Summative and Formative Assessment - Altmetrics vs. Bibliometrics / Alireza Noruzi نوروزی، علیرضا (1396). دگرسنجی مکمل علم‌‏سنجی: ارزیابی آغازین در مقابل ارزیابی تراکمی و پایانی. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

1. ‫علم‬ ‫مکمل‬ ‫دگرسنجی‬‫سنجی‬:
‫پایانی‬ ‫و‬ ‫تراکمی‬ ‫ارزیابی‬ ‫مقابل‬ ‫در‬ ‫آغازین‬ ‫ارزیابی‬
‫نوروزی‬ ‫علیرضا‬ ‫دکتر‬
‫تهران‬ ‫دانشگاه‬ ‫علمی‬ ‫هیئت‬ ‫عضو‬
‫فرانسه‬ ‫از‬ ‫ارتباطات‬ ‫و‬ ‫اطالعات‬ ‫علوم‬ ‫دکترای‬-‫کانادا‬
‫وب‬ ‫مجله‬ ‫سردبیر‬ ‫و‬ ‫مجالت‬ ‫داور‬ ،‫پژوهشگر‬ ،‫نویسنده‬‫شناسی‬
noruzi@ut.ac.ir
© Alireza Noruzi

2. ‫مفاهیم‬ ‫تعریف‬
‫اندازه‬‫‏‬‫گیری‬Measurement
‫ارزیابی‏‏یا‏سنجش‬Assessment
‫ارزشیابی‬Evaluation

3. ‫اندازه‬‫گیری‬
Measurment
‫اطالق‬‫یک‬‫برچسب‬‫عددی‬‫به‬‫یک‬،‫ویژگی‬‫صفت‬‫یا‬‫مفهوم‬‫به‬
‫گونه‬‫ای‬‫که‬‫آن‬‫عدد‬‫درجه‬‫ای‬‫از‬‫آن‬‫صفت‬‫یا‬‫ویژگی‬‫را‬‫که‬
‫شخص‬‫از‬‫آن‬‫برخوردار‬،‫است‬‫را‬‫نشان‬‫دهد‬.
‫همواره‬‫ّی‬‫م‬‫ک‬‫است‬.

4. ‫اندازه‬ ‫مفاهیم‬‫گیری‬
‫مفاهیم‬‫گیری‬‫اندازه‬:
‫عینی‬(‫تعداد‬،‫استناد‬‫تعداد‬‫منابع‬‫و‬‫مآخذ‬)
‫ذهنی‬(،‫هوش‬‫سواد‬‫پژوهشی‬)
‫مثال‬:‫اگر‬‫گفته‬‫شود‬‫سطح‬‫زبان‬‫انگلیسی‬‫علی‬‫از‬‫رضا‬‫بهتر‬،‫است‬
‫اندازه‬‫گیری‬‫صورت‬‫نگرفته‬‫است؛‬‫اما‬‫اگر‬‫گفته‬‫شود‬‫نمره‬‫تافل‬
‫علی‬100‫؛‬‫اما‬‫نمره‬‫تافل‬‫رضا‬90،‫است‬‫نشان‬‫می‬‫دهد‬‫که‬‫هر‬‫فرد‬
‫چقدر‬‫از‬‫آن‬‫ویژگی‬‫برخوردار‬‫است‬.

5. ‫ارزیابی‬ ‫یا‬ ‫سنجش‬Assessment
‫فرایند‬‫گردآوری‬‫اطالعات‬‫مورد‬‫نیاز‬‫درباره‬‫هدف‬‫خاص‬
‫انجام‬‫اندازه‬‫گیری‬‫برای‬‫رسیدن‬‫به‬‫یک‬‫هدف‬‫خاص‬
‫مثال‬:‫تعیین‬‫نسبت‬‫استاد‬‫به‬‫تعداد‬‫دانشجویان‬(‫اندازه‬‫گیری‬)
‫هدف‬:‫برای‬‫مناسب‬‫شدن‬‫شرایط‬‫آموزش‬‫تعیین‬‫نسبت‬‫به‬
‫تعداد‬‫دانشجویان‬

6. ‫ارزشیابی‬Evaluation
‫فرایند‬‫نظام‬‫مند‬‫جمع‬‫آوری‬‫اطالعات‬‫به‬‫منظور‬‫دستیابی‬‫به‬‫یک‬
‫قضاوت‬‫ارزشی‬(Value judgment)‫است‬.
‫ارزشیابی‬‫پیشرفت‬‫علمی‬‫و‬‫پژوهشی‬‫یک‬‫مرکز‬،‫تحقیقاتی‬
‫عبارت‬‫است‬‫از‬‫سنجش‬‫عملکرد‬‫اعضای‬‫هیئت‬‫علمی‬‫و‬‫مقایسه‬
‫نتایج‬‫به‬‫دست‬‫آمده‬‫با‬‫اهداف‬‫پژوهشی‬‫از‬‫پیش‬‫تعیین‬‫شده‬.
‫دو‬‫اقدام‬‫اساسی‬:
1.‫تعیین‬‫اهداف‬‫پژوهشی‬2.‫سنجش‬‫عملکرد‬‫اعضای‬‫هیئت‬‫علمی‬

