diagnoza sytuacji społecznej w klasie szkolnej

1. ŻANETA KOZUBEK
PED nr INDEKSU 7816
ROK II, SEM III

2. Podstawowy sposób pomiaru stosunków społecznych:
 Zajmuje się wzajemnymi oddziaływaniami między ludźmi
 Ilościowe traktowanie stosunków międzyludzkich (pomiar)
 Podawanie wszystkim członkom badanej grupy jednego lub kilku specjalnie
skonstruowanych pytań badających różne rodzaje stosunków społecznych,
takich jak: wzajemna sympatia, popularność, zaufanie, przywództwo itp., W
stosunku do których badanie dokonują wyboru z grupy osób, spełniających
ich zdaniem warunki określone pytaniem

3. TECHNIKI SOCJOMETRYCZNE POZWALAJĄ:
 Rozpoznać układ stosunków społecznych pod różnymi względami
 Uzyskać w miarę przejrzysty obraz więzi nieformalnych łączących poszczególnych
członków
 Identyfikować osoby szczególnie popularne, atrakcyjne w grupie( nieformalnych
przywódców), osoby odrzucane przez grupę, nielubiane, izolowane, znajdujące się
na uboczu (dzieci wymagające specjalnych zabiegów wychowawczych
 Porównywać pozycje społeczne poszczególnych członków grupy ze względu na
różne określone kryteria
 Identyfikować istniejące podgrupy, ich skład i powiązania
 Wnioskować o spójności grupy i jej integracji
 Śledzić rozwój stosunków między chłopcami, a dziewczynkami
 Określać ekspansywność społeczną poszczególnych jednostek i całej grupy
 Określać zmiany zachodzące w życiu i strukturze społecznej grupy pod wpływem
celowo podjętych działań wychowawczych
 Śledzić proces adaptacji społecznej nowych uczniów

4. BADANIE SOCJOMETRYCZNE wykonuje się pod określonym względem np.
sympatii i antypatii, zaufania, popularność, cech społecznych, zależnym od
kryterium socjometrycznego, którym może być sytuacja społeczna.
KRYTERIUM SOCJOMETRYCZNE MOŻE BYĆ :
NIEREALNE -np „z kim najchętniej poleciałbyś na długą wyprawę w kosmos?”
REALNE - np. Z kim najbardziej chciałbyś pełnić dyżur w klasie, siedzieć w ławce
Istnieje większe prawdopodobieństwo, że preferencje zostaną podane szczere, gdy badani
przypuszczają, iż ich odpowiedzi wpłyną na społeczny stan rzeczy (dzieci zostaną
posadzone w jednej ławce). Natomiast kryterium NIEREALNE stosuje się, gdy badana
grupa mogłaby odebrać sytuację rzeczywistą jako zagrożenie ingerencji w jej strukturę.

5. W INNYCH KATEGORIACH KRYTERIUM SOCJ.
MOŻE BYĆ :
 SILNE- dotyczy spraw ważnych dla badanych
 SŁABE- opiera się o sytuacje sporadyczne i mało istotne
 OGÓLNE- ujęcie w szerszej perspektywie
 SZCZEGÓŁOWE- precyzuje dokładnie rodzaj interakcji
 DWUWYMIAROWE-możliwy wybór wzajemny
 JEDNOWYMIAROWE-wybory wzajemne mniej możliwe
 INDYWIDUALNE-wybór dokonywany ze względu na własne preferencje
 SPOŁECZNE- przy wyborze brane pod uwagę interesy grupy

6. Podstawą dokonywania wyboru osób z grupy są KRYTERIA POZYTYWNE, a KRYTERIA
NEGATYWNE służą do odrzucania. Przy formułowaniu kryterium negatywnego dla
dzieci nie formułuje się pytań wprost tzn. zamiast pytania
„ z kim nie chciałbyś..” stosuje się „z kim najmniej chętnie…’’
Ilość kryteriów zależy od badacza, jednak nie powinna ona przekraczać 5 w teście
socjometrycznym i 2 w przypadku dzieci ( uważa się nawet , że wystarczy jedno
dobrze sformułowane).
W każdym przypadku kryterium powinno być
JASNO SPRECYZOWANE, ukazywać ISTOTĘ
I RODZAJ AKTYWNOŚCI oraz być
interesujące (silne) dla badanych( dzieci-
zabawa, nauka itp.)

