1. การบริหารจัดการนําและพัฒนาลุ่มนําโขงแบบบูรณาการในพืนทีจังหวัดเลย
พระไพรเวศน์ จิตฺตทนฺโต1 และกัญจน์ วงศ์อาจ2
An Integration of Water management and Development of
the Mekong River Basin in Loei region
Phra Privaet Cittatanto, Mr. Kan Won-Aj
บทคัดย่อ
ในการศึกษาเรื องการบริ หารจัดการนําและพัฒนาลุ่มนําโขงแบบบูรณาการในพืนทีจังหวัดเลย ผูวิจย้ ั
มีวตถุประสงค์ดงนี คือ ) เพือศึกษาภาพรวมของลุ่มนําทังในด้านอุปสงค์อุปทาน แนวทางแก้ไขในปัญหา
ั ั
และวิธีการจัดการทรัพยากรนําทีชัดเจน ) เพือศึกษาการดําเนินการบริ หารจัดการทรัพยากรนําอย่างเป็ น
ระบบสําหรับการพัฒนาแหล่งนํา การป้ องกันและบรรเทาภัยทีเกิดจากนํา การบริ หารจัดการทรัพยากรนํา
อย่างยังยืน
รูปแบบในการศึกษา เป็ นการศึกษาเชิงสํารวจ
ประชากรและกลุ่มตัวอย่ าง เป็ นผูทีอาศัยอยู่ในเขตลุ่มนําโขง จังหวัดเลย กลุ่มตัวอย่างเลือกแบบ
้
เจาะจง การวิเคราะห์ขอมูลจากการสังเกต สัมภาษณ์ และศึกษาเอกสารทีเกียวข้อง
้
พืนทีในการศึกษา จังหวัดเลย เป็ นพืนทีทีอยูในเขตลุ่มนําโขง , . ตารางกิโลเมตร คิดเป็ นร้อย
่
ละ . ของพืนทีจังหวัด และคิดเป็ นร้อยละ . ของพืนทีลุ่มแม่นาโขง ํ
สรุ ปผลการศึกษา การบริ หารจัดการนําแบบบูรณาการเป็ นการร่ วมกันแบ่งปั นใช้ บริ หารจัดการ
และอนุรักษ์ทรัพยากรนํา และทรัพยากรทีเกียวข้องของแม่นาโขง เพือให้บรรลุเป้ าหมายของความตกลงว่า
ํ
ด้วยความร่ วมมือเพือการพัฒนาลุ่มแม่น ําโขงอย่างยังยืน จําเป็ นต้องมีก ารจัดทําแผนพัฒ นาลุ่มนํา ซึ งให้
แนวทางเบืองต้น ในการบริ หารจัดการและพัฒนาลุ่มนําอย่างยังยืน
ข้ อเสนอแนะ วิธีการจัดการนําแบบบูรณาการ การดําเนินแผนงาน และโครงการในการแก้ไขปัญหา
การบริ หารจัดการนํานัน จําเป็ นจะต้องพิจารณาทังในระดับมหภาค คือ การทําความตกลงและการจัดสรร
ผลประโยชน์เกียวกับนําในลุ่มนํา
คําสําคัญ การบริ หารจัดการนํา, ลุ่มนําโขง, การพัฒนาลุ่มนําแบบบูรณาการ
1
พระไพรเวศน์ จิตฺตทนฺโต มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาลัยสงฆ์เลย
2
นายกัญจน์ วงศ์อาจ ประธานชมรมรักษ์ถินไทยเลย, นักวิจยท้องถิน
ั

2. Abstract
The study “An Integration of Water management and Development of the Mekong
River Basin in Loei Region” aims to (1) study an overall picture of river basin in aspect of
supply and demand, solutions, and water resource management (2) to propose the water
resource management systematically for water source development, preventing and mitigating
the disaster caused by water, and for sustainable water resource management.
It is a survey study. The population consists of inhabitants in the Mekong River Basin in Loei.
The sampling is purposive selection. The data analysis is from an observation, interview, and
related documents.
Area of the study
Loei province is located in Mekong River area with 8415.38 sq. km, 80.05 percent of
the province area and 17.93 percent of the Mekong region.
Findings
The integrated water management is the way of sharing, managing, water resource
conservation and other related resources to achieve the goals of the agreement on cooperation
for the sustainable development of the Mekong basin. It is necessary to arrange the basin
development plan that provides the basic guidelines in water management and sustainable
development.
Suggestions
To manage water in the integrated way, an action plan, and projects to solve water
management problems are needed to be considered at the macro level with the agreement and
allocation of benefits that related to water in the area.
Key words: water management, Mekong Basin, integrated watershed development
บทนํา
ประเทศในลุ่มแม่นาโขง มีสภาพภูมิศาสตร์และแนวพรหมแดนทีติดกัน มี ประเทศ ประกอบด้วย
ํ
ประเทศไทย สาธารณรั ฐประชาธิ ปไตยประชาชนลาว สาธารณรั ฐสังคมนิ ย มเวี ย ดนาม สหภาพพม่ า
สาธารณรัฐประชาชนจีน (มณฑลยูนาน) และราชอาณาจักรกัมพูชา ได้มีการปรับเปลียนนโยบายทางการ