7. ‫اندازه‬ ‫تفاوت‬‫ارزشیابی‬ ‫و‬ ‫سنجش‬ ،‫گیری‬
‫با‬‫اندازه‬‫گیری‬‫و‬‫سنجش‬‫می‬‫توان‬‫میزان‬‫قابلیت‬‫خاصی‬‫را‬‫در‬‫هر‬‫فرد‬
‫پژوهشگر‬‫تعیین‬‫کرد؛‬‫اما‬ً‫ا‬‫لزوم‬‫به‬‫قضاوت‬‫درباره‬‫آن‬‫شخص‬‫نمی‬‫انجامد‬.
‫ولی‬‫در‬‫ارزشیابی‬‫نوعی‬‫ارزش‬‫گذاری‬‫و‬‫داوری‬‫ارزشی‬‫انجام‬‫می‬‫شود‬.
‫ارزشیابی‬‫از‬‫گیری‬‫اندازه‬‫تر‬‫جامع‬‫است‬.‫گیری‬‫اندازه‬‫توصیف‬‫ّی‬‫م‬‫ک‬‫از‬‫رفتار‬
‫افراد‬‫به‬‫دست‬‫دهد‬‫می‬.‫ارزشیابی‬‫توصیف‬‫ّی‬‫م‬‫ک‬‫و‬‫کیفی‬‫است‬.‫ارزشیابی‬
‫شامل‬‫داوری‬‫درباره‬‫مطلوب‬‫بودن‬‫یا‬‫مطلوب‬‫نبودن‬‫نتایج‬‫گیری‬‫اندازه‬‫است‬.
‫فرایند‬‫گیری‬‫اندازه‬ً‫ا‬‫اساس‬‫غیرارزشی‬‫است‬‫در‬‫حالی‬‫که‬‫در‬‫ارزشیابی‬‫صفات‬
‫مطالعه‬،‫شده‬‫هم‬‫مورد‬‫عالقه‬‫هستند‬‫و‬‫هم‬‫با‬‫ارزش‬.‫هدف‬‫از‬‫ارزشیابی‬
‫توصیف‬‫تأثیر‬‫عملکردهای‬‫پژوهشی‬‫و‬‫آموزشی‬‫با‬‫های‬‫برنامه‬‫آموزشی‬‫و‬
‫پژوهشی‬‫است؛‬‫در‬‫حالی‬‫که‬‫هدف‬‫از‬‫گیری‬‫اندازه‬‫مقایسه‬‫افراد‬‫است‬.

8. ‫ارزشیابی‬ ‫انجام‬ ‫از‬ ‫هدف‬
‫میزان‬‫تحقق‬‫اهداف‬‫پژوهشی‬‫یا‬‫آموزشی‬
‫اثربخشی‬‫کیفیت‬‫پژوهش‬‫یا‬‫آموزش؛‬‫و‬‫روش‬‫و‬
‫مواد‬‫پژوهشی‬‫یا‬‫آموزشی‬
‫عملکرد‬‫عضو‬‫هیئت‬‫علمی‬‫یا‬‫مدرس‬
‫قضاوت‬‫در‬‫مورد‬‫عملکرد‬‫یادگیرنده‬‫یا‬‫جامعه‬.
‫ارزشیابی‬‫وسیله‬‫گویی‬‫پاسخ‬‫است‬.‫ارزشیابی‬
‫تواند‬‫می‬‫بازخوردهایی‬‫را‬‫فراهم‬‫آورد‬‫که‬
‫مشخص‬‫سازد‬‫می‬‫چه‬‫چیزهایی‬‫خوب‬‫انجام‬‫شده‬
‫و‬‫چه‬‫چیزهایی‬‫به‬‫اصالح‬‫نیاز‬‫دارد‬.

10. ‫را‬ ‫مناسب‬ ‫سنجۀ‬ ‫یا‬ ‫شاخص‬ ،‫ابزار‬ ‫یک‬ ‫چگونه‬
‫کنیم؟‬ ‫انتخاب‬ ‫ارزیابی‬ ‫و‬ ‫سنجش‬ ‫برای‬
1.‫چه‬‫چیزی‬‫باید‬‫سنجیده‬‫شود؟‬
2.‫چرا‬‫باید‬‫ارزشیابی‬‫صورت‬‫گیرد؟‬
3.‫آیا‬،‫ابزار‬‫سنجه‬‫یا‬ِ‫ص‬‫شاخ‬‫سنجش‬‫اعتبار‬‫و‬‫روایی‬‫الزم‬‫و‬‫کافی‬‫را‬‫دارد؟‬
4.‫آیا‬،‫ابزار‬‫سنجه‬‫یا‬ِ‫ص‬‫شاخ‬‫سنجش‬‫پایایی‬‫الزم‬‫را‬‫دارد؟‬
5.‫آیا‬‫روش‬‫سنجش‬‫و‬‫ارزیابی‬‫عملی‬‫و‬‫امکان‬‫پذیر‬‫است؟‬

11. ‫شود؟‬ ‫سنجیده‬ ‫باید‬ ‫چیزی‬ ‫چه‬
‫دانش‬
Knowledge
‫مهارت‬
Skill
‫نگرش‬
Attitude
•‫سنجه‬‫‏‬‫های‬‫‏‬‫پیامد‬‫‏‬
• Out put massure

12. ‫چرا‏باید‏ارزشیابی‏‬
‫صورت‏گیرد؟‬
Summative
Assessment /
Evaluation
Formative
Assessment /
Evaluation

13. ‫ِ‏سنجش‏‬‫ص‬‫آیا‏ابزار،‏سنجه‏یا‏شاخ‬
‫اعتبار‏و‏روایی‏الزم‏را‏دارد؟‬
‫سنجه‬ ،‫ابزار‬ ‫این‬ ‫آیا‬
‫همان‬ ‫شاخص‬ ‫یا‬
‫مدنظر‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫چیزی‬
‫می‬ ‫ماست‬‫سنجد؟‬
‫ارزیابی‬ ‫برای‬ ‫هرش‬ ‫شاخص‬ ،ً‫ال‬‫مث‬
‫مجله‬ ‫مقالۀ‬ ‫نویسندگان‬‫است؛‬ ‫مناسب‬
‫نویسندگان‬ ‫ارزیابی‬ ‫و‬ ‫سنجش‬ ‫برای‬ ‫اما‬
‫کتاب‬‫نیست‬ ‫مناسب‬ ‫محور‬.

