ íÇÂÁÅ ¨ ðîå ðÅî° Ãí ðÇÔú ÃîÅÇ ¨1¨ ÃÆåÅ ñÖîä° ÇòÛ°Çó ×ÇÂÁÅ ¨ SGGS 865 SGGS 963 (The Lord is ever-present, all-pervading.) (Rama wept when he was sent into exile, Ram here is ramya hoya, the one who is present and separated from Sita and Lakhshman.) everywhere.) êźⶠå°îðÅ ðÅîÚ§ç° Ã¯ íÆ ÁÅòå° ç¶ÇÖÁÅ æÅ ¨ ì¯ñÔ° íÂÆÁÅ Ãç ðÅî ðÅî° ðÅòé ö å Æ Ãðìð Ô¯ Â Æ Øð ÕÆ Ü¯ Ç Â ×òÅÂÆ æÆ ¨3¨ ðÅî° ðÇò ðÇÔÁÅ Ãðì׶ ¨ SGGS 874 SGGS 1202 (O Pandit, I saw your Raam Chand com- (O my Siblings, chant the Name of the ing too, he lost his wife, fighting a war against Lord, Raam, Raam, Raam, forever. He is All- Raawan.) pervading everywhere. ) Á§ è ° ñ Ë çÔÇÃÇð î± § â ° ÕàÅÇÂÁÅ ðÅòä° Ü°Ç× Ü°Ç× çÅåÅ êzí° ðÅî° ÔîÅðÅ ¨ îÅÇð ÇÕÁÅ òâÅ íÇÂÁÅ ¨1¨ SGGS 228 SGGS 350 (In each and every age, the Great Giver (The blind, ten-headed Raavan had his is my Lord God.) but Ram of Hindus is heads cut off, but what greatness was obtained confined to only one yug: Treta. by killing him?) Sikhs denounce Ram of Ayodhya every (9)
  • 12. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 day in Rehraas Sahib while reciting God & Goddesses but under some context. TðÅî ðÔÆî ê°ðÅé Õ°ðÅé Áé¶Õ One should first go through the whole shabad ÕÔ˺ îå Â¶Õ é îÅéï¯ ¨T to understand the context and just not conclude (I do not follow the religious ways, that Guru Sahib is endorsing those devi and preached by various religions believing in Ram, devtas. Nowadays many Sikh ladies observe Mohammad, Puran or Quran.) Infact Ram of Karva Chauth fasting, here is what Gurbani Ayodhya (diwali wala) is not mentioned more declares about this ritual than 11 times in Guru Granth Sahib. Rest all ÕìÆð ÔÇð ÕÅ ÇÃîðé° ÛÅÇâ references are for Waheguru/ Akal Purakh. This ÕË ÁÔ¯ÂÆ ðÅÖË éÅÇð ¨ Ram (Waheguru) is explained in mool mantar ×çÔÆ Ô¯Ç ÕË ÁÀ°åðË íÅð° as: ÃÔË îé ÚÅÇð ¨108¨ ý ÃÇå éÅî° ÕðåÅ ê°ðÖ° ÇéðíÀ° ÇéðòËð° (Kabeer, the woman who gives up ÁÕÅñ î±ðÇå ÁܱéÆ ÃËí§ ×°ð êzÃÅÇç ¨ meditation on the Lord, and observes the ritual (One Universal Creator God. The Name fast of Ahoi, shall be reincarnated as a female Is Truth. Creative Being Personified. No Fear. donkey and carry heavy burdens) No Hatred. Image Of The Undying, Beyond Gayatri mantar is denounced by Bhagat Birth, Self-Existent. By Guru's Grace) Naamdev ji The Ram of Ayodhya doesn't qualify any êÅºâ¶ å° î ðÆ ×ÅÇÂåz Æ ñ¯ è ¶ of the above characteristics. He wasn't beyond ÕÅ Ö¶å° ÖÅåÆ æÆ ¨ birth and death. ñË ÕÇð á¶×Å à×ðÆ å¯ðÆ Dashrath, the king of Ayodhya, very fondly ñź×å ñź×å ÜÅåÆ æÆ ¨ named his eldest son "Ram": the prevalent (O Pandit, O religious scholar, your name of GOD those days. It's just like some Gayatri was grazing in the fields. Taking a stick, people have names like: Nanak Singh, Gobind the farmer broke its leg, and now it walks with Singh, Ram Gopal Verma, Hari Singh, etc, etc. a limp. ||) Gurbani declares Ram, Krishna, etc. only Conclusion is that Diwali is not a Sikh as kings of their times whom people started celebration and can't be observed in Gurdwara worshiping as avatars of God. Sahibs. One may join their Hindu friends in Ü° × Ô Ü° × Ô Õ¶ ðÅܶ Õƶ ×ÅòÇÔ ÕÇð ÁòåÅðÆ ¨ Diwali celebrations on their own volition but to SGGS 422 justify it as Sikhi thing is blasphemous. (They are kings of different ages, who are ;kGko L :z r f;Z y bhvo sung of as God's Incarnations) Gurbani has reference of every so called gq / F e L ;0 :;tho f;z x ;kjBh MANY MANY CONGRATULATIONS ON Guru Govind Singh Birthday & New Year 2013 T Tech Air Engineers AE FOR HEATING, VENTILATION & AIR CONDITIONING VOLTAS APPROVED SYSTEM SOLUTION PROVIDER H.O. : 86-A, Bahadur Khera Singar Nagar, Lucknow 226005 Karamjeet Singh Cell. : 94150-20912 E-mail : techairengineers@yahoo.co.in Prop. (10)
  • 13. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 nwo Fjhd pkpk dhg f;z x ih ;L i;ftzdo f;zx f;Zyh s/ fdqVsk Bkb gfjok d/d/ Fjhd j'D tkb/ I dhg f;zx ih ~ @r[o{ eh eKFh# dwdwk ;kfjp d/ n;EkB wjkB ;{ophoK ftZuI' pkpk dhg f;zx ih, fiBQK ~ @Fjhd# Bkw dh ;/tk ;zGkb ns/ r[opkDh gVQB-gVQkTD s/ fbytkT[D Bkb ;fsekfonk ns/ ikfDnk iKdk j? dk iBw 26 iBtoh dh ;/tk bJh fB:s eo rJ/ ;B. pkpk dhg f;zx ih B/ fJj 1682 ~ wksk ihT[Dh ih dh e[Zy'I fgsk Grsk ih d/ rqfj ;/tk pj[s FoXk ns/ gqw ;fjs fBGkJh. nkg ][d r[opkDh / fty/ j'fJnk. wksk-fgsk B/ pkbe dk Bkw @dhgk# oZfynk. d/ nfGnkFh ns/ o;hJ/ j'D eoe/ ftF/F fdbu;gh Bkb E'VQh ;[os ;zGkbD s'I pknd fJj B"itkB nt;Ek ftu fJj ekoi eod/ ns/ ;EkBe ;zrsK ~ f;Zyh s'I ikD{ ftuofdnK pkbe @dhgk# ;fsr[oK d/ gktB n;EkB ;qh eotkT[d/ ;B. fJ; ;w/I d"okB jh pkpk ih B/ ;qh r[o{ rqE I z nBzdg[o ;kfjp fty/ d;w gksFkj ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih ;kfjp ih dhnK uko phVK dk nkgD/ jZEhI T[skok ehsk ;h. d/ gktB uoBK ftu ik jk}o j'fJnk. fJE/ jh ;fsr[oK d/ fejk iKdk j? fe GkJh wBh f;zx ih dh Fjkds s'I fgZSI' pkpk gftZso eo-ewbK okjhI B"itkB @dhg/# B/ nzfwqs dh dks dhg f;zx ih jh tZv/ f;Zy ftdtkB ;B. gqkgs ehsh. nzfwqs dh dks gqkgs eoB s'I pknd nkg ih 17thI ;dh ftu ;w[uk ykb;k gzE izrbK s/ gjkVK Z dk Bkw @dhg f;zx# oZfynk frnk. nkg ih B/ ;qh nBzdg[o ftZu'I pkjo nk e/ fJe ;zrfms o{g ftu fJeZso j'fJnk. ;kfjp nzdo ofjzfdnk GkJh wBh f;zx ih dh d/y-o/y j/m ykb;k gzE dhnK ;w[uhnK iE/pdhnK ~ fJeZso eoe/ 12 Z z gftZso Xkofwe rqEK s/ r[opkDh dk v{xk