3. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
R.N.I. NO. UPPUN/2008/25934 POSTAL REGISTRATION : SSP/LW/NP/353/2012-2014
gzikph ;[wB
gz i kph wkf;e
;kb 5 nz e 5
;szpo 2012
BkBeFkjh Gkd' I $ n;{ sseok
;z g kde ;z g kdeh 3
;0 Bfozdo f;zx w'Irk
nBw' b ;[ w B 4
;zgkdeh ;bkjeko
e-mail ;fsr[o{ ~ 5
;0 pqfizdo gkb f;zx
r[ o { BkBe d/ t L nkgD/ pko/ 5
;0 joGiB f;zx
;zgkdeh dcso gkme fbyd/ jB 7
215$295 @e# ;[GkF wkor ypoBkwK ns/ ;orowhnK 9
d[rktK byBT{ - 226004
c'B L 91-522-4047893 ;q h r[ o { rq z E ;kfjp pko/ io{ o h okDekohnK -1 12
Email : office@punjabisuman.com ;q h r[ o { rq z E ;kfjp pko/ fdZ b Q h iipks 13
editor@punjabisuman.com
advt@punjabisuman.com ;q h r[ o { rq z E ;kfjp -1 16
punjabisuman_media@rediffmail.com
http://ww.punjabisuman.com
ekft ;[ w B 18
Bdfo T[ g mh i/ eo/ 21
gzikph ;[wB
gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/ ;q h r[ o { rq z E ;kfjp ftu okrK pko/ ikBekoh-3 23
wkbe B/ nkc;/N fJzvhnk, 182$4,
bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{ s'I ;z f tXkB dh Xkok 25 25
Sgtk e/ dcso gzikph ;[wB 215$295
@e# ;[GkF wkor d[rktK byBT{ s'I ez u B ek:k ;[ w B 26
gqekfFs ehsk.
;z g kde f;Z y Xkowe gq F B' I s oh 27
;0 Bfozdo f;zx w'Irk eh s[;h ikDd/ j' 28
b/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dk
;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?. nkU gz i kph f;yhJ/ 29
iatkch lqeu
;[ w B tor gj/ b h - 3 31
LoRokf/kdkjh] izdk'kd] eqnzd izohu dsljokuh }kjk
vkQlsV bf.M;k] 182@4] yYywey jksM] e'kdxat foFs/ 32
y[kuÅ ls eqfnzr ,oa 215@295 d] lqHkk"k ekxZ]
nqxkok¡] y[kuÅ ls izdkf'kr fd;kA gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'.
lEiknd % l0 ujsUnz flag eksaxk
(1)
4. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
BkBeFkjh ;zws - 544
bwrh mwhw mWJ gurpurb
Asuin pRym aumwhVw ikau imlIAY hir jwie] min pihlw pRkwS sRI gurU gRMQ swihb jI 1 sqMbr
qin ipAws drsn GxI koeI Awix imlwvY mwie] sMq gurg`dI sRI gurU rwmdws jI 16 sqMbr
shweI pRym ky hau iqn kY lwgw pwie] ivxu pRB ikau suKu joqI-joiq sRI gurU Amrdws jI 16 sqMbr
pweIAY dUjI nwhI jwie] ijMn@I cwiKAw pRym rsu sy iqRpiq gurg`dI sRI gurU Arjn dyv jI 16 sqMbr
rhy AwGwie] Awpu iqAwig ibnqI krih lyhu pRBU liV
joqI-joiq sRI gurU rwmdws jI 16 sqMbr
lwie] jo hir kMiq imlweIAw is ivCuiV kqih n jwie]
pRB ivxu dUjw ko nhI nwnk hir srxwie] AsU suKI vsMdIAw gurg`dI sRI gurU AMgd dyv jI 18 sqMbr
ijnw mieAw hir rwie]8] joqI-joiq sRI gurU nwnk dyv jI 22 sqMbr
Gkt L- gowkswk dh :kd s'I fpBK ;[y BjhI fwb ieiqhwsk idhwVy
;edk, ;[y jk;b eoB bJh j'o, e'Jh EK jh BjhI. go fJj
joV mylw gu: kMD swihb (btwlw) 22 sqMbr
dkfs fwbdh j? r[o{ dh FoB fgnK, ;kX ;zrs ftu'. r[o{
I
dh FoB s/ ;kX ;zrs dk w/b gowkswk dh nkgDh fwjo srkwrI Cu`tIAW qy hor idhwVy
Bkb jh B;hp j[dk j?. ;dk T[; d/ do s/ nodk; eod/ jnm bwbw sRI cMd jI
z 24 sqMbr
ofjDk ukjhdk j?-j/ gowkswk. ;k~ nkgD/ bV bkJh oZy. jnm s. Bgq isMG 28 sqMbr
(2)
7. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
e-mail r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/
;fsr[ o { ~ r[ o { BkBe d/ t L oZ p ih d/ ;/ t e, r' b / , |[ b kw
Guru Nanak Dev : Slave of the Lord
ng[ B / mke[ o eh jT[ u/ o hl
;fsekos pkpk ih, uoB rj/ irihtB gq G e/ ,
csfj gqtkB eoBh ih jT[ w ? wkfo fBp/ o h ;koz r , 1197
nkg ih tZb'I fwb/ EkgfVnK s'I gsk bZrk j? fe nkg ih ~ w/oh I am the slave to my Master, God
gfjbh fuZmh fwb rJh ;h. I grasp His feet
nZr/ p/Bsh fJzUI j? fe n}eb nkg ih tb'I brGr 100 toQ/ brk He the Life-of-all-Life has rid me of my ego.