14. 4‫.‏‬‫آیا‏ابزار،‏سنجه‏یا‏‬
‫ِ‏سنجش‏‬‫ص‬‫شاخ‬
‫پایایی‏الزم‏و‏کافی‏‬
‫را‏دارد؟‬‫‏‬
‫کافی‬ ‫پایایی‬ ‫از‬ ‫شاخص‬ ‫آیا‬
،‫مثال‬ ‫برای‬ ‫است؟‬ ‫برخوردار‬
‫اسکالر‬ ‫گوگل‬ ‫در‬ ‫هرش‬ ‫شاخص‬
‫نیست‬ ‫برخوردار‬ ‫کافی‬ ‫پایایی‬ ‫از‬.

15. ‫آیا‏روش‏سنجش‏و‏ارزیابی‏عملی‏و‏امکان‬‫‏‬‫پذیر‏است؟‬
1.‫از‬‫لحاظ‬‫زمانی‬‫چقدر‬‫طول‬‫می‬‫کشد‬‫که‬‫این‬‫ارزیابی‬‫و‬‫سنجش‬
‫انجام‬‫شود؟‬
2.‫چقدر‬‫زمان‬‫برای‬‫طراحی‬‫پژوهش‬‫و‬‫اجرای‬‫آن‬‫الزم‬‫است؟‬
3.‫چقدر‬‫طول‬‫می‬‫کشد‬‫تا‬‫یافته‬‫ها‬‫و‬‫نتایج‬‫مورد‬‫تجزیه‬‫و‬‫تحلیل‬‫قرار‬
‫گیرند؟‬
4.‫از‬‫لحاظ‬‫مالی‬‫و‬‫زمانی‬‫هزینه‬-‫سودمندی‬‫تحلیل‬‫و‬‫ارزیابی‬‫چگونه‬
‫است؟‬
5.‫آیا‬‫زیرساخت‬،‫ها‬‫نرم‬‫افزارها‬‫و‬‫امکانات‬‫پایگاه‬‫اطالعاتی‬‫استنادی‬
‫قابلیت‬‫انجام‬‫آن‬‫را‬‫فراهم‬‫می‬‫نماید؟‬
6.‫آیا‬‫طراحی‬‫و‬‫اجرای‬‫چنین‬‫ارزیابی‬‫امکان‬‫پذیر‬‫است؟‬
7.‫آیا‬‫بازخورد‬‫مناسب‬‫را‬‫می‬‫توان‬‫در‬‫قالب‬‫تحلیل‬‫های‬‫سیاستی‬‫به‬
‫سیاست‬‫گذاران‬‫و‬‫تصمیم‬‫گیرندگان‬‫داد؟‬
8.‫آیا‬‫ارزیابی‬‫باعث‬‫تحریک‬‫انگیزه‬‫پژوهشگران‬‫می‬‫شود؟‬

16. ‫آیا‏روش‏‬
‫‏‬‫‏‬‫سنجش‏و‬
‫ارزیابی‏عملی‏‬
‫و‏امکان‬‫‏‬‫پذیر‏‬
‫است؟‬‫‏‬
1.‫چقدر‬‫زمان‬‫می‬‫برد‬‫که‬‫این‬‫ارزیابی‬‫و‬‫سنجش‬‫انجام‬‫شود؟‬
2.‫چقدر‬‫زمان‬‫برای‬‫طراحی‬‫پژوهش‬‫و‬‫اجرای‬‫آن‬‫الزم‬
‫است؟‬
3.‫چقدر‬‫طول‬‫می‬‫کشد‬‫تا‬‫یافته‬‫ها‬‫و‬‫نتایج‬‫مورد‬‫تجزیه‬‫و‬
‫تحلیل‬‫قرار‬‫گیرند؟‬
4.‫از‬‫لحاظ‬‫مالی‬‫و‬‫زمانی‬‫هزینه‬-‫سودمندی‬‫تحلیل‬‫و‬‫ارزیابی‬
‫چگونه‬‫است؟‬
5.‫آیا‬‫زیرساخت‬،‫ها‬‫نرم‬‫افزارها‬‫و‬‫امکانات‬‫پایگاه‬‫اطالعاتی‬
‫استنادی‬‫قابلیت‬‫انجام‬‫آن‬‫را‬‫فراهم‬‫می‬‫نماید؟‬
6.‫آیا‬‫طراحی‬‫و‬‫اجرای‬‫چنین‬‫ارزیابی‬‫امکان‬‫پذیر‬‫است؟‬
7.‫آیا‬‫بازخورد‬‫مناسب‬‫را‬‫می‬‫توان‬‫در‬‫قالب‬‫تحلیل‬‫های‬
‫سیاستی‬‫به‬‫سیاست‬‫گذاران‬‫و‬‫تصمیم‬‫گیرندگان‬‫داد؟‬
8.‫آیا‬‫ارزیابی‬‫باعث‬‫تحریک‬‫انگیزه‬‫پژوهشگران‬‫می‬‫شود؟‬