nfXn?B ehsk. z z fw;bK nzdo tzfvnk frnk fi; d/ 12 w[Zy iE/dko Ekg/ nkg jw/FK gktB pkDh d/ gkm, GiB-pzdrh ftu w;s ofjzd/ rJ/. fJBQK fw;bK ftZu'I fJe fw;b dk BK ;h @Fjhd ;B. nkg ;oho d/ ;[vb ns/ fdqVQ fJokd/ tkb/ GiBhe ns/ " fw;b#. pkpk dhg f;zx ih fJ; @Fjhd fw;b# d/ w[y iZE/ Z Xkofwe fposh tkb/ g[oF ;B. dko ;B. fJ; ;dh nzdo Gkos ~ ftd/Fh jwbktkoK B/ ]{p 20-22 ;kb dh T[wo ftu jh pkpk dhg f;zx fJe b[ZfNnk s/ fJE'I dhnK pj{-p/NhnK dh fJZ}s ~ fwZNh ftu f;nkD/ ftdtkB s/ ;{opho ;?fBe pD rJ/. fJe gk;/ sK o'fbnk. fJ; ;w/I fw;bK d/ iE/dkoK B/ fwb e/ fJBQK nrkB nkg f;Zy ;zrs nzdo gktB r[opkDh dk frnkB eotkT[d/ I XkVthnK dk w[ekpbk eoBk F[o{ ehsk fi; Bkb Gkos dk ns/ r[o{ ih d/ nkd/F nB[;ko yzv-pkN/ dk nzfwqs Sek e/ / b[ZfNnk pj[-ehwsh wkb-n;pkp tkg; fdtkfJnk iKdk f;ZyK ftu BtK Xkofwe i'F God/ ;B, d{;o/ gk;/ nkg f;zx fojk. f;Zyh gozgok dk fJe nfBZyVtK s/ ;ot'sw gZy j? ;{ofwnK d/ iE/ fsnko eoe/ b'V ;w/I w?dkB-J/-izr ftu fe fe;/ w}b{w s/ rohp dh oZfynk eoBk ns/ nfBnK ik e/ i?eko/ p[bkT[Id/ ;B. d;w gksFkj ;qh r[o{ r'fpzd fto[X vN e/ gfjok d/Dk. T[; ;w/I f;Zy gzE B/ f;Zyh dh fJ; Z f;zx ;qh nBzdg[o ;kfjp ~ SZvD T[gozs tZy-tZy n;EkBK wjkB gozgok T[go pk]{ph nwb eofdnK gfjok fdZsk ns/ Z okjh j[d/ j'J/ gktB n;EkB dwdwk ;kfjp, sbtzvh ;kp', z w[|b s/ nrkB XkVthnK ~ gSkfVnk. f}bQk pfmzvk fty/ gj[u. fJ; gktB n;EkB s/ pkpk dhg z / nfjwd Fkj d[okBh i' f;ZyK d/ ;]s fto[X ;h ns/ Z f;zx ih r[o{ gksFkj ih d/ uoBK ftu jk}o j'J. nkg ih / f;ZyK ~ ]sw eoB T[s/ s[fbnk j'fJnk ;h, nkgD/ 1757 JhL Z fJe wjkB ehosBhJ/ s/ tXhnk fbykoh th ;B. d/ fjzd;skB d/ jwb/ t/b/ fdZbh iKdk j'fJnk e[M d/o bJh [ id'I ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ nkfd phV dh bkj"o mfjfonk. T[; B/ nzfwqs;o Ffjo ~ b[ZfNnk ns/ fsnkoh dk ezw w[V e/ nkozG ehsk sK T[; ;w/I pkpk dhg Ffjo dhnK fJwkosK ~ Ykfjnk. fJ; jwb/ ;w/I nzfwqs;o f;zx ih d;w gksFkj ih d/ j[ew nB[;ko fbykoh dk ezw Ffjo d/ fJBukoi ijkB ykB d[nkok ;qh dopko ;kfjp eod/ oj/. r[o{ gksFkj ih id'I dZyD tZb rJ/ sK pkpk ih dh p/ndph eoB, gftZso ;o'to ~ g{o d/D dh ]po (11)
  • 14. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 id'I pkpk dhg f;zx ih ~ ;qh dwdwk ;kfjp, sbtzvh ;kp' ns/ ;Zuyzv ;qh jfowzdo ;kfjp dh goeowK se ik gj[u/ z d/ n;EkB #s/ g[ih sK nkg d/ fdb #s/ n;fj ;ZN tZih, nkg Z . fJE'I se nZgVfdnK pkpk ih B/ eJh gmkD s/ nrkB ih B/ ;qh dopko ;kfjp ih dh gftZssk Gzr eoB tkfbnK q wko w[ekJ/ ;B. fJ; soQK fJ; xw;kB dh izr nzdo Bkb NZeo b?D dk c?;bk eo fbnk. nk;-gk; d/ BroK nrkB ioB?bK d/ wko/ ikD Bkb nrkBh c"i d/ j";b/ s/ fNekfDnK #s/ fJsbkj fdZsh rJh. tZy-tZy BroK s'I N[N rJ/ s/ pkpk dhg f;zx ih ;Zuyzv ;qh jfowzdo ;kfjp Z nDfrDs f;zx pkpk ih dh nrtkJh ftu gktB Xow dh goeowK nzdo gj[zu e/ Fjhdh gqkgs eo rJ/. ;zB n;EkB dh oZfynk bJh jk}o j'J. fJ; soQK db ykb;k / 1757 JhL ~ ;Zuyzv ;qh jfowzdo ;kfjp dh oZfynk fjs dh frDsh nDfrDs j' rJh. fpnk; dfonk gko eoe/ Fjhd j'J/ f;zxK dh :kd ftu r[od[nkok wzih ;kfjp dhtkB f;z x K dk iZ E k wkM/ d/ fJbke/ nz d o dkyb j' f Jnk. jkb B/V/ fJe EVQ/ T[go fBFkB ;kfjp M[bkfJnk j'fJnk j?. Z soBskoB ;kfjp d/ gktB n;EkB fty/ gj[u e/ f;zxK d/ z T[; EVQ/ T[go e[M f;zxK d/ Bkw j/m fby/ nB[;ko fby/ j'J/ Z ;ko/ ;w{j B/ nodk; p/Bsh ehsh. fJ; Ffjo s'I pkjo nk jB L e/ pkpk dhg f;zx ih B/ fJe beho fyZuh ns/ fejk fe i' 1- pkpk dhg f;zx ih Fjhd j?Zv iE/dko Fjhdh gkT[D bJh fsnko j?, T[j fJ; beho ~ gko 2- pkpk pbtzs f;zx ih Fjhd iE/dko eo/, fijVk Fjhd BjhI j'Dk ukj[zdk T[j tkg; ufbnk 3- pkpk jhok f;zx ih Fjhd iE/dko ikt/. ;ko/ f;zx i?eko/ rikT[Id/ j'J/ beho gko eoe/ 4- pkpk rzvk f;zx ih Fjhd iE/dko nzfwqs;o tZb tXD bZr. / 5- pkpk bfjDk f;zx ih Fjhd iE/dko fJXo ijkB ykB ~ th ;{jhJ/ okjhI gsk bZr frnk 6- pkpk oD f;zx ih Fjhd iE/dko fe f;Zy T[BKQ T[go jwbk eoB bJh nk oj/ jB. fJj ]po Z 7- pkpk r[gkb f;zx ih Fjhd iE/dko ;[D e/ ijkB ykB B/ nkgD/ ;jkfJe nskJh ykB ~ f;ZyK 8- pkpk Gkr f;zx ih Fjhd iE/dko T[s/ jwbk eoB d/ nkd/F fdZs. ijkB ykB nkg x'V ;tko Z / 9- pkpk ;ZiD f;zx ih Fjhd iE/dko c"i Bkb b? e/ nzfwqs;o Ffjo s'I pkjo r'jbtV d/ ;EkB 10- pkpk pjkdo f;zx ih Fjhd iE/dko #s/ gj[zu frnk, fiZE/ f;zxK s/ nrkBK dh NZeo j'Jh. fJ; soQK pkpk dhg f;zx ih ns/ T[BKQ d/ ;kEh f;zx ;Zuyzv ;qh jfowzdo ;kfjp dh p/ndph dk }kbwK s'I pdbk nrkB f;zxK dk Nkeok Bk eo ;e/. f;zxK d/ nZr/ bZr b?Id/ j'J/ ns/ Xow s/ e"w dh FkB pdb/ nkgDhnK ikBK e/ w?dkB'I GZi fBeb/. fJsB/ ~ ijkB ykB dk ;jkfJe e[opkB eo rJ/. nskJh ykB nkgDh Gkoh c"i b? e/ nk frnk, fi; Bkb pkpk dhg f;zx ih dk Fjhdh n;EkB r[od[nkok w?dkB-J/-izr dh o{g-o/yk pdb rJh. fJ; xw;kB dh izr okw;o ;kfjp d/ B/V/ j?, fiZE/ nZiebQ @r[od[nkok Fjhd nzdo f;ZyK dk ikBh B[e;kB j'Dk F[o{ j' frnk. f;zx fJe- rzi pkpk dhg f;zx ih# ;[Ff' Gs j?. ;qh jfowzdo ;kfjp dhnK fJe eoe/ Fjhd j'D bZr. fJ; :[X ftu j"bh-j"bh f;zx / Z goeowK ftu fiZE/ pkpk ih B/ ;h; G/N ehsk ;h, T[E/ th nrkBK ~ XZed/-XZed/ nzfwqs;o Ffjo d/ pkjotko gktB r[od[nkok ;kfjp ;[GkfJwkB j?. pkpk dhg f;zx ih ukNhftzv dotki/ d/ B/V/ r[od[nkok okw;o ;kfjp d/ B/V/ dk T[j d'-Xkok yzvk ;qh nekb s]s ;kfjp d/ F;soK ftu g[Zi rJ/. pkpk dhg f;zx ih 8 ;/o eZu/ dk d'-Xkok yzvk ;zGkb e/ oZfynk frnk, fi; d/ jo o'} Fkw ~ ;zrsK ~ yVekT[d/ t?ohnK ~ ;dk dh BhId ;[nkT[d/ j'J/ nZr/ tXd/ I I doFB eotkJ/ iKd/ jB. ik oj/ ;B. T[j ;]s i]wh j' rJ/ ;B. nrkB d[FwD Xow gq s h nkgk e[ o pkB eoB tkb/ wjkB dk fJe ewKvo nwkB ykB nZr/ tfXnk s/ pkpk ih #s/ tko Fjhd pkpk dhg f;zx ih dh Fjkds f;Zy gzE nzdo eoB bZrk. nZrI' pkpk ih B/ th tko ehsk. fJ; ;KM/ tko r[o{-xo dh j' ojh p/ndph ~ o'eD bJh fdZsh rJh ftu pkpk ih B/ T[; w[|b ewKvo ~ sK EK #s/ jh ]sw eo fJe wjkB Fjkds j? , fijVh ;k~ ;kfonK ~ ;kv/ fdZsk go Bkb jh fJBQK dh X"D T[s/ fJe xkse xkT[ bZrk, Z gktB Xow n;EkBK dh fdZ y ns/ ofjs wo:kdk ~ fi; Bkb pkpk ih dk ;h; fJe gk;/ T[bo frnk. pkpk ih ekfJw s/ poeoko oZyD bJh T[d'I s'I j[D se gq/oBk nkgD/ gftZso ;h; ~ jZE dk ;jkok fdzd/ j'J/ bVd/ rJ/ eodh nk ojh j? ns/ eodh jh oj/ r h. (12)