3. เมือง โดยมีเจตนารมณ์ทีจะร่ วมมือกันทางเศรษฐกิ จ เพือความอยู่ดี กินดีและขจัดปั ญหาความยากจนของ
ประชาชนภายในของแต่ละประเทศ ในปัจจุบนงานพัฒนาแหล่งนํายังไม่สามารถช่วยเหลือประชาชนและ
ั
สนองความต้องการนําเพือการพัฒนาด้านต่างๆ ได้ทวถึง ในขณะทีประเทศต่างๆ กําลังพัฒนาในหลายด้าน
ั
เช่น ด้านการเกษตร การอุตสาหกรรม และท่องเทียว ฯลฯ ทําให้ประสบปัญหา เกียวกับความเดือดร้อนใน
เรื องนําหรื อการขาดแคลนนําทีนับวันจะทวีความรุ นแรงมากขึนทุกๆ ปี
ในปี พ.ศ. สํานัก งานคณะกรรมการพัฒ นาการเศรษฐกิ จ และสังคมแห่ งชาติ (สศช.) ได้
ทําการศึกษารวบรวมข้อมูลและพิจารณาศักยภาพใน การพัฒนาเบืองต้นของแต่ละลุ่มนําของประเทศทัง
ลุ่มนําหลัก ในการจัดการทรัพยากรนําให้มีประสิทธิภาพ มีการจัดทําแผนรวมการบริ หารจัดการทรัพยากรนํา
ในระดับลุ่มนํา ทังนําผิวดินและนําใต้ดิน สําหรับใช้ในกิจกรรมต่างๆ ทังการอุปโภคบริ โภค การเกษตร
กรรม การอุตสาหกรรม การป้ องกันแก้ไขปัญหานําท่วม ปัญหาคุณภาพนํา และอืนๆ ตลอดจนการจัดการ
ทรัพยากรที เกี ยวข้อง เช่ น การใช้ทีดิน และป่ าไม้ให้เป็ นไปอย่างมีระบบและเกิ ดประโยชน์และสามารถ
บริ หารจัดการได้อย่างเหมาะสมและสอดคล้องกับสภาพความต้องการนําและมีความเป็ นธรรมแก่ผใช้นา ู้ ํ
จังหวัด เลยเป็ นจังหวัด หนึ งที ตังอยู่ในเขตลุ่มนําสาขาแม่น ําโขงส่ ว นที คือ นําหมาน นําสาน
แม่นาโขงส่วนที คือ ห้วยนําปวน แม่นาเลยตอนล่าง แม่นาโขงส่ วนที คือ ห้วยนําโสม และนําโมง รวม
ํ ํ ํ
พืนที , . ตารางกิโลเมตร จากพืนทีจังหวัด , . ตารางกิโลเมตร
ในการบริ หารจัดการและพัฒนาลุ่มนําโขงในเขตพืนทีจังหวัดเลย ประเด็นปั ญหาสําคัญทีต้องหา
มาตรการและแนวทางแก้ไขปั ญหาเฉพาะหน้าและระยะยาว เพือไม่ให้สถานการณ์รุ นแรงมากขึ น ได้แก่
ปัญหาด้านอุทกภัย ปัญหาด้านการขาดแคลนนํา ปั ญหาด้านการจัดการสิ งแวดล้อม ปั ญหาด้านการบริ หาร
จัดการ การจัดลําดับความสําคัญของโครงการท้องถิน ประเด็นผลกระทบสําคัญต่ อชุมชนท้องถิน และ
แผนการปฏิบติการและงบประมาณเพือพัฒนาต่อไป
ั
วัตถุประสงค์
) เพือศึกษาภาพรวมของลุ่มนําทังในด้านอุปสงค์อุปทาน แนวทางแก้ไขในปัญหา และวิธีการ
จัดการทรัพยากรนําทีชัดเจนในลุ่มนําโขงพืนทีจังหวัดเลย
) เพือศึกษาการบริ หารจัดการทรัพยากรนํา การพัฒนาแหล่งนํา การป้ องกันและบรรเทาภัยทีเกิด
จากนํา และการบริ หารจัดการทรัพยากรนําอย่างยังยืนในลุ่มนําโขงพืนทีจังหวัดเลย
รูปแบบในการวิจย (Research Design)
ั
ในการศึกษาเรื องการบริ หารจัดการนําและพัฒนาลุ่มนําโขงแบบบูรณาการในพืนทีจังหวัดเลย เป็ น
การศึกษาเชิงสํารวจ และใช้วิธีเสาวนาเชิงปฏิบติการเพือระดมความคิดเห็น แลกเปลียนความคิดเห็นโดย
ั
วิธีก ารแบบเจาะจงในกลุ่มผูมีส่ว นได้เสี ย เพือเก็ บรวบรวมข้อมูลผสมผสานกับการศึกษาจากเอกสารที
้
เกียวข้อง

4. ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง กลุ่มผูมีส่วนได้เสีย เป็ นผูทีอาศัยอยู่ในเขตลุ่มนําโขง จังหวัดเลย กลุ่ม
้ ้
ตัว อย่า งเลือกแบบเจาะจง การวิ เคราะห์ข ้อมูล จากการเสาวนาเชิ ง ปฏิบัติ ก าร เพือระดมความคิ ด เห็ น
แลกเปลียนความคิดเห็นและศึกษาเอกสารทีเกียวข้อง
กิจกรรมภาคสนาม
การวิจยเชิงสํารวจในภาคสนามแบ่งออกเป็ น ส่วน ได้แก่
ั
) ศึกษาและวิเคราะห์ศกยภาพทรัพยากรนําในแต่ละลุ่มนําสาขาของลุ่มนําโขงในพืนทีจังหวัดเลย
ั
2) การเสาวนาเชิงปฏิบติการ เพือระดมความคิดเห็น แลกเปลียนความคิดเห็นเกียวกับแนวคิด
ั
ทิศทางในการพัฒนาการบริ หารจัดการนําและพัฒนาลุ่มนําโขงแบบบูรณาการในพืนทีจังหวัดเลย
ขอบเขตการวิจย ั
ในการศึกษาเรื องการบริ หารจัดการนําและพัฒนาลุ่มนําโขงแบบบูรณาการในพืนทีจังหวัดเลย ผูวิจย
้ ั
ได้ดาเนินการศึกษาครอบคลุมในเรื องต่างๆ ดังนี
ํ
) สํารวจรวบรวมข้อมูลพืนฐานด้านเศรษฐกิจ สังคม ข้อมูลแหล่งนําธรรมชาติ และแหล่งนําที
ก่อสร้างขึน ทังแหล่งนําผิวดิน และแหล่งนําใต้ดิน ตลอดจนสภาพปัญหาต่างๆ ทีเกิดขึนในพืนทีลุ่มนําและ
ข้อมูลอืนๆ ทีจําเป็ นในการบริ หารจัดการทรัพยากรนํา
) ศึกษาวิเคราะห์ศกยภาพทรัพยากรนําในแต่ละลุ่มนําสาขา พร้อมทังจําแนกศักยภาพทรัพยากรนํา
ั
ออกเป็ นโครงการส่วนทีได้พฒนาแล้ว และโครงการส่วนทีจะสามารถพัฒนาต่อไปให้สอดคล้องกับศักยภาพ
ั
ของทรัพยากรอืนทีเกียวข้องได้ เช่น ทีดิน ป่ าไม้ และสิ งแวดล้อม
) รวบรวมและวิเคราะห์ผลการศึกษาแผนงานโครงการทีดําเนินไว้โดยหน่วยงานต่างๆ และทําการ
สรุ ปผลการดําเนินงานทีผ่านมา
) ประสานการดําเนินงานโดยสอบถามและรับฟังความคิดเห็นเกียวกับสภาพปัญหา ความต้องการ
แนวทางการบริ หารจัดการทรัพยากรนําร่ วมกับคณะอนุกรรมการบริ หารจัดการลุ่มนํา องค์กรท้องถิน
ประชาชนในพืนที และผูเ้ กียวข้องซึงมีส่วนได้เสียในพืนทีลุ่มนํา โดยการศึกษาเชิงสํารวจ และใช้วิธีเสาวนา
เชิงปฏิบติการเพือระดมความคิดเห็น แลกเปลียนความคิดเห็นโดยวิธีการแบบเจาะจงในกลุ่มผูมีส่วนได้เสีย
ั ้
เพือนําไปเป็ นแนวทางในการศึกษาในด้านต่างๆ เช่น แผนการพัฒนาแหล่งนํา แผนการบริ หารจัดการนํา
แผนการแก้ไขปัญหานําท่วม รวมทังแผนการอนุรักษ์และการแก้ไขปัญหาคุณภาพนํา

