SEISAN DEPREM VERİ ANALİZİ

M. C. Tapırdamaz, M. Ergin Sayfa 1 14.09.2006
TURDEP Projesi Eğitim Notu / 12-16 Eylül 2006
DEPREM VERİLERİNİN İŞLENMESİ
TURDEP Projesi Kapsamında Kurulan On-Line Deprem İstasyonlarından Gelen
Verilerin İşlenmesi
Hazırlayanlar
M.Cengiz Tapırdamaz
Mehmet Ergin
TÜBİTAK-MAM
Eylül, 2006

DEPREM İSTASYONUNUN KURULMASI
Bu bölümde, bir deprem istasyonunun kurulması hakkında bilgi verilecektir. Sırası ile yer seçimi,
sismometrelerin yerleştirilmesi, kayıtçıların yerleştirilmesi ve bunlar için gerekli alt yapılar
hakkında kısa bilgiler verilecektir. Bunun için, enstitümüzün 1992 yılından bu yana yaptığı
çalışmalar sonucu elde ettiği deneyimler esas alınacaktır.
İstasyon yeri seçimi
Kurulacak istasyonun çoğrafik konumu. Harita üzerinde yapılacak bir çalışma ile başlar. Daha
önceki deprem istasyonlarının harita üzerindeki dağılımları, fayların harita üzerindeki yerleri,
yerleşim yerlerine uzaklığı, ulaşım olanakları ve kurulacak deprem istasyon eğer bir ağın parçası
ise, ağın geometrisi göz önüne alınır.
Altyapı olanakları. Harita üzerinden seçilen yerlere gidilerek istasyonun kurulacağı yerdeki
olanakların incelenmesidir. Öncelikle kayıtçının konulacağı kapalı bir mekan olup olmadığına
bakılmaktadır. Eğer varsa, bu yapının çevresindeki gürültü kaynaklarının neler olduğu (yol, orman,
evlerin yoğunluğu, sanayi tesisleri, vb.) ve istasyon yerine olan uzaklıkları dikkate alınır. Elektrik
hattının bulunması her zaman olmasa da tercih sebeblerinden birisidir. Ayrıca kayıtcının uzaktan
kontrol edilmesi ve verilerin on-line alınması isteniyorsa, telefon hattının kolayca çekilebileceği
yerler de tercih edilen yerlerdir.
Jeoloji. Sensörün konulacağı yerde kaya ortam olması her zaman tercih sebebidir. Yumuşak
zeminlerde her zaman gürültü oranı fazla olacaktır.
Topografya. Deprem istasyonundan telemetri ya da radyo modem ile veri aktarımı düşünülüyorsa
özellikle önem kazanmaktadır. Antenlerin birbirini görmesi ve önünde herhangi bir engel olmaması
gerektiğinden, harita üzerinde özellikle yüksek ve önü açık tepe üstündeki yerler seçilmelidir.
Güvenlik. Yukarıda sayılan tüm şartlar yerine gelse bile, güvenlik problemi olan yerler genellikle
tercih edilmez. Bu nedenle istasyon yerleri genellikle kamu arazileri içerisinde ya da topluma
hizmet eden binalarda (su deposu, ilköğretim okulları, televizyon yansıtıcı binaları vb.)
seçilmektedir (Şekil 1).
Kullanılan Sismometreler
Tek bileşen jeofonlar. Enstitümüzde yapılacak sismik kırılma ya da yansıma çalışmalarında
kullanılmak üzere alınmışlardır. Geospace firması tarafından üretilen 4.5 Hz jeofonlardır (Şekil
2a).
Üç bileşen jeofonlar. Enstitümüzde yapılacak sismik kırılma ya da yansıma çalışmalarında
kullanılmak üzere alınmışlardır. Mark Product firması tarafından üretilen L28-3C model
jeofonlardır. Bunların frekansı da 4.5 Hz. dir (Şekil 2b).
Tek bileşen sismometreler. Enstitümüzde yapılacak hem sismik prospeksiyon hem de sismolojik
çalışmalarda kullanılmak üzere alınmış sensörlerdir. Bunlar da Mark Product firması tarafından
üretilen L4C model, 1Hz sismometrelerdir (Şekil 2c).

Şekil 1. YDBE tarafından kurulan deprem istasyonlarına örnekler. Şekillerde görüldüğü gibi genellikle yerleşimlerden
uzak kamu arazileri ya da binaları tercih edilmektedir.

Şekil 2. YDBE tarafından kullanılan sensörlerin görüntüsü. A) tek bileşen jeofon, B) üç bileşen jeofon, C) tek bileşen
sismometre, D)üç bileşen sismometre.
Üç bileşen sismometreler. Enstitümüzde yapılacak sismolojik çalışmalarda kullanılmak üzere
alınmış sensörlerdir. İki farklı firmanın ürünleri olan bu sismometrelerin özellikleri aşağıdaki
gibidir.
- Mark Product firması tarafından üretilen L4-3C model sismometreler. Bunların kesme
frekansı 1 Hz dir. 1992 yılından bu yana bu tip sismometreler kullanılmaktadır. Oldukça
dayanıklı ve arazi şartlarına karşı kullanımı kolay sensörlerdir (Şekil 2d).
- Güralp firması tarafından üretilen üç farklı modeldeki sismometre (Tablo 1) enstitümüz
tarafından 1999 yılından sonra kullanılmaya başlanmıştır. Bunlar geniş bantlı aktif istasyon
tipi sismometrelerdir. Kullanırlen özellikle yüksek voltaj oynamalarından ve şoklardan
korunmasını sağlayacak alt yapı olmalıdır.

Tablo 1. Enstitümüzde kullanılan Güralp sismometrelerin özellikleri
CMG-40T CMG-3ESP CMG-3TD
İçerisinde sayısallaştırıcı yok.
Düşük güç tüketimi- 38mA (12V DC).
Elektronik gürültü seviyesi -172 dB.
Max. Çıkış voltajı – 20V (+/-10V).
Çıkış bantgenişliği 10s – 100Hz.
Çıkış duyarlılığı 2x1000 V/m/s.
Çalışma sıcaklığı -10 /+75 O
C.
İçerisinde sayısallaştırıcı var
Dinamik aralığı >140 dB.
C.
Uzaktan erişim ile kontrol edilebilir.
İçerisinde sayısallaştırıcı var
Dijital özelliklere sahip
Dinamik aralığı >140 dB.
C.
Uzaktan erişim ile tüm özellikleri
kontrol edilebilir.
Sismometrelerin Yerleştirilmesi
Bir önceki bölümde anlatılan kriterler göz önüne alınarak seçilen yer eğer uygunsa, cihazların
istasyona yerleştirilmesine başlanır. Projenin amacı ve süresi, yerleştirilecek cihazlar için yapılacak
altyapının türünü belirleyecektir. Uzun süreli deprem çalışmalarında (1 yıldan fazla süreli) daha iyi
bir alt yapı toplanacak verinin daha sürekli ve sağlıklı olmasını sağlamaktadır. Kısa süreli artçı
deprem çalışmaları ve geçici deprem ağlarında (en fazla 12 ay ya da daha az süreli) ise daha önce de
bahsetdiğimiz gibi hazır altyapısı olan yerler (Şekil 1) bulup çalışmak hem ekonomik hem de
çalışmanın hızlı bir şekilde başlamasını sağlamaktadır.
Aşağıda alınan proje çerçevesinda yapılacak çalışmanın amacına göre sismometrelerin nasıl
yerleştirilmesi gerektiği konusu ele alınacaktır.
Tek bileşen sismometrelerin yerleştirilmesi. Bunun için eğer kaya ortam var ise direk bunun
üzerine, yoksa sağlam zemine ulaşana kadar (derinliği genellikle 50 ile 100cm değişen) en az 50cm
çapında bir çukur kazılır. Bunun tabanına en az 20cm kalınlığında bir beton atılır ve bu betona bir
plastik kova ya da geniş bir plastik boru sabitlenir (çapı 25cm ya da daha büyük olmalıdır). Plastik
kovanın içerisine gelen beton kısmı düzeçlenir ve kuruması için en az bir gün beklenir. Sismometre,
yerleştirilen plastik kova içerisine düzeçlenerek alçı ile tutturulur, kablosu kovada açılacak delikten
dışarı alınır ve üzeri kapak ile kapatılır. Daha sonra çukur dikkatli bir şekilde kapatılır ve üzeri
korumaya alınır. Sismometre kablosu yine zeminde açılacak bir kanal içerisinden kayıtcıya kadar
korumalı bir şekilde çekilir (Şekil 3).