  • 15. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 ;qh r[o{ rqzE ;kfjp HHHHHHHHHH3 nihs f;zx, byBT tDikok L ;qh r[o{ rqE ;kfjp ftu ig[, ;'do, z d/ g;ko/ Bkb rq ; s jB ns/ ed/ T[ ; gowfgsk ;'g[oy f;ob/yK s'I T[gozs tzDikok f;ob/y j/m pkDh gowkswk, fi; d/ n;hI ;ko/ nzF jK dk ed/ F[eokBk T[ukoD ehsh rJh j?. fJj pkDh u'Eh gksFkjh ;kfjp BjhI ehsk ed/ :kd BjhI ehsk, r[od/t cowKT[d/ jB ;qh r[o{ okw dk; ih dh ouBk j? ns/ ;qh okr ftu i' wkfJnk fus bkfJd/I, S'fv ub/ d[y[ j'fJ.. rkfJB ehsh rJh j? i' fe ;qh r[o{ rqE ;kfjp d/ nzr z r[o{ pyfFF Bkb id'I fifrnk;{ wkfJnk w'j dh 81-82 TZ[s/ ;[GkfJwkB j?. tDikok Fpd tzDi s' geV s'I T[go T[m iKdk j? sK T[;~ ;opftnkge gqG{ pfDnk. tDi s'I Gkt tkgko j?. fJ; ouBk ftu r[od/ dh gq;Bzsk gqkgs j' ikdh j?. t wB[y dk fJ; d[fBnk ftu nkT[Dk fJe tDiko/ dh jfoi;[ tyo b? ub', Fj[ d/y? gfsnkJ/. soK fenk; eod/ jB fijVK fJ; ;z;ko ftu nkgD/ eojb/ L- nrbk f;o b/y j? eojb/ fJj ouBk th ;wkB, nkgDhnK t;s{nK ~ t/uD dhnK e'fFFk eodk ;qh r[o{ okw dk; ih dh j? ns/ ;qh r[o{ rqE ;kfjp d/ z j? fJ;/ soK iht ~, wB[y ~ nkgDk ihtB nkgDh nze 234 s/ ;[Ff' Gs j?. eojb/ fJe bzp/ rhs j[d/ jB z ofjDh pfjDh ns/ nkgDk tshok T[; tDiko/ (r[ow[y) fiBK ~ ekcb/ d/ o{g ftu T{mK s/ n;tko tkgkoh, Fkwk dh soK xDBk ukjhdk j?. t/b/ nkgD/ ne/tK, ns/ ;ko/ fdB dk Ee/tk T[skoB XzB-XzB tDi tgkohnk, bJh rkT[Id/ ;B. fJBK rhsK ftu T[BK d/ xoK dk, fiB tyo bfXnkVk jfo okf;.. gfotkoK dk fieo j{dk j? ns/ nkw s'o s/ T{m dk ;p z I i/ ;u dk tgkoh pD e/, ;u dk tkgko eoe/ s'I nrbk n;tko, bzph j/e b? e/ eojb/ dk rhs F[o{ I iht fJE'I s[ork sk gowkswk d/ o;s/ dhnk ;p GqKshnk / eodk j? ns/ fgS/ dk ekcbk T[jh ;soK w[V e/ p'bdk ysw j' ikDrhnK, fizdrh fJe y/Vk pD ikJ/rh. j?, :kBh j[ekoK fijk Godk j? fi;d/ Bkb Ee/tK xNdk wB gq h s brh fsBK r[ o w[ y K, j? ns/ u/szsk nkTI[dh j?. jfo Bkw fizBk ojokf;. eojb/ gq;r j/m, r[od/t ;k~, d[Bhnkth b'rK z ojokf; - Fpd dk noE jh okj dh g{zih ~ ;/X pyFd/ jB fe fit/ tZv/ tZv/ tgkohnk dk e'Jh (okf;) j?. r[opkDh ftu nB/eK ;EkBK s/ c[owkfJnk fJe fNekDk BjhI T[j EK go EK x[wd/ fcod/ nkgDh frnk j? ;p e[M fpB;Bjko j? go jfoBkw jh nzsw fizdrh p;o eo b?d/ jB fJ;/ soK wB[y id'I gowkswk I ;zw/ nfpBkFh o{g ftu iht dh okf;, g{zih pDdh j?. d/ r[Dk dk XkoBh BjhI pDdk, nkgD/ wB fgS/ br e/ ubfdnk Bkb jfo ub;h, fJXo T[Xo GNedk j? :kBh T[;dk id fJe fNekDk jfo nzs/ bJ/ SvkfJ. BjhI pDdk sK T[j nktkrtB ftu T[bM iKT[dk j? ;u/ wkor ubfdnk, ns/ r[of;yK dk ihtB feT[fe wB dh uzub fposh T[;~ T[;/ soK T[bMkJh ihT[D tkb/ fijV/ T[BQK nkb'fee r[Dk d/ XkoBh jz[d/ oydh j? fit/ tgkoh E'V/ fij/ bkG fgS/ j'o nr/ s'I nr/ jB, T[j T[; ;cb tDiko/, f;nkD/ tgkoh d/ fBnkJh tXdk ikT[IdK j?. Bkw XzB d/ tgkoh pD ikd/I jB, Bkw XB jh yNd/ jB fJ; ouBk s'I ;gFN j? fe fizdrh bkbu BjhI T[jhI T[BK dh okf;gz{ih jz[dh j?. j? fizdrh @@wB s{z i'fs ;o{g j?, nkgDk w{b gSkD## j? jfo r[o ;oDkJh gkJhn?, tDikfonk fwsqk ns/ fi; B/ nkgDk w{b gSkD fbnk T[;dk nktkrtB tvGkfr gokgs j'fJ. fwN frnk. fJSktK T[s/ ekp{ gkT[Dk ns/ gowkswk d{i/ gk;/ d[Bhnkth, b'eKJh fi; ~ wkfJnk ftD Bkb fJe ;[osk jh fidzrh dk n;b ;u j?. dzsk d/ ykJh ik ojh j?, fijV/ nkgD/ u'frod/ wkfJnk HHHHHHH(ubdk) (13)
  • 16. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 10 rZbK fiBQK s'I gsk brdk j? fe n;h w{oy b'e jK ! i;fN; wkoezv/ ekNi{-;kpek ii ;[gohw e'oN (nB[tkde L phHn?;H s"o) fjzd[;skB d/ 90 h;dh b'eK dh ;'u |?o-ftfrnkBe j? HHHHHHHHHHHHHHHHHH sZE fJjh d;d/ jB - ;[ g q h w e' o N d/ iZ i K B/ fJe wekB ~ @Bfj;# efj e/ T[ ; ftu ofjD' I BKj eo fdsh. - jkJh e' o N d/ uh i;fN; ns/ eJh t}ho, @F[ G xVh# nkT[ D se ;j[ z BjhI u[ e d/ . - skfwb tehb @okj{ ekb# d" o kB ndkbs ftu e/ ; pko/ pfj; th BjhI eod/ . fJzvhnB n?e;gq?; ftu w/ok b/y @@90 h;dh## 4 d{i,/ pj[s/ t}ho s/ eJh jkJh e'oNK d/ uh i;fN; ngqb d/ nze ftu Sfgnk sK w?~ @tkb ;NohN ioBb# d/ th, ;j[z uZeD bJh @F[G xVh# dh fJzs}ko eod/ t/y/ rJ/ ? [ fdZbh d/ gZsoeko dk 'B nkfJnk fe w?I fe; nkXko s/ fJj jB feT[fI e nfijk eoB bJh T[BKQ d/ i'sFhnK B/ fejk jzdk [ efj fdsk j? fe 90 h;dh Gkosh w{oy jB s/ w?I fJj nzeV/ j?. feE'I bJ/ jB. w?I T[j~ df;nk fe fJj e'Jh rfDs (fj;kp shi/, ;[ghq w e'oN d/ iZiK ~ ;[ghq w e'oN iZiK d/ e'N/ feskp) d/ nzeV/ BjhI jB. w/ok wsbp fJjh ;h fe ftu'I xo nbkN ehs/ iKd/ jB. fJBQK xoK ftu fJe fjzd;skBhnK dh pj[frDsh w{oyK dh j?. fJ; bJh T[BKQ ;h-7, s[|be b/B ;h. wzd/ GkrhI, fJ; wekB ftu ofjD [ (w{oyK) dh frDsh 85 h;dh th j' ;edh j? s/ 95 h;dh tkb/ e[ZM iZiK Bkb wkVhnK xNBktK tkgo rJhnK fi; th. j/mK fds/ sZEk tb B}o wko' L- wro'I fe;/ th iZi B/ fJj wekB b?D s'I BKj eo fdsh feT[fI e fJj, skfwb b'e, Gkso d/ pV/ ekpb ns/ }jhB T[j wzBD bZr gJ/ ;B fe wekB j? Jh @Bfj;#. n]ho, uh b'e jB. eJh y/soK ftu, T[BKQ B/ tZvhnK gqkgshnK eo e/ i;fN; nk fJzvhnK ~ ;pzXs wfjew/ d/ nfXekoh ~ fbyDk ngD/ T[s/ ]o eoB dk ekoB fdsk