4. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -135-
5.1.2) สวนของเสนตรง
สวนของเสนตรงที่มีจุดปลายที่จุด A และจุด B เขียนแทนดวย AB
อานวา สวนของเสนตรง AB หรืออาจเรียกสวนของเสนตรง BA เขียนแทนดวย BA
CD เปนสวนของเสนตรง CD
EF เปนสวนของเสนตรง EF
GH เปนสวนของเสนตรง GH
ความยาวของสวนของเสนตรง
ความยาวของสวนของเสนตรง AB จะแทนดวย )หรือ AB มาจากคําวา
measure of ซึ่งหมายถึง ความยาวของสวนของเสนตรง AB เชน ยาว 5 เซนติเมตร จะ
เขียนแทนดวย m = 5 ซม. หรือ AB = 5 ซม.
(ABm ( )ABm
AB AB
( )AB
จะเห็นวา ไมใชจํานวน สวน เปนจํานวนซึ่งสามารถนํามาบวก ลบ คูณและหาร
กันได ดังนั้น เมื่อนําความยาวของ และ มาบวกกัน จะเขียนแทนดวย หรือ
AB + CD แตไมเขียนวา + CD
AB ( )ABm
AB CD ( ) ( )CDm+ABm
AB
H
G
F
E
DC
B
A
นิยาม สวนของเสนตรง คือ สวนใดสวนหนึ่งของ
เสนตรงที่มีจุดปลายสองจุด ดังแสดงดวยรูปตอไปนี้
ขอสังเกต
1) เมื่อกําหนดจุดสองจุดบนระนาบใดๆ จะไดวา บรรดาสวนของเสนทั้งหลายที่
เชื่อมตอจุดทั้งสองนี้ สวนของเสนที่เปนเสนตรงจะเปนเสนที่สั้นที่สุด
2) สวนของเสนตรงเสนหนึ่งมีจุดปลาย 2 ขาง ทําใหมีความยาวจํากัดสามารถวัด
ความยาวได
5. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -136-
ใหนักเรียนตอบคําถามตอไปนี้
จากจุดเริ่มตนจุดใดจุดหนึ่ง จงลากเสนไปตามแนวสวนของเสนตรง เชื่อมจุดที่เหลือให
ตอเนื่องกันไป โดยไมยกปากกาหรือดินสอ และจุดสองจุดใดๆ ใหลากผานไดเพียงครั้งเดียวเทานั้น
แบบฝกหัดที่ 3
6. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -137-
5.1.3) รังสี
BB
AA
รังสีที่มีจุดปลายที่จุด A และผานจุด B จะเขียนแทนดวย หรือAB BA
รังสีที่มีจุดปลายที่จุด B และผานจุด B จะเขียนแทนดวย BA หรือ AB
นิยาม รังสี คือ สวนหนึ่งของเสนตรงที่มีจุดปลาย
เพียงจุดเดียวเปนจุดเริ่มตนในการเขียนรังสี
ขอสังเกต
1) กับ B ไมใชรังสีเดียวกัน เพราะจุดปลายเปนคนละจุดกันAB A
AB
5.1.4) มุม
A
เชน
R
เขียนสัญลักษณแทน มุมรูป (ก) ดวย C หรือ ∠ อานวา มุม ABC มี B และ BC เปน
แขนของมุม และ B เปนจุดยอดของมุม
BˆA ABC A
รูป (ข) เขียนแทนมุมดวย หรือ ∠ อานวา มุม DEF มี ED และ เปนแขนของมุม
และ E เปนจุดยอดของมุม
FEˆD DEF EF
RQˆP PQRรูป (ค) เขียนแทนมุมดวย หรือ ∠ อานวา มุม PQR มี QP และ QR เปนแขนของ
มุม และ B เปนจุดยอดของมุม
(ค)(ข)
B P Q
นิยาม มุม คือ รังสีสองเสนที่มีจุดปลายเปนจุดเดียวกัน
เรียกรังสีสองเสนนี้วา แขนของมุม และเรียกจุดปลายที่
อยูในจุดเดียวกันนั้นวา จุดยอดมุม
7. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -138-
ขอสังเกต
ในทางปฏิบัติเราอาจจะใชสวนของเสนตรงเขียนแทนรังสีก็ได ดังรูป มุมABC และ มุมDEF
ใช แทน
C
A
B
ใช แทน
D F
E
ขนาดของมุม เรานิยมใชสัญลักษณ หรือ แทนขนาดของมุมABC เชน มุม
ABC กาง 30 องศา เราจะเขียน m = 30°
( )CBˆAm ( )ABCm∠
( )CBˆA