Şekil 3. Tek bileşen sismometrelerin yerleştirilmesinin şematik gösterimi.
Üç bileşen sismometrelerin yerleştirilmesi. Yukarıda tek bileşen sismometrelerin yerleştirilmesi
için anlattığımız aşamaların aynısı uygulanır. Sadece üç bileşenli sismometrenin çapı büyük
olduğundan (20cm) çukur ve yerleştirilen kovanın buna göre seçilmesine dikkat edilmelidir (Şekil
3, 4).
Şekil 4. Üç bileşen sismometrelerin yerleştirilmesine bir örnek.
Geniş bantlı sismometrelerin yerleştirilmesi. Bu tür sismometrelerin kullanımı, sismolojik
çalışmalarda daha kaliteli veri toplanmasını sağladığından son yıllarda hızlı bir artış göstermektedir.
Yeni teknolojilerden de yararlanılarak boyutlarının ve duyarlılıklarının artması da tercih
edilmelerinde önemli bir faktördür.
Ancak bu tür sismometreler yerleştirilirken daha bir dikkat istemektedirler. Bu nedenle,
enstitümüzdeki geniş bantlı sismometreler yerleştirilirken iki farklı yöntem kullanılmaktadır.
Birincisi, istasyon kurulacak yerde eğer korumalı bir yapı bulunuyorsa, sismometre doğrudan bu
yapının içerisine konulmaktadır. Sadece ısı değişikliklerine karşı izolasyonları yapılmaktadır.
İkinci seçenek ise, daha geniş bir kuyu kazdırılıp içerisine sismometrenin konacağı bir pilye inşa
edip ısı izolasyonunu da yaparak yerleştirilmesidir (Şekil 5). Ancak bu tür özel yapılar ciddi inşaat
maliyetleri getirmektedirler. Bu nedenle, çok özel durumlar dışında bu seçenek pek
kullanılmamaktadır. Fakat, yeni projelerin getirdiği yükümlülükler nedeni ile bu tür yapılara
önümüzdeki dönemlerde ihtiyaç olacağını düşünmekteyiz.

Şekil 5. Özel pilye yapılarak yerleştirilen geniş bantlı sismometrenin şematik görünümü.
Kullanılan Kayıtçı Sistemleri
Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsünde üç tip kayıtçı sistemi kullanılmaktadır.
MIDAS deprem kayıt cihazı. 1991 yılında Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsü tarafından imal edilen
ve 2000 yılına kadar kullanılan deprem kayıt sistemidir (Şekil 6). 2000 yılından sonra güncel
teknolojiye uyumsuzluğu ve yazılımların güncellenememesi nedeni ile üretilmesine son verilmiştir.
MIDAS deprem kayıt cihazları, kullanılan parametre dosyası ile programlanarak hem LTA/STA
algoritmasını kullanarak deprem olduğunda kayıt moduna girer veya parametre dosyasından
ayarlanarak sürekli kayıt alma modunda da çalışabilir. Kayıtçı 14 bit sayısallaştırma ayrımlılığına
sahiptir. Örnekleme aralığı saniyede 25, 50, 100 örnek alabilecek şekilde ayarlanabilir. Kazanç
ayarları ise cihaz içerisindeki kart üzerinden 1, 200, 400 ya da 1000 olarak değiştirilebilmektedir.
Bu sistem modem (dial-up modem) ile uzaktan kontrol edilebilmektedir ve istendiğinde içerisindeki
deprem kayıtları alınabilmektedir.
REFTEK deprem kayıt cihazları. 1992 yılından itibaren enstitümüzde artan deprem çalışmalarına
cevap verebilmek için değişik cihazlara ihtiyaç duyulmuştır. Bu amaçla Reftek firmasından ilk
etapda 10 adet olmak üzere günümüze kadar çok sayıda deprem kayıt cihazı satın alınmıştır. Firma
yıllar içinde güncel teknolojiyi izleyerek çok farklı özellikte kayıt sistemleri geliştirmiştir.
Çalışmalarımızın gerektirdiği özellikteki kayıt sistemleri uzun yıllar Reftek firmasından alınmış ve
başarı ile kullanılmıştır. Tablo 2’de Reftek firmasından alınan kayıt sistemlerinin teknik özellikleri
topluca verilmiştir.

Şekil 6. Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsü tarafından imal edilen MİDAS kayıtcısının önden görüntüsü.
Tablo 2. Enstitümüzde kullanılan Ref-Tek deprem kayıt sistemlerinin teknik özellikleri
Ref-Tek 72A-06 serisi
kayıtçılar
Ref-Tek 72A-07 serisi
kayıtçılar
Reftek 130 serisi kayıtçılar Reftek 125 (Texan) serisi
kayıtçılar
12V DC ile çalışabilme
16 bit sayısallaştırabime ayrımlılığına
sahip
10 farklı veri örnekleme seçeneği (10, 20,
25, 40, 50, 100, 200, 250, 500, 1000)
Kazanç değerleri 1 ile 8194 arasında
değişebilir
4.5 GB dahili disk kapasitesi
24 bit sayısallaştırabime ayrımlılığına sahip
25, 40, 50, 100, 200, 250, 500, 1000)
değişebilir
18 GB harici disk kapasitesi
24 bit sayısallaştırabime ayrımlılığına sahip
25, 40, 50, 100, 200, 250, 500, 1000)
değişebilir
2 GB Compact Flash karta depolama
Uzaktan kontrol edilebilir (Dial-up, ADSL,
Network, Uydu modem)
2x1.5V D pil ile çalışabilme
24 bit sayısallaştırabime ayrımlılığına
sahip
4, 5, 8, 10, 20, 25, 40, 50, 100, 125, 200,
250, 500, 1000)
değişebilir
128 MB RAM üzerine kayıt
Sismik kırılma, yansıma ve artçı deprem
çalışmaları gibi hızlı yer değiştirmeyi
gerektiren çalışmalar için geliştirilmiş.
Kayıtçıların Yerleştirilmesi
Sismometrelerden gelen sinyal kablolar vasıtası ile kayıtçılara gelir ve burada depolanır. Bu
kayıtçılar yerleştirildiğinde nasıl çalışaçağı programlanır ve üzerindeki disk dolana kadar
müdahaleye gerek kalmadan uzun süre çalışabilirler (Ekte parametre dosyası oluşturma örneği
verilmektedir). Bu nedenle, koyulan yerde ilgili kişiler dışındaki insanlardan uzak olması için daha
önce de bahsedildiği gibi, ya kullanılmayan kamu binalarında ya da kilitli çelik dolaplar içerisinde
muhafaza edilirler (Şekil 1). Kayıtçıların sağlıklı çalışması için aşağıdaki şartların sağlanması
gereklidir.
İyi bir güç kaynağı. Kullandığımız kayıtçıların hepsi 12V DC güç kaynağı ile çalışırlar. Bunun en
kolay yolu 220V AC voltajı 12V DC voltaja çeviren adaptörler kullanmaktır. Ancak, sistemlerin
sürekli çalışmasını istiyorsak elektrik kesilmelerine karşı da önlem alınmalıdır. Bunun için standart