17. ‫دسته‬‫‏‬‫بندی‏‏‬
‫ارزشیابی‬‫‏‬‫های‏پژوهشی‬‫‏‬
‫‏‬‫‏محور‬‫ک‬‫ارزشیابی‏مال‬‫/‏‬‫مالکی‬‫‏‬
Criterion–referenced
evaluation
‫ارزشیابی‏هنجارمحور‏‬‫/‏‬
‫هنجاری‬‫‏‬
‫‏‬‫‏‬Norm-referenced evaluation
‫ارزشیابی‏آغازین‬‫/‏‬‫ورودی‬
Pre-assessment
‫ارزشیابی‏تکوینی‬
‫‏‬ Formative evaluation
‫ارزشیابی‏تراکمی‬‫/‏‬‫پایانی‬
‫‏‏‬Summative evaluation
‫بر‏اساس‏مالک‬‫بر‏اساس‏زمان‏و‏هدف‬

18. ‫مالک‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫معیار‬‫‏‬‫ارزشیابی‬‫‏‬‫از‬‫‏‬‫پیش‬‫‏‬‫تعیین‬‫‏‬‫می‬‫شود‬(‫هدف‬‫های‬
‫پژوهشی‬)‫و‬‫عملکرد‬‫پژوهشگر‬‫با‬‫توجه‬‫به‬‫آن‬‫مالک‬‫مورد‬‫‏‬‫قضاوت‬‫قرار‬
‫می‬‫گیرد‬.‫این‬‫نوع‬‫ارزشیابی‬‫بیشتر‬‫ویژه‬‫پیشرفت‬‫‏‬‫علمی‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫ارتقاء‬‫‏‬‫و‬‫‏‬
‫ترفیع‬‫‏‬‫ساالنۀ‬‫‏‬‫اعضای‬‫‏‬‫هیئت‬‫‏‬‫علمی‬‫‏‬‫است‬.
‫در‬‫این‬‫نوع‬‫ارزشیابی‬‫عملکرد‬‫فرد‬‫پژوهشگر‬‫بر‬‫اساس‬‫نوعی‬‫مالک‬‫مطلق‬
‫از‬‫پیش‬‫تعیین‬‫شده‬‫سنجیده‬‫شود‬‫می‬‫که‬‫همه‬‫افراد‬‫باید‬‫به‬‫آن‬‫برسند‬.
‫هدف‬‫اصلی‬‫ارزشیابی‬‫مالکی‬‫این‬‫است‬‫که‬‫تعیین‬‫کند‬‫یک‬‫استاد‬‫یا‬
،‫پژوهشگر‬‫در‬‫مقایسه‬‫با‬‫سایر‬‫استادان‬‫یا‬‫پژوهشگران‬‫رشتۀ‬‫تخصصی‬،‫خود‬
‫چه‬‫مقدار‬‫از‬‫آنچه‬‫را‬‫که‬‫قرار‬‫بوده‬‫است‬‫انجام‬،‫بدهد‬‫انجام‬‫داده‬‫است‬.
‫مالکی‬ ‫یا‬ ‫محور‬‫مالک‬ ‫ارزشیابی‬
Criterion-referenced evaluation

19. ‫در‬‫این‬‫نوع‬‫ارزشیابی‬‫هیچ‬‫نوع‬‫مالکی‬‫از‬‫پیش‬‫تعیین‬‫نشده‬‫است‬‫و‬‫عملکرد‬‫‏‬‫‏‬
‫پژوهشگران‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫اعضای‬‫‏‬‫هیئت‬‫‏‬‫علمی‬‫‏‬‫با‬‫‏‬‫یکدیگر‬‫‏‬‫مقایسه‬‫‏‬‫می‬‫‏‬‫شود‬،‫نه‬‫با‬
‫یک‬‫مالک‬‫مشخص‬‫و‬‫از‬‫پیش‬‫تعیین‬‫شده؛‬‫بلکه‬‫بر‬‫اساس‬‫میانگین‬‫به‬‫دست‬
‫آمده‬‫گفته‬1‫یا‬2‫انحراف‬‫معیار‬‫باالی‬‫میانگین‬‫قبول‬‫و‬‫زیر‬‫آن‬‫مردود‬‫است‬.
‫مبتنی‬‫بر‬‫مالک‬‫نسبی‬‫است‬‫و‬‫عملکرد‬‫پژوهشگران‬‫با‬‫هیچ‬‫مالک‬‫از‬‫پیش‬
‫تعیین‬‫ای‬‫شده‬‫سنجیده‬‫شوند؛‬‫نمی‬‫بلکه‬‫با‬‫عملکرد‬‫سایر‬‫پژوهشگران‬‫که‬‫همان‬
‫شرایط‬‫و‬‫آزمون‬‫را‬‫اند‬‫گذرانده‬‫سنجیده‬‫شوند‬‫می‬.
‫هدف‬‫ارزشیابی‬‫هنجاری‬‫این‬‫است‬‫که‬‫تعیین‬‫کند‬‫یک‬‫استاد‬‫یا‬،‫پژوهشگر‬‫در‬
‫مقایسه‬‫با‬‫سایر‬‫استادان‬‫یا‬‫پژوهشگران‬‫رشتۀ‬‫تخصصی‬،‫خود‬‫چه‬‫وضعیتی‬
‫دارد‬.‫اغلب‬‫های‬‫ارزشیابی‬‫سنجی‬‫علم‬(‫مثل‬‫پژوهشگر‬1‫درصد‬،‫برتر‬‫مقاله‬
‫پراستناد‬)‫هنجاری‬‫هستند‬‫و‬‫هر‬‫حوزه‬‫هنجار‬(‫نرم‬)‫خاص‬‫خود‬‫را‬‫دارد‬.
‫هنجاری‬ ‫یا‬ ‫هنجارمحور‬ ‫ارزشیابی‬
Norm-referenced evaluation: Relative criteria test