e/, fsnko ehs/ rJ/ ftFt d/ ukBD w[Bko/ ;kfjp ;qh r[o{ rzqE ;kfjp Sarang, 1197
ih d/ gfjb/ gqekF g[op ~ wBkT[D dh fsnkohnK j' ojhnK B/. w[ b yohdh bkbk r' b k, w/ o k BkT[ ;Gkrk
fi; pkDh ~ fJeZso eoD bJh nkg ih B/ ftFt dk uZeo r[ o eh puBh jkfN fpekBk,
bkfJnk, jo T[; ftnesh d/ s}ofpnk ~ fJZemk ehsk, fi; pko/ wfj;{; fis[ bkfJnk fss[ bkrk wko{ , 991
I am a bought bond-slave of the Lord
ehsk fe fJj nekb g[oy Bkb fJe fwe j'fJnk j?. T[BKQ wjkg[oyK okjh and my name is Lucky.
nekb g[oy dh pkDh ~ nkgD/ gzit/ ikw/I ftu g'Eh o{g d/ e/ gqekFwkB I was sold in the market at His bidding
ehsk ;h ns/ d;t/I ikw/I ftu r[o{ dk o{g fdZsk ;h. and now I go the way He bids Maru, 991
pkpk ih ftofbnK ~ SZv e/ nkw ftnesh ~ BjhI gsk fe gqekF r[ o { BkBe d/ t L oZ p ih d/ tDiko/
s'I nkg ih dk Gkt frnkB o{gh gqekF s'I j?. gVB, ;wMD, ngBkT[D Guru Nanak Dev : Trader of the Lord
ns/ nkg/ ~ ;tkoB dk sohek j?, ihtB iku j?. ;{MtkB thoK G'Dk fJj w? pBikofB okw eh
fdB :kdrkoh pBkT[D bJh, ;fji gkm dh ;wkgsh, nozGsk iK e'Jh s/ o k Bkw[ tyo[ tkgko[ , rT[ V h, 157
T[gd/F ewkT[D dk puB eod/ jB. I am a merchant of God the All pervading Lord,
pkeh ftFt Go ftu fJj T[s;t o;wh s'o s/ wBkfJnk ikJ/rk
I I deal only in the merchandise of His Name.
bzro s'I E'Vh d/o gfjbk jkb GoBr/I. GKs GKs d/ ;Nkb bZrBr/, Gauri, 157
Bro ehosB, gqGks c/ohnK fBebD rhnK fes/ fes/ sK ;qh r[o{ rqzE BkBe s/ o k pkDhnk,
;kfjp dh gfoeowk eoB dh pikJ/ r[o{ ;kfjp ~ T[; EK dh gfoeowk s{ ;kfjp[ w? okf;,
wB s/ X' y k sk bj? ,
eokJh ikJ/rh fiZE/ r[o{ ;kfjp dk gqekF j'Dk j?. ik f;cfs eoh nodkf; tvjz ; , 557
nkg ih tb'I ftFt ~ fdZsh nBw'b dks ;qh r[o{ rqzE ;kfjp d/ Nanak is the trader for the Lord
T[gd/FK ~ d[fBnK dh ikDekoh ftu fbnkT[D dh rb sK, sK j't/ i/ nkg Who is also his only capital.
ih d/ f;ZyK B/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ~ ed/ gfVnk j't/ fJ; dh wjkBsk The doubts of his mind depart only
pko/ ikfDnk j't/, ihftnk j'tI/. When he praises and prays to Him.
ekF nkgd/ f;ZyK B/ wfj;{; ehsk j[zdk fe ;w[uh d[BhnK ~ jo Wadhans, 557
y/so ftu nrtkJh d/D d/ ;woZE ;h r[o{ rqE ;kfjp ftu fwbktN Bk
z r[ o { BkBe d/ t L fJeJhFtotkdh
j't/ fJ; bJh nkg ih B/ gzit/ ikw/ ftu Fjkds th fdZsh go jK pkpk Guru Nanak Dev : The Monotheist
ih nkg ih dh nkswe i's dh wjssk ~ gZSw d/ gV/ fby/ b'ek B/ d[ f pXk B gVT[ ,
ikfDnk j?. Bk;k torh ;z;Ek th ;qh r[o{ rqE ;kfjp dk nfXnB eo
z jfo fpB[ j' o [ B g{ i T[ ,
nrtkJh b' ojh j?. wV/ w;kfD Bk ikJh ;' o fm, 634
I do not believe in Duality.
pkpk ih nKgD/ f;yK ~ ;{M py;' fJj mhe j? nkg ih B/ ;kfjp I worship none but God.
;qh r[o{ rqE ;kfjp ~ r[o{ dk doik pyfFnk j? go r[o{ ;kfjp d/ bJh
z I neither visit tombs nor crematoriums
;'jD/ wfjzr/ o[wkb/, uzd'n,/ u'o, fJso, Bro ehosB ;fseko dk fJe Sorath, 634
S'Nk fijK fjZ;k jB, g{oB ;fseko BjhI. g{oB ;fseko sK r[o{ dh rZb d{ i k eT[ D [ ejk < Bjh e' J h
wzBD ns/ ewkT[D ftu j? ns/ nkg ih dh y[Fh th fJF ftu j?. ;G wfj J/ e [ , fBoz i B[ ;' J h rT[ V h, 223
j'JhnK G[ZbK dh fywK Whom should I name the Second,
nkg ih dk g[Zso When there is no one other than God ?
w/ok e-mail gsk L- briji.kiram@gmail.com @feow# He, the Immaculate One, alone, pervades all.
Gauri, 223
(5)
21. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
r[ o { rq z E , f;Z X k pz d / ~ oZ p Bkb i' V dk J/
wBw'jB f;zx @w'jDh# byBT{
r[o{ BkBe, fBozeko s'I i's-b?e/, f;Zyh nkgDh fJzi ubkJh ir ftu.
nr'I r[o{nK, i's s'I i's b? e/, f;Zyh fJ; soQK nZr/ tXkJh ir ftu.
gzit/I r[o{ jfowzdo ftu Ekg e/ s/, nkfd rqE ~ fdZsh tfvnkJh ir ftu.
z
d;t/I r[o{ fJ; rqE ~ N/e wZEk, Fpd-r[o{ ~ fdZsh r[fonkJh ir ftu.
z
d;K r[ o K dh i' s gosZ y j? fJj, sZ s sZ s @u' I # ;ko fBu' V dk J/ .