otomobil aküleri kullanılmaktadır. Kayıtçı sistemi aküden çalıştırılır ve akü de şarj cihazı ile sürekli
doldurulur (Şekil 7A). Bu tip bir besleme kaynağı ile elektrik kesilmeleri olsa bile, diske kayıt
yapan kayıtçı sistemlerinde 3 güne kadar kesintisiz çalışması sağlanmış olur. Yeni nesil kompakt
flaş (CF) kartlara kayıt yapan sistemlerde ise bu süre 25 güne kadar çıkmaktadır. Uzun süreli
kesilmelerin olduğu istasyonlarda veri kaybını önlamak için tüm bunların yanı sıra güneş panelleri
de devreye sokulmaktadır.
220V AC elektrik hattı olmayan önemli yerlerde kurulacak deprem istasyonlarında ise sadece güneş
panelleri kullanılmaktadır (Şekil 7B). Diske kayıt yapan kayıtçıların kullanıldığı istasyonlarda en az
120W güneş paneli desteği gerekmektedir. Kış şartlarının uzun sürdüğü bölgelerde ise bunun en az
2x100W olması tercih edilmelidir. Güneş panellerinden en iyi verimi almak için, yerleştirme yönü
ve eğim açısı çok önemlidir. Daha önce yapılan çalışmalardan elde edilen verilere göre, panelleri
güneye bakacak şekilde ve ülkemizin bulunduğu enlemlerde “istasyon kurulan yerin enlemi+10o
”
eğim açısı ile yerleştirilmelidir (Tablo 3).
Şekil 7.A) 220V AC elektrik hattından, B) güneş paneli ile beslenen deprem kayıt cihazının şematik gösterimi.
Tablo 3. İstasyon kurulacak bölgenin enlem açısına göre güneş paneline verilecek eğim açısının bulunması.
Akülerin uzun süreli kullanımını sağlamak için, akü ile kayıtçı arasında LVD (Low Voltage
Dedector) kullanmak gereklidir (Şekil 7A,B). Kayıtcılar günümüzde 10V kadar düşen besleme
geriliminde de çalışacak şekilde üretilmektedir. Ancak, akülerin voltajları 11V altına düştüğünde
tekrar şarj edilip kullanılmaları zorlaşmaktadır. Standart bir kurşun-asitli otomobil aküsünün voltaj
miktarındaki azalma ile yüzde olarak şarj miktarı arasındaki ilişki Tablo 4’de verilmiştir. Görüldüğü
gibi, akü gerilimi 12V altına düştüğünde akünün boşaldığının işaretidir ve şarj edilmesi gereklidir.
Akü gerilimi 11V düştüğünde ise mutlaka yenisi ile değiştirilmelidir.
Yıldırım ve yüksek voltaj korumalarının yapılması. Sismoloji çalışmaları için üretilen tüm cihazlar
genellikle yüksek voltaja karşı korumalı yapılır. Ancak tüm bu önlemlere karşı, özellikle yıldırımlar
sebebi ile kayıtçılar bozulabilmektedir.
İstasyon kurulacak
yerin enlemi
Güneş panelinin
yatayla yaptığı açı
0-4o
10o
5-20o
Enlem+5o
21-45o
Enlem+10o
45-65o
Enlem+15o
65-75o
80o

Tablo 4. Kurşun –asitli bir akünün boştaki gerilim azalması ile yüzde şarj miktarı arasındaki ilişki.
Voltaj % Şarj
12.90 100
12.80 91
12.70 82
12.60 73
12.50 64
12.40 55
12.30 46
12.20 37
12.10 28
12.00 19
11.90 10
11.80 1
Deprem istasyonlarında elektrik hattı, telefon hattı gibi dışarıdan gelen uzun kablolar, yıldırımlar ile
oluşan yüksek voltaj boşalmalarını cihazlara taşımaktadırlar. Bu nedenle, istasyonun korunması için
iyi bir toprak hattı oluşturulmalı ve cihazlar bu toprak hattına bağlanmalıdır. Bunun yanında, özel
olarak yıldırımlardan korunmak için yapılan elemanlar da kullanılabilir.
GPS anteninin gökyüzünü rahatça görmesi sağlanmalı. Deprem kayıtçılarında en önemli
parametrelerden olan zaman bilgisinin uydudan alacak olan antenin gökyüzünü geniş bir açı ile
görecek şekilde yerleştirilmesi gereklidir. GPS anteni çevresinde yüksek binalar, ağaçlar
bulunmamalıdır. Ayrıca, çok yakınlarında yer alan GSM antenleri, radyo ve TV vericileri yer
almamalıdır. Bu tip vericiler zaman sinyalinin alınmasını önlemektedir.
Dikkat edilirse, bir deprem istasyonu kurarken istenenlerle gerçekleşenler arasında oldukça büyük
bir fark olduğunu görebiliriz. Çünkü, deprem istasyonunun yeleşimlerden uzakta, çevresinde
gürültü kaynağı olmayan, güvenli bir alanda v.b. olmasını isteriz. Bu şartlar alınacak veri için
mutlaka çok önemlidir. Ancak aynı zamanda elektrik hattı olan, telefon hatlarına yakın, ulaşımı
kolay v.b. olmasını isteriz. Bunlar hiçbir zaman bir arada bulunmazlar. Bu nedenle, karar vericinin
yaptığı projenin amacını göz önüne alarak tüm bu şartları alt alta koyup istasyonun kurulup
kurulmayacağına karar vermesi en doğru yol olacaktır.

DEPREM VERİLERİNİN İŞLENMESİ
Daha önce de bahsettiğimiz gibi, yapılan çalışmalarda değişik modellerde kayıtçılar
kullanılmaktadır. Bu kayıtçı sistemlerinin veri toplama formatları da faklıdır. Değişik formatlarda
gelen bu veriler SAC formatlı veriler haline getirilip saklanmakta ve okunmaktadırlar. SAC veri
formatı tüm istasyon bilgilerini de içerecek şekilde hazırlanmaktadır ve standart bir veri formatı
olduğundan yerbilimciler tarafından çokca kullanılmaktadır. Enstitümüzde kullanılan kayıt
sistemlerine bağlı olarak on-line deprem istasyonlarından aşağıdaki formatlarda veri gelmektedir.
Binary veri formatı. MIDAS deprem kayıtçı sistemlerinden gelen verilerin formatlarıdır. Bu veriler
önce ASCII formatına çevrilmektedir. ASCII formatındaki verinin header bilgileri okunarak SAC
formatına çevrilmektedir. İstasyon bilgileri hazırlanan farklı bir dosyadan okutulup SAC
formatındaki verinin header bilgileri tamamlanmaktadır.
BINARY ASCII SAC
06196_0925_GBZ.1
06196_0925_GBZ.207150925.GBZ
nba3
(yıl bilgisi girilir) 07150925.GB
mid2sac
06196_0925_GBZ.3
Segy veri formatı. RefTek deprem kayıtcı sistemlerinden gelen verilerin formatıdır. Bu veriler de
yine SAC formatına çevrilmektedir. Segy formatından SAC formatına tek bir komutla veri
çevrilmesi yapılabilmektedir. Ancak segy veriler, kullanılan kayıtçı cihazının seri numarasına göre
isimlendirilmektedir. Biz ise bunu her istasyonun üç harfden oluşturulmuş kısaltılmış isimlerine
göre yapmaktayız. Bunun için, daha sonradan istasyonun kısaltılmış isimlerinin ve koordinat
bilgilerinin bulunduğu bir dosya hazırlanır ve çevirme sırasında bu bilgiler buradan alınarak SAC
formatlı verilerin header bilgileri oluşturulur.
SEGY SAC
06.061.12.14.52.7894.1 06061_1214_CEV.1
06.061.12.14.52.7894.2 06061_1214_CEV.2
06.061.12.14.52.7894.3
segy2sac
06061_1214_CEV.3
Gcf veri formatı. Güralp deprem kayıtçı sistemlerinden gelen verilerin formatıdır. Yine bu veriler
tek bir komutla SAC formatına çevrilebilmektedir. Ancak istasyon bilgileri ayrı bir dosyadan
okunarak SAC formatına çevrilen verinin header bilgileri oluşturulmaktadır.
gcf SAC
20060616_0000z.gcf 06166_0000_CAN.1
20060616_0000n.gcf 06166_0000_CAN.2
20060616_0000e.gcf
gcf2sac
06166_0000_CAN.3
Seed veri formatı. Data hattı üzerinden gelen verilerin formatıdır. Bu veriler Nanometrics deprem
kayıtçı sistemlerinin formatıdır. Ortak çalışmalar kapsamında kurulan istasyonlardan gelen
verilerdir. Tek bir komut ile SAC formatına çevrilebilir. Ancak, yine header bilgileri dışarıda
hazırlanan ve istasyon bilgilerini içeren dosyadan alınarak oluşturulur.
seed ms2sac SAC

