แบบการเรียนรู้ศิลปะ ม.ต้น กศน

1. นาฏศิลป์ ไทย มีอายุไม่น้อยกว่ายุคสุโขทัยขึ้นไป
1.จากการละเล่นของชาวบ้านในท้องถิ่น
2. จากการพัฒนาการร้องราในท้องถิ่นสู่นาฏศิลป์ ในวังหลวง กวีและ
ศิลปะ เช่น รัชกาลที่ 2, รัชกาลที่ 6

2. 1. มีท่าราอ่อนช้อย งดงาม
2. เครื่องแต่งกายจะแตกต่างกับชาติ
อื่น ๆ มีแบบอย่างของตนโดยเฉพาะ
ขนาดยืดหยุ่นได้
3. มีเครื่องประกอบจังหวะหรือดนตรี
ประกอบการแสดง
4. ถ้ามีคาร้องหรือบทร้องจะเป็ นคา
ประพันธ์ ส่วนมากแล้วมีลักษณะเป็ น
กลอนแปด

5. 5 ประเภท คือ โขน ละครรา ระบา การละเล่นพื้นเมือง
โขน โขนกลางแปลง โขนนั่งราว โขนโรงใน โขนหน้าจอ และ
โขนฉาก
ประวัติความเป็ นมาของโขน
การแสดงชักนาคดึกดาบรรพ์ ซึ่งเป็ นการแสดงตานานของ
พระนารายณ์ตอนกวนน้าอมฤต

6. จุดเด่นของหนังใหญ่ คือ การเต้นของผู้เชิดตัวหนังไปตามจังหวะ
ของตนตรี เรียกว่า หน้าพาทย์ และบทเจรจา
เรื่องที่แสดง จะใช้วรรณคดีที่ได้รับอิทธิพลมาจากอินเดียคือ
รามเกียรติ์ วีรกษัตริย์ชาวอารยัน คือพระราม ที่เป็ นตัวเอกของ
เรื่อง

7. 1. โขนกลางแปลง เป็ นโขนที่แสดงกลางสนาม ใช้
ธรรมชาติ เป็ นฉากประกอบ
2.โขนโรงนอก หรือโขนนั่งราว เป็ นโขนที่มีวิวัฒนาการ
มาจากโขนกลางแปลง หากเปลี่ยนสถานที่แสดงบนโรง มี
ราวไม้ไผ่ขนาดใหญ่อยู่ด้านหลัง

8. ละครใน ที่มีการขับร้อง และการร่ายราของผู้แสดง
ดาเนินเรื่องด้วยการพากย์ เจรจา มีการขับร้อง
ประกอบท่ารา เพลงระบาผสมผสานอยู่ด้วย
4.โขนหน้าจอ ได้แก่ โขนที่ใช้จอหนังใหญ่เป็ นฉาก
ประกอบการแสดง กล่าวคือ มีจอหนังใหญ่เป็ นฉาก

9. ประเภทของละครไทย
1.ละครรา
2. ละครร้อง
3. ละครพูด

10. รัชกาลที่1 รูปแบบตามที่มีมาตั้งแต่ สมัยกรุงศรีอยุธยา
รัชกาลที่ 2 เป็ นยุคทองของ ดนตรีไทย ยุคหนึ่ง
ซอสามสาย ได้ มีซอคู่พระหัตถ์ชื่อว่า "ซอ
สายฟ้ าฟาด"
รัชกาลที่3 วงปี่ พาทย์เครื่องคู่ เพราะได้มีการประดิษฐ์
ระนาดทุ้ม มาคู่กับระนาดเอก และประดิษฐ์
ฆ้องวงเล็กมาคู่กับ ฆ้องวงใหญ