;Zuk gksFkj Fqh r[o{ rqzE ;kfjp, f;ZXk pzd/ ~ oZp Bkb i'Vdk J/.
S/ r[o{, uko r[o f;Zy, Grs gzdoK, pkDh fiBQK dh ftu gotkB fdZ;/.
:koK GZNK dh pkDh th ftu Fkfwb, nkF/ ;p dk fJe ;wkB fdZ;/.
e' J h Xow j' t / e' J h poB j' t / , ;KMh ;p dh fJe gfjukB fdZ ; / .
fJe T[ I e ko gowkswk oZ p fJe j? , r[ o { rq z E gosZ y gq w kD fd;/ .
rb F/y ohd fgnk eodk J/, Bkb p?mk r[o{ BkBe fgnk p'bdk J/.
;Zuk gksFkj ;qh r[o{ rqzE ;kfjp, f;ZXk pzd/ ~ op Bkb i'Vdk J/.
Fpd r[o{ s'I Gkt r[o-Fpd s'I j?, Bk fJj nkfd tkbk Bk ft;wkd tkbk.
Bk fJj X[B sozr s'I T[gfink J/, Bk fJj Fpd j? nBj[dh Bkd tkbk.
z z
Bk fJj i'rhnK d/ jZm-:'r tkbk, Bk fJj f;ZXK dh ;z[B ;wkfX tkbk.
r[ o -pkDh j? Fpd ftuko ;Z u k, Fpd-r[ o { j? r[ o gq ; kfd tkbk.
pkDh X[ o eh r[ o K fpnkB ehsh, G/ d f;q F Nh d/ fJz i y' b dk J/ .
;Zuk gksFkj Fqh r[o{ rqzE ;kfjp, f;ZXk pzd/ ~ oZp Bkb i'Vdk J/.
fiZE/ ;or[ZD fBor[D dh rZb j't/, n;hI yKd/ G[b/yk gfjukB nzdo.
xZN xZN ftu okw i' t;dk J/, T[jh r'ghnK ftu T[jh ekBQ nzdo.
;or[D o{g j? T[; dk ;z;ko ;kok, fBor[D o{g j? T[j fXnkB nzdo.
;ko/ irs ftu nkg T[j ftuodk J/, ;kok iZr j? T[; d/ owkB nzdo.
nkg/ ez v k s/ s' b sokih nkg/ , nkg nkgD/ irs ~ s' b dk J/ .
;Zuk gksFkj Fqh r[o{ rqzE ;kfjp, f;ZXk pzd/ ~ op Bkb i'Vdk J/.
nekb w{os ni{Bh gowkswk j?, iZr s/ j'fJnk Bk T[; dk ntsko e'Jh.
pqjwK ftF~ wj/F ij/ u/fbnK ftu, fJBQK ftu'I Bk j'fJnk eosko e'Jh.
;ko/ fpZp gqshfpzp jh T[; d/ B/, fpzp j'fJnk Bk ed/ ;keko e'Jh.
T[; d/ eJh joeko/ j'J/ iZr nzdo, r[o{ rqzE i?;k Bk joeko e'Jh.
g{ i k fJe nekb dh dZ ; e/ s/ , j' o gkf;T[ I irs ~ j' V dk J/ .
;Zuk gksFkj ;qh r[o{ rqzE ;kfjp, f;ZXk pzd/ ~ op Bkb i'Vdk J/.
(19)
22. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
fiZ E / wB ehsk wZ E k N/ e fdZ s k, n;hI fesB/ wsK ~ wz B d/ jK.
pkDh nkydh Bkw nkXko ;kvk, n;hI wVhnK wmK ~ wz B d/ jK.
rb nwbK B;hpK dh eod/ jK, T[IrbK ftu go BrK ~ wzBd/ jK.
r[ o BkBe s/ ;kvk :ehB g{ o k, Bkb ;iD mrK ~ wz B d/ jK.
r[ o -w{ o s r[ o -Fpd j? ;Z u ikD' I , f;Z y w{ o sK j' o Bk b' V dk J/ .
;Zuk gksFkj Fqh r[o{ rqzE ;kfjp, f;ZXk pzd/ ~ oZp Bkb i'Vdk J/.
fcodk fgnk J/ f;Zy Gzpb G{f;nK ftu, gsk BjhI fe; fe; ~ wzBdk J/.
fijVk ezB ftu fJ; d/ c{e wko/, rb T[; dh gb/ fJj pzBdk J/.
rqfjD fJ; ~ okj{nK s/ e/s{nK dk, Gow fJ; ~ ;{oi s/ uB dk J/.
bZrk j'fJnk j? fgS/ fJj tk;s{nK d/, t;s{nK nkgD/ xoK dhnK GzBdk J/.
T[; f;Zy dk jkb p/skb tork, fijVk r[o{ d/ do ~ S'Vdk J/.
;Zuk gksFkj Fqh r[o{ rqzE ;kfjp, f;ZXk pzd/ ~ oZp Bkb i'Vdk J/.
pkDh fiBQK dh r[oK gotkB ehsh
fsqb'uB f;zx @uzB#
byBT{
gzit/I BkBe B/ pkDh ~ eo eZfmnK, wkBt wksq s/ feogk wjkB ehsh.
ibd/ irs d/ ;V oj/ wBK sKJh, oZ p h Bkw dh mz v e godkB ehsh.
x[ g jB/ o k ;h Sk fojk jo gk;/ , }fjBh o" F Bh ftZ u ijkB ehsh.