KO.BALB..BHZ.D.2006.167 06167_0130_BAL.1
KO.BALB..BHN.D.2006.167 06167_0130_BAL.2
KO.BALB..BHE.D.2006.167 06167_0130_BAL.3
Sonuç olarak tüm veriler SAC formatında, ilgili julien günü dosyası içerisinde toplanmaktadır. SAC
formatlı verilerin isimlerine bakınca, bakılan verinin hangi güne, hangi saate, hangi dakikaya ve
hangi istasyonun hangi bileşenine ait olduğunu hemen belirleyebiliriz. Her bir izin isimlendirmeleri
aşağıda verildiği gibidir. Kullanılan verilerin kayıt uzunlukları 30 dakikadır.
DEPREM VERİLERİNİN OKUNMASI
Farklı formatlarda gelen tüm istasyonlar SAC formatına getirilip yılın ilgili günlerinde toplanır.
Sonra bu günlere girilip veriler bilgisyarın hafıza hacmine göre ya tümü ya da saatlik olarak
çizdirilerek izler görülür ve üzerinde deprem olan izler bulunup, her iz için üç değer okunur. Bunlar,
depremin p-dalgası geliş zamanı, s-dalgası geliş zamanı ve depremin süresidir. Daha sonra yazılan
bir programla, geliş zamanlarının olduğu dosyadan okunan değerler bir araya getirilir ve her
depremin farklı istasyonlara olan geliş zamanları, daha sonra depremin yerini bulacak olan hypo
programına uygun formatda “[istasyon adı].hyp” olarak yazılır.
Şimdi, depremlerin okunması için yapılacakları maddeler halinde sıralayalım.
a) Okunacak ilgili güne ait dizine gir.
cd R201.01 [Enter]
b) Depremleri bir dosya ismi vererek çizdir (Şekil 8A).
pql –nw –sac –p [pick201] 06201_* [Enter]
c) Depremin 1, 2 ve 3 bileşenini farenin orta tuşuna basarak seç. Daha sonra fare ile
“Magnify” tuşuna tıkla. Yeni bir pencerede seçilen depremin büyütülmüş hali görünecektir.
Büyütülmüş ize bakmak için “window” düğmesine basılırsa, görünen olayların deprem mi
yoksa gürültü mü olduğuna karar vermek daha kolay olmaktadır. İzin istenen bölümü
farenin sol tuşu ile işaretlenir ve sağ tuşa basılırsa, seçilen zaman aralığındaki bölüm
büyütülecektir. Bu işlem deprem iyi şekilde okunana kadar tekrarlanabilir (Şekil 8B).
d) İzin başladığı yer bulunur ve fare ile bu başlangıç yeri üzerine gelinip “shift+sağ tuşa”
basıldığında, bu izin ismi kararır ve bir bip sesi duyulur. Bu ses işaretlenen zamanın ilgili
dosyaya yazıldığını belirtir. 1. bileşenden p-dalgasının geliş zamanı okunur.

Şekil 8A: pql programı ile okunacak güne ait tüm verilerin görüntülenmesi. B: Depremin bulunduğu istasyonun
büyütülmesi ve p-dalgası ile s-dalgası geliş zamanlarının işaretlenmesi. C: Depremin bitiş süresinin işaretlenmesi.
e) 2.bileşenden s-dalgasının geliş zamanının yeri bulunur ve farenin “shift+sağ tuşu” ile
işaretlenir. Burada da izin kararması ve bip sesinin duyulması gerekir (Şekil 8B).
f) Büyütülen izin üzerinden depremin bitiş süresi görülecek şekilde “zoom out” düğmesine
basılır. 3. bileşenden de depremim bittiği yer bulunur ve yine farenin sağ tuşu ile işaretlenir.
Yukarıdaki gibi işaretlenen zaman bilgileri bip sesi ile birlikte ilgili dosyaya yazılır (Şekil
8C).
g) Yukarıdaki işlemleri yaptığımızda, bir depreme ait istenen tüm zaman bilgileri elde edilmiş
olur. İlgili dosyada, aşağıdaki gibi hangi izden hangi zamanların okunduğunu görebiliriz.
106:201:01:35:25.150 06201_0130_MRT.1 p-dalgasının geliş zamanı
106:201:01:35:27.355 06201_0130_MRT.2 s-dalgasının geliş zamanı
106:201:01:36:05.250 06201_0130_MRT.3 Depremin bitiş zamanı
h) Tek bir istasyonun, 30 dakikalık bir izi için uygulanan yukarıdaki işlemler, ilgili gün
içerisindeki tüm istasyonlar için tekrarlanır. Daha sonra seçilerek işaretlenen depremlerin
tümü ilgili dosyaya yazılır (örnek: pick201). Bu “pick” dosyaları her gün için ayrı ayrı
tutulur.
i) Oluşturulan bu “pickXXX” dosyaları içerisindeki depremlerin yerlerini bulmak için gerekli
işlemleri yapmaya başlayabiliriz. Özellikle 3 ve daha fazla deprem istasyonda okunan
depremlerin yerlerinin bulunması için bu pick dosyalarından “hypo” programına uygun
formata getirmek için gerekli adımlar aşağıda anlatılacaktır.

1- PickXXX isimli dosyadaki okumalar deprem gruplarına ayrılır. Bunun için;
putCOD_G [Enter]
pickXXX – Giriş dosyasının adı [Enter]
30 Deprem sıklığı (saniye)
Bu programın çıktısı ise “putCOD.dat” isimli dosyadır. Bu dosyanın içerisi aşağıdaki gibi
olmalıdır.
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
06:252:14:07:57.596 06252_1400_MRT.1
06:252:14:08:01.133 06252_1400_MRT.2 3.535 17.938
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
06:252:15:54:30.022 06252_1530_TRN.1
06:252:15:54:33.681 06252_1530_TRN.2 3.656 11.418
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
06:252:16:32:07.602 06252_1630_TRN.1
06:252:16:32:11.221 06252_1630_TRN.2 3.621 21.441
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
06:252:16:55:54.022 06252_1630_TRN.1
06:252:16:55:58.181 06252_1630_TRN.2 4.156 13.039
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
06:252:18:23:04.360 06252_1800_CMH.1
06:252:18:23:07.800 06252_1800_CMH.2 3.438 30.398
06:252:18:23:23.902 06252_1800_TRN.1
06:252:18:23:27.921 06252_1800_TRN.2 4.023 23.305
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
06:252:23:33:12.798 06252_2330_TRN.1
06:252:23:33:18.217 06252_2330_TRN.2 5.422 51.086
06:252:23:33:19.990 06252_2330_MRT.1
06:252:23:33:29.151 06252_2330_MRT.2 9.156 48.453
06:252:23:33:22.670 06252_2330_CMH.1
06:252:23:33:31.340 06252_2330_CMH.2 8.672 58.734
06:252:23:33:19.289 06252_2330_BOZ.1
06:252:23:33:28.388 06252_2330_BOZ.2 9.102 42.758
06:252:23:33:26.230 06252_2330_CAN.1
06:252:23:33:41.140 06252_2330_CAN.2 14.914 42.625
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
99:999:99:99:99.999 9999999999_COD.1
2- Daha sonra gruplanan bu depremlerden standart bir “hyp” dosyası oluşturulmalıdır. Bunun
için;
cvpick2hyp [Enter]
putCOD.dat – Giriş dosyasının adı [Enter]

