diagnoza sytuacji szkolnej uczniów

1. DIAGNOZA SYTUACJI SZKOLNEJ
UCZNIÓW
ŻANETA KOZUBEK
PED nr INDEKSU 7816
ROK II, SEM III

2. SYTUACJA SZKOLNA
Obejmuje całokształt warunków, osób, zjawisk i sytuacji związanych z
uczęszczaniem przez dziecko do szkoły
DWIE PERSPEKTYWY W PODEJŚCIU DO SYTUACJI SZKOLNEJ:
Diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza środowiska wychowawczego tworzonego przez szkołę.
Diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych.

3. Poznawanie tego jak dziecko funkcjonuje w rolach społecznych związanych z sytuacją
szkolną, oznacza DOKONYWANIE OCENY, w jakim stopniu dziecko spełnia określone
oczekiwania społeczne tj. zakazy, nakazy określonych ról szkolnych
Funkcjonowanie dziecka w podstawowych rolach społecznych związanych z sytuacją
uczęszczania przez nie do szkoły wiąże się z
WYMIAREM OCENIAJĄCYM DIAGNOZOWANIE.

4. WŚRÓD PODSTAWOWYCH RÓL SZKOLNYCH DZIECKA, WYMIENIĆ NALEŻY:
 Rolę UCZNIA – UCZĄCY SIĘ , PRZYSWAJAJĄCY WIEDZĘ
 Rolę KOLEGI – CZŁONEK ZESPOŁU KLASOWEGO, GRUPY RÓWIEŚNIKÓW
 Rolę CZŁONKA SPOŁECZNOŚCI SZKOLNEJ – CZŁONKA ZBIOROWOŚCI
( uczniów, pedagogów, innych pracowników)
ANALIZUJE SIĘ RÓWNIEŻ RELACJE POZAOSOBOWE :
UCZEŃ – WIEDZA
UCZEŃ – WYMAGANIA DYDAKTYCZNE
UCZEŃ – REGULAMIN SZKOLNY
UCZEŃ - GRUPA
W rozpoznaniu sytuacji szkolnej niezwykle ważne jest ustalenie
NASTAWIENIA SZKOŁY DO UCZNIA

5. WŚRÓD GŁÓWNYCH WSKAŹNIKÓW NASTAWIENIA
DZIECKA DO SZKOŁY WYMIENIĆ MOŻNA:
 Występowanie zachowań ucieczkowych
 Aktywność dziecka na lekcjach i poza nimi
 Zaangażowanie w życie klasy i poza nim
 Relacje rówieśnicze
 Wypowiedzi bezpośrednie i ukryte
 Charakter osiągnięć szkolnych

6. DIAGNOZA SYTUACJI SZKOLNEJ JAKO DIAGNOZA ŚRODOWISKA
WYCHOWAWCZEGO TWORZONEGO PRZEZ SZKOŁĘ
Diagnoza środowiska wychowawczego tworzonego przez szkołę, może być
prowadzona w szerszym lub węższym zakresie tj.
Obejmować WIĘKSZĄ lub MNIEJSZĄ LICZBĘ SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA
MOŻE BYĆ PODEJMOWANA ZE WZGLĘDU NA:
A) ZE WZGLĘDU NA KONKRETNEGO UCZNIA:
będzie to diagnoza szkoły jako środowiska
wychowawczego określonego dziecka
B) ZE WZGLĘDU NA GRUPĘ UCZNIÓW:
będzie to spojrzenie na środowisko wychowawcze
szkoły w ujęciu intersubiektywnych

7. Diagnoza środowiska wychowawczego szkoły może być też realizowana ZE
WZGLĘDU NA JAKIŚ PROBLEM np.: Narkomani wśród uczniów, agresji między
uczniami itp.
Rozpoznanie funkcjonowania szkoły w tym względzie ma charakter
funkcjonalny i dotyczy ustalenia funkcji jaka pełni środowisko szkoły
w powstaniu i rozwijaniu się i przeciwdziałaniu zjawiska.
ROZPOZNANIE ŚRODOWISKA SZKOŁY MOŻE PRZYJMOWAĆ WYMIAR:
SUBIEKTYWNY
OBIEKTYWNY

8. W SENSIE OBIEKTYWNYM
W SENSIE OBIEKTYWNYM dąży się do IDENTYFIKACJI i OCENY JAKOŚCI
DYDAKTYCZNO – WYCHOWAWCZEJ elementów charakteryzujących dane
środowiska wychowawcze szkoły ze względu na występujące ogólne
standardy i wzorce np.: przy ogólnym budowaniu pracy szkoły, w którym
analizie poddaje się różne obszary funkcjonowania szkoły takie jak:
 KSZTAŁCENIE ( efekty kształcenia, organizacja i przebieg kształcenia)
OPIEKA I WYCHOWANIE ( plan pracy pedagogicznej, priorytety wychowawcze szkoły,
atmosfera szkoły, kontakty uczeń – nauczyciel, integracja uczniów)
ORGANIZACJA, KIEROWANIE SZKOŁĄ ( dokumentacja, dobór kadry pedagogicznej,
baza materialna i finansowa)
Proponowanymi narzędziami pracy przy tym badaniu są: kwestionariusze i
ankiety dla nauczycieli, uczniów, rodziców.