T{ u Bhu dk G/ d fwNk e/ s/ , fdq F Nh w/ j o dh fJZ e ' ;wkB ehsh.
tZyo/ tZyo/ ngBk e/ Yzr GrsK, oZp ~ gkT[D dh i[rs fpnkB ehsh.
r[o{ o{g go Grs iB j'J/ T[fjU, pkDh fiBQK dh r[oK gotkB ehsh..
pkDh r[ o { s/ r[ o { j? nkg pkDh, G/ d e' J h e' J h fJ;dk j? gk ;fenk.
nkgk SZ v e/ ;/ f tnk oZ p fiBQ K , T[ j ' B/ V / fJ; wkor d/ nk ;fenk.
ngD/ nkg ~ j'oK bJh eo nogB, nkgDh @w?I# ~ i/Vk fwNk ;fenk.
;Zuk Grs T[j iZr ftu frnk frfDnk, T[j' oZph dorkj se ik ;fenk.
ftftX o{gK dk T[; d/ eo toBB T[uh ngDh th eJhnK B/ FkB ehsh.
r[o{ o{g go Grs iB j'J/ T[fjU, pkDh fiBQK dh r[oK gotkB ehsh..
Bkwd/t, XzBk, ;dBk, ;?B, ghgk, epho, cohd dh pkDh iZr skfonk J/.
oftdk;, fsqb'uB, Ghyk, gowkBzd, okwk ;G B/ fJe' dk Bkw ft;skfonk J/.
fJe' i' s nekb dh j? jo EK ;koh f;q F Nh ~ fiBQ / ;tkfonk J/ .
;fji wkor d/ XkoBh j' t / i' i' , fuz s k d[ y ;G T[ B Q K ft;kfonk J/ .
fBFkBk fJe' oZy jo fJe Grs B/ @uzB# tZy tZy p'bh go fJe' }[pkB ehsh.
r[o{ o{g go Grs iB j'J/ T[fjU pkDh fiBQK dh r[oK gotkB ehsh..
(20)
23. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
@@Bdfo T[ g mh i/ eo/ # #
d[fBnk dk jo ftnesh tkfjr[o{ (gowkswk) pko/ ysw . fe;/ ;z ; Ek ftu Gkoh
nkgDh e'Jh Bk e'Jh XkoDk oydk j? T; T[Zs/ :ehB th oew dkB eo fdT[ sK gkg ysw irihs f;zx @ikue#
eodk j? ihtB ftZu e'Jh uwsekoh xNBk j' ikD Bkb T; j'D dk ;oNhche/N iiwkB ~ ns/
XkoDk (ftFtk;) ~ j'o pb fwbdk j?. w;bB L fe;/ ~ ;z;ko ftu T[jBk dh skohc. fJ; s'I e[eow eoB dh GktBk
nukBe e'Jh dks fpBk wzfrnk fwb ikJ/ sK T[j gowkswk iBw b?dh j? ns/ wzd/ eow eoB bfrnk pzdk tkfjr[o dk
pko/ ftFtk; pDk b?Idk j? fe tkfjr[o{ fpBk wzr/ dkB vo G[bk d/dk j? oZp ~ G'bkGkbk ;wM e/ wkV/ eow eoBk
I
d/dk j?. @@ftD[ p'fbnK ;G feS ikDdk fe; nkr? ehu?
I ikoh oydk j?. go tkfjr[o{ fJBK G'bk ns/ f;Xk ;kdk BjhI
nodkf;## i/ fe;/ ~ g[so dh dks fwb ikJ/ sK y[Fh j'o
Z fisBK n;h ;wM b?d/ jK epho ih ~ g[S' op dk fJj d{ik
finkdk j[dh j? soZeh fwb ikJ/ sK ;ko/ ;wki w[jb/ ns/
z Z o{g sK T[j efjd/ jB @@jfo mr fifB ir eT[ mrT[oh
gfotko ftu gowkswk dk r[DrkB eodk j? fe;/ o'r s'I bkJh.. gowkswk ;ko/ pzfdnK ~ ;pe f;ykT[D bJh
S[Nekok fwb ikJ/ sK tkfjr[o{ ~ ;G s'I tZvk t?d wzBD dh nkgDk dfJnktkB tkbk o{g fsnkr e/ fJj BtK nzdki th
GktBk j'o finkdk wip{s j[dh j? i' fe ;jh j? feITehI pkDh
z [ d[fBnk ~ fdZyk d/dk j?. fJe fJfsjk; dh xNBk dk fieo
I
efjzdh j? fe @@w/ o k p? d r[ o { r' f pz d k jfo jfo Bkw eod/ fJ; rb ~ ;gFN eoBk ukjKrk Grs gqjbkd ih
T[yd w[fy d/t? ekN? iw dh czdk.. i/ e'Jh pj[s tZvh dh G[nk j'fbek B/ gfjbk gowkswk dh pzdrh f;woB
fpgsk s'I ikB pu ikJ/ sK T[; tkfjr[o{ s/ j'o Go';k pDdk sgf;nk ehsh, T[; dh sgf;Znk s'I gowkswk y[F th j'J/ ns/
j? fe gowkswk w/ok ihtB ofyne j? gqkD nXkok j? @@gqG nr ftZu Bk ;VB dk todkB fdsk. b/feB fJe fdB n?;k
ih s{ w/ o / gq k B nkXko/ . . Bw;eko vz v T[ s pz d Bk nkfJnk fe gowkswk ~ nkgDk fdsk j'fJnk todkB tkg;
nfBo pko ikT[ pko/ . . tkfjr[o{ ftu fJj ;ko/ r[D b?Dk fgnk, feT[eh fds/ j'J/ todkB dh d[o tos'I j'fbek
I
d/y e/ nk;Ek g?dk j[dh j?, ;oXk g?dk j[dh j?, ftFtk; g?dk
z z eoBk ukj[dh ;h Grsh eoe/ jh fJj todkB fwfbnk ;h
z
j[dk j? Grsh dh GktBk iBw b?dh j? ;z;ko ftu nk;fsesk
z I go Grsh eoB tkb/ gqjbkd ~ ;kVB d/ wB;{p/ d/ Bkb
dh bfjo tX iKdh j? fco fJe rb ;wM BjhI nkTIdh fe [ id' T[j nr ftZu p?mh sK nkg ;V rJh. epho ih d/ eEB
;z;ko ftu gkg feT[I jB id'I wB[y f;X/ o;s/ Bkb gowkswk w[skpe fJE/ fJj efjDk ikfJi j? fe op B/ mrh ehsh
e'b'I ;G e{M gqkg eo fojk j? sk gkgs, e[eow, mrh, j'fbek Bkb. feT[eh T[j T; nr ftu Bk ;VBtkbh
co/ph, drk, u[rbh ns/ fjz;ktkdh pDe/ soeh eoB dh Fesh ~ gowkswk d/ fybkc jh tosD br gJh. T[;
e'fFF feIT[ eodk j? ;tkb fJj j? fe e[eowh b'e feT[ gowkswk dh feqgk Goh Bdo dk d[o-Tg:'r j'fbek ~
oZp dk y"c G[bk d/d/ jB <
I Gkoh fgnk.