7. Ograniczanie lub pozostawianie swobody co do liczby dokonywanych
wyborów na podstawie postawionych pytań (kryteriów) również zależne
jest od badacza. Jednak w przypadku dzieci przedszkolnych TYLKO JEDEN
WYBÓR ( PIERWSZY) JEST DIAGNOSTYCZNY, u młodszych dzieci szkolnych
PIERWSZE TRZY, a dopiero w starszym wieku szkolnym można brać pod
UWAGĘ PIĘĆ. Aby uzyskać dodatkowe informacje np. o normach
postępowania w grupie, można wprowadzić pytania o UZASADNIENIE
DOKONYWANYCH WYBORÓW.
•

8. PODZIAŁ TECHNIK SOCJOMETRYCZNYCH:
 TECHNIKI OCENY W KATEGORIACH WZGLĘDNYCH (np. Klasyczny
test moreno, technika „zgadnij kto”)- badany określa swój stosunek
pod względem określonej cechy tylko do poszczególnych członków
grupy
 TECHNIKI OCENY W KATEGORIACH BEZWZGLĘDNYCH ( np.
„Plebiscyt życzliwości i niechęci, techniki kombinowane”)-badani
określają swój stosunek do wszystkich członków grupy
 DODATKOWE WARIANTY: samoocena socjometryczna- pyta się
badanego, kto jego zdaniem go wybrał lub kto odrzucił; wariant
„plebiscytu życzliwości..”, Gdzie określona osoba wybrana z grupy
jej ocenia przez pozostałych

10. KLASYCZNA TECHNIKA MORENO
Wszystkim członkom grypy zadaje się jednakowe pytania, na
podstawie których dokonują wyboru i (lub) odrzucenia osób
spełniających warunki podane w pytaniu: pozwala na uzyskanie
szerokiej gamy informacji- od identyfikacji pozycji i roli określonych
oraz wszystkich członków grupy, inf. O podgrupach , o integracji w
grupie, ekspansywności społecznej jednostek i grupy; „ z kim
najbardziej chciałbyś..?”, „ Z kim najmniej chciałbyś..?”; Może być
stosowana u dzieci przedszkolnych w formie badań indywidualnych
( z pewnymi zastrzeżeniami)
TECHNIKA „ ZGADNIJ KTO”
Badanym zadaje się ( najczęściej pisemnie) serię pytań o
określone cechy, na podstawie których wskazują na tych członków
grupy ich zdaniem najbardziej odpowiadających przedstawionemu
kryterium; np. „ To jest ktoś kto często dokucz innym..”; Pozwala
poznać percepcję grupy- jak badani postrzegają innych członków
grupy: odpowiednia nawet dla dzieci w młodszym wieku szkolnym

11. TECHNIKA SZEREGOWANIA RANGOWEGO
Badanym przedstawia się określone kryterium- określoną cechę
np. Koleżeńskość i prosi o uszeregowanie od osoby spełniającej
kryterium do tej, która go nie spełnia. W ten sposób badani ustalają
hierarchię w grupie pod określonym względem: nie jest przydatna
do badań dzieci młodszych
PORÓWNYWANIE PARAMI
Badani kolejno porównują zestawionych parami członków grupy,
opowiadając się pod określonym względem za każdym razem za
jedną tylko osobą z pary; nadaje się tylko da badań małych grup;
duży stopień dokładności oceniania powoduje, że może być
wykorzystana do specyficznych celów, jak ostateczne ustalenie
dokładnej pozycji konkretnych osób

12.  SKALE OSZACOWAŃ
Badani wskazują tych członków grupy, którzy ich zdaniem
odznaczają się określonym stopniem natężenia danej cechy np.
najbardziej koleżeńscy, najmniej koleżeńscy; ilość wskazań zależy od
badanego, choć można ograniczyć jej liczbę; nie nadaje się do
stosowania u dzieci młodszych

13. „PLEBISCYT ŻYCZLIWOŚCI I NIECHĘCI”
Może występować w dwóch wariantach:
I. Badany ocenia w kategorii sympatii i antypatii wszystkich członków grupy na skali
kilkustopniowej-trzy- lub pięcio- od (++) -(bardzo) lubię, przez 0 - jest mi
obojętny/nie wiem, do (–) (bardzo) nie lubię;
II. Osoba wybrana z grupy jest oceniania przez wszystkich jej członków w podobnym
systemie ocen; pozwala uzyskać informacje o stosunku grypy do poszczególnych
jednostek oraz stosunku jednostek do grupy, identyfikuje dzieci szczególnie
nielubiane i szczególnie lubiane oraz ogólny klimat emocjonalny grupy; możliwa
do stosowania ( w formie badań indywidualnych) już u dzieci w przedszkolu
TECHNIKI KOMBINOWANE
Badani ustosunkowują się do wszystkich członków grupy na
zróżnicowanej skali ocen tzn każdemu członkowi grupy badany
przypisuje stopień natężenia danej cechy: stosowane głównie wśród
uczniów starszych, w liceum