Bu programın çıktısı ise “cvpick2hyp.dat” isimli dosyadır. Bu dosyanın içerisi aşağıdaki gibi
olmalıdır.
MRT IP 0 060909140757.60 61.13ES 1 17
TRN IP 0 060909155430.02 33.68ES 1 11
TRN IP 0 060909163207.60 11.22ES 1 21
TRN IP 0 060909165554.02 58.18ES 1 13
TRN IP 0 060909182323.90 27.92ES 1 23
CMH IP 0 060909182304.36 07.80ES 1 30
MRT IP 0 060909233319.99 29.15ES 1 48
TRN IP 0 060909233312.80 18.22ES 1 51
CAN IP 0 060909233326.23 41.14ES 1 42
BOZ IP 0 060909233319.29 28.39ES 1 42
CMH IP 0 060909233322.67 31.34ES 1 58
3- Bu dosyayı “hyp” programına giriş dosyası olması için;
hypnor [Enter]
cvpick2hyp.dat – Giriş dosyasının adı [Enter]
20
Bu programın çıktısı “hypnor.out” isimli dosyadır. Bu dosyanın içerisi aşağıdaki gibi
olmalıdır.
20 6 9 9 1407 57.6 L
STAT SP IPHASW D HRMN SECON CODA AMPLIT PERI AZIMU VELO AIN AR TRES W DIS CAZ7
MRT SZ IP 0 1407 57.60 1
MRT SZ ES 1 1407 61.1
20 6 9 9 1554 30.0 L
TRN SZ IP 0 1554 30.02 1
TRN SZ ES 1 1554 33.7
20 6 9 9 1632 7.6 L
TRN SZ IP 0 1632 07.60 2
TRN SZ ES 1 1632 11.2
20 6 9 9 1655 54.0 L
TRN SZ IP 0 1655 54.02 1
TRN SZ ES 1 1655 58.2
20 6 9 9 1823 23.9 L
TRN SZ IP 0 1823 23.90 2

TRN SZ ES 1 1823 27.9
CMH SZ IP 0 1823 04.36 3
CMH SZ ES 1 1823 7.8
20 6 9 9 2333 20.0 L
MRT SZ IP 0 2333 19.99 4
MRT SZ ES 1 2333 29.1
TRN SZ IP 0 2333 12.80 5
TRN SZ ES 1 2333 18.2
CAN SZ IP 0 2333 26.23 4
CAN SZ ES 1 2333 41.1
BOZ SZ IP 0 2333 19.29 4
BOZ SZ ES 1 2333 28.4
CMH SZ IP 0 2333 22.67 5
CMH SZ ES 1 2333 31.3
4- Artık episantır bulmak için elde etmek için hyp programını kullanabiliriz. Bunun için;
hyp [Enter]
hypnor.out –Giriş dosyasının adı [Enter]
Bu programın çıktısı artık Seisan içerisine konulacak “hyp.out” isimli çözülmüş depremleri içeren
dosyadır. “hyp.out dosyasının içerisi aşağıdaki gibi olmalıdır.
2006 9 9 1407 57.6 L MIC
MRT SZ IP 0 1407 57.60 1
MRT SZ ES 1 1407 61.1
2006 9 9 1554 30.0 L MIC
TRN SZ IP 0 1554 30.02 1
TRN SZ ES 1 1554 33.7
2006 9 9 1632 7.6 L MIC
TRN SZ IP 0 1632 07.60 2
TRN SZ ES 1 1632 11.2
2006 9 9 1655 54.0 L MIC
TRN SZ IP 0 1655 54.02 1
TRN SZ ES 1 1655 58.2
2006 9 9 1823 23.9 L MIC
TRN SZ IP 0 1823 23.90 2
CMH SZ IP 0 1823 04.36 3
TRN SZ ES 1 1823 27.9
CMH SZ ES 1 1823 7.8
2006 9 9 2333 7.5 L 40.668 28.042 0.0 MIC 5 0.8 0.6CMIC
GAP=181 1.86 7.4 5.6 7.1 0.1631E+01 0.4616E+01 0.1463E+02E

TRN SZ IP 0 2333 12.80 5 33 -0.910 28.7 231
TRN SZ ES 1 2333 18.2 33 0.0 7 28.7 231
MRT SZ IP 0 2333 19.99 4 30 0.410 64.0 282
MRT SZ ES 1 2333 29.1 30 0.6 7 64.0 282
BOZ SZ IP 0 2333 19.29 4 30 -0.410 64.4 103
BOZ SZ ES 1 2333 28.4 30 -0.2 7 64.4 103
CMH SZ IP 0 2333 22.67 5 30 1.610 73.1 185
CMH SZ ES 1 2333 31.3 30 0.2 7 73.1 185
CAN SZ IP 0 2333 26.23 4 30 -0.910 110 229
CAN SZ ES 1 2333 41.1 30 -0.5 7 110 229
Çözülen bu depremler artık Seisan içerisine konup istenirse tek tek ayrıntılı şekilde
bulunabilir.

SEISAN PROGRAMI
GİRİŞ
SEİSAN, çeşitli program setlerinden oluşan sayısal deprem verilerinin temel veri tabanına dayalı,
sismik analiz sisteminden oluşan bir paket programdır. Bu paket programla, yerel ve bölgesel
depremlerin faz okumalarını cursor ile yaparak bir dosyaya yazdırmak, olayların yerlerini
belirlemek, onları edit etmek, spektral parametrelerini saptamak, fay düzlemlerini, sismik
momentlerini hesaplamak, episantır ve derinlikle değişimlerini haritalamak mümkündür. Bu sistem
veri tabanına bağlı birtakım programlardan oluşmaktadır. Her programla elde edilen sonuçlar veri
işlemde tanımlanabilmektedir. Bunun yanında SEİSAN bazı özel araştırma türlerinde, örneğin;
Coda-Q, sentetik modelleme, sismik risk hesaplarında karmaşık sistemler gibi programlarla da
bütünleştirilmiştir
SEISAN YAPISI
Dizin yapısı
Tüm SEISAN sistemi SEISMO ana dizin altında alt dizinlerle yerleştirilmiştir. Alt dizinlerin listesi
aşağıda verilmektedir.
REA Deprem okumaları ve tüm episantır çözümlerinin olduğu dizin
WOR Kullanıcının çalışma dizini, genelde boş alandır
PRO Programlar, kaynak kodları, ve koşturma programları
LIB Sistem kütüphaneleri ve alt programlar
INC PRO ve LIB dizinler altındaki alt programlar ve temel programlar için
içerik dosyaları
COM Komut işleçleri
DAT Tanımlı ve parametre dosyaları, örneğin; istasyon ve ülke jeografik
koordinatları,
WAW Sayısal dalga biçimi veri dosyaları
CAL Sistem kalibrasyon dosyaları
INF Sistem dökümantasyonları ve bilgileri