5. พืนทีในการวิจย ั
พืนทีลุ่มแม่นาโขงในเขตพืนทีจังหวัดเลย ซึงมีพนทีประมาณ , . ตารางกิโลเมตร เป็ นพืนทีที
ํ ื
อยูในเขตลุ่มนําโขง , . ตารางกิโลเมตร คิดเป็ นร้อยละ . ของพืนทีจังหวัด และคิดเป็ นร้อยละ .
่
ของพืนทีลุ่มแม่นาโขงจังหวัดเลยตังอยูในเขตลุ่มนําสาขาแม่นาโขง แบ่งออกเป็ น 3 ส่วน ดังนี
ํ ่ ํ
) ส่วนที คือ นําหมาน นําสาน
) แม่นาโขงส่วนที คือ ห้วยนําปวน แม่นาเลยตอนล่าง
ํ ํ
) แม่นาโขงส่วนที คือ ห้วยนําโสม และนําโมง
ํ
ซึงเป็ นลุ่มนําสาขาของลุ่มแม่นาโขง ขอบเขตการปกครองและทีตังของลุ่มนําสาขาในจังหวัด
ํ
สามารถแสดงได้ดงตาราง โดยมีสดส่วนพืนที จังหวัดในแต่ละลุ่มนําสาขา ดังนี
ั ั
ตาราง แสดงขอบเขตการปกครองและทีตังของลุ่มนําสาขาในจังหวัดเลย
รหัส พืนทีลุ่มนํา พืนทีจังหวัดเลยในลุ่มนําโขง สั ดส่ วน
ลุ่มนําสาขา
ลุ่มนํา ตร.กม. ไร่ ตร.กม. ไร่ พืนที
แม่นาโขงส่ วนที
ํ . , . . , . .
นําหมาน . , . . , . .
นําสาน . , . . , . .
แม่นาโขงส่ วนที
ํ . , . . , . .
ห้วยนําปวน , . , . , . , . .
แม่นาเลยตอนล่าง
ํ , . , , . , . , , . .
แม่นาโขงส่ วนที
ํ , . , , . , . , . .
ห้วยนําโสม , . , . . . .
นําโมง , . , , . . , . .
รวม , . , , . , . , , . .
ทีมา รายงานสรุ ปจังหวัดเลย
สภาพพืนทีและการแหล่งลุ่มนําสาขา
จังหวัดเลย ตังอยูในเขตลุ่มนําสาขาแม่นาโขงส่วนที คือ นําหมาน นําสาน แม่นาโขงส่ วนที คือ
่ ํ ํ
ห้วยนําปวน แม่นาเลยตอนล่าง แม่นาโขงส่ วนที คือ ห้วยนําโสม และนําโมง รวมพืนที , . ตร.กม.
ํ ํ
จากพืนทีทังจังหวัด , . ตร.กม. ขอบเขตการปกครองและทีตังของลุ่มนําสาขาในพืนทีจังหวัดเลย
สามารถ แสดงได้ดงตารางโดยมีสดส่วนพืนทีจังหวัดในแต่ละลุ่มนําสาขา
ั ั

6. ตาราง แสดงขอบเขตการปกครองและทีตังของลุ่มนําสาขาในจังหวัดเลย โดยมีสดส่วนพืนทีจังหวัด
ั
ในแต่ละลุ่มนําสาขา
พืนทีลุ่มนํา พืนทีจังหวัดเลยในลุ่มนําโขง
รหัสลุ่มนํา ลุ่มนําสาขา
ตร.กม. ไร่ ตร.กม. ไร่ ร้อยละ
แม่นาโขงส่ วนที
ํ . , . . , . .
นําหมาน . , . . , . .
นําสาน . , . . , . .
แม่นาโขงส่ วนที
ํ . , . . , . .
ห้วยนําปวน , . , . , . , . .
แม่นาเลยตอนล่าง
ํ , . , , . , . , , . .
แม่นาโขงส่ วนที
ํ , . , , . , . , . .
ห้วยนําโสม , . , . . . .
นําโมง , . , , . . , . .
รวม , . , , . , . , , . .
ทีมา : รายงานสรุ ปจังหวัดเลย
ชือภาพ : แผนทีจังหวัดเลย
ทีมา : รู ปภาพสําหรับ แผนทีจังหวัดเลย สื บค้นใน http://www.google.com

7. ประชากรและสภาพเศรษฐกิจ สังคม
ประชากร จากข้อมูลประชากรปี พ.ศ. ของกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย พบว่า ลุ่ม
นําสาขาทีอยูในจังหวัดเลย มีจานวนประชากรอาศัย รวม , คน โดยลุ่มนําสาขานําโมง มีจานวน
่ ํ ํ
ประชากร สูงสุด คือ , คน
สภาพเศรษฐกิจและสังคม
ในปี พ.ศ. จังหวัดเลย มีรายได้เฉลียต่อหัวของประชากรเท่ากับ , บาทต่อคนต่อปี
โดยรวมมีแนวโน้มในอนาคตทีดีขึนเป็ นไปในทิศทางเดียวกันกับภาวะเศรษฐกิจโดยรวมของประเทศ แต่ถา ้
เทียบจังหวัดทังหมดในลุ่มนําโขง (ตะวันออกเฉียงเหนือ) จังหวัดเลขมีเศรษฐกิจถือว่าอยูในเกณฑ์ปานกลาง
่
คือ อันดับที จาก จังหวัด
ทบทวนวรรณกรรม
จากการทบทวนวรรณกรรม สรุ ปได้ดงนี ั
แม่นาโขง มีความยาวประมาณ , กิโลเมตรจากแหล่งกําเนิดในทิเบตไหลผ่านประเทศจีน พม่า
ํ
สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ไทย กัมพูชา และเวียดนาม ลงสู่ทะเลตะวันออก ครอบคลุมบริ เวณ
ลุ่มนําถึง , ตารางกิโลเมตร แม่นาโขงเป็ นแม่นาทีมีความหลากหลายทางชีวภาพรองจากแม่นาอเม
ํ ํ ํ
ซอน และเป็ นลุ่มนําทีมีผลผลิตประมงนําจืดจากการจับปลาตามธรรมขาติมากทีสุดในโลก ประมาณ . ล้าน
ตันต่อปี (สืบค้นใน http://www. rcmekong.org) สภาพเศรษฐกิจและสังคม ประชากรของลุ่มแม่นาโขง การ
ํ
ดํารงชีวิต และความมันคงทางอาหารของประชากรในชนบทมีวิถีชีวิตพึงพาแหล่งนําตามธรรมชาติประชากร
มากกว่าร้อยละ มีการประกอบอาชีพและกิจกรรมทางเศรษฐกิจเกียวข้องกับทรัพยากรนําทําให้มีความ
อ่อนไหวต่อการเปลียนแปลง ของคุณภาพนํา ประชากรทียากจนจํานวนหลายล้านคนต้องพึงพาการประมง
ธรรมชาติเพือความมันคงทางอาหาร และรายได้
การพัฒนาและบริหารจัดการทรัพยากรนําในปัจจุบัน
. การนําทรัพยากรนํามาใช้ ค่าเฉลียการใช้นารายปี สําหรับภาคการเกษตร อุตสาหกรรม และการ
ํ
อุปโภคบริ โภคอืนๆ ในลุ่มแม่นาโขงตอนล่างเท่ากับ พันล้านลูกบาศก์เมตรหรื อร้อยละ ของปริ มาณนํา
ํ
รายปี ของ แม่นาโขง มีการผันนําย่อยๆ จากแม่นาโขงสายประธานบริ เวณตอนบนของสามเหลียมปากแม่นา
ํ ํ ํ
โขงในเวียดนาม และมีโครงการผันนําขนาดใหญ่ทีอยูในระหว่างการพิจารณา ปริ มาณนําทีเก็บกักในอ่างเก็บ
่
นํา ปัจจุบนมีปริ มาณน้อยกว่าร้อยละ ของค่าเฉลียปริ มาณการไหลรายปี ของแม่นาโขง ทําให้ไม่เพียงพอ
ั ํ
สําหรับการใช้นาของภาคส่วนต่างๆ ในระหว่างฤดูกาล ลุ่มแม่นาโขงยังมีปริ มาณการใช้นาใต้ดินน้อยยกเว้น
ํ ํ ํ
ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยและเวียดนาม ซึงปริ มาณนําผิวดินมีนอยในระหว่างฤดูแล้งจึงมี
้
การสูบนําใต้ดินขึนมาใช้ ทังนีศักยภาพในการพัฒนานําใต้ดินอย่างยังยืนต้องมีการประเมินอย่างระมัดระวัง
ภาคส่วนทีเกียวข้องกับการใช้นาภาคการเกษตรเป็ นภาคส่วนหลักทีใช้นาโดยเฉพาะในไทยและเวียดนาม
ํ ํ