j? fit/ ftfrnkBe fgnk fe T[; wekB ~ iZiK d/ e'N/ ftu'I eZY fdsk ikJ/. fJj y'i, rfDs, nkJh Nh, dtkJhnK nkfd ftZu, nwohek ns/ j[ew wzB fbnk frnk s/ iZiK d/ e'N/ ftu, e'Jh j'o wekB :{og dhnK eJh :{Bhtof;NhnK s/ fJz;NhfuT[NK ftu ;kfJz; d/ fdsk frnk. ns/ rfDs d/ ftGkr, skfwb g'q?;oK Bkb Go/ gJ/ jB. u'E,/ e[M ;kb gfjbK, whvhnk ftu fJj X[wk fdsk Z fJ; d/ pkti{d, skfwb b'e, fjzd;skB d/ ;ZG s'I tZX frnk (ns/ whvhnK, nzX-ftFtk; ?bkT[D ftu ;ZG s'I [ tfjwK-wko/ b'e th jB. fJj rZb pVh nihp bZrrh go f}nkdk ;orow fjZ;k gkT[dk j?) fe rD/F dh w{osh d[X / I Z j? fpbe[b ;Zu ns/ fJ; s'I gsk brd? fe ftfrnkBe ns/ ghD bZr gJh j?. Gkos d/ eJh FfjoK ftu tZvhnK GhVk |?o-ftfrnkBe ftuko, fJe' f;o ftu jh fJeZm/ gb ;ed/ dk iwxNk bZr frnk i' rD/F dh w{osh ~ d[X fgnkT[Dk jB. id'I w?I Btzpo 2004 ftu, wdok; jkJh e'oN d/ uh ukj[dhnK ;B. fJ;/ soQK e[M ;kb gfjbK, fJe @uwsekoh z Z i;fN; ti'I ;j[z uZeD bJh fuB/Jh (wdok;) g[ik sK w?~ ugksh# (o'Nh) bZGD dk n?bkB eo fdsk frnk ;h. nf}j/ [ Z fejk frnk fe w?I @okj{ekb# d/ ;w/I d"okB ;j[z Bk u[eK. w?I eJh @uwseko# fJ; d/F ftu j[d/ ofjzd/ jB s/ pj[s/ b'e Z z g[fSnk fe fJj okj{ekbw eh pbk j[zdh j? < w?~ df;nk fJBQK ~ ;Zu jh ;wMd/ jB. frnk fe i'fsF ftfrnkB nB[;ko, fJj pVk wBj{; ;wK gzitK, fJj @fJe pkfpnK Bkb pZMk j'fJnk# ;wki j[zdk j?. @okj{ekbw# fBoh petk; j? (;kok i'fsF jh j?. }ok frDsh sK eo' pkfpnK dh s/ T[BQK d/ p/nzs petk; j?) go 90 h;dh s'I tZX skwb, fJ; ftu :ehB FoXkb{nK dh s/ fco T[; ikfJdkd dh i' T[BKQ B/ fJeZso oyd/ jB. fJe fw;kb d/Dh j't/ sK, ;[gqhw e'oN ftu, ehsh j'Jh j?. fJe Bt/I pkp/ dk efjDk j? fe fFt ih tKr, dZyDh Gkos d/ fJe pV/ gqf;ZX tehb B/ w?~ df;nk fe T[; T[; dk th shik B/so y[fbQnK j'fJnk j?. fJj ]po fJe d/ skfwb w[nZeb T[; ~ efjzd/ ofjzd/ jB fe T[BQK dk tZv/ nzro/}h n]pko ftu (18 ngqb ~) Sgh ;h fe T[; B/ ? e/; @okj{ekbw# (okj{-ekb) ftu Bk F[o{ ehsk ikJ/. okJ/go ftu b'eK ~ fejk ;h fe ngD/ efbnkD bJh, xoK [ (14)
  • 17. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 ftu @fFtfbzr# BjhI oyD/ ukjhd/ ;r'I fJj wzdoK ftu oZy dk fBih ihtB, ?FB F'n (ne;o nZX-BzrhnK bZsK fds/ ikD/ ukjhd/ jB. T[jB/ b'eK ~ fJj ;bkj th fdsh tkbhnK n"osK) feqeN (i' nkw b'eK bJh nhw dk ezw / fe T[j ngDhnK ;wZf;nktK d/ jZb bJh yho ykD, ;w';/ eodh j?) ns/ fpBK FZe-- i'fsF. fJ;/ bJh i'fsF d/ ykD s/ r'brZg/ ykD ns/ T[; d/ FoXkb{nK B/ fJj ;kok e[M Z uwseko fdB oks ftykJ/ iKd/ jB skfe tX/o/ b'e u?Bb gqtkB th eo fbnk s/ T[BKQ B/ fJ; soQK dhnK rZbK efjD Bkb i[VB s/ NhHnkoHghH o/fNzr tZX ikJ/. tkb/ pkp/ ~ p/ns wkfJnk dkB ti'I d/ fdsh j?. z B"tK, pj[s/ fjzd{ th foe{ jB s/ pj[s/ w[;bwkB th S/tK, id w?I nbkjkpkd jkJh e'oN ftu ps"o iZi foe{ jh jB. fit/I w?I eJh tko fejk j?, 1857 s'I gfjbK, ezw eo fojk ;h sK n?bkB j'fJnk fe skfwbBkv{ ftu fe;/ T[j foe{ BjhI ;B. 1857 s'I gfjbK, fjzd{ Jhd wBkT[d/ ;B I B/ gkDh ~ gNo"b ftu spdhb eoB dk Yzr bZG fbnk j?. s/ w[;bwkB j'bh s/ dhtkbh ftu Fkwb j[d/ ;B. w[;fbw z w/o/ ;kEh iZiK ftu'I jh eJh efjD bZr gJ/ fe j[D gNo"b j[ewokB, fijk fe Btkp ntX s/ Nhg{ ;[bskB, fjzd{ wzdoK ;;sk fwb ;fenk eo/rk. w?I T[BQK ~ fejk fe fJj fBok ~ dkB d/d/ j[d/ ;B s/ okwbhbk eotkfJnk eod/ ;B. 1857 I z gyzv j? feT[Ife ;kfJz; dk fJj fB:w j? fe jo uh}, dh p|kts ~ dpk d/D wro' jh, nzro/} fJ; Bshi/ s/ g[i/ Z f}nkdk Fesh tkb/ yzv s'I xZN Fesh tkb/ yzv tb d"Vdh fe fjzd;skB T[s/ oki eoB dk tXhnK sohek fJjh ;h fe [ j? ns/ gkDh, xZN Fesh tkb/ gZXo dh uh} j?. gkDh fJBQK ~ nkg; ftu tzv' s/ oki eo'. fJ; soQK fJe ;'uh don;b, ;Vh j'Jh jkJhvo'iB jh j? s/ fJj ;tkj tork ;wMh Bhsh xV bJh rJh fe fjzdnK s/ w[;bwkBK ftueko { jh j?. s[;h bZeV ~ ;kV e/ T[; dh ;tkj pDk ;ed/ j' go Bos g?dk eo fdT[. ;ko/ foe{ dzr,/ 1857 s'I pknd jh s[;h ;tkj s'I bZeV fet/I pDk ;ed/ j' < wro',I (gkDh s'I F[o{ j'J. nzro/} fvgNh efwFBo, b[et/I Yzr Bkb ;EkBe / gNo"b fsnko eoB tkbk) T[j gyzv Bzrk th j' frnk. gzvs ih ~ p[bk b?dk, T[; ~ g?;k d/dk s/ T[; ~ efjzdk fe I I ;stK, Fkdh bJh to ns/ ezfBnk u[DB s'I gfjbK, w[;bwkBK fto[X Gzvh gquko F[o{ eo fdT[. fco T[j r[gs pj[s/ wkg/, i'sFhnK dh ;bkj b?d/ jB ns/ i/ d[jK dhnK I o{g ftu jh ;EkBe w"bth ~ th p[bk b?Idk, g?;/ d/dk s/ @ezvbhnK# fwbdhnK jB, sK jh ftnkj pko/ jK ehsh iKdh [ efjzdk fe fjzdnK fto[X gquko F[o{ eo fdT[. fJj }fjo, { j?. ftukoh @wzrbhe# e[Vh ~, fpBK fe;/ B[e; d/, oZd eo pV/ ftT[spZX Yzr Bkb, ;kb do ;kb id se fe n]ho, I fdsk iKdk j?. fjzd[;skB dh tzv Bk j' rJh. nZi th pV/ FeshFkbh nmtK, jo o'}, tZvh frDsh ftu Nhth u?Bb, i'fsF ;tkoEh b'e, foe{ Bos ~ jtk d/ oj/ jB. ns/ eJh gqeko d/ nzX-ftFtk;K ~ ;ik ;tko e/ g/F eod/ ;Zu fJjh j? fe ;kohnK jh e"whnsK d/ 99 h;dh jB. pokvek;N n?vhNoK dh n?;';hJ/FB B/ n?bkB ehsk b'e uzr/ jB go ;kv/ nzdo'I foekgq;sh dk ehVk wkoB fe T[j fJ; ;ZG ~ S/sh jh pzd eo d/Dr/ go fet/I pzd eo bJh pj[s ;wK bZr ikJ/rk. nZi jkbs fJj j? fe id'I th d/Dr/ < fJBQK ;z;EktK d/ pj[s/ w/po, eowukohnK #u'I jB, I ed/ fes/ pzp cZN iKdk j? sK s[os jh e[ZM w[;bwkB u?BbK d/ wkbe BjhI. T[BKQ d/ sB]kj d/ fbkfnK dk Gko ftneshnK ns/ XfVnK T[s/ d'F brkJ/ ikD brd/ jB. ( i' eJh tko d' s'I fszB eo'V ;kbkBk d/ j[d/ jB), fJ; rZb z d;tK, ;wkie p[okJhnK fit/I fe gqtko d/ teko s/ fBoGo eodk j? fe fezB/ b'eK B/ T[BKQ d/ gqrokw t/y/ s/ ' ]kso esb, dki Bk fbnkT[D pdb/ esb, Go{D jfsnk fezB/ NhHnkoHghH Bzpo T[BKQ ~ fwb/. wkbeK ~ f;o w[Bkk nkfd fJ; t/b/ tZv/ gZXo s/ Gkos ftu c?bhnK j'JhnK jB. ukjhdk j?. w[Bkk fJFfsjkoK T[s/ fBoGo eod? s/ w?I fJj ;kok e[ZM fJ; bJh BjhI efj fojk fe fJ;fsjko, fJ; rZb s/ fBoGo eod/ jB fe fezB/ b'eK B/ GkoshnK d/ j";b/ gsB eoK ;r'I fJ; bJh efj fojk jK gq'rokw t/y/. skfe T[BQK ~ ][Fjkbh dk mhe okj d; ;eK. e/tb pdfe;wsh Bkb, wZX FqDh dk ;{M dk gZXo (u?BbK / ftfrnkBe ;'u jh ;k~ T[; spkjh tb'I puk ;edh j? fi; d/ gqrokw, pj[s eo e/ fJjh FqDh t/ydh j?) ni/ pj[s BhtK ' / tb n;h fBozso nZr/ tZX oj/ jK. j?. T[j i' e[M t/yDk ukj[d/ jB, T[j j? fbwh j;shnK Z z (15)