feIT[eh gqukoeK s/ eEktkueK B/ jw/Fk fJj jh ni th j'fbek torh rbs cjwh eJhnK ~ j'
gquko ehsk j? fe gowkswk dksk j?, pyf;zd j? gfssgktB iKdh j? gqukoe id'I fJj BjhI d;d/ fe tkfjr[o{ dk fJe
j? n;o fJj j'fJnk, fe b'eK B/ fJj ;wM fbnk fe fiB/ d{ i k o{ g th j? @@Bdfo T[ g mh i/ eo/ ;[ b skBK xkj
woih gkg eo' tkfjr[o{ py;D tk;s/ sK p/mk jh j? fJe eokfJzdk.## gks;kjhnK b'e/ i/ e'Jh gowkswk ~ G[b ikJ/
nyzv gkm eokT[ gkg ysw. bzro brtk fdT[ gkg sK gowkswk dh fJe g[mh Bdfo th j? i' ;kohnK y[FhnK
(21)
24. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
~ gb ftu BkF eo d/dh j?. b/ye dk we;d vokT[Dk
I d/t/ ns/ gfjbK fdshnK j'JhnK 10th tkg; b? bt/ sK
BjhI j? p; nkrkj eokT[Dk j? r[opkDh d/ fJ; f;XKs s'I fJB;kB gowkswk dk eh ftrkV ;e/rk fJ;/ ~ tkfjr[o{
fe n?;k ed/ th Bk wfBnk ikJ/ @@wkE/ fsbe jE wkbk dh Bdfo T[gmh nkyd/ jK T; gowkswk gqfs ftFtk; Go';k
pkBk.. b' r B okw fybT[ B k ikBk.. gowkswk ;kv/ oyDk ukjhdk j? toBk T[j ed'I nkgDh Bdfo dh fdFk
jEK dk fyv'Dk BjhI fe ;z;koe o;w fBGk e/ wB woih ezw pdb d/t/ e'Jh gsk BjhI.
T[; e'bI' eotk ;ed/ jK pbfe pVk fBnKekoh j? tkfjr[o{ fJj ;G op ~ fJ; bJh eoBk g?dk j? feT[eh dks
I I
B/ e'Jh e;w BjhI ykXh fe f;oc ;[y jh tzvD/ jB pzd/ dh sK bJh tkfjr[o{ e'b'I wzr wzr e/ s/ pknd ftu id'I dks
wfs ~ ;fEo oyD bJh T[; B/ ;ik d/D ns/ ;pe f;ykT[D fwb iKdh j? sK fe;/ fJe ;z;Ek d/ pkp/ dh tfvnkJh eoB
dk ftXkB th pDkfJnk j'fJnk j?. br g?d/ jK. n?;/ jkbks ftu T[j tkfjr[o{ Bdfo T[gmh
I
fJ; dh io{os fJ; bJh gJh feIT[eh id'I fe;/ i/ eo tkbk fB:w nkgBkT[Idk j?. g[Zso fwbdk j? sK
eo/
ftnesh ~ ;z;ko ftu d"bs F"jos, wkD fJZis ;fseko tkfjr[o{ dh ofjws Bkb go, fe;/ pkp/ dk b'eN T[; p/
nkw b'eK dk ;kE ns/ ;fj:'r fwbD br iKdk j? sK N/ d/ rb/ ftu gke/ efjzd/ jB, ;k~ sK fJj cbkB/ pkp/ B/
fJB;kB op d/ fB:w s'I fybkc ike/ eow eoB br g?dK I fdZsk j?. p; fJ;/ bJh op ~ Bdfo T[ g mh i/ eo/ dk
j?, r[o{ dh wfo:kdk ~ do feBko eoe/ ngDh wB woih fB:w bkr{ eoBk g?Idk j?. soZeh fwbdh j? r[o{ ns/
dh wfo:kdk pDkT[D br g?Idk j? id'I se sK fJB;kB tkfjr[o{ dh feqgk Bkb go nkgB/ nkfc; ftu fe;/ gyzvh
rohp ns/ io{oswzd j't/ T[; t/b/ nky/rk fe i' r[o{ dh pkp/ dh c'N' brk e/ T[; ~ X{c nropZsh ehsh iKdh. n?;h
woih T[;/ soK eo'I r[o{ dh y[Fh ukjhdh j?. go id'I 4 Ne/ jkbks ftu c/o gowkswk ~ Bdfo T[gmh eoBh g?dh j?.