8. ในขณะทีกัมพูชา และ สปป. ลาวมีการพัฒนาภาคการเกษตรน้อยกว่า โดยรวมแล้วพืนทีชลประทานใน
หน้าแล้ง มีประมาณ . ล้านไร่ ซึงน้อยกว่าร้อยละ ของพืนทีการเกษตรทังหมดของลุ่มแม่นาโขงตอนล่าง
ํ
( ล้านไร่ ) ระดับการขยายตัว ณ ปัจจุบนของการชลประทานถูกจํากัดโดยปริ มาณการไหลของนําในฤดูแล้ง
ั
ปริ มาณนําแม่นาโขงทีไหลในฤดูแล้งมาถึงสามเหลียมปากแม่นาในเวียดนามถูกใช้อย่างเต็มทีเพือเศรษฐกิจ
ํ ํ
การเกษตรและสังคม รวมถึงการป้ องกันการรุ กตัวของนําเค็ม ศักยภาพการผลิตไฟฟ้ าพลังนําของลุ่มแม่นา ํ
โขงตอนล่าง มีประมาณ , เมกะวัตต์ พัฒนาได้ประมาณร้อยละ จนถึงปัจจุบน การเดินเรื อมี
ั
ความสําคัญ แต่ส่วนใหญ่ ยังไม่ได้รับการพัฒนาอย่างบูรณาการกับการขนส่งด้านอืนๆ การบรรเทาอุทกภัย
ขนาดใหญ่ในลุ่มแม่นาโขงใช้ มาตรการขันต้นทีไม่ใช้โครงสร้าง มีโครงการพัฒนาทรัพยากรนําขนาดเล็ก
ํ
เพือการปรับปรุ งพืนทีชุ่มนําและส่งเสริ มการเพาะเลียงสัตว์นา ในขณะทีการท่องเทียวทางนํามีความสําคัญต่อ
ํ
รายได้ของประเทศและสร้างรายไดให้แก่ทองถิน ้
ชือภาพ : แม่นาโขง ณ เชียงคาน
ํ
ทีมา : แก่งคุดคู่ ตําบลเชียงคาน อําเภอเชียงคาน จังหวัดเลย
. สถานการณ์ล่มนํา จากการเฝ้ าติดตามบ่งชีให้เห็นการปรับตัวของแม่นาต่อแรงกดดันต่าง ๆ ทีก่อ
ุ ํ
ขึนโดยมนุษย์ ระบบการไหลของแม่นาโดยส่วนใหญ่ยงเป็ นไปตามธรรมชาติ แม้ว่าเขือนในลุ่มนําสาขามี
ํ ั
ผลกระทบต่อแม่นาโขง สายประธานบางจุด คุณภาพนําโดยรวมจัดว่าดี ยกเว้นบริ เวณสามเหลียมปากแม่นา
ํ ํ
และในบางพืนทีทีมีการพัฒนาสูง แม่นาโขงบริ เวณทีมีระดับสารอาหารในนําสูงเป็ นปัญหาทีน่ากังวล การ
ํ
ไหลท่วมของแม่นาตามฤดูกาล ช่วยเพิมความอุดมสมบูรณ์ดานการประมง ถึงแม้จะมีการรายงานการลดลง
ํ ้
ของผลผลิตด้านประมง อย่างไรก็ตามสถานการณ์ของป่ าไม้ในลุ่มนําไม่ดีนก เนืองจากความต้องการไม้และ
ั
ทีดินเพิมขึนทําให้เกิดการตัดไม้ทาลายป่ า ส่งผลให้สภาพดินทีเสือมโทรม สัตว์ในลุ่มนํา ชนิดอยูใน
ํ ่
สภาวะใกล้สูญพันธุขนวิกฤต ชนิดใกล้สูญพันธุและ ชนิดมีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์ โดยมีสาเหตุจากการ
ั ์
พัฒนาอย่างรวดเร็ วส่งผลต่อการเปลียนแปลงทีอยูอาศัยของสัตว์ และกลไกอันจําเป็ นทีก่อให้เกิดความยังยืน
่

9. ของระบบนิเวศทีมีผลิตภาพสูง
. การบริหารจัดการนํา การบริ หารจัดการนําในลุ่มแม่นาโขงตอนล่างเป็ นการผสมผสานรู ปแบบ
ํ
ของ ความร่ วมมือและประสานงานในระดับลุ่มนํา โดยมี MRC อํานวยความสะดวกในระดับภูมิภาค และ มี
กลไก การบริ หารจัดการนําภายในประเทศภาคีสมาชิก สะท้อนอํานาจอธิปไตย ขนบธรรมเนียม และระบบ
บริ หาร ของแต่ละประเทศ MRC ทําหน้าทีเป็ นหน่วยประสานงานหลักสําหรับความร่ วมมือช่วยให้บรรลุ
เป้ าหมายของลุ่มนําในระดับภูมภาค โดยทําหน้าทีให้บริ การข้อมูล ให้คาแนะนําทางวิชาการ และเป็ นตัวกลาง
ิ ํ
ในการเจรจา ประเทศภาคีสมาชิกได้นาหลักการบริ หารจัดการนําแบบบูรณาการมาประยุกต์ใช้ให้เหมาะสม
ํ
กับประเทศ โดยมีคาแถลงทีชัดเจนด้านนโยบายนําของประเทศและยุทธศาสตร์ทีสนับสนุน มีกรอบข้อบังคับ
ํ
และสถาบัน ทีเข้มแข็ง มีหน่วยงานภายในประเทศรับผิดชอบการบริ หารจัดการนํา กฎหมายด้านทรัพยากรนํา
ได้รับการ ปรับปรุ งให้ทนสมัย ปัจจุบนประเทศภาคีสมาชิกมีการจัดตังองค์กร คณะกรรมการลุ่มนําเพือการมี
ั ั
ส่วนร่ วม ด้านการบริ หารจัดการนําในระดับลุ่มนําและระดับท้องถิน
ชือภาพ : เรื องฝายนําปวน
ทีมา : บ้านวังแท่น ตําบลนําปวน อําเภอวังสะพุง จังหวัดเลย
ชือภาพ : การเลียงปลาในกระชัง
ทีมา : แม่นาเลย ตําบลศรี สองรัก อําเภอเมือง จังหวัดเลย
ํ