  • 18. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 r[opkDh ;z e / s e" F -1 f;zx @gdw# ;0 fgnkok Unzeko L- Gkosh nfXnkswe Fpdktbh ftu T[r;B ;h i' fe fpqFDhnK dk okik s/ ez; dk fgsk ;h. q ? gow;Zsk dk p'Xe ;G s'I tX gqubs s/ gqkuhB Bkw wjKGkos ftu fJ;dk Bkw nkj[e th fbfynk j?. @Unzeko# j? t?fde ouBk ftu @Uw# Fpd s/ nkw d/te B/ nkgDh Xh d/teh, t;{d/t ~ ftnkjh fi; s'I tofsnk fwbdk j? go @Unzeko# Fpd gfjb/ gfjb ;qh feqFD ih B/ iBw fbnk. ;' d/te feqFD ih dk BkBk T[gfBFdK ftu jh gqkgs j?. wKv{e T[gfBFd ftu fJ; ;h go T[rq;?B dh gqf;ZXh fJ; eoe/ j? fe fJ; B/ dk ;to{g fJT[I fufsqnk frnk fe T[j G{s, GftFs s/ d/teh dh gkbDk XhnK tKr ehsh. fJj wEok dk okik toswkB ftu ;dk j? s/ sq?ekbkshs nt;Ek ftu th pfDnk go ez; B/ nkgD/ ;j[o/ iok;zX dh wdd Bkb Unzeko ofjzdk j?. ;z;feqs ftT[sgshekoK J/ekyoh e'F fgsk ~ rZdh s'I T[sko e/ e?d eo fdZsk s/ oki-Gkr nB[;ko @Uw# d/ neko, T[eko s/ weko Gkr eod/ s/ nkg ;zGkb fbnk. fJBQK ~ pqjwk, ftFD{ wj/F ebg e/ T[ ~ ;op FeshnK id ;qh feqFB ih ~ fJ; nfsnkuko dk gsk dk ;'wk f;ZX ehsk j?, Gkt/I fJj ftnkeoD fdqFNh s'I bZrk sK T[BQK nkgD/ wkw/ ez; ~ wko e/ w[V BkB/ g{oh soQK mhe B th j't/, fco th fJj g[oksB noE T[rq;?B ~ f;zxk;B T[s/ fpmkfJnk feT[Ife fJj pVh fJj f;ZX eoB bJh ekch j? fe Unzeko ;ko/ ;z;ko dk jh Grsh GktBk tkbk s/ B/e g[oF ;h. fJ; xNBK tb w{b j?. ;ze/s eofdnK eZb GZN B/ fbfynk j? L- r[o{ BkBe ;kfjp B/ Gkosh gozgok ftu gqf;ZXh d[ n kg[ f o feq ; B w[ o kfo, ez ; [ feoskoE[ ehU.. gqkgs fJ; ~ w[Y ftu oZy e/ fiE/ nzrheko ehsk j?, T[E/ Z T[rq;?D eT[ oki[, nG? Grsj iB dhU.. Bkb jh e[M yk; ftF/FD-1, ;fs, Bkw eosk, g[oy, (;tJhJ/ wjb/ 1, gzBk 1390) fBoGT[, fBot?o, nekb w{ofs, ni{Bh s/ ;?G-i'V e/ fJ; z T[i{ L noph b} @t[}# dk gzikph o{g T[i{ j?. { d/ ;o{g dh ftnkfynk ehsh j? fe T[j fJe j?, d' BjhI, w[;bwkB fBwk} gVQB s'I gfjbK fB:w nB[;ko jZE w{j z T[j ;fs j? n;fs BjhI T[j ;z;ko ~ eoB tkbk j?, X'dk j?, e[obh eodk s/ w;se T[s/ gkDh d/ fSZN/ wkodk I T[; dk eosk e'Jh BjhI, T[j ftnkge g[oy j?, fJe EK ns/ T[gozs pKjtK s/ g?o th ;kc eodk j?. fJ; ;koh ofjD tkbk BjhI, T[j G?, dt?F, ekb, i{Bh d/ x/o/ s'I feqnk ~ w[;bw ;zesktbh ftu @t[}{# fejk iKdk j?. / T[go j? ns/ ;[s/-gqekF j;sh j?. w'wBK dk fynkb j? fe ni/jk eoB Bkb ngftsqsk d{o Unzeko Bkb fJj ftF/FD fJ; bJh i'V/ rJ/ jz[dh s/ gftsqsk jk;b j[zdh j?. F/y cohd pzdrh dh jB feT[Ife r[o{ ;kfjp d/ }wkB/ gow ;Zsk dh j;sh go/oBk eod/ fbyd/ jB L- pko/ ;gZFNsk dh EK G[b/y/ tX/o/ ;B. fJ; eoe/ T[m[ cohdk T[i{ ;kfi.. ;[pj fBtki r[ikfo..7.. ;fsr[oK ig[ d/ w[Yb/ w{b wzsq ftu jh Unzeko dk ;o{g (;b'e cohd, gzBk 1381) fufsqs ehsk s/ do;kfJnk fJj j? fe T[j gow ;Zsk gozs{ epho ;kfjp B/ ni/j/ eoweKvK dh fJ; ;koh f;qFNh dh f;oiDjko, ;dk nwo s/ fJe j?. b'e bJh fto'Xsk ehsh j? fe i/eo fdb ~ gftZso Bk ehsk pqjwK ~ f;qFNheosk wzBd/ jB go ;fsr[o{ efjzd/ jB frnk sK fJBQK dk e'Jh nkswe bkG BjhI L- fe Unzeko pqjwk, t/d nkfd ;G dk eosk j? L- fenk T[ i { gke[ ehnk w[ j [ X' f Jnk Unz e kfo pq j wk T[ s gfs.. Unz e ko ehsk fifB fus.. fenk w;hfs f;o[ BkfJnk.. Unzekfo ;?b i[r GJ/.. Unzekfo p/d fBowJ/.. iT[ fdb wfj egN[ fBtki r[ikoj[ (okwebh dyDh 1, gzBk 929-930) fenk ji ekp? ikfJnk.. T[rq;?B L :kdtpz;h okik d/te dk S'Nk GkJh (gqGksh epho, gzBk 1350) (16)
  • 19. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-6 r vk0 ;o{g f;zx nbZ 17H okr[ r' I v gzBk 859 s'I 975 d[gfjo t/b/ rkT[D tkbk okr r'v ;zg{oD iksh dk okr j?. ;zrhs Fk;soh fJ; ~ xN gqubs okrK ftu I frDd/ jB. i/eo fdB ~ fpbktb[ okr Bkb obk e/ rkfJnk ikt/ sK j'o th wX[o j' iKdk j?. r[o{ rqE ;kfjp ftu z fiBQk 15 Grs ;kfjpkB dh pkDh doi j?, T[BKQ ftu'I e/tb epho ih, Bkwd/t ih, ns/ oftdk; ih B/ jh fJ; okr dk T[g:'r ehsk j?. tzBrh efo Bw;eko g{o/ r[od/t ;cb w{ofs ;cb ik eh ;/t nzsoikwh g[oy[ fpXksk nkm gfjzo Bkw[ ozfr oksk r[o[ r'fpzd r[o{ r'gkb nkgB/ dk; eT[ okyBjko-ojkT[ (gzBk 869) no'j L ; o r w, g X Bh X Bh ;I nto'j L FI Bh X Bh g, w r, o ; tkdh L ; ;ztkdh w w[y nzr L o r w, g w, w g Bh X Bh ;I, Bh X Bh g, X w 18H okr[ okwebh gzBk - 876 s'I 974 okwebh okw[ wfB tf;nk sk pfBnk ;hrko r[o e? ;pfd ewb[ fprf;nk sk ;T[fgnk Grfs Gzvko[ (gzBk 950) okwebh okr ~ rkT[Dk sd jh iudk j? i/ eo fjod/ ftu okr t; ikt/. fJj okr okw ~ ohMkD bJh j? i' eo[Dk g?dk eodk j?. r[o{ nwodk; ih B/ @@nBzd GfJnk w/oh wkJ/ ;fsr[o{ w? gkfJnk## Bkb gqkozG j'D tkbh nkgDh Bkwto pkDh @nBzd ;kfjp# okwebh okr ftu fby e/ fJ; okr ~ r[opkDh gqwhnK dk jwfBtk s/ ;zrh ;kEh pDk / fdsk j?. fJ; dk rkT[D dk ;wK ;{oi uVQB s'I b? e/ gfjb/ gfjo se dk j?. tzBrh L o?fD fdB;[ igT[ jfoBkT[ nkr? dorj gktT[ EkT[ ;dk nBzd[ B j'th ;'r[ epj[ B fpnkg? jT[w? o'r[ y'ij[ ;zsj[ jfo pqjw frnkBh fp;wB fp;w GJ/ fp;wkdk gowrfs gktfj jfo f;wfo gokBh-ojkT[ rfB fwfB d/yj[ ;rb phukfo Bkw fpBk e' ;e? B skfo ;rb T[gkt B ukbfj ;zfr Gtib[ sohn? gqG e? ozfr (gzBk 893) okwebh okr rkT[D dh i[rs fBwB nzes j? L no'j L ; r w g X[ Bh ;I. nto'j L ;I Bh X[ g, w/ g X[ B[h X[ g, r w o[ ;. tkdh L g iK X[ ;ztkdh L o[ w[y nzr L X[, g w/ g, X[ Bh X[ g, r, w o[ ;. (17)