20. ‫هنجاری‬ ‫های‬‫ارزشیابی‬ ‫نمرات‬ ‫فراوانی‬ ‫توزیع‬ ‫شکل‬
‫نمرات‬‫های‬‫ارزشیابی‬‫هنجاری‬‫به‬‫صورت‬‫توزیع‬‫طبیعی‬‫و‬‫نرمال‬
‫پراکنده‬‫شوند‬‫می‬‫و‬‫اکثریت‬‫نمرات‬‫در‬‫حول‬‫و‬‫حوش‬‫میانگین‬‫قرار‬
‫گیرند‬‫می‬‫و‬‫تعداد‬‫کمی‬‫از‬‫ها‬‫آن‬‫باالتر‬‫و‬‫تر‬‫پایین‬‫از‬‫میانگین‬‫قرار‬
‫دارند‬.
34%34%
14% 14%2% 2%13% 13%

21. ‫مالکی‬ ‫های‬‫ارزشیابی‬ ‫نمرات‬ ‫فراوانی‬ ‫توزیع‬ ‫شکل‬
‫نمرات‬‫این‬‫نوع‬‫ها‬‫ارزشیابی‬‫دارای‬‫کجی‬‫منفی‬‫است‬‫که‬‫نشان‬
‫دهد‬‫می‬‫اکثریت‬‫بزرگی‬‫از‬‫پژوهشگران‬‫یا‬‫استادان‬‫به‬‫های‬‫هدف‬
‫سیستم‬‫ارتقاء‬‫یا‬‫ترفیع‬‫مورد‬‫نظر‬(‫مالک‬‫مطلق‬)‫اند‬‫رسیده‬.
‫به‬‫عنوان‬،‫مثال‬‫اغلب‬‫استادان‬‫بعد‬‫از‬‫طی‬‫یک‬‫دوره‬‫زمانی‬ً‫ال‬‫مث‬20
‫سال‬‫همه‬«‫استاد‬‫تمام‬»‫شدند‬‫و‬‫کمتر‬‫از‬‫استادی‬‫هست‬‫ک‬‫اخراج‬
‫شده‬‫باشد‬‫یا‬‫به‬‫این‬‫هدف‬‫سیستم‬‫نرسیده‬‫باشد‬‫یا‬‫نرسانده‬‫باشند‬.

22. ‫در‬‫‏‬‫صورتی‬‫‏‬‫که‬‫‏‏‬‫پژوهشگران‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫اعضای‬‫‏‬‫هیئت‬‫‏‬‫علمی‬‫‏‬‫‏‬
‫اهل‬‫‏‬‫کار‬‫‏‬‫علمی‬-‫پژوهشی‬‫‏‬،‫باشند‬‫‏‬‫میانگین‬‫‏‬‫باال‬‫‏‬‫‏‬
‫می‬‫‏‬‫رود‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫به‬‫‏‬‫طور‬‫‏‬،‫خاص‬‫‏‬‫افرادی‬‫‏‬‫در‬‫‏‬‫جشنواره‬‫‏‬‫های‬‫‏‬‫‏‬
‫پژوهشی‬‫‏‬‫انتخاب‬‫‏‬‫می‬‫‏‬‫شوند‬‫‏‬‫که‬‫‏‬‫استحقاق‬‫‏‬‫آن‬‫‏‬‫را‬‫‏‬
‫دارند؛‬‫‏‏‬‫اما‬‫‏‬‫اگر‬‫‏‬‫پژوهشگران‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫اعضای‬‫‏‬‫هیئت‬‫‏‬‫علمی‬‫‏‬
‫اهل‬‫‏‬‫کار‬‫‏‬‫علمی‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫پژوهشی‬‫‏‬،‫نباشند‬‫‏‬‫میانگین‬‫‏‬‫پایین‬‫‏‬
‫می‬‫‏‬‫آید‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫افرادی‬‫‏‬‫برگزیده‬‫‏‬‫می‬‫‏‬‫شوند‬‫‏‬‫که‬‫‏‬‫استحقاق‬‫‏‬‫‏‬
‫آن‬‫‏‬‫را‬‫‏‬‫ندارند‬.‫‏‬

23. ‫با‏ارزشیابی‏هنجاری‬‫‏‬
norm-referenced evaluation
‫بهترین‬‫‏‬‫ها‏را‏در‏یک‏مجموعه‏انتخاب‏‬
‫می‬‫‏‬‫ً‏این‏بهترین‬‫ا‬‫کنیم‏که‏الزام‬‫‏‬‫ها‏‬
‫مالک‬‫‏‬‫های‏مورد‏نظر‏ما‏را‏ندارند‬.‫‏‬

24. ‫اجراء‬ ‫زمان‬ ‫نظر‬ ‫از‬ ‫ارزشیابی‬ ‫های‬‫شیوه‬
‫ارزشیابی‬‫یک‬‫جریان‬‫مستمر‬‫است‬‫که‬‫در‬،‫آغاز‬‫تکوین‬(‫ضمن‬
‫کار‬)‫و‬‫پایان‬(‫انتهای‬‫یک‬‫دوره‬‫زمانی‬‫مشخص‬)‫انجام‬‫پذیرد‬‫می‬.
‫از‬‫نظر‬‫زمان‬‫اجراء‬‫ها‬‫ارزشیابی‬‫اغلب‬‫به‬‫چهار‬‫نوع‬،‫آغازین‬‫‏‬
،‫تکوینی‬‫‏‬‫تشخیصی‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫تراکمی‬‫بندی‬‫دسته‬‫شوند‬‫می‬.