10. สรุปผลการวิจยและข้ อเสนอแนะ
ั
ผูวิจยได้นาข้อมูลเอกสารและข้อมูลภาคสนามทีได้มาจากการเสาวนาและการสังเกตนํามาตรวจสอบ
้ ั ํ
ความถูกต้องและจัดหมวดหมู่ แยกเป็ นประเด็นต่างๆ ทีพบโดยวิธีการวิเคราะห์เนือหา ตามประเด็นทีค้นพบ
และและนํามาพรรณนาเชิงอุปนัย โดยสรุ ปประเด็นปัญหาสําคัญลุ่มนําในเขตพืนทีจังหวัดเลย ทีต้องหา
มาตรการและแนวทางแก้ไข เพือแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า และการแก้ไข ในระยะยาวไม่ให้สถานการณ์รุนแรง
มากขึน ดังนี
. ปัญหาด้ านอุทกภัย
สภาพการเกิดอุทกภัย สาเหตุของนําท่วมในพืนทีลุ่มนําโขง ในเขตพืนทีจังหวัดเลย เนืองจากอิทธิพล
ของลมมรสุมทําให้มีปริ มาณฝนตกมากกว่าจังหวัดอืนๆ ระดับนําในแม่นาโขง แม่นาเลยสูงในฤดูฝนเอ่อล้น
ํ ํ
ตลิงเข้าท่วมพืนทีทีอยูริมแม่นาโขง แม่นาเลย เป็ นต้น และจากสภาพทางกายภาพในลุ่มนํา เช่น พืนทีป่ าต้นนํา
่ ํ ํ
ถูกทําลาย การขาดแคลนแหล่งนําขนาดใหญ่ในพืนทีลุ่มนํา การปลูกไม้เชิงเดียว เช่น ยางพารา ทําให้
ประสิทธิภาพของระบบระบายนําไม่เพียงพอ เนืองจากตืนเขิน หรื อถูกบุกรุ ก มีการก่อสร้างสิงกีดขวางทางนํา
การเปลียนแปลงสภาพการใช้ทีดิน เป็ นต้น
แนวทางการแก้ไขปัญหา
) ปัญหาด้านอุทกภัย
สําหรับปัญหาด้านอุทกภัยบริ เวณจังหวัดเลย มีลกษณะเป็ นแบบนําป่ าไหลหลากลงมาจากต้นนํา
ั
และ นําท่วมในขณะทีเกิดอุทกภัยจะมีปริ มาณมากกว่าความจุของลํานําทําให้ไหลเอ่อล้นตลิงทังสองฝังของ
ลํานําทีมีลกษณะคดเคียว และมีตะกอนตกจมมากหรื อมีสิงกีดขวางทางนํา การแก้ไขทีดําเนินการโดย
ั
หน่วยงานต่างๆ
- การขุดลอกลํานํา
- มีแผนงานทําทางเบียงอ้อมชุมชนในทีลุ่ม
- ปรับปรุ งสิงกีดขวางทางนํา เช่น ฝายและประตู ขนาดเล็กให้มีขนาดของช่องทางผ่านของนํามี
ขนาด ไม่นอยกว่าความจุของลํานําและมีธรณี ประตูระบายใกล้เคียงกับท้องลํานําธรรมชาติ
้
. ปัญหาด้ านการขาดแคลนนํา
สภาพการเกิดภัยแล้ง บริ เวณจังหวัดเลยมีปริ มาณฝนเฉลียผันแปรระหว่าง - , มม./ปี การ
ขาดแคลนนําเนืองมาจากแหล่งนําต้นทุนไม่เพียงพอ ไม่มีอางเก็บนําในบริ เวณต้นนําเนืองจากเป็ นพืนทีป่ าไม้
่
บางลํานําไม่มีนาไหลตลอดทังปี
ํ
การแก้ไขทีดําเนินการโดยหน่วยงานต่างๆ
- เจาะบ่อนําบาดาล
- ก่อสร้างอ่างเก็บนําในพืนทีสามารถ ดําเนินการได้
- ก่อสร้างฝายในลํานําเพือเก็บนําในลํานํา
- ก่อสร้างระบบประปาหมู่บาน แนวทางแก้ไขจัดไว้ในแผนรวม
้
แนวทางการแก้ไขปัญหา

11. - ก่อสร้างอ่างเก็บนําบริ เวณต้นนําถึงแม้จะเป็ นเขตป่ าไม้
- ก่อสร้างอ่างเก็บนําในพืนทีต้นนํา
- ก่อสร้าง / ปรับปรุ ง ประตูระบายนํากลางลํานําสายหลักให้สามารถระบายนําได้สะดวกและ
สามารถ เก็บกักนําได้ในลํานํา
3. ปัญหาด้ านการจัดการสิงแวดล้อม
) คุณภาพนําในลํานําสายใหญ่ทีสําคัญ คุณภาพนําส่วนใหญ่ยงอยูในอยูในเกณฑ์ทีดี
ั ่ ่
) คุณภาพนําลํานําสายเล็ก เริ มมีคุณภาพเสือมโทรม โดยเฉพาะลํานําทีอยูใกล้แหล่งกําเนิด
่
มลพิษแหล่งใหญ่ๆ ได้แก่ เหมืองแร่ แหล่งมลพิษจากชุมชน สถานท่องเทียว โรงงานอุตสาหกรรม การปศุ
สัตว์และ สถานทีกําจัดมูลฝอยภายในลุ่มนําสาขา
) การใช้สารเคมีในการเกษตรมากขึน ทําให้มีการปนเปื อนในแหล่งนําผิวดิน ควรมีมาตรการ
ตรวจสอบและติดตามเป็ นระยะฯ
) การบําบัดนําเสียชุมชนขนาดใหญ่ และแหล่งท่องเทียวทีสําคัญ ควรมีมาตรการจูงใจในการ
บําบัดนําเสียเบืองด้น เพือลดภาระในการบําบัดนําเสีย
ปัญหาคุณภาพของนํา แนวทางในการแก้ไข
- บังคับใช้กฎหมายอย่างเคร่ งครัด
- ติดตามเฝ้ าระวังคุณภาพนํา
- ก่อสร้างระบบบําบัดนําเสีย
- ควบคุมจํานวนผูประกอบการเลียงปลา/กุง
้ ้
- ส่งเสริ มการใช้เทคโนโลยีทีสะอาด
4. ปัญหาด้ านการบริหารจัดการ
ปัญหาด้านการบริ หารจัดการไม่สามารถพิจารณาเฉพาะภายในพืนทีลุ่มนําใดลุ่มนําหนึงเท่านัน
เนืองจากการบริ หารจัดการภายในพืนทีลุ่มนําหลายประเด็นขึนอยูกบการบริ หารจัดการของประเทศ ซึงสรุ ป
่ ั
ได้ดงนี
ั
) นโยบายและแผนหลักการจัดการทรัพยากรนําของรัฐ แต่ละสมัยไม่มีความชัดเจน และไม่
ครอบคลุมในทุกด้านทีเกียวข้องกัน ขาดความต่อเนือง การจัดทํานโยบายและแผนด้านการจัดการทรัพยากร
นําจํากัดอยูในวงแคบ ไม่มการดําเนินการแบบองค์รวมและพิจารณาในทุกด้านทีเกียวข้องกัน
่ ี
) องค์การบริ หารจัดการทรัพยากรนํามีหน่วยงานทีเกียวข้องหลายหน่วยงาน ขาดเอกภาพและ
การ บริ หารจัดการร่ วมกันแบบบูรณาการ ไม่มีหน่วยงานใดรับผิดชอบกําหนดทิศทางการบริ หารจัดการให้
เป็ น เอกสาร และมีกรอบแผนทีชัดเจน
) คณะอนุกรรมการลุ่มนําและคณะทํางานในระดับต่างๆ ขาดงบประมาณสนับสนุนการบริ หาร
จัดการนําทีเพียงพอ และขาดประสบการณ์และความรู้ความเข้าใจในการบริ หารจัดการทรัพยากรนํา
) ผูใช้นาในกิจกรรมต่างๆ ยังขาดจิตสํานึกในการใช้นาอย่างประหยัด ขาดวินยของผูใช้นาอย่าง
้ ํ ํ ั ้ ํ
ถูกต้อง รวมทังไม่รู้จกอนุรักษ์นาทีถูกวิธีดวย เป็ นสาเหตุสาคัญด้านหนึงซึงทําให้นาไม่พอใช้
ั ํ ้ ํ ํ

