2. PAGPILI NG BATIS O HANGUAN NG IMPORMASYON
HANGUANG PRIMARYA
•Pinagmumulan ng mga raw data.
•Orihinal na akda tulad ng talaarawan, manuskrito,
imahen, pelikula, iskrip ng pekilula, rekording,
paglalapat ng musika sa pelikula, liham, talaarawan,
ulat ng mga nakasaksi, at iba pa.
•Mga publikasyong unang nag-ulat ng mga datos.
3. PAGPILI NG BATIS O HANGUAN NG IMPORMASYON
HANGUANG SEKONDARYA
•Mga ulat na gumamit ng mga datos mula sa mga
hanguang primarya.
•Sinulat ng mga iskolarli at/o propesyonal na
mambabasa.
•Upang magamit ang mga datos na nabasa sa
paraang pagpapatunay o pagpapabulaan.
4. PAGPILI NG BATIS O HANGUAN NG IMPORMASYON
HANGUANG TERSYARYA
•Kinapapalooban ng mga aklat at artikulo na
lumalagom at nag-uulat tungkol sa mga naunang
hanguan para sa pangkalahatang mambabasa.
•Mga aklat at artikulo sa ensayklopidya at mga
publikasyong para sa sirkulasyong pangmasa.
5. PAGPILI NG BATIS O HANGUAN NG IMPORMASYON
HANGUANG ELEKTRONIKO
•Mga datos at impormasyong matatagpuan sa
internet.
•Ang mga datos na ito ay magagamit at
mapagkakatiwalaan katulad ng kanilang mga
nakalimbag na counterpart.
6. PAGBASA AT PANANALIKSIK NG IMPORMASYON
1. Upang makakuha ng pamalit sa mga ‘di abeylabol na
hanguang primarya.
2. Upang malaman kung ano na ang naisulat na ng iba
tungkol sa paksa.
3. Upang tumuklas ng mga modelong magagamit sa
pagsusulat, pag-uulat, at pagpapalakas ng argumento.
4. Upang tumuklas ng mga taliwas na punto de bista.
Apat na gamit ng pagbabasa ng mga hanguang sekondarya.
7. PAGSUSURI NG MGA BATIS O HANGUAN NG IMPORMASYON
1. Ang hanguan ba ay naitala ng reputableng tagalimbag?
2. Ang aklat o artikulo ba ay peer-reviewed?
3. Ang awtor ba ay isang reputableng iskolar?
4. Kung ang hanguan ay matatagpuan online lamang,
inisponsoran ba iyon ng isang reputableng organisasyon?
5. Ang hanguan ba ay napapanahon?
6. Kung ang hanguan ay aklat, mayroon bang bibliyograpiya?
8. PAGSUSURI NG MGA BATIS O HANGUAN NG IMPORMASYON
7. Kung ang hanguan ay isang website, kakikitaan ba iyon
ng mga bibliyograpikal na datos?
8. Kung ang hanguan ay isang website, naging maingat ba
ang pagtalakay sa paksa?
9. Ang hanguan ba ay positibong nirebyu ng ibang
mananaliksik o iskolar?
10. Ang hanguan ba ay madalas na sina-cite ng iba?
10. MGA TAGUBILIN NI TURABIAN (2008) SA PAGBUBUOD
•Magbuod lamang kung mauunawaan ng tagatanggap ang
impormasyon nang hindi nila nalalaman ang detalye.
•Pagpasyahan kung bakit ang impormasyon mula sa hanguan
ay nauugnay sa argumento.
•Piliin ang mga pinakaimportanteng pahayag sa hanguan.
•Iparapreys ang mga pangungusap.
•Irebisa.
11. PAG-UUGNAY-UGNAY NG IMPORMASYON
•Ang impormasyon ba ay may ugnayang pagkakatulad at
pagkakaiba, pagkakasunod-sunod, proseso, sanhi at bunga,
problema at solusyon, at iba pa?
•Upang madaling maunawaan, iminumungkahi ang paggamit
ng graphic organizer.
12. KWL CHART (know, want, learn)
Kailangang
pangalagaan ang
kapaligiran.
Ano ang erosion? Ang erosion ay
pagguho ng lupa dahil
sa natural na puwersa
ng hangin at tubig.
Kailangang magtipid
ng enerhiya.
Paano makatitipid ng
kuryente?