11. ระนาดเอก และระนาดทุ้ม โดยใช้โลหะทาลูกระนาด และทารางระนาดให้
แตกต่างไปจากรางระนาดเอก และระนาดทุ้ม (ไม้) เรียกว่า ระนาดเอก
เหล็ก และระนาดทุ้มเหล็ก นามาบรรเลงเพิ่มในวงปี่พาทย์เครื่องคู่ ทาให้
ขนาดของ วงปี่พาทย์ขยายใหญ่
เรียกว่า "การร้องส่ง"
ขยายเพลง 2 ชั้นของเดิมให้เป็ นเพลง 3 ชั้น และตัดลง เป็ น
ชั้นเดียว จนกระทั่งกลายเป็ นเพลงเถาในที่สุด (นับว่าเพลง
เถาเกิดขึ้นมากมายในสมัยนี้)

12. "วงปี่ พาทย์ดึกดาบรรพ์" โดยสมเด็จกรมพระยานริศรานุวัดติ
วงศ์ สาหรับใช้บรรเลงประกอบการแสดง "ละครดึกดาบรรพ์"
รัชกาลที่ 6 "วงปี่ พาทย์มอญ" โดยหลวงประดิษฐไพเราะ
บรรเลงประโคมในงานศพ
อินโดนีเซีย คือ "อังกะลุง" มาเผยแพร่ในไทย

13. พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์
เพลงโหมโรงคลื่นกระทบฝั่ง 3 ชั้น เพลงเขมรลอยองค์
(เถา) และเพลงราตรีประดับดาว (เถา) พระองค์และ
พระราชินี

14. ซออู้
ซอด้วง

15. ละครรา โดยมีผู้ขับร้อง คือผู้เล่าเรื่องด้วยทานองเพลงตาม
บทละคร
ได้แก่ ละครนอก ละครใน ละครดึกดาบรรพ์ ละครพันทาง
ละครเสภา และละครชาตรีเครื่องใหญ

16. กาเนิดขึ้นในตอนปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเล้าเจ้าอยู่หัว
เรื่องที่แสดงได้แก่ ตุ๊กตายอดรัก ขวดแก้วเจียระไน เครือณรงค์ กากี ภารตะ สีป๊ อมิ
นทร์ (กษัตริย์ธีบอของพม่า) พระยาสีหราชเดโช โคตรบอง สาวเครือฟ้ า ซึ่งดัดแปลง
จากเรื่องมาดามบัตเตอร์พลาย (Madame Butterfly) อันเป็นเรื่องที่
ได้รับความนิยม และมีผู้นามาจัดแสดงเสมอ
ละครร้องล้วนๆ เรื่องที่แสดง คือ เรื่องสาวิตรี

17. ละครพูด เป็นละครสมัยใหม่
เดิมทีใช้ผู้หญิงแสดงล้วน ต่อมาใช้ผู้แสดงทั้งหญิงและชาย มี
การเปลี่ยนฉากไปตามท้องเรื่อง บทละครพูด
พระบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกล้า-เจ้าอยู่หัว พระราช
นิพนธ์บทละครไว้หลายลักษณะได้แก่ ละครพูดปลุกใจ ละคร
พูดชวนหัว ละครพูดกินใจ

18. ท่าราสื่อต่างๆ ที่บอกอาการของท่านั้นๆ
วง เช่น วงบน วงกลาง จีบ เช่น จีบหงาย
จีบคว่า จีบหลัง
- ท่าเท้า เช่น ยกเท้า ประเท้า กระดก

19. ศัพท์เสริม หมายถึง ศัพท์ที่ใช้เสริมท่วงทีให้ถูกต้องงดงาม เช่น ทรงตัว
ส่งมือ เจียง ลักคอ กดไหล่ ถีบเข่า
ศัพท์เสื่อม หมายถึง ศัพท์ที่ใช้เรียกท่าราที่ไม่ถูกระดับมาตรฐาน
เพื่อให้ผู้รารู้ตัวและต้องแก้ไขท่วงทีของตนให้เข้าสู่ระดับ เช่น วงล้า
วงตัก วงล้น ราเลื้อย ราลน เป็ นต้น