25. ‫این‬‫ارزشیابی‬‫به‬‫دو‬‫منظور‬‫استفاده‬‫می‬‫شود‬:
1.‫آیا‬‫پژوهشگران‬‫سواد‬‫اطالعاتی‬‫و‬،‫پژوهشی‬‫و‬‫مهارت‬‫های‬‫الزم‬‫و‬
‫پیش‬‫نیاز‬‫کار‬‫پژوهشی‬‫تازه‬‫را‬‫فراگرفته‬‫اند؟‬
2.‫پژوهشگران‬‫چه‬‫مقدار‬‫هدف‬‫ها‬‫و‬‫محتوای‬‫کار‬‫پژوهشی‬‫جدید‬‫را‬
ً‫ال‬‫قب‬‫یاد‬‫گرفته‬‫اند؟‬
Pre-test
‫ارزشیابی‏آغازین‬‫/‏‬‫ورودی‏‏‬
Pre-assessment

26. ‫نوعی‬‫‏‬‫ارزشیابی‬‫‏‬‫است‬‫‏‬‫که‬‫‏‬‫به‬‫‏‬‫منظور‬‫‏‬‫اصالح‬‫‏‬‫برنامه‬‫‏‬‫یا‬‫‏‬‫‏‬
‫روش‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫رویکرد‬‫‏‬‫پژوهش‬‫‏‬‫یا‬‫‏‬‫مشکالت‬‫‏‬‫پژوهشی‬‫‏‬
‫پژوهشگر‬‫‏‬‫یا‬‫‏‬‫عضو‬‫‏‬‫هیئت‬‫‏‬‫علمی‬‫‏‬‫مورد‬‫‏‬‫استفاده‬‫‏‬‫قرار‬‫‏‬
‫می‬‫‏‬‫گیرد‬.‫‏‬
‫ارزشیابی‬‫‏‬‫زمانی‬‫‏‬‫که‬‫‏‬‫پژوهش‬‫‏‬‫در‬‫‏‬،‫جریان‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫روند‬‫‏‬‫کار‬‫‏‬
‫پژوهش‬‫‏‬‫در‬‫‏‬‫حال‬‫‏‬‫تکوین‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫شکل‬‫‏‬‫گیری‬‫‏‬‫است‬‫‏‬‫و‬‫‏‬
‫امکان‬‫‏‬‫رفع‬‫‏‬‫مشکالت‬‫‏‬‫علمی‬‫‏‬‫و‬‫‏‬ِ‫ی‬‫پژوهش‬‫‏‬‫عضو‬‫‏‬‫هیئت‬‫‏‬
‫علمی‬‫‏‬‫یا‬‫‏‬‫پژوهشگر‬‫‏‬‫وجود‬‫‏‬،‫دارد‬‫‏‬‫انجام‬‫‏‬‫می‬‫‏‬‫شود‬.‫‏‬
‫ارزشیابی‏تکوینی‬
Formative evaluation

27. ‫تکوینی‬ ‫ارزشیابی‬ ‫کاربرد‬ ‫و‬ ‫هدف‬
‫آگاه‬‫ساختن‬‫سیاست‬‫گذاران‬‫و‬‫برنامه‬‫ریزان‬‫کشور‬‫از‬‫نواقص‬‫و‬
‫مشکالت‬‫برنامه‬‫های‬‫پژوهشی‬
‫شناسایی‬‫میزان‬‫و‬‫نحوه‬‫عملکرد‬‫اعضای‬‫هیئت‬‫علمی‬‫و‬‫پژوهشگران‬‫و‬
‫تعیین‬‫نقاط‬‫قوت‬‫و‬‫ضعف‬‫پژوهش‬‫و‬‫پژوهشگران‬‫در‬‫کشور‬
‫تشخیص‬‫شیوۀ‬‫انجام‬‫و‬‫روش‬‫پژوهش‬‫اعضای‬‫هیئت‬‫علمی‬‫و‬
‫پژوهشگران‬
‫همراه‬‫کردن‬‫پژوهشگران‬‫با‬‫فرایند‬‫پژوهش‬
‫اطالع‬‫کلی‬‫تحلیلگر‬‫از‬‫نقاط‬‫قوت‬‫و‬‫ضعف‬،‫پژوهشگران‬‫روش‬
،‫پژوهش‬‫موضوع‬‫و‬‫محتوای‬‫آثار‬‫و‬...‫به‬‫منظور‬‫اصالح‬‫فرایند‬.