Gamitin ang mga
elektronikong
kagamitan kung kalian
lang kailangan.
Ginagamit upang ilahad ang mga impormasyong
dati nang alam, nais malaman, at natutunan.
13. VENN DIAGRAM
Ginagamit upang ilahad ang pagkakatulad at pagkakaiba ng dalawa o
higit pang bagay o paksa.
PANGULO KONGRESO
Kapangyarihan:
Pagpapatupad ng batas,
paghihirang ng mga
opisyal ng pamahalaan,
control o superbisyon ng
mga ahensya ng
pamahalaan,
commander-in-chief ng
sandatahan.
Kapangyarihan:
Paniningil ng buwis,
pagbabadyet ng pondo,
pagdeklara ng estado ng
digmaan, canvasser ng
eleksyong
pampanguluhan,
paggawa at pag-
amyenda ng batas, korte
paraa sa impeachment.
Nangangalaga sa
seguridad ng bansa at
kapayapaan ng
mamamayan. Ibinoto ng
mamamayan. Nasa
konstitusyon ang
kapangyarihan.
Mahalaga ang papel na
ginagampanan sa
sistemang political.
14. STORY SEQUENCE
Ginagamit upang tukuyin ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari
mula sa simula, gitna at wakas.
Si onyok,
ang bunsong
manok ay
mahiyain.
Iniisip ni
Onyok na
pinagtatawa
nan siya ng
mga ibang
manok.
Kinausap si
Onyok ng
kanyang
nanay.
Natuto si
Onyok na
tumilaok.
15. Dinala sa ospital si Atong
at doon namatay.
Dinakip si Atong at ginulpi sa City Jail.
Sininghal siya ni Kalbo, hindi nakapagtimpi kaya
binuntal ni Atong si Kalbo.
Nakiusap si Atong sa namamahalang si Kalbo.
Hindi ibinigay ang suweldo ni Atong sapagkat kulang pa
raw sa nabasag na habonera.
Binalak na ibili ni Atong ng sapatos at damit ang kapatid na si Perla sa Pasko.
Ang nagdaang buhay ni Atong ay nagpagunita sa kaapihang tinamo ni
Elias sa Noli Me Tangere.
Naging kasamahan ni Julio si Atong sa trabaho sa konstruksyon.
STORY LADDER
Ginagamit upang tukuyin ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari
mula sa simula, gitna at wakas.
16. TIMELINE
Ginagamit upang tukuyin ang pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayaring tumutukoy sa panahon.
• Pagsalakay
ng mga
Hapon sa
Pearl Harbor.
Disyembre
8, 1941
• Pagdeklara
sa Maynila
bilang Open
City.
Disyembre
28, 1941 • Pagtakas ni
MacArthur
papuntang
Australia.
Marso 11,
1942
• Pagbagsak
ng Bataan.
Abril 9, 1942
• Pagbagsak
ng
Corregidor.
Mayo 6,
1942
17. STORY PYRAMID
Ginagamit upang ilahad ang mga importanteng impormasyon sa isang
kuwento tulad ng mga pangunahing tauhan, tagpuan, at mga banghay.
Bakla
Kapatid, kalaro
Looban, eskuwelahan,
kahirapan
Taguan, magkapatid,
kalungkutan, awa
Paglalaro, pag-aaway, pagtitiis,
pambubugbog, pagbabati.
Pang-aabuso, pagtatapat, pagkakatuklas,
paghihiganti, kamatayan
Lasenggo, sisante, kalupitan, panggagahasa,
karahasan, kamusmusan, kahirapan
Kamatayan, tatay, presinto, nanay, taguan, luha, awa,
kapatid.
Pangunahing tauhan
Pangunahing tauhan
Tagpuan
Simula
Gitna
Wakas
Tunggalian
Kakalasan
20. Ginagamit upang ilarawan ang isang sentral na ideya at ang mga
sumusuportang konsepto o datos.
Kontinente
Antartika
Asia
Aprika
Hilagang
America
Timog
Amerika
Australia
Europe
Wika
Filipino
Arbitraryo
Simbolo
Komunikasyon
Pagkakaintindihan
Salita
Tunog
21. CAUSE AND
EFFECT T-CHART
Ginagamit upang ipakita ang mga impormasyong tumutukoy sa sanhi at
bunga.