(wkfJnk) nk iKd/ jB sK okrh rqEh gqukoeK ~ wkfJnk
z pZuk gVkJh ftu gk; j[dk j? r[o{ rqE ;kfjp dh feqgk Bkb
z z
d/ e/ wB woih n~;ko eow eotkJ/ iKd/ jB T[; t/b/ r[o{ go fwmkJh dk vZpk fe;/ gyzvh pkp/ ~ gfjbk ubk iKdK
dh y[Fh dh pikJ/ d[fBnK ns/ okiBhfse b'eK dh y[Fh dk j?. fJ;/ bJh tkfjr[o{ ~ Bdfo T[gmh eoBh g?dh j?.
fynkb ofynk iKdk j?. nfijk eow fJB;kB sK ngDh n?;/ j'o eJh gfjb{ jB fi; ftu pzdk ;Ge[M
wip{oh t; eo iKdk j? go i/ T[j eow gowkswk ~ g;zd tkfjr[o{ e'b'I jk;b eodk j? go Credit fe;/ j'o ~
Bk j't/ sK T[j nkgDh feogk tkbh Bdfo ~ @@Bdfo d/dk j?, sK gowkswk nkgD/ nkg ~ mfrnk wfj;{; eodk
T[gmh i/ eo/## ftu pdb ;edk j? fJ; dk f;Xk wsbp j? w/ok we;d e/tb fJsBk j? fe i/ n;h th tkfjr[o{ dh
j? fe i/ tkfjr[o{ B/ nkgDh Bdfj g[mh ehsh sK ;ko/ fwb/ T[gmh Bdfo s' pu e/ y[FhnK s/ gksFkjhnK tkbh Bdfo
;[y tkg; ysw j' ;ed/ jB. ;ywBh ;kfjp ftu r[o{ ukj[zd/ jK sK ;k~ f;oc s' f;oc r[o{ rqzE ;kfjp ns/
tkfjr[o{ ~ jh wzBDk gt/rk. i/ fJjBK dh EK fe;/ j'o nZr/
;kfjp B/ pVk ;gFN fejk j? fe d; p;s{ b? gkS?
f;o M[fenk, fe;/ j'o ~ tkfjr[o{ s'I tX e/ ;fseko fdZsk,
gkt?.. J/e p;s ekoB fpy'fN rtkt?.. Je/ Gh B d/ y[FhnK ns/ gksFkjhnK dk Credit fe;/ gyzvh ;kX iK pkp/
fJ d; Gh fjfo b/fJ.. sT[ w{Vk ej[ ejk eo/fJ.. ~ fdZsk sK tkfjr[o{ feqgk fdqFNh SZv e/
tkfjr[o{ tb'I i' gfjbK 10 t;s{nK gqkgs j'JhnK Bdfo T[ g mh i/ eo/
jB T[j ;G b?e/ th pzdk fJe j'o t;s{ d/ fgZS/ fgnk ;[bskBk xkj eokfJzdk
ofjzdk j? ns/ i/ T[j fJe (11th t;s{) Bk fwb/ sK op s'I t;s{ dk fB:w ngDk ;edk j? .
ngDk wB c/o b?dk j? ns/ gowkswk ~ wkVk frDB br
I fywk ;fjs
g?dk j?, n?;/ jkbks ftu i/ tkfjr[o{ T[j 11 thI t;s{ Bk
I @ikue#
(22)
25. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh
;0 ;o{g f;zx nbZr
7H okr[ fpjkrVk
gzBk 537 s'I 547 se s/ fpjkrV/
eh tko 548 s'I 556
nZXh oks d/ FKs s/ u[g ukg tksktoD ftu fJj okr rkfJnk iKdk j?. fJj pVk wX[o s/ gqGkt gkT[D tkbk
wjZstg{oD okr j? i' oks ~ i[dkJh s/ ft:'r dk nfj;k; eotkT[dk j'fJnk gqG{ fwbkg dh f;e g?dk eodk j?. fJj
I
fpbktb mkN dk ;zg{oD okr j?.
tzBrh L-
nfs gqhsw wB w'jBk xN ;'jBk gqkB nXkok okw
;z[do ;'Gk bkb r'gkb dfJnkb eh ngo ngkok okw
r'gkb dfJnkb r'fpzd bkbB fwbj[ ezs fBwkDhnk
B?B so;B do; go;B Bj Bhd o?fD ftjkDhnk
frnkB nziB Bkw fpziB GJ/ ;rb ;hrkok
BkBe[ gfJnzg? ;zs izg? w/fb ezs[ jwkokHHHHHHHH (gz B k - 542)
fJj okr d/ rkT[D dh ftXh j/mK fdsh iKdh j? L-
no'j L Bh ; r w g Bh ;I.
nto'j L;I Bh X g B[h X g X r w r o ;
tkdh L w ;ztkdh ;
w[y nzr L ; r w g, X B[h X g, r w, g w r o ;.
8H okr[ tvjz ; [ L
gzBk 557 s'I 585 se s/ tv jz; eh tko
gzBk - 585 s'I 594
;pd os/ tvjz; j? ;u[ Bkw T[foXkfo
;u ;zrqjfj ;d ;fu ojfj ;u? Bkfw fgnkfo (gzBk 585)
r[o{ rqE ;kfjp ftu fJj nZmtK okr j? i' d[gfjo t/b/ iK nXh oks t/b/ rkfJnk iKdk j?. y[Fh dhnK x'VhnK
z
s/ d[yK GohnK nbkj[DhnK nkfd fJ;h okr ftu rkT[DhnK fB;us ehshnK rJhnK jB. tvjz; okr d/ Bkb Bkb
tvjz; dZyDh dk o{g th r[o{ rqE ;kfjp ftu fJ; okr dk BK tv jzf;ek fbfynk frnk j? s/ T[; ~ okr dh EK okfrDh
z
wzfBnk frnk j?.