28. ‫‏‬‫پرسش‬‫:‏‬‫از‏ارزشیابی‏تکوینی‏برای‏‬
‫رتبه‬‫‏‬‫بندی،‏ارتقاء‏و‏ترفیع‏اعضای‏هیئت‏‬
‫علمی‏و‏پژوهشگران‏استفاده‏شود‏یا‏خیر؟‬‫‏‬
‫‏‬‫پرسش‬‫:‏‬‫ارزشیابی‬‫‏‬‫های‏تکوینی‏از‏چه‏‬
‫نوع‏ارزشیابی‬‫‏‬‫هایی‏است؟‏مالک‬‫‏‬‫محور‏یا‏‬
‫هنجارمحور؟‬‫‏‬
‫‏هایی‏در‏مورد‏ارزشیابی‏تکوینی‬‫ش‬‫پرس‬

29. ‫در‬‫این‬‫نوع‬،‫ارزشیابی‬‫تمامی‬‫کارهای‬‫علمی‬‫و‬
‫پژوهشی‬‫یک‬‫عضو‬‫هیئت‬‫علمی‬‫یا‬‫پژوهشگر‬
‫در‬‫طول‬‫یک‬‫دوره‬‫پژوهشی‬‫و‬‫آموزشی‬
‫ارزشیابی‬‫می‬‫شود‬.‫قضاوت‬‫ارزشی‬‫و‬
‫تصمیم‬‫گیری‬‫درباره‬‫عضو‬‫هیئت‬‫علمی‬‫یا‬
‫پژوهشگر‬‫صورت‬‫می‬‫گیرد‬.
‫ارزشیابی‏تراکمی‬‫/‏‬‫تجمیعی‬‫/‏‬‫پایانی‬‫‏‬
Summative evaluation

30. ‫تراکمی‬ ‫ارزشیابی‬ ‫کاربرد‬ ‫و‬ ‫هدف‬/‫پایانی‬
‫ارتقاء‬‫و‬‫ترفیع‬‫پژوهشگران‬‫و‬‫اعضای‬‫هیئت‬‫علمی‬‫به‬‫پایه‬‫باالتر‬‫و‬
‫قضاوت‬‫درباره‬‫کل‬‫برنامه‬‫پژوهشی‬‫آنان؛‬
‫قضاوت‬‫در‬‫مورد‬‫آثار‬‫و‬‫کارهای‬‫پژوهشی‬‫هر‬‫عضو‬‫هیئت‬‫علمی‬
‫یا‬،‫پژوهشگر‬‫و‬‫میزان‬‫دستیابی‬‫او‬‫به‬‫اهداف‬‫پژوهشی‬‫و‬‫آموزشی؛‬
‫قضاوت‬‫در‬‫مورد‬‫اثربخشی‬‫عملکرد‬‫هر‬‫عضو‬‫هیئت‬‫علمی‬‫یا‬
‫پژوهشگر؛‬

31. ‫پرسش‬‫:‏‬‫ارزشیابی‬‫‏‬‫های‏تراکمی‏از‏‬
‫چه‏نوعی‏است؟‏مالک‬‫‏‬‫‏‬‫‏‬‫محور‏یا‬
‫هنجارمحور؟‬‫‏‬
‫پرسشی‏در‏مورد‏ارزشیابی‬‫‏‬‫های‏تراکمی‬‫/‏‬‫پایانی‏‬

32. ‫خالصه‏ویژگی‬‫‏‬‫های‏ارزشیابی‬‫‏‬
‫‏‬‫‏‬‫نام‬
‫ارزشیابی‬‫‏‬
‫هدف‏ارزشیابی‬‫‏‬
‫‏‬‫‏‬‫‏‬‫زمان‬
‫ارزشیابی‬‫‏‬
‫وسیله‏‬
‫اندازه‬‫‏‬‫گیری‏‬‫‏‬
‫ماهیت‏‬
‫نمونه‬‫‏‬‫گیری‬‫‏‬
‫‏‬‫‏‬‫تاکید‬
‫ارزشیابی‬‫‏‬
‫آغازین‬/
‫ورودی‬
1.‫تعیین‬‫میزان‬‫سواد‬‫اطالعاتی‬‫و‬‫پژوهشی‬
‫اعضای‬‫هیئت‬‫علمی‬‫و‬،‫پژوهشگران‬‫و‬‫میزان‬
‫کسب‬‫مهارت‬‫های‬‫الزم‬‫و‬‫پیش‬‫نیاز‬‫کار‬
‫پژوهشی‬‫تازه‬
2.‫تعیین‬‫سطح‬‫یادگیری‬‫و‬‫میزان‬‫آشنایی‬
‫اعضای‬‫هیئت‬‫علمی‬‫و‬‫پژوهشگران‬‫با‬
‫هدف‬‫ها‬‫و‬‫محتوای‬‫کار‬‫پژوهشی‬‫جدید‬
‫استخدام‬ ‫آغاز‬
(‫جذب‬‫دانشگاه‬)
‫کار‬ ‫به‬ ‫شروع‬ ‫یا‬
‫پژوهشی‬
‫آزمون‬–
‫محور‬ ‫مالک‬
‫نمونه‬
‫از‬ ‫محدودی‬
‫مهارت‬‫های‬
‫نیاز‬ ‫پیش‬
‫و‬ ‫دانش‬
‫مهارت‬‫های‬
‫نیاز‬ ‫پیش‬
‫تکوینی‬‫‏‬
1.‫‏‬‫تشخیص‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫رفع‬‫‏‬‫مشکالت‬‫‏‬‫پژوهشی‬‫‏‬
‫اعضای‬‫‏‬‫هیئت‬‫‏‬‫علمی‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫پژوهشگران‬‫‏‬
2.‫‏‬‫تشخیص‬‫‏‬‫نواقص‬‫‏‬‫پژوهشی‬‫‏‬‫و‬‫‏‬‫‏‬
‫آموزشی‬‫‏‬‫اعضای‬‫‏‬‫هیئت‬‫‏‬‫علمی‬‫‏‬‫و‬‫‏‬
‫پژوهشگران‬‫‏‬
‫‏‬‫‏‬‫به‏طور‬
‫‏‬‫‏‬‫متناوب‏ضمن‬
‫آموزش‬‫‏‬
‫‏‬‫‏‬‫آزمون‏مالک‬
‫محور‬‫‏‬
‫‏‬‫‏‬‫‏‬‫نمونه‬
‫‏‬‫‏‬‫محدودی‏از‬
‫آثار‏پژوهشی‬‫‏‬
‫‏‬‫‏‬‫بخش‬
‫معینی‬‫‏‬‫از‏‬
‫اثر‬‫/‏‏‬
‫مشارکتی‬‫/‏‬
‫‏‬‫‏‬‫حمایتی‏و‬
‫تشویقی‬‫‏‬
‫تراکمی‬/
‫پایانی‬
1.‫تصمیم‬‫گیری‬‫درباره‬‫عضو‬‫هیئت‬‫علمی‬‫یا‬
،‫پژوهشگر‬‫و‬‫صدور‬‫حکم‬‫یا‬‫گواهینامه‬
‫برای‬‫وی‬.
2.‫تعیین‬‫صالحیت‬‫عملکرد‬‫پژوهشی‬‫اعضای‬
‫هیئت‬‫علمی‬‫و‬‫پژوهشگران‬.
‫یا‬ ‫دوره‬ ‫پایان‬
‫قرارداد‬ ‫مدت‬
‫پایان‬ ‫یا‬ ‫ساالنه‬
‫طرح‬ ‫اجرای‬‫های‬
‫پژوهشی‬
‫آزمون‬‫های‬
‫مالک‬‫و‬ ‫محور‬
‫هنجارمحور‬
‫از‬ ‫بزرگی‬ ‫نمونه‬
‫اهداف‬
‫پژوهشی‬
‫و‬ ‫هدف‬
‫امور‬ ‫محتوای‬
‫پژوهشی‬/
‫تنبیهی‬‫‏‬