KAHIRAPAN
SANHI
Mabilis na
pagdami ng
populasyon
Kakulangan
ng
edukasyon
Kakulangan
ng
oportunidad
sa trabaho
BUNGA
Mga maling
praktikang
medikal
Kakulangan
ng literasi
Pagsisiksikan
ng mga tao sa
mga syudad
22. PROBLEM AND SOLUTION CHART
Ginagamit upang ipakita ang mga impormasyong tumutukoy sa
problema at mga solusyon.
El Niño
Kampanyang pang-
impormasyon
Paghahanda
Pagtitipid ng tubig
23. MAIN IDEA AND DETAILS CHART
Ginagamit upang isa-isahin ang mga pangunahing ideya at ang mga
sumusuportang detalye. Nahahawig sa isang balangkas o outline.
NAPAKAHALAGA NG ESTADESTIKA SA BUHAY NG TAO.
Sa pamamagitan nito, nagagamit natin ang deskriptib na wika nang
higit na episyente at eksakto sa komunikasyon.
Nagagawa nitong simple ang malalabong kongklusyon.
MAY MAHALAGA RING GAMIT ANG ESTADESTIKA SA HALOS LAHAT NG DISIPLINA NG PAG-AARAL.
Sa edukasyon, ginagamit ito sa pagtataya ng mga resulta ng pagsusulit
tungo sa pagpapabuti ng proseso ng pagtuturo-pagkatuto.
Kasangkapan din ito sa pag-eebalweyt ng mga administrador ng mga
paaralan.
25. Si Corazon Aquino ang kauna-
unahang babaeng Pangulo ng
Pilipinas.
Naluklok si Cory matapos
dumagsa ang libo-libong tao
sa EDSA laban kay Ferdinand
Marcos noong Pebrero 1986
Namatay si Cory sa sakit na
kanser.
Mas kahanga-hanga ang
pamumuno ni Cory sa bansa
kaysa kay Gloria Arroyo.
Karapat-dapat si Cory sa
paghanga at adorasyon ng
mga Pilipino.
Dapat hanapin ang mga
katangian ni Cory sa mga
susunod na pinuno ng bansa.
FACT AND OPINION CHART
Ginagamit upang paghiwalayin ang mga impormasyong katotohanan at
opinyon.
KATOTOHANAN OPINYON
26. PAGSUSURI NG IMPORMASYON
7 STEPS TO BETTER FACT CHECKING – Holan (2014)
1. Hingan ng ebidensya ang sino mang naghahayag ng claim.
May mga taong naghahayag ng paktwal na claim kahit pa sila ay
nagsisinungaling.
2. Maghanap ng natuklasan ng iba pang fact-checker na nauna.
May mga nauna nang nagsaliksik at nagsulat sa iyong
iniimbestigahan, hanapin ang mga iyon at i-verify ang mga
ebidensya.
27. PAGSUSURI NG IMPORMASYON
7 STEPS TO BETTER FACT CHECKING – Holan (2014)
3. I-Google. Sa pamamagitan ng pagtipa ng ilang salita,
makikita sa Google ang napakaraming site sa iba’t ibang
panahon.
4. Maghanap ng deep web. Erya sa internet na hindi bukas sa
paimbabaw na paghahanap. Database at subscription sites.
28. PAGSUSURI NG IMPORMASYON
7 STEPS TO BETTER FACT CHECKING – Holan (2014)
5. Maghanap ng mga ekspertong may ibang pananaw.
Maaaring maituro ng mga eksperto ang mga pananaliksik na
hindi mo makikita kung ikaw lang ang maghahanap.
Makatutulong sila upang hindi makagawa ng maling haka-haka
tungkol sa mga komplikadong paksa, at makaigpaw sa itim-at-
puting pananaw hinggil sa mga isyu.
29. PAGSUSURI NG IMPORMASYON
7 STEPS TO BETTER FACT CHECKING – Holan (2014)
6. Magbasa ng mga aklat. Mayaman ito sa kontent na hanguan ng
impormasyon.
7. May iba pa ba? Matapos magawa ang mga naunang hakbang,
tumigil sandal. Bumalik sa simula. Pagkatapos ay tanungin ang
sarili: May iba pa bang hanguang hindi ko tiningnan? Sino pa ang
kailangang kong kausapin at tanungin? Anong ibang anggulo ang
kailangan ko pang ikonsider?