12. ) ผูใช้นาโดยเฉพาะเกษตรกรขาดความรู้ ทังในเรื องการใช้นาอย่างมีประสิทธิภาพ การลด
้ ํ ํ
มลพิษ การจัดการของเสีย ฯลฯ
) ปัญหาด้านงบประมาณ ในการจัดทํางบประมาณของประเทศ เป็ นไปในลักษณะของการ
จัดสรร งบประมาณรายกระทรวง ทบวง กรม ซึงเป็ นการพิจารณางบประมาณ โดยยึดพืนฐานจากงบประมาณ
เดิมทีมี แต่ละหน่วยงานเคยได้รับในปี ทีผ่านมา และตามทีหน่วยงานเสนอขอโดยขาดการพิจารณาด้วยปัญหา
ในภาพรวมของประเทศ โดยเฉพาะด้านการจัดการทรัพยากรนํา ซึงมีหน่วยงานดําเนินการจํานวนมากใน
หลาย กระทรวง ทําให้การประสานงานหรื อไม่ประสานแผนปฏิบติการอย่างจริ งจัง ทําให้การแก้ไขปัญหา
ั
เป็ นไป อย่างไม่สมบูรณ์ในแต่ละพืนที หรื อปัญหาบางอย่างไม่ได้รับการแก้ไขอย่างจริ งจัง เพราะงบประมาณ
มีการ กระจายมาก
) ปัญหาด้านกฎหมาย เนืองจากบทบัญญัติของกฎหมายทีเกียวข้องกับการใช้และอนุรักษ์
ทรัพยากรนํามีอยูอย่างกระจัดกระจาย จึงทําให้เกิดปัญหาและอุปสรรคทางกฎหมายเป็ นเหตุให้การจัดการ
่
ทรัพยากรนํา ไม่บรรลุความสําเร็ จตามเป้ าหมายเท่าทีควร
) การใช้กฎหมายพระราชบัญญัติและข้อกําหนดต่างๆ ไม่สามารถบังคับใช้กฎหมาย ข้อกําหนด
มาตรการ และนโยบายการพัฒนาพืนทีตามทีผังเมืองกําหนดไว้ได้อย่างจริ งจัง ประกอบกับการบังคับใช้ผง ั
เมืองไม่ทนต่อสภาวการณ์ทีเปลียนแปลงไป ทําให้ไม่สามารถแก้ไขปัญหาทีเกิดขึนได้ รวมทังกฎหมายด้าน
ั
สิ งแวดล้อมและกฎหมายอืนๆ ทีเกียวข้องทําให้การบังคับใช้กฎหมายไม่มีประสิทธิภาพ
) ขาดการจัดระเบียบและการกําหนดเขตการใช้ทีดินประเภทต่างๆ (Zoning) ทีชัดเจนเพือ
กําหนด กรอบการเจริ ญเติบโตทีเหมาะสม ทังพืนทีอยูอาศัย พืนทีเกษตรกรรม พืนทีอุตสาหกรรม พืนที
่
อนุรักษ์ ส่งผลให้เกิดปัญหาการจราจร ปัญหามลภาวะจากโรงงานอุตสาหกรรม ปัญหานําท่วม ปัญหา
สิ งแวดล้อมเสือมโทรม ปัญหาทรัพยากรธรรมชาติ และสิ งแวดล้อม
) ขาดการวางแผนและการพัฒนาพืนทีอย่างบูรณาการ การพัฒนาทีผ่านมาขาดการบูรณาการ
แบบ องค์รวม ทังความร่ วมมือและการประสานงานระหว่างหน่วยงานทีเกียวข้องกับการพัฒนารวมทังกลุ่ม
จังหวัดในแต่ละพืนที เนืองจากในแต่ละพืนทีคํานึงถึงผลประโยชน์ของตนเอง ทําให้การพัฒนาโดยองค์รวม
ขาดความ เชือมโยงและไม่เป็ นไปในทิศทางเดียวกัน
) กระบวนการจัดการทีไม่มีประสิทธิภาพของหน่วยงานต่างๆ ทีขาดองค์กรหลักในการ
กําหนด และประสานงานเพือให้มีการแก้ไขปัญหาแบบบูรณาการ เช่น การจัดสรรนําและการจัดหานําเพือ
แก้ปัญหา ภัยแล้ง การแก้ปัญหาอุทกภัยและปัญหานําเสีย เป็ นต้น
) สิทธิการใช้นาและแหล่งนําต้นทุนของกิจกรรมต่างๆ ในลุ่มนํายังไม่มีการกําหนดอย่าง
ํ
ชัดเจนในภาคปฏิบติ ซึงกลุ่มผูใช้นารายย่อย ได้แก่ เกษตรกรและชาวบ้านในพืนทีนอกเขตเทศบาล มักถูกเอา
ั ้ ํ
รัดเอาเปรี ยบจากกลุ่มผูใช้นาในเขตชุมชนเทศบาลต่างๆ รวมถึงโรงงานอุตสาหกรรมทีสามารถเข้าถึงผูมี
้ ํ ้
อํานาจตัดสินใจในการจ่ายนําได้ดีกว่า ในขณะทีนําต้นทุนมีจานวนจํากัดและการพัฒนาแหล่งนําเพือการ
ํ
ประปาและ อุตสาหกรรมทีมีแนวโน้มขยายตัวมากขึนซึงจะมีความสําคัญมากยิงขึน ตามนโยบายเร่ งการ
เจริ ญเติบโตของ ผลิตภัณฑ์มวลรวมประชาชาติ โดยภาคอุตสาหกรรมจะมีนาหนักในการตอบสนองนโยบาย
ํ