  • 20. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 ftnkj d/ o;w'I fotk} s/ fB:wKtbh e?gNB ot/b f;zx 1H wzrDh iK e[VwkJh L id'I nkg gfjbh tko thuko/ ;' pzdk j'fJ# (84) ;k~ fdZs/ gq'rokw nB[;ko t/y ftykbh eod/ j' sK f}nkdk foFs/dkoK dh GhV - tes f;o ezfBnK tkfbnK d/ xo gj[uDk ukjhdk j?. z fJeZmh Bk eo'. e/tb to ezfBnk ns/ T[jBK d/ wK- 4H iz M L f;nkD/ pzfdnK ~ izM ftu Fkwb pkg, brGr S/ w?po j' iKd/ jB. r[od[nko/ dh fJeKs I eo'. i' ;w/I d/ gkpzd j'D. xZN s'I xZN nkdwh ns/ irQK iK e'Jh th fJeKs irQk go fJeZm/ j' ;ed/ j'. iBkBhnK izM ftu Fkwb eo'. izM ;kc ;[Eoh-;'jDh d'tI/ gfotko nkg' nkgD/ ftuko ;KM/ eoB i/eo ekek ns/ FKsh Bkb p?m e/ gzvkb #u ehosB ns/ bktK dk ekeh fJe d{;o/ ~ g;zd eod/ jB s/ pZfunK d/ wK-pkg gkm ;[DB tkbh j'Dh ukjhdh j?. nkg; ftu ;fjws jB sk d' t / I fXoK e[ M fwZ m k 5H fwbDh L e[Vw ;kfjp dh fwbDh d;sko (wfmnkJh) d'tK pZfunK dh M'bh gk d/D. ezfBnK dk d/ @f;o'gk# Bkb ;zg{oB eo' ns/ e[VwDh ;kfjp dh pkpb ;qh ;kfjp (tZvQh) to (eke/) ~ f;o'gk G/N eo/ e/;eh f;o'gk Bkb. eJh ;{MtkB gfotkoK (pokdohnK) . T[; s'I pknd nodk; ;zg{oB eo'. ofjs wfo:kdk ftu gfjbK jh fJe fwbDh dk fotk} j? i' Fbkxk :'r ftu eke/ ekeh ~ o[gJ/ FrB d/ s"o s/ d/D dk fotk} edw j?. t?;/ @@f;Zy ofjs wfo:kdk## ftu fwbDh dh iK f}eo BjhI j?. (f;Zy ofjs wfo:kdk ftu'I) o;w dk f}eo BjhI j?. fwbDhnK eoBhnK }o{oh BjhI 2H ;kjk L ftnkj Fkdh dh skohy - fdB jB. b/ye B/ S'N/ eke/ d/ ftnkj ;w/I wbDhnK BjhI tko f;Zy Xow ftu ;ko/ ;kb-wjhB/-fEZstko-wj{os- ehshnK ;B. fJe ;wkB ns/ F[G jB. 6H p;so (g[ F ke) to L (1) e/;oh ozr dh @wjk fdt; w[os Gb/ fi; eT[ Bdfo eo/ (136) d;sko ;kE ebrh (2) e/;oh ozr dk goBk (f;o'gk) ofjs wfo:kdk gzBk-22 Gkr @y# ftu fJzM ;funko f;Zy ~ ofjs wfo:kdk gzBk-22 f;jok brk fbfynk j? L nBzd dk fdB w[eoo eoB bZfrnK e'Jh Z e/ nkgD/ ;ko/ fujo/ ~ S[gkT[D s'I tois eodh j?. fEZstko-uzr-wzd/ fdB dh y'i eoB bJh gZsoh tkuDh / (3) ;qh ;kfjp (feogkB) to d/ eo ewbK ftu F'GBhe wBws j?. e'Jh th fdB i' d'jK fXoK ~ nkg; ftu j't. pkeh p;so eke/ dh fJZSk nB[;ko j' ;ed/ jB. / ;bkj eoe/ uzrk fd;/ fB:s eo b?Dk ukjhdk j?. 7H p;so (g[Fke) ezfBnk L ezfBnk gzikph gzvs ih gk;'I gzsoh y[btk e/ fdB wj{os Bh:s eoBk Q ;{N gfjB e/ nBzd ekoi eotkT[D bJh wjkoki dh r[o{ wfo:kdk d/ fybk j?. gzvs d[ekBdkoh j? ewkJh j}{oh ftu nkt/. ;ktbh ozr dh ezfBnk ~ jbe/ dk ;kXB j?. nkg ;G ~ :kd j'trk fe 25 Btzpo s'I / r[bkph ozr d/ gzikph ;{N gfjB e/ nkT[Dk ukjhdk j?. 30 Btzpo sZe gzfvsK B/ ftnkj dk F[G wj{os eZfYnk jbe/ ozr d/ p;soK ftu ;ktbh ezfBnk th ;[zdo ;h go T[jBK fdBK ftu jh F/oFkj ;{oh wkor s/ izMK bZrdh j?. d/ n?e;hv?N nkgDhnK nZyk Bkb t/y/ ;B. ;Ve s/ eJh I 8H mkek ik FrB L fJ;dk f;Z y ofjs EkJhI bj{ th v[bKQ B}o nk fojk ;h feT[fI e uzr/ wj{os wfo:kdk ftZu e'Jh f}eo BjhI j?. fJj o;w n;hI nKY T[s/ X[d th }'oK s/ ;h. fJe t/o gzfvs B/ i'fsF ftZfdnk Z z r[nKY d{;o/ XowK s'I rqfjD ehsh j?. i/eo nkg nB[;ko fejk ;h L n;hI feqeN dk tobv eZg fiZs e/ @FrB# brkT[D s'I fpBK ofj jh BjhI ;ed/ sK nkg fbnktKr/ go n;hI jko rJ/. fJe t/o gzikp e/;oh #u bktK s'I uzd ;wK gfjbK eo ;ed/ j'. ;koh d;K gzdoK gzfvs ih B/ GftZF pkDh ehsh - ;oeko pDB s'I pknd fwzNk dh e/tb fJj o;w j?. ;q0 wBw'jB f;zx dh ;oeko B"tI/ wjhB/ fvZr gt/rh go 9H i? wkbk L fJj o;w NhHthH f;B/wk ns/ ;oeko BjhI fvZrh. ;kvh wo}h BjhI uZbDh eosk d{;o/ XowK dh Beb ehsh rJh j?. @@i? wkbk## gkT[D (gqwkswk) dh ubDh j? L Bkb rzXot ftnkj ;zg{oB j[zd/ jB. i? wkbk gk e/ ;GBk Skbk wkohnK - eosk eo' ;' j'fJ. ftnkj eoBk r[o wfo:kdk d/ pofybk j?. ;qh r[o{ (nk;k dh tko) rqE ;kfjp Bkb f;ZXk w}ke j?. rzXot ftnkj sK j' z 3H ;w/I dh gkpzdh L r[o{ ih efjzd/ jB @tys frnk. j[D bKtK eoB dh eh s[Ze ofj rJh < f;ZyK (18)
  • 21. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 bJh i? wkbk dh tos'I gkg j?. 22H eoe/ ekoi g{ o / ;fsr[ o { ufbnk xo 10H to ez f BnK dk nk;B L ;qh r[o{ rqzE nkgDHHH cZ[bk dh toyk. nkgD/ ;kfjp d/ ;Bw[Zy to ezfBnk p?m ikDr/. :kd oj/ 23H r[;skyh L fizBKQ fuo ;qh r[o{ rqE ;kfjp z ezfBnK to d/ yZp/ jZE nk;B rqfjD eo/rh. dh ;tkoh gzvkb ftu'I otkBk BjhI j' iKdh. e'Jh th 11H S'Nh nodk; L rqEh ;kfjp nBzd ekoi z ;ZiD gzvkb ftu'I pkjo ikD dh r[;skyh BjhI eo/rk. nkozG eoB dh fwzBh nodk; eoBr/. to ezfBnK d/ 24H r[o{ ek bzro (;ksfte G'iB) wksk fgsk th ;qh r[o{ rqzE ;kfjp d/ ;Bw[Zy yVQ/ j' e/ 25H d/j[ ;iD n;h;VhnK L f;otkoB/ L to nodk; ftu Fkwb j'Dr/. ezfBnK ~ ;BwkfBs ;EkB T[s/ fJeZfmnK fpmkT[Dk (fi; Z 12H j[ewBkwk (tke) L rqEh ;kfjp nodk; z ~ gbzx/ p?mD dh o;w efjzd/ jB) foFs/dko wK-pkg- eoB T[gozs ;zrs ~ j[ewBkwk gVQe/ ;[DkT[Dr/. nFhotkd fdU-f;otkoD/ eo'-;bkwhnK gkT[-g[Fgk @@ehsk b'Vhn? ezw[ ;[ jfo gfj nkyhn?## Fpd dk okrh toyk eo'. iZEk ehosB eo/rk. 26H :kd oj/ L fJj o[gJ/ tkoB dh o;w e'Jh 13H HHHHgb? s?Iv/ bkrh L ezfBnK dk pkpb iK ;ZiD ;qh r[o{ rqzE ;kfjp nZr/ BjhI eo/rk. e'Jh B}dheh foFs/dko to d/ f;o'gk (goB/) dk gZbk 27H v' b h o[ y ;s L pkpbk w?