14. WARUNKI NIEZBĘDNE DO PRZEPROWADZENIA
BADANIA SOCJOMETRYCZNEGO
1.Grupa zamknięta i jasno dla wszystkich określona
2.Wszyscy członkowie grupy muszą znać się wzajemnie i pozostawać w
rzeczywistych relacjach społecznych.
3.Podane kryterium socjometryczne musi być jasne i odpowiednio
zrozumiane przez wszystkich, oraz możliwie silne i realne.
4.Grupa musi mieć zaufanie do prowadzącego badanie,(który stwarza
atmosferę życzliwości, motywuje do udziału w badaniu i poważnego jego
potraktowania, zapewnia dyskrecję i unika wytworzenia poczucia
zagrożenia).
5.Jeśli badania mają stanowić podstawę do zmian grupa musi być o tym
poinformowana.
6.W grupie nie mogą zachodzić gwałtowne zmiany w strukturze.
7.Osoby badane muszą charakteryzować się wystarczającym poziomem
inteligencji.
8. W czasie badania powinna być obecna większość członków grupy
(dopuszczalna absencja wynosi 10-15%).
9.Grupa funkcjonuje już jakiś czas. Nie została dopiero co utworzona.

15. PRZEBIEG BADANIA SOCJOMETRYCZNEGO
W przypadku dzieci przedszkolnych stosuje się formę BADANIA
INDYWIDUALNEGO- zadaje się dziecku pytania, a jego odpowiedzi zapisuje. W
postaci zbiorowej techniki socjometryczne wykorzystuje się od II klasy SP
PRZEBIEG:
1.KRÓTKIE WPROWADZENIE- wyjaśnienie celu badania ( raczej nie używa się
tego słowa), wytworzenie odpowiedniej atmosfery, zapewnienie o dyskrecji i tajności
wyborów.
2.ROZDANIE KARTEK I ICH PODPISANIE.
3.PODANIE PYTANIA SOCJOMETRYCZNEGO z określeniem rodzaju,
liczby i sposobu wyborów wraz z informacją, że wybory powinny być w obrębie
grupy i dotyczą również nieobecnych oraz dokonywane w tajemnicy przed
innymi.
4.WYJAŚNIENIE EWENTUALNYCH PYTAŃ BADANYCH.
5.UDZIELANIE ODPOWIEDZI- dokonywanie wyborów.
6.SPRAWDZENIE PODPISANIA KARTEK I PRAWIDŁOWOŚCI
DOKONANIA WYBORÓW i zebranie odpowiedzi

16.  TABELA SOCJOMETRYCZNA
 ANALIZA GRAFICZNA (jasno ukazuje istnienie, skład i powiązania podgrup)
i analiza indeksowa (pozwala na uzyskanie informacji o integracji grupy, o
jej społecznej ekspansywności, o spójności)- mogą być stosowane razem
jako analiza całościowa, lub oddzielnie.

17. DOKUMENTACJA BADANIA SOCJOMETRYCZNEGO
 Zawiera nazwę zespołu i listę jego członków, datę badania i nazwisko osoby prowadzącej
badania
 Dokładne brzmienie kryteriów socjometrycznych, opis warunków badania (stosunek
grupy do badania, wykaz osób nieobecnych, ewentualne zakłócenia badania),
 Krótką charakterystykę sytuacji w zespole (ewentualne znaczące wydarzenia, zmiany
itp.)
 Przedstawienie analizy wyników z prezentacją legendy zapisu i stosowanymi wzorami
wskaźników.

18. WADY SOCJOMETRII
 Opiera się na deklaracjach badanego, które mogą, lecz nie muszą
zgadzać się ze stanem rzeczywistym.
 Wartość diagnostyczna jest zależna od faktycznie zastosowanego
kryterium, bez względu na jego literalne brzmienie np.
Wnioskujemy o sympatii i antypatii na postawie pytania „z kim
chciałbyś odrabiać lekcje?”, Wyniki badania to odpowiedzi na
zadane badanym pytania, dlatego nie można jedynie na ich
podstawie stworzyć pełnego obrazu grupy.
 Kwestia aktualności rezultatów badania- grypa ma charakter
dynamiczny, natomiast badanie ukazuje sytuację w danym
momencie, ma charakter statyczny.
 Pracochłonna i złożona analiza wyników.

19. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!