tzBrh L
(23)
26. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
;/te eh nodkf; fgnko/ ifg ihtk gqG uoD s[wko/-ojkT[
dfJnkb g[oy w/o/ gqG dks/ fi;fj iBktj[ fsBfj s[w iks/
;dk ;dk ikJh pfbjkoh fJs T[s d/yT[ UN s[wkoh
w'fj fBor[D r[D[ feS{ B iksk
BkBe ;kX{ d/fy wB[ oksk (gzBk-562$563)
tzBrh tvjz; dZyDh L
;u[ f;ozdk ;uk ikDhn? ;uVk gotdrko'
fifB nkghB? nkg[ ;kfink ;uVk nby ngko'HHHHHH
(gzBk-580)
fJ; okr dh ouBk fJt/I ehsh iKdh j? L-
no'j L ; o w g, X B[h g, Bh ;I
nto'j L ;I B[h g, X w r o, ; Bh ;
tkdh L g ;ztkdh L o
w[y nzr L ; o w g B[h g, X w r o, ; Bh Hg HBh ;.
9H okr[ ;' o fm L
gzBk - 595 s'I 659
;'ofm ;dk ;[jktDh i/ ;uk wfB j'fJ
dzdh w?b[ B es[ wfB ihG? ;uk ;'fJ
gzuw fgsk ;qh r[o{ noiB d/t ih d/ ;'om okr d/ Fpd i' gzBk 610 s'I 630 sZe r[o{ rqzE ;kfjp ftu doi
jB, pj[s ;ob, f;fynkdfJe s/ FoXkwJh j'D ekoB r[opkDh gqwhnK ~ ezm ij/ j' rJ/ jB. T[i th fJj okr y[d
/ I
pVk wBw'jDk s/ ;kdk j? fJ; bJh fJ;dh rkfJeh Bkb pVk ;[jktDk ;wK pM iKdk j?. fJj okr nkw eoe/ oks d/
;BkN/ ftu nXh oks ;w/I rkfJnk iKdk j?.
tzBrh L
jfo wfB sfB tf;nk ;'Jh i? i?eko[ eo/ ;G[ e'Jh
r[o g{o/ eh tfvnkJh sk eh ehwfs ejh B ikJh
jT[ e[opkB[ ikJh s/o/ Bkt?
fi; B' pyf; b?fj w/o/ fgnko/ ;' i; s/ok rkt? HHHHHH (gzBk-629)
fJ; okr ~ fJt/I rkfJnk iKdk j? L-
no'j L ; o w g Bh ;I.
nto'j L ; oI B[h X, w g X w r o B[h ;
tkdh L o ;ztkdh L X
w[y nzr L ; o, w g, B[h X, g, X w o, o ;
(24)
27. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
Institute of Sikh Studies
;z f tXkB dh Xkok 25 The Institute Of Sikh Studies (IOSS),
registered in 1989 was established by its
fJZe tko ;zs ioB?b f;zx ih ~ fe;/ wjZst founder member Sardar Daljit Singh, S. Jagjeet
g{oB e/; ftZu g[bh; B/ frqcsko ehsk. T[BQK ~ i/bQ Singh and Dr. Kharak Singh inellectuals
G/i fdZsk frnk. T[jBK tk;s/ o?;N jkT{; ftu eufjoh stalwarts, who felt concerned over the large
scale misrepresentation of Sikh history,
brkJh rJh. T[E/ fJe pVh fdbu;g xNBk tkgoh. doctrines, Gurbani & contribution of Sikhism
Gkosh eufjohnK ftZu fJZe gozgok j? fe T[j rtkjh towards development of mankind. The institute
d/D tkb/ ~ fJZe gftZso feskp fdzd/ jB. nkw s"o is dedicated for correct interpretation of Sikh
philosphy, Gurbani and propagation of Sikhism
s/ fJj rhsk j[zdh j? (Grts rhsk, fjzd{ Xow dh & culture.
gftZso g[;se). w[b}w T[; #s/ jZE oZy e/ ;"j u[e e/
I Z Lucknow Chapter of the IOSS headed
efjzd/ jB fe T[j eufjoh ftu M{m BjhI p'bDr/. e[M Z by S. J.S. Lali with active participation of
Er. Y.S. Sahni, S. J.S. Kandhari, S. Jagjeet Singh,
fJ; soQK pkpk ih Bkb th j'fJnk. Er. N.S. Monga, Er. Ajit Singh & Dr. Manmeet
nfXekoh L pkpk ih s[;hI fJ; gftZso g[;se #s/ jZE Kaur Sodhi, was started on 13th Feb 2011. with
oZy e/ ;"j u[Ze" fe s[;hI e/tb s/ e/tb ;Zu p'b'r/. its office at Gurudwara Sri Guru Singh Sabha,
RDSO, Manak Nagar, Lucknow. The Chapter is
pkpk ih L fJj eh j? < engaged in organizing seminars, Counseling of
nfXekoh L fJj r[opkDh dk gftZso r[Nek j?. students and their parents to get benefit of
pkpk ih L Gkosh ;zftXkB nB[;ko s[;hI ;k~ fjzd{ efjzd/ central & state minority welfare schmes.
Chapter have also felicitated meritorious
j'. (fJZE/ pkpk ih ;zftXkB dh Xkok 25 dk f}eo eo students for their outstanding performance.
oj/ ;B) go s[;hI w?~ r[opkDh d/ r[Ne/ T[s/ jZE oZy For more details & list of publications.
e/ ;"j u[eD bJh efj oj/ j'. s[;hI w?~ rhsk dh ;"j
I Z I Visit www.sikhstudies.org
uZ[eD bJh feT[I BjhI efjzd/ < Please visit for Punjabi Suman on
nfXekoh L T[j fJ; bJh fe s[;hI FkfJd M{m p'b www.punjabisuman.com
for with Sikh Religious Questionnaire
fdT[. & Listen Live Gurbani Kirtan
pkpk ih L fco s[;hI ;zftXkB dh Xkok pdb fdT[ ns/
w?~ f;Zy wzB'. w?I y[Fh Bkb r[opkDh d/ r[Ne/ T[s/ jZE
Z
jZy e/ ;"Ij u[Ze btKrk.