~ b? ub/ HHHH ezfBnK d/ jZE ftu cVk d/trk. :kd oj/ gZbk ezfBnK / 28H c[ N eb fo;w' I fotk} L foZpB eZNDk - d/ ;Zi/ w'Y/ d/ T[go dh cVkT[Dk j?. d[ZX fgnkT[Dk-i[Zsh b[ekT[Dh o;wK dk f;Zy ofjs 14H sT[ gb? s?Iv/ bkrh L Fpd dk okrh iZEk wfo:kdk ftZu e'Jh f}eo BjhI nkfJnk j?. t?;/ th eJh T[ukoB eo/rk. irQK go fJj fotk} MrV/ dk ekoD pDd/ jB. fJj 15H bktK dk gkm L- rqEh ;kfjp ;qh r[o{ rqE z z o;wK eoBhnK e'Jh }o{oh BjhI jB. ;kfjp d/ gftZso nzr 773 s'I gfjbh bKt dk T[ukoB 29H vK;o iK p?Iv L ofjs wfo:kdk gzBk 22 gkm dh soQK eoBr/. id'I T[j @@iB ej? BkBe bKt Gkr @r# ftu t/;tk dk Bku-Fokp nkfd wBQK jB. gfjbh nkozG eki[ oukfJnk## s/ gj[u e/ u[g (FKs) j' z Z 30H @bktK dk gkm 12 ti s' I gfjb/ feT[ I ikDr/. T[; bKt d/ gkm ~ okrh iZEk ehosB d/ o{g j'Dk ukjhdk j? <## #u rkfJB eo/rk. ;zrhs dh b?n ;[DfdnK ;[oskb d/ 7 iBtoh 2011 fJe ftnkj ;w/I fJfsjk;e ns/ ;kE to ezfBnK wZEk N/e e/ nkgD/ nk;D s'I T[m e/ ;qh Z y'ieko o/now?B i;tzs f;zx uzvhrVQ B/ seoho r[o{ rqzE ;kfjp dh gfoeqwK nkgD/ yZp/ gkf;UI F[o{ eofdnK fejk - ;qh jfowzdo ;kfjp nzdo ;{jh okr eoBr/. T[j gfoeowk 2 iK YkJh fwzN #u g{oh j'Dh 12 ti/ s'I gfjb/ rkfJnk iKdk j?. bktK dk gkm okr ukjhdh j?. ehosB dk ;zrhs d/ FKs j[d/ jh T[j fco z ;{jh ftZu j'D eoe/ @@nBzd ekoi## dh o;w 12 ti/ nkgD/ nk;D go p?m ikDr/.## s'I gfjbK j' ikt/ sK pj[s jh uzrh rb j?. 16H fJ; soQK d{ih bKt L shih bKt ns/ u"Eh i/se fe;/ ekoD eoe/ bktK dk ;wK Bh:s ;w/ bKt dk gkm ;zgoB j' ikt/rk. go to ezfBnK gfjbh { I s'I nZr/ j' iKdk j? sK fco th e'Jh Gow BjhI eoBk, bKt tKr{z nkgDh ekotkJh g{oh eoBr/ to nZr/ nZr/ ;kok ;wK jh gftZso ns/ wjkB j?. ns/ ezfBnk fgZS-fgZS/ ;co g{ok eo/rh. T[gozs FKs / @@wkj fdt; w{os Gb/, fi; eT[ Bdfo eo/.## fuZs nkgD/ nk;D go p?m ikDr/.## (nzr 136) 17H @@ftnkj j' n k w/ o / pkp[ b k## Fpd dk 31H foF?ZgFB gkoNh nk w?foi- oi-ftnkj dk ehosB j'trk. / iFB L ;kvh p/Bsh j? - d[X ftu eKih Bk fwbkU. fJe Z 18H f;o'gk L ;[Gkrh i'Vh ~ wkB:'r ftnesh gftZso o;w @@nBzd ekoi## ~ ozr swkfFnK ftZu Bk tZbI' f;o'gk G/N ehsk ikJ/rk. (i/eo to-ezfBnk ;kps- I pdb'. Xkofwe o;w'I fotk} ezfBnK d/ xo, wB'oiB z ;{os j?) d/ fotk}, @to# wz[v/ tkfbnK d/ xo j'D/ ukjhd/ jB. 19H ;qh nBzd ;kfjp dk gkm t?;/ r[o{ d/ f;Zy bJh gkoNh eoBh e'Jh }o{oh BjhI j? 20H nodk;-gq;kfd-;wkgsh s/ ;Zuk ;[uk f;Zy gkoNh eodk th BjhI j?. f;Zy ofjs Z 21H ;qh r[o{ rqzE ;kfjp dk ;[y nk;B ns/ wfo:kdk fJ; dh nkfrnk BjhI d/dh j?. ci{b youh I otkBrh. ns/ g?;/ dk ftyktk jh tZXdh wfjzrkJh dk ekoD j?. (19)
  • 22. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 ekft ;[ w B r[o{ r'fpzd f;zx ih ;0 jfo f;zx ikue gNB/ ftZ u nZ i o" D eK bZ r hnK B/ , g? d k B{ o d/ xo j? B{ o j' f Jnk. eoB bJh r[o{ BkBe dk fwFB g{ok, nkg iZr ftZu jk}o j}{o j'fJnk. bV bkT[D bJh fJZe gqwkswK d/, r[ioh e[Zy dk fJj e'fjB{o j'fJnk. ;z s f;gkjh dk g{ o B ;o{ g d/ e/ , oZ p G/ i D bJh nkg w}p{ o j' f Jnk. GhyD Fkj B/ e[ Z i / id d' oZ y / , S/ j e/ d' j K ~ T[ B Q K ;fsekfonk ;h. sh;o/ ykb;k gzE ;ikT[D d/ bJh, gNB/ ftZu ntsko nZi Xkfonk ;h. mZbQ gkT[D bJh }[bw d/ MZyVK ~, esbrkj tZb fgsk ~ xZfbnk ;h. d[ZyhnK ns/ w}b{wK dh oZfynk bJh, trd/ tfjDK ~ T[BQK B/ mZfbQnk ;h. ;h; r[ o K dk b? e/ GkJh i? s k, fdZ b hT[ I g{ o h nBz d ~ uZ f bnk ;h. gktB ;h; ~ u[Ze e/ wbeV/ fij/, ;fsr[o ;ZbQ ftS'V/ dk MZfbnk ;h. GkJh i? s / ~ bkfJnk ;h Bkb ;hB/ , wZ E k u[ z w e/ , T[ j ~ fgnkfonk ;h. T[; @ozxo/N/# ~ p/Nk pDkT[D tkb/, gNB/ ftZu ntsko nZi Xkfonk ;h. r[ o K BhI j oZ y h gz E ykb;/ dh, nz f wq s pyF e/ gz i k fgnkfonK ~. c/ o T[ B Q K s' I SZ e e/ nkg nz f wq s , wkD pyfFnk r[ o { d[ b kfonK ~. f;oK tZ N / ;odkohnK pyF fdZ s hnK, fvZ f rnK, YZ f mnK, p/ ; jkfonK ~. }ip/ ;[ Z s / j' J / ikr/ pjkdoh d/ , gkfJnk jZ y id yz v / d[ X kfonK ~. w;sh bkj[D bJh w;s/ j'J/ jkEhnK dh, fJe f;zx pfuZso ybQkfonk ;h. pki fuVhnK d/ jZ E ' I s[ V kB tkb/ gNB/ ftZ u ntsko nZ i Xkfonk ;h. r[oK gk; ik f;zxk FekfJs ehsh, efjo GkJh xBZJhnK ewk fojk J/. n;hI fiBQ K ~ wko e/ ;Z [ N d/ jK, gkDh gk gk c/ o fitk fojk J/ . ;Z d e/ r[ o K xBZ J hJ/ ~ g[ f Snk iK, fJj f;Z y eh mhe c[ o wk fojk J/ . nZ r ' I fejk T[ ; w? ~ sK ;kfonK #u, o{ g nkgdk B}ohI jh nk fojk J/ . vZ p h wZ b Q w dh jZ E cVk e/ s/ , ;KMk f;Z y h dk wfjb T[ ; kfonk ;h. ;G/ ;KMhtkb ;dkT[ D tkb/ , gNB/ ftZ u ntsko nZ i Xkfonk ;h. bkVh w" s ~ toBQ bJh rVQ h ftZ u ' I , f;z x ;{ o w/ eJh ;odko s' o / . ;tk bZ y Bkb fJe bVkT[ D ]kso, tkoh Bkb nihs i{ M ko s' o / . dkdh r[ i oh B/ EkgV/ pyF e/ s/ , nkgD/ g[ Z s o d/ oki d[ b ko s' o / . BhI j }[ b w dh y' y bh eoB ykso, Bz B Q / bkb d' BhjK ftueko s' o / . (20)
  • 23. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 N' N / firo d/ ;ko/ ;B j' J / N' N / , fco th oZ p dk F[ e o r[ } kfonk ;h. g[Zso f;zxK d/ sKJhI pBkT[D tkb/, gNB/ ftZu ntsko nZi Xkfonk ;h. j[ e w wz B e/ ykb;k gz E ih dk, skVh wko e/ iKdk dksko sZ e ' . Bk pki Bk ski Bk bkT[ bFeo, g? d b ik fojk Fkj;tko sZ e ' . ;/ i ez f vnK dh sehnk fNz v dk J/ , rrB o{ g h oikJh ftueko sZ e ' . wkShtkV/ d/ iz r bK ftZ u ;[ Z s k, ;opz ; dkBh d;w/ F dksko sZ e ' . eZ b / oj/ ;B o' J h d/ o[ Z y tKr{ z , fco th j" I ; bk U; Bk jkfonk ;h. jkb fwZso fgnko/ ~ efjD tkb/, gNB/ ftZu ntsko nZi Xkfonk ;h. fijVk fJe tkoh T[;dk j' frnk ;h, T[j ;dk bJh U; d/ j' rJ/ ;h. ngB/ i' r / ~ nkg pukT[ D ykfso, p{ j / t/ ; tk nZ r / yb' rJ/ ;h. id p/ d kJhJ/ i{ M e/ iz r nz d o, ;ko/ ;dk dh BhI d bJh ;" I rJ/ ;h. T[ d ' I gksFkj B? D K #u' I e/ o jz M { , p/ d kthnK d/ X' D / X' rJ/ ;h. wjK f;zx dk gZN #s/ ;h; oZy e/, T[jd/ sgd/ j'J/ ;hB/ ~ mkfonk ;h. wZ[y'I w[eshnK dh MVh bkT[D tkb/, gNB/ ftZu ntsko nZi Xkfonk ;h. T[ B Q K fejk fe nZ i s' I ykb;k ih, E' v k Xow fJZ e ' E' v h iks fJZ e ' . f;z x ;{ o w/ s[ ; hI pbtkB :' X / , E' v k fgsk fJZ e ' E' v h wks fJZ e ' . jz [ d k t/ y ' id }[ b w p/ d ' f FnK #s/ , }kbw bJh fco pD' ntks fJZ e ' . uVQdh ebk #u ofjDk J/ ykb;/ B/, ;dk ofjzd/ BjhI ed/ jkbks fJZe'. jo o' } r[ o pkDh dk gkm eoBk, nkgD/ w[ Z y s' I T[ B Q K T[ u kfonk ;h. rZ d h r[ o { rq z E ~ d/ D ]kso, gNB/ ftZ u ntsko nZ i Xkfonk ;h. w/oh iks pbd/t f;zx f;ZX{ efjzd/ jB fe gqf;ZX ;wki ;[Xkoe, ;Zu/ d/F-Grs feqgbk ih, fJe tko o/b rZvh ftu ;o eo oj/ ;B. T[BQK e'b fJe w[;ko nk e/ p?m frnk. T[; B/ e[M ;w/I pknd ngD/ pko/ d;fdnK fejk, @@w/ Z ok BK dhBk BkE j?. w?I wjkiB jK ns/ tgko d/ f;bf;b/ ftu fdZbh ik fojk jK.