Aşağıdaki şekilde SEİSAN ın ağaç yapısı verilmektedir
SEISMO
PRO INC WAV WOR DAT REA LIB COM CAL INF
IST IST DEL GOL
CAT LOG 2000 2001
01 12
CAT LOG 1998 1999
01 12
Veri işlem
SEİSAN ın veri işlem kısmı REA ve WAV dizinlerinden oluşmaktadır. REA dizini ve altdizinleri
okumalar ve kaynak bilgileri içermesine rağmen WAV sadece bir dizin içermektedir. DEL diziside
herhangi bir dizinden silinmiş tüm verileri içermektedir
Faz verisi, hiposantır, REA dizini
REA dizini deprem istasyonlarındaki faz okuma bilgileri, türetilmiş kaynak bilgileri, hiposantır ve
fay düzlemi çözümlerini içermektedir. Bir veya birden fazla başka sismik ağ verilerine bağlı olarak
isteğe göre alt dizinler eklenebilir. Her yeni veri tabanıyla ilgili adlandırma, üç adet büyük harften
oluşan bir kodlama gerektirmektedir. Basit referans ve interaktif çalışma için tüm olaylar tek bir
S_dosyası formatlı olarak yıllar ve onların altında aylardan oluşan yapı biçimde yerleştirilmiştir.
Veri tabanına yeni bir olay verisi eklendiğinde ayrı özel bir olay olarak adlandırılarak o katalogda
yerini alır. Aylık dosyalar, CAT dizini aylık dosyasında ayrık olarak arşivlenmektedir. Bunlara ek
olarak LOG dizininde, her veri tabanı için veri işlem süreçleri hakkındaki bilgileri saklanmaktadır.
S dosyası veri işlem yapısı
Her olay Nordik formatında, dosya adlarını da içeren faz okumalarını içermektedir. Bir olay bir
dosya içinde yer almaktadır. Her olayın bir kimlik (ID) numarası vardır.
Tipik bir S-dosyası yapısı
27-1112-11L.S9401 olarak kodlanmaktadır
L harfi olay türünü ifade etmektedir (L: Lokal, R: Bölgesel, D: Uzak)
Harf kodlaması 2 haneli olarak GÜN-SAAT DAKİKA-SANİYE, YIL, AY
Aylık bülten dosyaları, CAT dizini
Aylık dizinler içine yerleştirilmiş dosyalar S dosyaları halinda /SEISMO/REA/IST/CAT dizini
içinde yer almaktadır. Aylık episantır dosyaları yıl ve ay bilgisini içeren ad formatında
(199801.CAT) saklanmaktadır.. CAT dizini aynı zamanda yıllık bültenleride içermektedir. Burdaki
geçerli kural dosyanın adı o dosya içindeki ilk olayı içermiş olmalıdır.
Dalgabiçimi verisi, WAV dizini
Bu dizin sayısal dalgabiçimi verileri içermektedir. Bu dizin alt dizinler içermemesiyle birlikte tüm
veri tabanlı sistemlerde disklerde oldukça büyük yer kaplamaktadırlar.

SEİSAN’da kullanılan format türleri
Temel birim Nordik formatlı dosyadır. Nordik formatta 3 dosya türü vardır
S-dosyası: Faz okumalarını içeren tek bir olay dosyası
CAT-dosyası: Birçok S-dosyalarını yerleriyle birlikte içeren katalog dosyası
Compact dosyası: Sadece kaynak bilgisine sahip olan CAT dosyasıdır. Bir olay bir satırla ifade
edilmektedir
Bunlara ek olarak aşağıdaki dosya türleri vardır
SEİSAN dalgabiçimi dosyası: WAV dizinindeki binary dalga biçimi dosyalarıdır.
Tepki yanıtı dosyaları: İstasyonlardaki herhangi bir kanal için verilen tepki yanıtı dosyalarıdır.
Bunlar RESP programı tarafından üretilebilir.
Dosya Listeleme: Numaralandırılmış liste dosyalarını içeren bir dosyadır ve DIRF programı ile
üretilir.
3.3. Veri işlem dizinleri yaratma, MAKEREA
Eldeki veri tabanıyla SEISAN programı kullanılmak istendiğinde, öncelikle gerekli dizin yapıları
yaratılmış olmalı ve çalışılan dizin içinde istasyon koordinatları, hız modelleri ve çözüm
parametrelerini içeren dosya tanımlanmalıdır. REA dizini MAKEREA programı kullanılarak
yaratılmaktadır. Program çalıştırıldıktan sonra veritabanı kodunu (3 tane büyük harften oluşan kod),
başlangıç zamanı (yıl ve ay) ve bitiş zamanı (yıl ve ay) girmek gerekmektedir. Program çalışması
bittikten sonra yaratılan dizinle ekranda çıktı olarak verilmektedir. Eğer benzer dizine raslanırsa
hata mesajı göstermektedir ve bu durumda yeni bir kod adı girilmelidir.
3.4 Ana programlar için tanımlanmış dosya türleri.
Veritabanına yerleştirilimiş olayların hiposantırları hesaplanmak istendiğinde, HYP programı
istasyon koordinatları, yerleştirme parametreleri ve kabuk modelini içeren giriş dosyasını
arayacaktır. STATION0.HYP adı verilen bu dosya her veritabanı için farklı olabimektedir.
EPIMAP çizim programında istenilen bölgelerin kontur haritalarını çizmek için *.MAP dosyaları
DAT dizini altında yer almaktadır. Bu dizine istenilen başka bölgelere ait harita çizimleride
eklemek mümkündür. Genel bir dünya haritası WORLD.MAP ve Avrupa haritası EUROPE.MAP
dosyaları DAT dizininde yer almaktadır.
4.1. SEISAN komutları
En çok kullanılan SEISAN komutları
auto Otomatik faz okuma
autoreg Olayların otomatik kaydedilmesi
bul Bulten yapma
bvalue B-değeri programı
codaq Koda-Q analizi
collect Veri tabanındaki dosyaları tek bir dosya altında toplama
compact Sadeleştirilmiş dosya yaratma
dirf Dosyaların numaralandırılmış listesini aşma
eev Ana veri işlem analiz işleci
epimap Ekrana yada yazıcıya hiposantırların çizimi
hyp Hypocenter yerbulma programı
neweve Faz datasının elle girilmesi
makerea REA yapısını oluşturma

mulplt İz verisinin çizimi
resp Tepki Yanıtı dosyanın hazırlanması
select Olayların özelliklerine göre seçilmesi, ayıklanması
seıasc SEISAN verisini ASCII dosya olarak çevirme
seıdel SEISAN verisini 2 parçaya bölme
seıseı Binary SEİSAN verileri bölme veya birleştirme
split Veri tabanına olay ekleme
statis Olayların istatistikleri
update Bir vaya birkaç aylık veri tabanını güncelleme
Yukarıdaki komutlar sadece linux ortamlarında küçük harflerle kullanılmaktadır.
4.3. Deprem yerleştirmeyle ilgili interaktif yerbulma, EEV komutu
SEİSAN ‘da interaktif çalışmanın temel hedefi, kullanıcı bir olaydan diğer bir olaya kolayca
geçebilmeli ve bir olay ile birkaç farklı programı yeniden başlamadan koşturmalıdır. Bu EEV
komutuyla mümkün olmaktadır. Bu interaktif biçimde, yeterli çözüme ulaşıncaya kadar, olaylar
seçilebilir, edit edilebilir, yerleri bulunur, başka yere taşınır, başka olaylarla eklenebilir yada
silinebilir.
Veri tabanı işlendikten sonra temel araç EEV işlecidir. EEV programı aylık dizinler içersinde yer
alan S-dosyalarını okur, onlardan istenilen olayları ekrana döker, ve o olay için istenen programın
çalıştırılmasını sağlar. Birçok farklı program EEV içinde kullanılabilir. EEV programı çalıştırmak
için yıl ay ve vertabanı kodu girilmelidir.
> eev 200102 IST
Yukardaki komutta IST adlı veritabanının 2001 yılı Şubat ayı olayları ekrana gelecektir. Tarih
kısmında ay, gun, hatta saat bilgisi de verilerek doğrudan istenilen olayı ekrana çağırmak
mümkündür.
EEV komutunda tek bir harf ile istenilen programı çalıştırmak mümkündür. ? işareti ile bu komutlar
hakkında ekrana döküm gelmektedir.
EEV komutları
e Edit
t Olayı ekranda görüntüle
tt Olayın sadece başlıklarını ekranda görüntüleme
p: Veriyi çiz
q: Programdan çıkış
l: Hypocenter programını kullanarak yerbulma
lxx: O anki ve xx numaralı olayla birlikte yerbulma
ll: O an ve bir sonraki olayla birlikte yerbulma
h: Hypoinvers programı ile yerbulma
xx: xx numaralı olaya gitme
dxx: O gündeki ilk olaya gitme
axx: xx olayını o anki olaya ekleme, orjinal olay aynen kalır
d: O andaki olayı silme
b: Bir olay geriye gitme