;ko/ nfXekoh, pkpk ih ~ d' fdB sZe w}p{o eod/ oj/
fe s[;hI r[opkDh d/ r[Ne/ T[s/ jZE oZy e/ ;"j u[e' go
Z I Z
pkpk ih fJ; rZb #s/ pfid oj/, @@iK s[;hI ;zftXkB
ftu sowhw eo' iK r[opkDh dk r[Nek pdb e/ rhsk
fbnkT[.
nk]oeko nfXekohnK B/ pkpk ih dh fdqVsk
~ d/yd/ j'J/ fe;/ th gftZso feskp #s/ jZE oZy e/ ;"j I
u[ZeD dh Fos ~ g{oh soQK fsnkr jh fdZsk.
sZE y'i e/doI
FhFrzi wkf;e s'I
(25)
29. gzikph ;[wB wkf;e ‘ ; sz p o 2012
f;Zy Xkowe gqFB'Isoh
gq F B L r[ o { dh r' b e fejVh j? < r'fpzd j?##.
T[Zso L rohp dk w{zj r[o{ dh r'be j?. gq F B L irs fet/ I fifsnk ikt/ <
gq F B L wB ftu Bkw t;D dh eh fBFkBh j? < T[Zso L wB fisD Bkb.
TZ[so L wB ftu Bkw t;D Bkb Jhoyk, dt?s, jzeko ;G gq F B L fwso e" D j? <
ysw j' iKdk j? ns/ ;GBK ftu gowkswk B}o T[Zso L r[owfs nB[;ko ihtB ihT[D tkbk jh r[o f;y
nkT[D br g?Idk j? . dk fwso j?.
gq F B L ;kvk iBw woD fet/ I yz v B j[ z d k j? < gq F B L f;y fe; dk g[ikoh j? <
T[Zso L g{o/ r[o{ dk Bkw b? e/ r[owfs nB[;ko ihtB ihT[D T[Zso L f;Zy @@Fpd r[o#{ # r[o{ rqE ;kfjp ih dk g[ikoh j?.
z
s/ Bkw igD Bkb iBw woD dk yzvB j[zdk j?. gq F B L f;z x ns/ e" o Fpd s' I s[ ; hI eh ;wMd/ j' <
gq F B L eb eb/ F fet/ I ]sw jz [ d / jB < T[Zso L f;zx Fpd F/o bJh ns/ e"o Fpd oki e[wkoh
T[Zso L gqG{ dk Bkw igD Bkb eb eb/F d{o j' iKd/ bJh j?.
jB. gq F B L wB eh j? , wB dh y[ o ke eh j? ns/ fejVh
gq F B L op dhnK fez B hnK nZ y K jB < ][ o ke uz r h j? <
T[Zso L ;w[u/ ;z;ko nzdo fisB/ iht jB, T[jBK dhnK T[Zso L ftukoK d/ fJem ~ wB fejk iKdk j? ns/ fBs
nZyK op dhnK nZyK jB. Bt/I ftuko bGD/ wB dh y[oke j?. ;/tk f;woB
gq F B L op ih feE/ ofjz d / jB < pkDh Bkb i[V e/ B/e nkuoD tkb/ ftuko wB dh
T[Zso L op ih ;kv/ fjod/ ftu ofjzd/ jB. ;G s' T[sw ][oke j?.
gq F B L e/ ; oyD/ feT[ I io{ o h jB < gq F B L ws ~ fejVh w?b brdh j? s/ fetI/ T[sodh
T[Zso L e/; r[o{ dh w[jo j?. e/; dkVh gowkswk d/ j[ew j? <
Bkb fwbd/ jB, i' fJ; ~ eNd/ jB sK fJj fco T[Zso L ws s/ rzd/ ftuko ns/ gkgk dh w?b brdh j? i'
nk iKd/ jB Gkt op dk j[ew nNb j?. T[j i' gowkswk d/ Bkw igD Bkb ns/ ;zrs dh ;/tk
eodk j? ;G ;jh j?. j[ew wfBn? j't/ gotkD sk eoB Bkb T[sodh j?.
y;w? ek wfjb gkJ/;h. gq F B L n;h fet/ gq G { s' I B/ V / ns/ d{ o j' iKd/ jk <
gq F B L ihtB dk T[d/F eh j? < wz}b eh j? < T[Zso L gqG{ dh :kd d[nkok T[;d/ B/V/ ns/ T[;~ ft;koB
Bkb d{o j' ikd/ jk.
T[Zso L ihtB dk T[d/F gowkswk (nkgD/ w{b) ftu
gq F B L r[opkDh gVQBh feT[I io{oh j? <
;wkT[Dk j?. nkswK-gow nkswk ftu nG/d T[Zso L r[ o pkDh gVQ B Bkb ihtB ;/ X fwbdh j?
j'Dk. nfXnkswe frnkB, F[G ftuko ns/ gow/Fo
gq F B L efbnkD j' D ftu ftxB ekoe e" D jB < u/s/ nkTI[dk j?, sB wB ~ ;[y fwbdk j?.
T[Zso L wB dhnK tkFBktK. gq F B L f;woB eoBk feT[I io{oh j? <
gq F B L d[ o bG eh j? < T[Zso L f;woB jh gqG{ Bkb fJe fwe j'D dk fJe' fJe
TZ[so L ;fs;zrs, fiE/ Bkw ifgnk ik fojk j?. ;kXB j?.
gq F B L w[ e s e" D j' t / r k < gq F B L Bkw eh j? < r[o{ w{ofs eh j? < r[o{ d/ uoB
T[Zso L i' ;G ~ gow/Fto o{g ;wM/. @@;G r'fpzd j? ;G fejV/ jB <
(27)