13. ดังกล่าวของภาครัฐสูงกว่า ซึงอาจทําให้การพัฒนาแหล่งนําหรื อการจัดสรรนําเพือการเกษตรถูกลด
ความสําคัญลงจากการตัดสินใจในระดับท้องถิน
) ระบบการจัดทําฐานข้อมูลและการจัดสรรนํายังไม่ทนสมัยเพียงพอ ทําให้ยากต่อการบริ หาร
ั
จัดการนําได้อย่างเหมาะสม เช่น การวางแผนส่งนําให้แก่เกษตรกรจะใช้วิธีการประมาณการ ซึงไม่เหมาะสม
ต่อสภาพการเพาะปลูกจริ งทีมีการเปลียนแปลงไปจากแผนการเพาะปลูกทีจัดทําไว้ล่วงหน้า มีผลให้การส่งนํา
ขาดความเทียงตรง
) ขาดการรวมกลุ่มของผูใช้นา เนืองจากผูใช้นาหลายพืนทีขาดความเข้มแข็ง เกษตรกรบาง
้ ํ ้ ํ
พืนทีไม่มีกรรมสิทธิในทีดิน ต้องเช่าทีดินเพือทําการเกษตร
) ขาดเครื องมือในการติดตามตรวจสอบ เช่น ขาดเครื องมือตรวจวัดปริ มาณนําทีจ่ายไปขังจุด
ต่างๆ ของโครงการชลประทาน ทําให้ขาดข้อมูลสําคัญในการตัดสินใจบริ หารจัดการนํา ระบบการจัดการ
และ ควบคุมปริ มาณนําจ่ายทําได้ยาก ส่งผลให้ประสิทธิภาพการใช้นาชลประทานอยูในเกณฑ์ตา
ํ ่ ํ
. การจัดลําดับความสําคัญของโครงการท้องถิน
โครงการระดับท้องถินเป็ นโครงการทีเมือพัฒนาแล้วจะสามารถแก้ไขปัญหา หรื อมีพนทีรับ
ื
ประโยชน์ หรื อมีผลกระทบจากโครงการในระดับหมู่บานหรื อตําบล ซึงส่วนใหญ่เป็ นโครงการขนาดเล็ก
้
งบประมาณแต่ละโครงการค่อนข้างตํา โครงการระดับท้องถินส่วนใหญ่เป็ นโครงการทีท้องถินเสนอจากการ
ประชุมกลุ่มย่อย ซึงผ่านการคัดกรองโดยทีปรึ กษาแล้ว นอกจากนี ยังรวมถึงโครงการของหน่วยงานต่างๆ ที
วางแผนไว้ และทีบริ ษททีปรึ กษาเสนอเพิมเติม โครงการระดับท้องถินประกอบด้วยโครงการทีแก้ไขปัญหา
ั
ด้านการจัดการต้นนํา เช่น การฟื นฟูพนทีป่ าไม้ตนนํา การอนุรักษ์ระบบนิเวศป่ าไม้ การก่อสร้างฝายต้นนํา
ื ้
หรื อ ฝายแม้ว (Check dam) การอนุรักษ์ระบบนิเวศดิน และการปลูกหญ้าแฝก เป็ นต้น โครงการทีแก้ไข
ปัญหา ด้านการจัดการกลางนํา เช่น การปรับปรุ งแหล่งนําธรรมชาติ (ขุดลอก คูคลอง หนองบึง) การเจาะบ่อ
บาดาล บ่อนําตืน การก่อสร้างเขือนเก็บกักนํา ฝายทดนํา ระบบประปา เป็ นต้น โครงการทีแก้ไขปัญหาด้าน
การจัดการท้ายนํา เช่น การแก้ไขปัญหานําเสียชุมชน การก่อสร้างและพืนฟูระบบบําบัดนําเสีย การกําจัดของ
เสีย ขยะ การอนุรักษ์ฟืนฟูและปลูกป่ าชายเลน เป็ นต้น และโครงการทีแก้ไขปัญหาด้านการบริ หารจัดการ
เช่น การอบรมให้ความรู้แก่ประชาชนในการบริ หารจัดการนํา การจัดอบรมเสริ มสร้างขีดความสามารถการ
จัดการ แผนและนโยบาย การจัดตังกลุ่มหรื อองค์กรการมีส่วนร่ วม การประชาสัมพันธ์ เป็ นต้น
การจัดทําแผนปฏิบติการของโครงการระดับท้องถิน จะจัดตามคะแนนความสําคัญของโครงการ
ั
ตาม เกณฑ์ในการพิจารณา ด้าน คือ ( ) ความสอดคล้องกับยุทธศาสตร์การพัฒนา ( ) ความต้องการในการ
แก้ไขปัญหา ( ) ความพร้อมของโครงการจากขันตอนการดําเนินงาน ( ) ความเหมาะสมระดับการใช้
เทคโนโลยี ( ) การมีส่วนร่ วมของประชาชนในการดําเนินโครงการ ( ) ผลประโยชน์ทีเกิดขึนของโครงการ
( ) ผลกระทบด้านป่ าไม้ ( ) ผลกระทบด้านชันคุณภาพลุ่มนํา ( ) ด้านเศรษฐศาสตร์ โดยพิจารณาร่ วมกับ
นโยบายของภาครัฐ ผลการวิเคราะห์ระบบแหล่งนํา และระดับความต้องการโครงการของประชาชน ดังนี
) นโยบายของภาครัฐ เช่น ให้มีนาอุปโภคบริ โภคเพียงพอทุกหมู่บาน ภายในปี งบประมาณ
ํ ้
เป็ นต้น ก็จะจัดทําแผนปฏิบติการให้เป็ นไปตามนโยบายของภาครัฐ
ั

14. ) โครงการพัฒนาแหล่งนําระดับท้องถินประเภทก่อสร้างฝายหรื อสถานีสูบนําด้วยไฟฟ้ าหรื อขยาย
สถานีสูบนําด้วยไฟฟ้ า ได้พจารณาประกอบกับความเหมาะสมของการพัฒนาโครงการจากผลการวิเคราะห์
ิ
ระบบแหล่งนํา (เช่นเดียวกับโครงการระดับลุ่มนํา) ทังนีคณะอนุกรรมการลุ่มนําและคณะทํางานระดับต่างๆ
จะต้องพิจารณาคัดเลือกโครงการให้เหมาะสมอีกครังก่อนการอนุมติงบประมาณแต่ละปี
ั
) ความต้องการของประชาชนซึงรับฟังจากการประชุมกลุ่มย่อย
. ประเด็นผลกระทบสําคัญต่อชุมชนท้ องถิน
ประเด็นผลกระทบสําคัญต่อชุมชนท้องถินหากสร้างเขือน เขือนบนแม่นาโขงสายหลักผลกระทบ
ํ
ทางด้านสิงแวดล้อม เกตษรกรรม การประมง วิถีชุมชนลุ่มนํา ชีววิทยา รวมทังวัฒนธรรม ดังนี (โครงการ
ฟื นฟูนิเวศในภูมภาคแม่นาโขง, มกราคม .)
ิ ํ
) โครงการพัฒนาเขือนไฟฟ้ าพลังนําบนแม่นาโขงสายหลักอาจจะส่งผลกระทบด้านลบอย่างเห็นได้
ํ
ชัดต่อภาคประมงและภาคเกษตรกรรม
. ในระยะสันถึงระยะกลาง ปัญหาความยากจนจะถูกทําให้เลวร้ายลงไปอีกจากทุกโครงการ สร้าง
เขือนบนแม่นาโขงสายหลัก โดยเฉพาะกลุ่มคนยากจนในชนบทและเมืองทีอยูริมนํา
ํ ่
. การสูญเสียความหลากหลายทางชีววิทยาในลุ่มนําโขงตอนล่างจะเป็ นการสูญเสียระดับโลก
อย่างถาวรซึงไม่สามารถทดแทนได้ซึงการสูญเสียดังกล่าวไม่สามารถทดแทนเป็ นตัวเงินได้
. การสร้างช่องทางผ่านสําหรับปลาเพือการบรรเทาปัญหาสําหรับเขือนบนแม่นาโขงสายหลัก
ํ
ไม่ใช่ตวเลือกทีอยูในหลักความจริ ง
ั ่
. โครงการผลิตกระแสไฟฟ้ าพลังนําจากการสร้างเขือนแม่นาโขงสายหลักอาจเพิมความไม่ เสมอ
ํ
ภาคมากขึนในประเทศลุ่มนําโขงตอนล่าง ผลประโยชน์จากไฟฟ้ าจะตกอยูกบผูใช้ไฟฟ้ าทีใช้สายส่งไฟฟ้ า
่ ั ้
ระดับชาติ นักลงทุนพัฒนาโครงการ เจ้าของเงินทุน และรัฐบาลของประเทศเจ้าของโครงการ ในขณะที
ค่าเสียหายส่วนใหญ่จะตกไปอยูกบชุมชนริ มแม่นาโขงทียากจนและทีจะได้รับผลกระทบ
่ ั ํ
. ผูคนประมาณ . ล้านคน ทํางานและใช้ชีวิตอยูภายในรัศมี กิโลเมตรของแม่นาโขงตอนล่าง
้ ่ ํ
อาจจะไต้รับผลกระทบทังทางตรงและทางอ้อม
. แผนการปฏิบัตการและงบประมาณ
ิ
แผนรวมการบริหารจัดการทรัพยากรนํา เป็ นแผนงานโครงการทังมาตรการไม่ใช้สิงก่อสร้างและ
มาตรการใช้สิงก่อสร้าง เพือพัฒนาและแก้ไขปัญหาด้านทรัพยากรนําแม่ทรัพยากรทีเกียวข้องตามเป้ าหมายที
วางไว้ โดยแบ่งแผนรวมฯ ตามขนาดโครงการ พืนทีรับประโยชน์ และผลกระทบจากโครงการ ออกเป็ น
ระดับ คือ โครงการระดับลุ่มนํา และโครงการระดับท้องถิน
โครงการระดับลุ่มนํา เป็ นโครงการทีเมือพัฒนาแล้วจะสามารถแก้ไขปัญหาและมีพนทีได้รับ
ื
ประโยชน์หรื อเกียวข้องกับประชาชนจํานวนมากในระดับอําเภอ ระดับจังหวัด หรื ออยูระดับลุ่มนํา เป็ น
่