## fJj efjzd/ j'J/ T[; B/, T[BQK dk BK nkfd g[fSnk. fJj ;[D e/ feqgbk ih B/ ngDk BK t|?ok d; fdsk. T[; ;ZiD B/ fco g[fSnk, @@nkg fe; iksh Bkb ;zpX oyd/ j' <## T[; dh fJj rZb ;[DfdnK jh feqgbk ih B/ itkp d/d/ j'J/ fejk, @@w/o/ d';s, id'I w?I ;t/o/ g]kB/ I bJh iKdk jK sK ngD/ nkg ~ F{do ;wMdk jK. id'I w?I ftfdnkoEhnK ~ gVQkT[dk jK sK T[; ;w/I pqjkwD I pD iKdk jK. fJ; s'I fpBK g{ik gkm t/b/ w?I ngD/ nkg ~ g[ikoh ;wMdk jK. wjhB/ d/ nk]oh ;w/I #s/ id'I w?I fj;kp-feskp eodk jK sK ;/m pD iKdk jK ns/ id'I d/F ~ nk}kd eokT[D pko/ F'udk jK sK ][d ~ eFsoh ;wMdk jK. j[D s[;h w/oh iksh pko/ nkg jh ?;bk eo bt' fe w?I fe; iksh Bkb ;zpX oydk jK.## T[BQK dh f;nkDg Goh dbhb ;[D e/ T[j pj[s Fofwzdk j'fJnk s/ T[; B/ feqgbk ih s'I fywk wzr bJh. (21)
  • 24. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 Bt/ I ;kb dh w[ p koe ox[pho f;zx fBwsk Bt/ I ;kb dh y[ F h j? ;kfonK ~, Bt/ I ;kb dh bZ y tXkJh j' t / . uVQ? ;[Zy dk ;kb fJj ;kfonk bJh, fjzd{ f;Zy iK e'Jh Jh;kJh j't/. e'Jh ftseok BjhI gkgh XowhnK dk, ;kvh tb'I e'Jh fBok e;kJh j't. / ;kvh tb'I gVQkT[Idk j? e'Jh rhsk, pkDh Gkt/ gVkT[Idk e'Jh GkJh j't/. e' J h ej/ e[ o kB dk gVQ ' ebwk, pkfJpb fe;/ sKJh uzrh GkJh j't/. Bt/ I ;kb dh y[ F h j? ;kfonK ~, Bt/ I ;kb dh bZ y tXkJh j' t / . Bt/I ;kb Bkb j'fJnk j? w/b ;Gdk, phs rJ/ Bk g?Idh i[dkJh j't/. fiz B / ihn ijkB s/ tZ ; d/ B/ , fiE/ fiE/ th fJj b[ e kJh j' t / . ;ko/ ihnK d/ j[ z d h ephbdkoh, jo fJZ e dk pkg s/ wkJh j' t / . jo fJZ e dk ;ke ;pz X j[ z d k, jo fJZ e dk G? D s/ GkJh j' t / . Gkt/ I fe;/ d/ ~jK s/ j' I D g[ Z s o, Gkt/ I fe; dk Xh i[ n kJh j' t / . Bt/ I ;kb dh y[ F h j? ;kfonK ~, Bt/ I ;kb dh bZ y tXkJh j' t / . d[BhnKdkoh dk j[dk n;{b J/j', jo e'Jh ukj[dk j? Bt/I fBnkfDnK ~. z z Gkt/I nkJ/ dk eoh dk ukn pj[sk, :kd eohdk rJ/ f;nkfDnK ~. Bt/ I - Bt/ I sK gfjBhd/ o' i E' V Q / , rb/ gfjBhdk ;dk g[ o kfDnK ~. r[o{ ;kfjp B/ wkBsk pj[s fdZsh, r[o[ f;Zy bJh pkDh s/ pkfDnK ~. ;z r s r[ o { dh eo' s/ gVQ ' pkDh, d{ o fdbK s' I sks gokJh j' t / . Bt/ I ;kb dh y[ F h j? ;kfonK ~, Bt/ I ;kb dh bZ y tXkJh j' t / . t;d/ bZyK nekb gskb dZ;/, XzB r[o fiB pkDh fJj rkJh j't/. fijVh i{B fi; iht d/ nkJh fjz;/, T[jd/ ftZu jh T[jdh GbkJh j't/. fijVh irQk fi; iht B/ :kd ehsk, T[ZE' T[ZE' jh oZp ;jkJh j't/. Gkt/ I fes/ bVkJh dk fprb tZ i / , Gkt/ I u' N Brko/ s/ bkJh j' t / . uVQ/ ;Z[y dk ;kb fJj ;kfonK bJh, w[ZeD MrV/ pzd bVkJh j't/. Bt/ I ;kb dh y[ F h j? ;kfonK ~, Bt/ I ;kb dh bZ y tXkJh j' t / . fdB d/ G[b/ i' oks ~ xohI nkT[d,/ T[j th ;wM b?Dk ed/ G[b/ jh BjhI. Z I T[j th :koK d/ ed/ BjhI :ko j[d,/ fijV/ :ko nZr/ fdb'-y[b/Q jh BjhI. z I T[j th Xos BjhI ed/ ;seko j[zdh, fiZE/ y{B FjhdK d/ v[bQ/ jh BjhI. cV e/ fij~ BjhI e"w Fjhd j[zdh, Mzv/ T[; ijkB s/ MZ[b/ jh BjhI. BjhI ;{ow? fBwfsnk xohI pfjzd/, fpgsk e"w iK d/F f;o nkJh j't/. Bt/I ;kb dh y[Fh j? ;kfonK ~, Bt/I ;kb dh bZy tXkJh j't/. (22)
  • 25. gzikph ;[wB wkf;e iBtoh 2013 gNB/ s'I npub Bro frnkBh byftzdo f;zx oZph fwZjo-fjZws d/ ;de/, gNB/ ftu gqekF ;h j'fJnk. r[0 nkbwpkr bybT{ Xosh wfjeK tzvD brh, B{o'-B{o nkekF ;h j'fJnk.. wK r[ i oh r[ o { s/ | d/ t/ j V/ , nkD o" D eK v/ o / bkJ/ . wkwk feq g kb ih gk;' I ni sK, ][ F h osk B ;KGh ikJ/ . . pkb r' f pz d dk o{ g Xko e/ , Xosh T[ g o jfo ih g[ Z i / . gZSw tZb e[M jb ub j'Jh, GhyB nkfJnk b? d' e[Zi/.. d[X s/ gkDh gk e[ZfinK ftu, GhyB B/ n}wkBk ukfjnk. pkbe B/ Fzek fBtqs eo, T[; sKJh ;Zuk okj ftykfJnk.. okw Grs ;h fFtds gz v s, fwb/ T[ ; ~ okw o{ g j' . okDh w?Dh dh r'd Goh fJzM fit/I Go/ e'Jh g[s ;Po{g j'.. pkb jkDhnK ~ jo gZ y ' I , ihtB i[ r s dh okj ftykJh. nkT[D tkb/ n"y/ t/b/ bJh, ehsh pugB ftu f;ybkJh.. e/tb B" e[ jh tfoQnK dh, T[wo sK fBeh ijh ;h jkbh. Xow j/s r[o fgsk rJ/ sK, EK T[jBK r[o rZdh ;zGkbh.. gNB/ s' I nkB[ z d g[ o h s/ c/ o T[ E ' I iwBk d/ ez v / . jo fJe EK s/ rvd/ oj/ , ;dk jh w/ j oK tkb/ Mz v / . . Bkw igkfJnk, izrK bVhnK ;kfjs dk gq;ko th ehsk. ;G s'I tZX e/ d[fBnk ykso, ]kb;k gzE fsnko ;h ehsk.. d/F e"w dh, ;dk ;dk bJh fi; B/ eoBh ;h nrtkJh. dwdw/ gj[u e/ d;w gksFkj, w[V e/ phV ;h T[j fbytkJh.. z ;G gfotko tko e/ fi; dw, npub Bro ;h ;Zdk nkfJnk. r[o rZdh d/, wZEk N/e e/ d;w r[oK ;h fJzi cowkfJnk.. nkfrnk GJh nekb eh sp? ubkfJU gzE. ;G f;ZyB e' j[ew j? r[o{ wkfBU rqzE.. ;q h r[ o { r' f pz d f;z x ih d/ gq e kF g[ o p ns/ Bt/ I ;kb 2013 dh bZ y bZ y tXkJh nkT[ pkb ;z r q j kb: rq k T[ I v ftu fwsh 18 iBtoh 2013 ~ byBT{ dhnK ;z r sK d[ n kok ;kw{fje s'o s/ wBkJ/ ik oj/ gqekF g[op ftu fjZ;k b? e/ r[o{ wjkoki ih dhnK y[FhnK gqkgs eo'. ;wkrw ftu d[or s'I GkJh ;opihs f;zx ozrhbk ns/ ;qh dopko ;kfjp ;qh nfwqs;o d/ ji{oh okrh GkJh oDXho f;zx ih ehosB d[nkok fBjkb eoDr/. dk; - ;0 eowihs f;zx, gqXkB r[og[op ew/Nh, byBT{ (23)