c. Olayı başka bir veri tabanına kopyalama
r: Olayın türünü değiştirme, L,R ve D
f: Fay düzlemi çözmü
fc: Birleşik faydüzlemi çözümü için olayları biraraya getirme
i: Pitsa programını çalıştırma
jyymm: Veri tabanında başka bir yıl ve aya atlama
update: S dosyalarında yapılan son değişiklikleri güncelleme
6. PROGRAMLARIN VE KOMUTLARIN TANIMLANMASI
SEISAN ‘da kullanılan çoğu programlar bir yada birden fazla çıktı üretmektedirler. Genellikle
koşturulan program adına ek olarak “out” uzantı adını alırlar. Aynı program üstüste
koşturulduğunda aynı isimli çıktının üzerine yazılarak bir önceki çıktı silinmektedir. Eğer bu
çıktılar gelecekte kullanılmak isteniyorsa, program tekrar çalıştırılmadan önce adları değiştirilerek
saklanmalıdır.
6.2. HYPOSANTIR programı, HYP
Burada kullanılan hypocenter programı HYPOCENTER programının (Lienert ve diğ., 1986,
Lienert, 1991 ve Lienert ve Havskov, 1995) güncelleştirilmiş yeni sürümüdür. Temel değişiklik bu
sürümde daha fazla faz bilgisi kullanılabilmekte, telesismik olaylar çözülebilmektedir.
Yerel kabuk fazları:
Program P, Pg, Pn, S, Sg, Sn, Pb, Sb, Rh ve Lg fazlarını kullanabilmektedir, ayrıca telesismik
olaylar için de IASPEİ fazlarının çoğunu kullanmaktadır
Azimut:
Bu program Nordik formatta verilmiş olan istasyonlarda gözlenmiş azimutları kullanmaktadır.
İstasyon azimutları 3 bileşenli istasyondan veya istasyon ağlarından elde edilebilmektedir. Bu da
demektir ki eğer tek bir istasyonda P ve S okumasıyla birlikte azimut bilgisi varsa, program tek
istasyonla yer bulma işlemi yapabilecektir.
Magnitüd:
Koda veya genlik magnitüdler hesaplanabilmektedir. Magnitüd hesaplamalarında kullanılan gerekli
sabitler parametre dosyasında tanımlanmaktadır. Coda magnitüd için gerekli sinyal süresi sn olarak,
genlik magnitüdü için gerekli en büyük genlik değeri nanometre cinsinden girdi dosyasında
tanımlanmalıdır.
Ağırlıklandırma:
Çözüme ulaşmada değişik ağırlıklandırmalar uygulanmaktadır.
1. Kullanıcıya bağlı ağırlıklandırma: Kullanıcının faz okumalarına verdiği değerlendirmedir, 0
(en iyi) ile 4 (en kötü) arasında değer alır.
2. Uzaklık ağırlıklandırması: Uzaklıkla ilgili düzeltmelerde kullanılan ağırlıklandırmadır.
3. Bisquare ağırlıklandırma
İstasyon ve Model giriş dosyası, STATION0.HYP

STATION0.HYP dosyası olan bu dosya HYP yerbulma programı için gerekli giriş dosyasıdır. HYP
programı ilk olarak o an çalışılan dizinde bu dosyayı arayacağından bu dosyanın muhakkak
çalışılmak istenen dizinde bulunması gerekmektedir. Bu dosyanın ilk satırlarında HYPOCENTER
programı için gerekli parametrelerle ilgili ayarlama (reset test) değerleri yer almaktadır. Eğer bu
değerlerde değişiklik yapılmayacaksa programın kendi sabit değerleri geçerli olacaktır. Sonra
istasyonların kodları ve koordinat bilgileri ve en son olarak da kullanılan kabuk (derinlik-hız)
modeli yeralmaktadır. Bir veri tabanında dosya isminde küçük bir değişiklik yaparak farklı
modelleri aynı anda kullanmak mümkün olabilmektedir.
RESET TEST parametreleri program tarafından belli değerlerde atanmıştır. Ancak kullanıcı değişik
amaçlar ve yöntemlere göre çözüme gitmek istediğinde bu parametrelerle ayarlama yapabilmekte
ve farklı çözümlere ulaşabilmektedir.
HYP çıktısı:
Hyp programı çalıştırıldıktan sonra hyp.out, print.out ve hypsum.out olmak üzere üç tane çıktı
dosyası üretmektedir. Her iki çıktıda da hiposantır ile ilgili elde edilen deprem parametrelerinin
sonuçları verilmektedir. Print.out dosyası ise daha detaylı olarak programda kullanılmış olan
RESET TEST girdi parametreleri, istasyon bilgileri, kullanılan kabuk modelini içeren
STATION0.HYP dosyası ile birlikte, her yerbulma işlecindeki iterasyon adımları, çözüm
matrislerini ve deprem paramere çözümleriyle ilgili sonuçları detaylı olarak vermektedir. Hiposantır
bulma işlemleri sonucunda en son olarak elde edilen ve bu dosyada verilen deprem
parametrelerinin kısa açıklamaları;
Stn İstasyon kodu
Dist Uzaklık (km)
Azm Kaynaktan olan azimut
Ain Kaynaktan dalış açısı
Phs Faz türü
w Okuma ağırlıklandırması
Hrmn Saat dakika
t-sec Varış zamanı (sn)
t-obs Gözlenmiş seyahat zamanı
t-cal Hesaplanmış seyahat zamanı
Res Rezidüel
Wt Normalize edilmiş ağırlıklandırma
Hypsum.out dosyasında ise çözüm sonunda elde edilen deprem parametrelerine ait sadece başlık
değerleri özet olarak verilmektedir
6.3. Episantırların çizimi, EPIMAP
Episantırların haritalanması programıdır. Bu program koşturulduğunda birtakım bilgiler girilmesi
istenmektedir. Eğer hep aynı bölge çizilmesi istendiğinde, girdi olarak saklanmış dosya adıyla
birlikte koşturulduğunda bu bilgilerin tekrar girilmesi gerekmez. Epimap programı ülke kara
sınırlarını, episantır dağılımlarını, istayon yerlerini ve derinlik profillerini çizebilmektedir.
Gerekli girdi dosyaları;
Kara veya diğer konturlar: program DAT dizini içine yerleştirilmiş, uzantısı .MAP olan dosyaları
kullanmaktadır. Kullanıcı kendine ait özel yerlerin kontur dosyalarını bu dizine ekleyebilir.