9. W SENSIE SUBIEKTYWNYM
W SENSIE SUBIEKTYWNYM środowisko szkoły jest czyimś
środowiskiem wychowawczym ( danego ucznia lub grupy uczniów) którego
elementy tworzą INDYWIDUALNA KONSTRUKCJĘ i wpływają w sposób
niepowtarzalny, zależny od indywidualnych właściwości jednostki lub
jednostek ( cech intelektualno-emocjonalnych , rodowodu społeczno-
kulturowego, doświadczenia społecznego).
Dokonując diagnozy środowiska wychowawczego szkoły w sensie obiektywnym
lub jako środowiska określonego dziecka (grupy dzieci), opieramy się na
sugerowanych przez różne źródła i różnych badaczy czynnikach opisujących.

10. ARKUSZ SCHEMATYCZNY JÓZEFA PIETERA
WYMIENIAŁ 18 CZYNNIKÓW ŚRODOWISKA SZKOLNEGO
DZIECKA, DOTYCZĄCYCH MIĘDZY INNYMI:
 Warunków organizacyjnych (np. liczebność uczniów w
klasie, przeciętne wykształcenie nauczycieli);
 Warunków materialnych (np. stan i wyposażenie świetlicy
szkolnej);
 Warunków społeczno-kulturalnych (np. autorytet moralny
nauczycieli, postawy wychowawcze nauczycieli, kultura
językowa nauczycieli, skład i poziom grupy koleżeńskiej);
 Warunków intelektualnych (np. autorytet intelektualny
nauczyciela, poziom umysłowy uczniów)
KAŻDY Z CZYNNIKÓW POSIADA SWOJE OPISOWE WSKAŹNIKI
UMOŻLIWIAJĄCE JEGO OCENĘ

11.  FORMALNO-ORGANIZACYJNE WARUNKI FUNKCJONOWANIA SZKOŁY: typ i status prawny, regulamin
wewnętrzny, programy dydaktyczne i wychowawcze, organizacja systemu nauczania, system ocen i
promocji, liczebność klas itp.
 WARUNKI MATERIALNE: infrastruktura szkoły, jej położenie, wyposażenie klas i pracowni, system
wsparcia ekonomicznego szkoły, stan higieny szkoły i klas itp.
 STAN OPIEKI NAD UCZNIEM: pomoc socjalna (materialna, dożywianie, podręczniki itd.), opieka
medyczna, działalność pedagoga szkolnego i innych specjalistów (logopeda, psycholog), współpraca z
poradnią psychologiczno-pedagogiczną, współpraca z ośrodkiem pomocy społecznej i innymi
instytucjami (np. policja, sądy), funkcjonowanie świetlicy, zajęcia korekcyjno-wyrównawcze,
współpraca szkoły z rodziną itp.
 ŚRODOWISKO NAUCZYCIELI: stan i rodzaj wykształcenia, doświadczenie pedagogiczne, doskonalenie
zawodowe i specjalizacje, metody oraz środki dydaktyczne i wychowawcze, aktywność i innowacyjność
dydaktyczno-wychowawcza, kultura językowa, cechy relacji z dziećmi (autorytet intelektualny i
moralny, tzw. prywatne teorie wychowania, stosowanie przemocy itd.), postawy wychowawcze,
postawy wobec istotnych problemów i zjawisk społecznych, systemy wartości i aspiracji itp.
 ŚRODOWISKO UCZNIÓW: klimat środowiskowy grup rówieśniczych, poziom i skład umysłowy i
moralny grupy rówieśniczej, klasy, uczniów szkoły, struktura socjometryczna grupy koleżeńskiej,
aktywność i stan stowarzyszeń i organizacji uczniowskich, podkultury uczniowskie, przemoc między
uczniami, aspiracje edukacyjne i życiowe, postawy wobec problemów i zjawisk społecznych itp.
 SFERA KULTURY I AKTYWNOŚCI ŚRODOWISKOWEJ SZKOŁY: tradycje szkoły (uroczystości, rytuały i
obrzędy), zajęcia pozalekcyjne i koła zainteresowań, imprezy kulturalne, organizacje i stowarzyszenia na
terenie szkoły, współpraca z instytucjami kulturalnymi, osiągnięcia szkoły i jej uczniów itp.
PROPOZYCJA EWY JAROSZ