20. เหลี่ยม หมายถึง ระยะเข่าทั้งสองข้างแบะออก กว้าง แคบ
เหลี่ยมที่กว้างที่สุด คือเหลี่ยมยักษ์
เดินมือ หมายถึง อาการเคลื่อนไหวของแขนและมือ เพื่อเชื่อม
ท่า
แม่ท่า หมายถึง ท่าราตามแบบมาตรฐาน เช่น แม่บท
ขึ้นท่า หมายถึง ท่าที่ประดิษฐ์ให้สวยงาม

24. แต่เดิมราโทนก็เล่นกันเป็ นวง จึงเรียกว่า “ราวง”
ต่อมาราวสงครามโลกครั้งที่ 2 ได้มีการปรับปรุงการเล่นราโทนให้
งดงามตามแบบของกรมศิลปากร ทั้งการร้อง และการร่ายรา
ในราวงมาตรฐานมีทั้งหมด 10 เพลง
1. งามแสงเดือน ท่าสอดสร้อยมาลา
2. ชาวไทย ท่าชักแป้ งผัดหน้า
3. รามาซิมารา ท่าราส่าย
4. คืนเดือนหงาย ท่าสอดสร้อยมาลัยแปลง
5. ดวงจันทร์วันเพ็ญ ท่าแขกเต้าเข้ารัง

25. จะเข้ มี 3 สายเข้าใจว่าได้ปรับปรุงแก้ไขมาจากพิณ
ในสมัยรัชกาลที่ 2มีการเล่น จะเข้กันมาก ทาด้วยไม้แก่นขนุน
3

26. เครื่องดีด มี 4 สายเช่นเดียวกับกระจับปี่ แต่มีขนาดเล็กกว่า
กะโหลกมีรูปร่างกลม ทั้งกะโหลกและคันทวน ใช้ไม้เนื้อแข็งชิ้น
เดียวคว้าน
ภาคเหนือนิยมนามา เล่นร่วมกับปี่ ซอ และ สะล้อ

27. หรือ พิณเพียะ เป็ นเครื่องดีด ดนตรีพื้นเมืองลานนาชนิดหนึ่ง
พิณเปี๊ ยะมีทั้ง 2 สายและ 4 สาย กะโหลกของพิณเปี๊ ยะทาด้วยเปลือก
น้าเต้าตัดครึ่งหรือกะลามะพร้าว ก็ได้

28. ซอด้วง
ใช้กระบอกไม้ไผ่และงาช้าง ส่วนใหญ่ทาด้วยไม้ลาเจียกมีเสียง
ดี เหมือนซอจีนเรียกว่า ฮู-ฉิน คล้ายที่ดักสัตว์

29. สะล้อเป็ นเครื่องดนตรีพื้นเมืองล้านนาประเภทเครื่องสีมี 2 – 3
สาย
สะล้อใช้บรรเลงประกอบการแสดงหรือบรรเลงร่วมกับบทร้องและทานอง
เพลงได้ทุกชนิด

30. ระนาดเอก
ระนาดเอกในปัจจุบันมีจานวน 21 ลูก
ระนาดทุ้ม
สร้างขึ้นมาในรัชกาลที่ 3

31. ขลุ่ย ขลุ่ย 1 เลา จะมีรูทั้งสิ้น 14 รู
ขลุ่ยมีทั้งหมด 3 ชนิดคือ (1) ขลุ่ยหลีบ มีขนาดเล็ก (2) ขลุ่ยเพียงออ
มีขนาดกลาง (3) ขลุ่ยอู้ มีขนาดใหญ่

32. ปี่ เป็ นเครื่องดนตรีไทยแท้ๆ ทาด้วยไม้จริง
ปี่ ของไทยจัดได้เป็ น 3 ชนิดดังนี้
(1) ปี่ นอก มีขนาดเล็ก เป็ นปี่ ที่ใช้กันมาแต่เดิม 81
(2) ปี่ กลาง มีขนาดกลาง สาหรับเล่นประกอบการแสดงหนังใหญ่ มี
สาเนียงเสียงอยู่ระหว่าง ปี่ นอก กับปี่ ใน
(3) ปี่ ใน มีขนาดใหญ่ เป็ นปี่ ที่พระอภัยมณีใช้สาหรับเป่ าให้นางผีเสื้อ
สมุทร