15. โครงการขนาดใหญ่หรื อขนาดกลาง งบประมาณแต่ละโครงการค่อนข้างสูง ซึงส่วนใหญ่จะเป็ นโครงการที
หน่วยงานต่างๆ ได้วางไว้ โดยโครงการระดับลุ่มนําหลักจะ เกียวข้องกับประชาชนดังแต่ ลุ่มนําสาขาขึนไป
ส่วนโครงการระดับลุ่มนําสาขา จะเกียวข้องกับประชาชนใน ระดับตังแต่ ตําบลขึนไป
โครงการระดับท้องถิน เป็ นโครงการทีเมือพัฒนาแล้วจะสามารถแก้ไขปัญหาและเกียวข้องกับ
ประชาชนในระดับหมู่บานหรื อระดับตําบล ซึงส่วนใหญ่เป็ นโครงการทีเสนอ โดยผูเ้ ข้าร่ วมประชุมกลุ่มย่อย
้
ได้แก่ ตัวแทนผูใช้นา ผูมีส่วนได้ส่วนเสียในพืนที คณะทํางานระดับอําเภอ ตําบล เป็ นต้น โครงการระดับ
้ ํ ้
ท้องถินนี จะช่วยแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าและปัญหาเร่ งด่วนของท้องถินได้
สรุป
สถานการณ์นาในลุ่มแม่นาโขงในเขตพืนทีจังหวัดเลย รวมทังปัญหาทีเกียวเนืองกับทรัพยากรนําที
ํ ํ
ได้กล่าวมา แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่าในการกําหนดวิธีการจัดการนําแบบบูรณาการ การดําเนินแผนงาน
และโครงการ ในการแก้ไขปัญหาการบริ หารจัดการนํานัน จําเป็ นจะต้องพิจารณาทังในระดับมหภาค คือ การ
ทําความตกลงและการจัดสรรผลประโยชน์เกียวกับนําในลุมนํา รวมทังประเทศเพือนบ้านทีเกียวข้อง เช่น
่
การทําความตกลงในการบริ หารและการใช้นาในแม่นาโขงซึงเป็ นแม่นานานาชาติ และขณะนี จีนได้
ํ ํ ํ
พัฒนาการก่อสร้างเขือนและการประมงในแม่นาโขงเป็ นจํานวนมาก ซึงส่งผลกระทบโดยตรงต่อไทย ลาว
ํ
กัมพูชา และเวียดนาม ส่วนในประเทศการวางแผนการพัฒนาเศรษฐกิจทังทางด้านอุตสาหกรรม
เกษตรกรรม และการบริ การ โดยเฉพาะอย่างยิงในการท่องเทียว จะต้องมีความสอดคล้องและประสานกัน
อย่างใกล้ชิดระหว่างหน่วยงานต่างๆ ทังภาครัฐและเอกชน เพือก่อให้เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผลใน
การบริ หารจัดการทรัพยากรนําอย่างยังยืน และเสริ มสร้างความเข้มแข็งให้แก่ชุมชนในท้องถินอย่างจริ งจัง
เอกสารอ้างอิง
โครงการฟื นฟูนิเวศน์ในภูมภาคแม่นาโขง(TERRA). เขือนไซยะบุรี : ข้ อเท็จจริงและข้ อวิพากษ์ วจารณ์.
ิ ํ ิ
มกราคม .
คณะทํางานเพือการวางแผนพัฒนาลุ่มนํา. คณะกรรมการลุมนําโขงภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. รายงานข้ อมูล
่
พืนทีลุ่มนําย่อย T( T Sub-area Profile ). ธันวาคม
ไพฑรู ย ์ ป้ องนารา. ความน่ าจะเป็ นในการบริหารจัดการนําเพือเกษตรกรไทย. เอกสารประกอบการประชุม
คณะกรรมการลุ่มนําโขง(ตะวันออกเฉียงเหนือ). ๕ เมษายน .
มนตรี จันทวงศ์. การศึกษาผลกระทบภาพรวมโครงการเขือนบนแม่นําโขงสายหลัก. เอกสารประกอบการ
ประชุมคณะกรรมการลุ่มนําโขง(ตะวันออกเฉียงเหนือ) ณ ห้องประชุมเทศบาลตําบลเชียงคาน.
มกราคม .
บริ ษท ชันยู คอนซัลแตนท์ส (ประเทศไทย) จํากัด บริ ษท แมคโคร คอนซัลแตนท์ จํากัด บริ ษท เทสโก้ จํากัด
ั ั ั
บริ ษท ไทยดีชีไอ จํากัด และบริ ษท เซ้าท์อิสท์เอเชียเทคโนโลยี จํากัด. โครงการจัดทําแผนรวม
ั ั
การบริหารจัดการทรัพยากรนําในพืนทีลุ่มนําโขง(ตะวันออกเฉียงเหนือ). เอกสาร
ประกอบการประชุมคณะกรรมการลุ่มนําโขง(ตะวันออกเฉียงเหนือ).

16. ส่วนประสานและบริ หารจัดการลุ่มนําโขงส่วนที สํานักงานทรัพยากรนําภาค กรมทรัพยากรนํา. เอกสาร
ประกอบการประชุมเชิงปฏิบตการเพือจัดทําแผนบริหารจัดการและพัฒนาลุ่มนําแบบบูรณา
ั ิ
การลุ่มนําโขง(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ)และแผนปฏิบัตการ ปี
ิ . ณ โรงแรมเลยพาเลซ
อําเภอเมือง จังหวัดเลย. กรกฎาคม .