İstasyonlar: İstasyonları haritada görüntülemek için STATION0.HYP dosyasına gerek vardır.
Öncelikle çalışılan dizinde bunu aramaktadır.
Episantırlar: Programda hangi episantır dosyası kullanılacağı istenmektedir. Bu dosya Nordik veya
compact formatında olmalıdır. Çizimlerde magnitüdlere orantılı olarak episantırlar daire biçimine
gösterilmektedir.
Bu program için girdi dosyasında istenen bilgiler; çizilmesi istenen koordinat bilgileri enlem ve
boylam olarak, çizelecek enlem ve boylam adımları, olayların numaralandırılması, başlık adı,
kontur seviyeleri vs. seçenekleri girilmektedir. Programde gerekli komutlar tek harf ile girilerek
koşturulabilmektedir. Bunlar;
(P), Profil Alma: Bir veya birden fazla derinlik kesitleriyle ilgili profil cursor ile seçilebilmektedir.
Harita üzerinde istenen profilin bir başlangıcı ve bir son noktası mous ile işaretlendikten sonra bir
üçüncü nokta da profil genişliği için işaretlenerek istenen profilde episantırların uzaklıkla derinlik
değişimi grafiği elde edilmektedir. Seçilen noktaların koordinat bilgileri profil.out dosyasında
yaratılmaktadır.
(A) Alan belirleme: İstenilen alanı en az üç noktadan oluşacak biçimde poligon olarak seçerek o
alanı seçmek ve ayrıntıyla görmek mümkündür. Seçilen alan içine düşen episantırlarla ilgili Nordik
Formatlı dosya epimap.are olarak saklanmaktadır.
(Z) Zoom: Alan seçmeyle benzer işleci vardır, sadece diagonal iki tane noktanın seçilmesiyle
yapılmaktadır.
Program kullanımı sırasında oluşan çıktı dosyaları ise;
Epimap.out: Eğer alan seçme işlemi uygulanmışsa seçilen hiposantır parametreleri Nordik formatlı
olarak bu dosyada verilmektedir.
Epimap.cor: Alan seçme işlemi için kullanılan noktaların koordinatlarını içermektedir.
Epimap.plt: Çizimlerde elde edilen haritaların, profil çizimlerinin postscrip dosyalarıdır.
Profile.out: Profil seçmek için kullanılan noktaların koordinatlarını, profilin azimut değerini
içermektedir.
6.4. Veri tabanında arama, SELECT
Katalogta herhangibir olay, yada olaylar gurubu aranmak istendiğinde bu program kullanılmaktadır.
Bu program CAT kataloğu yada herhangi bir Nordik formatlı dosya içindeki olayları seçmek için
koşturulabilir. Çıktı dosyası olan select.out ta aynı zamanda Nordik formatlıdır. Select komutu
çalıştırıldığında gerekli girdi parametreleri sorulmaktadır. Bu parametreler, aranmak istenen
olaylara kolayca erişebilmek, istenen özelliklerde, zaman dilimlerinde, türleri, uzaklıkları,
derinlikleri, büyüklükleri vs. seçeneklerine göre ayıklamak mümkün olmaktadır.
6.5. Veri tabanından olayları çekme, COLLECT
COLLECT komutu, veritabanındaki S-dosyalarından bir çok olayı tek bir dosyaya toplamak için
kullanılmaktadır. Bir çeşit veri tabanına ait bilgileri tek bir dosya altına almak olarak da
düşünülebilir. Program koşturulduktan sonra toplanmış olan veriye ilgili istatistik bilgileri de
vermektedir, ek olarak collect.out olarak da çıkış dosyası vermektedir.
6.6. Veritabanına olay ekleme, SPLIT
Nordik formatlı herhangi bir katalog verisini yada herhangi tek bir olayı veri tabanına yerleştirmek
için kullanılmaktadır. Bu program çalıştırılırken bir takım girdi parametrelerinin girilmesi
gerekmektedir. Olaylar oluş zamanlarına göre uyan dizin içine yerleştirilirler. Eğer veri tabanına
aynı olay ikinci kere girildiğinde bu durumda kullanıcın isteğine bağlı olarak eski olay silinebilir
veya yeni bir ad ile yüklenebilir.
6.7. Son işlemlerin veri tabanında güncellenmesi, UPDATE

Veri işlemde en son yapılan değişiklikleri, düzeltmeleri ve elde edilen sonuçları arşivde
güncelleştirilmek istendiğinde bu komut kullanılmaktadır. Update komutuyla S-dosyalarıyla birlikte
CAT dizini içindeki CAT dosyaları da aynı anda güncellenmektedir. Bu sırada yeni S-dosyaları eski
S-dosyalarının üzerine yazılmaktadır.
Güncelleme işlemiyle, ne zaman ve nasıl veritabanının güncellendiği, her bu işlemden sonra bu
işlemleri katalogda yer alan LOG alt dizininde, log dosyalarında saklayarak muhafaza eder.
Eğer EEV programında UPDATE kullanılmışsa sadece S-dosyaları güncellenmektedir, bu durumda
genel bir güncelleme yapmak gerekmektedir.
UPD, kısa güncelleme adı verilen bu komutla UPDATE komutuna benzemekle beraber S-
dosyalarında değişiklik yapmaksızın sadece ID numaralarını değiştirerek, aylık CAT dosyaları içine
yollamaktadır.
6.8. Dosyaların numaralandırılmış listesini yapma, DIRF
Bu komut, dosyalardaki olayların numaralandırılmış listesini almak için kullanılmaktadır.
6.16. Fay düzlemi çözümleri, FOCMEC
Herhangi bir olayın tekil fay düzlemini hesaplamak için kullanılan programdır. Sadece polarite
okumalarını kullanarak çözüm yapmaktadır. Çözüm sonucunda fay düzlemleri ve polaritelerin
dağılımı ekrana gelmektedir. Cursor ile istenen fay düzlemi sonucu seçilebilir ve bu bir dosyada
veya veri tabanında saklanabilir. Program genelde EEV komutu içinde olaylar bazında
çalışmaktadır.
Program çalıştığında girdi parametreleriyle ilgili seçenekler ekrana gelmektedir ve bunların numara
değerleri girilmektedir. Bunlar;
Durdurma 0
Saklanmış çözümü çizme 1
Yeni çözümü çizme 2
Seçilmiş çözümü çizme 3
Yeni çözüm bulma 4
Bu seçeneklerin önlerine (-) işareti konulduğunda ekrana istasyonların adlarını da yazdırmak
mümkündür.
Yeni çözüm bulmak için gerekli girdiler (4); En fazla polarite hata sayısı: polaritelrin düzlemlerde
yanlış yerlerde yer alma sayısı
Arame adımları derecesi: başlangıçta 20 derece girmek en hızlı arama yoludur. En uygun çözüme
kadar denenebilir.
Program çalıştıktan sonra en uygun çözümü aramaya başlar ve ekrana bu bilgileri döker. Sonunda
kabul edilebilir çözümleri en düşük hata ile yazar. (2) komutu ile ekrana çizildiğinde ekrana cursor
gelmekte ve bunu hareket ettirerek tercih edilen sonucu P yada T harfleri üzerlerine tıklatarak
seçebilmek mümkündür. Bu durumda seçilen fay düzlemi çözümü saklanmakta ya da (3) seçeneği
ile tekrar çizdirilebilmektedir. Çözüm istendiğinde focmec.out dosyasında saklanmakta diğer
taraftan S-dosyası içinde özel formatta yazılabilmektedir. Tek bir satırda eğim, dalma, kayma açısı
ve kötü polarite bilgisi verilmektedir. FOCMEC 3 adet çıktı dosyası üretmektedir;
focmec.out: girdi parametrelerini ve çözümleri vermektedir
focmec.lst. çözüme ait daha detaylı bilgi
focmec.plt: en son çizimin postscript çizim dosyası

SEISAN DEPREM VERİ ANALİZİ

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to SEISAN DEPREM VERİ ANALİZİ

Similar to SEISAN DEPREM VERİ ANALİZİ (17)

More from Ali Osman Öncel

More from Ali Osman Öncel (20)

SEISAN DEPREM VERİ ANALİZİ