33. เช่น ซอด้วง ซออู้ จะเข้
1. วงเครื่องสายไทยเครื่องเดี่ยว
2. วงเครื่องสายไทยเครื่องคู่ คาว่า เครื่องคู่
3. วงเครื่องสายผสม เป็ นวงเครื่องสายที่นาเอาเครื่อง
ดนตรีต่างชาติเข้ามา
4. วงเครื่องสายปี่ ชวา

34. ใช้บรรเลงเพื่อขับกล่อม ไม่นิยมบรรเลงในการ
แสดงใด ๆ
วงมโหรีมี 4 แบบ คือ
1. วงมโหรีเครื่องสี่
2. วงมโหรีเครื่องหก
3. วงมโหรีเครื่องเดี่ยว
4. วงมโหรีเครื่องค

35. ประกอบด้วยเครื่องเป่ า คือ ปี่ ผสมกับเครื่องตี เรียกว่า "พิณพาทย์"

36. เครื่องดนตรีน้อยชิ้นที่สุด
วงปี่ พาทย์เครื่องคู่ เป็ นวงปี่ พาทย์ที่ประกอบด้วยเครื่องทาทานองเป็ นคู่
เนื่องด้วยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ร.3 เพิ่งฆ้อง
วงเล็ก กับระนาดทุ้ม
วงปี่ พาทย์เครื่องใหญ่เพิ่มระนาดเหล็กกับระนาดทุ้มเหล็ก พระ
ปิ่ นเกล้าทรงประดิษฐ์

37. ใช้ประโคมในงานศพเข้ามาผสม (ดู วงบัวลอย ประกอบ)
ตัดปี่ ใน ตะโพน และกลองทัด ออก ใช้ปี่ ชวาแทนปี่ ใน
ใช้กลองมลายูแทนตะโพนและกลองทัด
บรรเลงเพลงภาษาต่าง ๆ เรียกว่า "ออกภาษา"
วงปี่ พาทย์มอญ ได้ทั้งงานมงคล เช่น งานฉลองพระแก้วมรกตในสมัย
ธนบุรี และงานอวมงคล เช่น งานศพ

38. ดนตรีพื้นบ้านภาคกลางโหมโรง เพลง หน้าพาทย์ เพลง เรื่อง เพลง หางเครื่อง และ
เพลง ภาษา เพลง
วัฒนธรรมทางดนตรีพื้นบ้านภาคเหนือเครื่องดนตรี เช่น
พิณเพียะ ซึง ซอชนิดต่างๆ สะล้อ
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ หมอลา กันตรึม เพลงโคราช
พื้นบ้านภาคใต้จากการเล่นกาหลอในงานศพ เทศการชักพระ กรือโต๊ะ
และบานอ เป็ นการสร้างความสามัคคี

39. ท่าสอดสร้อยมาลา
ท่าชักแป้ งผัดหน้า

40. ท่านกแขกเต้าเข้ารัง
นาฏศิลป์ ไทยกับการประกอบอาชีพ
1. อาชีพการแสดงหนังตะลุง
2. อาชีพการแสดงลิเก
3. อาชีพการแสดงหมอลา

41. 1.ตั้งเครื่องเบิกโรง
2.โหมโรง
3.ออกลิงหัวค่า
4.ออกฤาษี
5.ออกรูปฉะ หรือรูปจับ
6.ออกรูปปรายหน้าบท รูปปรายหน้าบท
นายหนังพร้อมน้อย

42. ลิเก เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 คาว่า ลิเก
ในภาษามลายู แปลว่า ขับร้อง บูชาพระใน
ศาสนาอิสลาม
ลิเกมี 4 แบบ ลิเกบันตน ลิเกลูกบท ลิเกทรงเครื่อง
ลิเกป่ า
ผู้ที่ประสบความสาเร็จจากอาชีพการแสดงลิเกคุณพนม พึ่งอานาจ อายุ
40 ปี ลิเกคณะ พนมพึ่งอานาจ จ.เพรชบุรี