33. ‫ارزشیابی‏تکوینی‬
‫‏‬‫‏‬‫ارزشیابی‬‫‏‬
‫تراکمی‏‬
(‫تجمیعی‬/‫‏‬
‫پایانی‬)
Formative Assessment Summative Assessment

34. Alt Metrics:
Five Categories Altmetrics
z Usage – A way to signal if anyone is reading the articles or otherwise using the research.
Usage is the number one statistic researchers want to know after citations.
Examples: clicks, downloads, views, library holdings, video plays.
z Captures – Indicates that someone wants to come back to the work. Captures can be an
leading indicator of future citations.
Examples: bookmarks, code forks, favorites, readers, watchers.
z Mentions – Measurement of activities such as news articles or blog posts about
research. Mentions is a way to tell that people are truly engaging with the research.
Examples: blog posts, comments, reviews, Wikipedia links, news media.
z Social media -This category includes the tweets, Facebook likes, etc. that reference the
research. Social Media can help measure “buzz” and attention. Social media can also be
a good measure of how well a particular piece of research has been promoted.
Examples: +1s, likes, shares, tweets.
z Citations – This is a category contains both traditional citation indexes such as Scopus,
as well as citations that help indicate societal impact such as Clinical or Policy Citations.
Examples: citation indexes, patent citations, clinical citations, policy citations.

35. Comparison of Formative & Summative
Formative Summative
Purpose: Revision Decision
How:
Peer review, one-to-one,
group review, & field
trial
Expert judgment,
field trial
Materials:
One set of materials One or several
competing
instructional materials
Evaluator Internal External
Outcomes
A prescription for
revising materials
Recommendations and
rationale

36. ‫نتیجه‬‫گیری‬
‫از‬‫میان‬‫سه‬‫نوع‬‫ارزشیابی‬(‫آغازین‬/،‫ورودی‬‫تکوینی‬‫و‬
‫تراکمی‬/‫پایانی‬)‫پیشنهاد‬‫شود‬‫می‬‫که‬‫ها‬‫ارزشیابی‬‫به‬‫صورت‬
،‫ای‬‫دوره‬‫مستمر‬‫و‬‫در‬‫طول‬‫زمان‬‫های‬‫مختلف‬‫انجام‬‫شود‬.
‫امروزه‬‫آلتمتریکس‬‫نوعی‬«‫ارزشیابی‬‫مستمر‬»‫در‬‫طول‬‫دوره‬
‫حیات‬‫پژوهش‬‫یک‬‫پژوهشگر‬‫یا‬‫عضو‬‫هیئت‬‫علمی‬‫را‬‫فراهم‬
‫نماید‬‫می‬.

37. ‫شما‬ ‫حضور‬ ‫و‬ ‫توجه‬ ‫از‬ ‫تشکر‬ ‫با‬
© Alireza Noruzi
‫علیرضا‬ ،‫نوروزی‬(1396.)‫علم‬ ‫مکمل‬ ‫دگرسنجی‬‫سنجی‬:‫مقابل‬ ‫در‬ ‫آغازین‬ ‫ارزیابی‬
‫پایانی‬ ‫و‬ ‫تراکمی‬ ‫ارزیابی‬.‫تهران‬:‫کشور‬ ‫علمی‬ ‫سیاست‬ ‫تحقیقات‬ ‫مرکز‬.