12. PROPOZYCJA STANISŁAWA PALKI
SCHARAKTERYZOWAŁ ON ELEMENTY PODDAWANE DIAGNOZIE NAUCZYCIELSKIEJ, JAKO
LICZNE ZJAWISKA, FAKTY I PROCESY DYDAKTYCZNO WYCHOWAWCZE, WŚRÓD KTÓRYCH
WYMIENIŁ:
Cechy uczniów,
 Właściwości klas szkolnych i grup uczniowskich,
 Cechy procesu dydaktyczno-wychowawczego,
 Wyniki działalności dydaktyczno-wychowawczej,
 Cechy środowiska rodzinnego uczniów,
Cechy środowiska szkolnego,
 Cechy środowiska lokalnego szkoły
Diagnoza środowiska wychowawczego szkoły
powinna uwzględniać występujące między
poszczególnymi warunkami, cechami i zjawiskami
ZWIĄZKI I ZALEŻNOŚCI
Reguła holizmu poznawczego…

13. Rzetelna diagnoza środowiska wychowawczego szkoły powinna również mieć na
uwadze warunki zewnętrzne funkcjonowania danej szkoły, czyli uwzględniać jej
KONTEKST SPOŁECZNY
Rozważając ogólnie diagnozę sytuacji szkolnej dziecka w perspektywie
wypełniania przez nie ról szkolnych, należy zaznaczyć, iż rozpoznawanie i ocena
funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych powinna uwzględniać „różne punkty
widzenia", tj. analizować sposób realizowania ról przez dziecko z różnych
perspektyw, ze stanowiska różnych osób, w tym i samego dziecka (subiektywny
wymiar roli). Diagnozie, a w tym ocenie wypełniania ról szkolnych przez dziecko,
powinna więc przyświecać decentracja poznawcza.
Przejawami nastawienia szkoły do dziecka są na przykład etykiety i ogólnikowe opinie na
temat ucznia („LEŃ", „DZIWAK", „TUMAN"), jakie przypisywane są mu przez nauczycieli i
kolegów.
Szymańska 1997

14. Ukazanie wszystkich możliwych aspektów relacji i cech nie jest oczywiście możliwe w ramach
niniejszego opracowania, dlatego można spróbować wskazać tylko te, które okazują się
najczęściej przedmiotem zainteresowania diagnozy pedagogicznej :
 OBSZAR ROLI UCZNIA: dojrzałość szkolna dziecka, osiągnięcia i niepowodzenia
szkolne, opóźnienia szkolne, zainteresowania i uzdolnienia, specyficzne trudności
dydaktyczne, dydaktyczne relacje z nauczycielami (np. postrzeganie dziecka jako
ucznia, autorytet nauczyciela), frekwencja szkolna, motywacja do nauki i chodzenia
do szkoły, aspiracje i plany edukacyjne, poziom potrzebnych sprawności
psychicznych i fizycznych itp.
 OBSZAR ROLI KOLEGI: zdolność do nawiązywania i utrzymywania kontaktów
rówieśniczych, poziom umiejętności społecznych (uspołecznienie, bezkonfliktowe
rozwiązywanie problemów z rówieśnikami), kompetencje społeczne, pozycja
społeczna wśród rówieśników, uczestnictwo w nieformalnych grupach
rówieśniczych, grupach podkulturowych itp.
 OBSZAR ROLI CZŁONKA SPOŁECZNOŚCI SZKOLNEJ: relacje „pozadydaktyczne" z
nauczycielami, stosunek do regulaminów i wymogów dyscypliny, zaangażowanie w
życie szkoły, przystosowanie (i jego poczucie) do środowiska szkolnego, stosunek
do ogólnych norm i zasad społeczności szkolnej itp.

15. PRZEDMIOTEM DIAGNOZY FUNKCJONOWANIA DZIECKA W ROLACH SZKOLNYCH
powinny stać się ponadto: możliwości i warunki realizowania przez dziecko obowiązków
szkolnych w domu, stosunek rodziców do nauki i obowiązków szkolnych dziecka, aspiracje
edukacyjne rodziców w stosunku do dziecka, pomoc w nauce, kontakty i współpraca rodziców
ze szkołą, obciążenie dziecka obowiązkami domowymi, praca zarobkowa itp.
W praktyce stosowanych rozwiązań metodologicznych, postępowanie diagnostyczne,
mające na celu bardziej lub mniej kompleksowe rozpoznanie funkcjonowania dziecka w
rolach szkolnych, wykorzystywać może różne METODY SZCZEGÓŁOWE (techniki),
począwszy od tradycyjnych i popularnych wśród pedagogów sposobów gromadzenia
danych, takich jak:
Obserwacje swobodne i kierowane,
Wywiady,
Analizy wytworów (np. Wypracowania, rysunki dziecka)
Dokumentów (np. Dzienniki lekcyjne, zeszyty dziecka itp.),
Techniki socjometryczne,
Posługiwanie się różnymi testami szkolnymi
, Skalami szacunkowymi,
Standaryzowane kwestionariusze lub inwentarzy dokonujące pomiaru określonych
cech i własności dziecka.

16. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!