จะพบวา ถาเสนตรง AB ตัดกับเสนตรง CD ที่จุด E
แลว m = m( )DEˆA ( )BEˆCA
และ = m( )( )CEˆAm BEˆD
เรียก เปนมุมตรงขามกับDEˆA BEˆC
C และ เปนมุมตรงขามกับ DCEˆ BEˆAB
ขอสังเกต
ชนิดของมุม
8. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -139-
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
1. สรางรูปสามเหลี่ยม เมื่อกําหนดสวนของเสนตรงใหได
2. สรางรูปสี่เหลี่ยม เมื่อกําหนดสวนของเสนตรงใหได
3. แบงครึ่งสวนของเสนตรงที่กําหนดใหได
4. สรางมุมใหเทากับมุมที่กําหนดสวนของเสนตรงใหได
5. แบงครึ่งมุมที่กําหนดใหได
5.2 สวนของเสนตรงและความยาวของสวนของเสนตรง
เมื่อเรามีความจําเปนตองเขียนเสน , มุม , รูปสามเหลี่ยม , รูปสี่เหลี่ยม และรูปเหลี่ยมอื่นๆ การเขียน
รูปเหลานี้ บางครั้งเราตองการเขียนรูปใหเหมือนกับรูปในหนังสืออื่นๆ ถากระดาษบางพอ เราอาจใชวิธีวาง
ทาบบนแบบแลวลอกตามแบบ ถาจะเขียนรูปบนกระดาษหนาหรืออื่นๆ เราอาจเขียนรูปโดยไมใชการวัด
แตจะใชเฉพาะวงเวียน และวัสดุที่มีสันตรง เชน ไมบรรทัด เพื่อเขียนสวนของเสนตรงและรังสีสวนวงเวียน
นั้นใชสําหรับกะระยะตางๆ เรียกวิธีการสรางรูปโดยอาศัยวงเวียนและวัสดุที่มีสันตรงวา “ การสราง ”
5.2.1) การสรางสวนของเสนตรงใหยาวเทากับความยาวของสวนของเสนตรงที่กําหนดให
ตัวอยางที่ 1 กําหนด ใหดังรูป จงสราง ใหยาวเทากับAB XY AB
A
Y
วิธีสราง 1) ลาก ใหยาวกวาXZ AB
2) ให X เปนจุดศูนยกลางรัศมีเทากับ AB เขียนสวนโคงตัด ที่จุด Y จะได ยาว
เทากับ
XZ XY
AB
ใหนักเรียนทดสอบวา และ ยาวเทากันหรือไม โดยใชกระดาษลอกลาย หรือใชวัสดุที่มีสันตรง
ทาบ ขีดความยาวของ แลวยกไปทาบ
AB XY
XY AB XY
9. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -140-
ใหนักเรียนตอบคําถามตอไปนี้
ขอ 1. กําหนด ใหดังรูปAB
A B
จงสราง CD ให CD ยาวเทากับ AB
วิธีสราง
1.1.....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
1.2.....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
ขอ 2. กําหนด a , b และ c แทนความยาวของสวนของเสนตรง 3 เสน ดังรูป
a b c
จงสรางรูปสามเหลี่ยม ABC ใหมีดานทั้งสามยาวเทากับ a , b และ c ตามลําดับ
วิธีสราง 1)..................................................................................................
2) .................................................................................................
3) .................................................................................................
4) .................................................................................................
5)...................................................................................................
6) ..................................................................................................
10. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -141-
ขอ 3. กําหนดให a , b , c และ d แทนความยาวสวนของเสนตรง 4 เสน ดังรูป
d
จงสรางรูปสี่เหลี่ยม ABCD ใหมีดานทั้งสี่ยาวเทากับ a , b , c และ d ตามลําดับ
วิธีสราง 1) ...................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
11. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -142-
5.2.2) การแบงครึ่งสวนของเสนตรง
การแบงครึ่งสวนของเสนตรงที่กําหนดให หรือการหาจุดกึ่งกลางของสวนของเสนตรงที่กําหนดให
ตัวอยางที่ 2 กําหนดให ดังรูป จงแบงAB
B
วิธีสราง 1) ใช A และ B เปนจุดศูนยกลางรัศมีเทากัน และยาวเกินครึ่งของ เล็กนอยAB
เขียนสวนโคงตัดกันที่จุด M และ N
2) ลาก MN ตัด AB ที่จุด O
จะได O เปนจุดแบง ออกเปน 2 สวน เทา ๆ กัน คือ AO = OBAB
หรือ จะไดวา O เปนจุดกึ่งกลางของ ทําให AO = OBAB
12. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -143-
ใหนักเรียนตอบคําถามตอไปนี้
5) ..............................................................................................
G H
จงแบง GH ออกเปน 8 สวน เทาๆ กัน โดยการสราง2)
M N
วิธีสราง 1) ..............................................................................................
2) ..............................................................................................
3) ..............................................................................................
4) ..............................................................................................
5) ..............................................................................................
จงแบง MN ออกเปน 4 สวน เทาๆ กัน โดยการสราง1)
13. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -144-
5.3 มุมและการสรางมุม
การสรางมุมใหมีขนาดเทากับขนาดของมุมที่กําหนดให สามารถสรางขึ้นมาได โดยการใช
อุปกรณเรขาคณิตอยางงายๆ ไดแก วงเวียนและวัสดุที่มีสันตรง
ตัวอยางที่ 3 กําหนด จงสราง Cให m( ) ( )ZYˆX Bˆ m=CBˆ ZYˆA A X
สิ่งที่โจทยกําหนดให ZYˆX
ิว
ธีสราง 1) ลาก BC
2) ใช Y เปนจุดศูนยกลาง รัศมียาวพอสมควร เขียนสวนโคงตัด YX และ YZ ที่จุด M
และ N
3) ใช B เปนจุดศูนยกลาง รัศมีเทากับ YM เขียนสวนโคงไวและตัด BC ที่จุด O
4) ใช O เปนจุดศูนยกลาง รัศมีเทากับ MN เขียนสวนโคงตัดโคงเดิมที่จุด P
5) ลาก BA ผานจุด P
ดังนั้น จะได m( ) ( )ZYˆXm=CBˆA
O
P
C
X
M
BN ZY
14. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -145-
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
1. สรางมุมชนิดตางๆ ที่กําหนดใหได
2. เขียนวิธีการสรางมุมชนิดตางๆ ที่กําหนดใหได
5.4 การแบงครึ่งมุม
เมื่อมีมุมมุมหนึ่งซึ่งไมทราบวากางกี่องศา เราตองการแบงครึ่งมุมนั้น เราอาจจะใชวงเวียนและ
วัสดุที่มีสันตรง ทําการแบงครึ่งมุมไดโดยวิธีงายๆ ดังตัวอยาง
ตัวอยางที่ 4 จงแบง T ที่กําหนดให ออกเปน 2 สวน เทา ๆ กันAˆC
สิ่งที่โจทยกําหนดให C TAˆ
วิธีสราง 1) ใช A เปนจุดศูนยกลาง รัศมียาวพอควร เขียนสวนโคงตัด และ ที่จุด M และ
N
AC AT
2) ใช M และ N เปนจุดศูนยกลาง รัศมียาวพอสมควร เขียนสวนโคงตัดกันที่จุด O ลาก
AO
ดังนั้น จะได แบง T ออกเปน 2 สวน เทา ๆ กัน คือAO AˆC ( ) ( )TAˆOm=OAˆCm
15. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -146-
แบบฝกหัดที่ 6
ใหนักเรียนตอบคําถามตอไปนี้
CBˆA ZYˆX
X
Y Z
วิธีสราง 1) ......................................................................................................
2) ......................................................................................................
3) ......................................................................................................
4) ......................................................................................................
5) ......................................................................................................
2) จงสราง ใหมีขนาดเทากับ ที่กําหนดใหCBˆA ZYˆX
X
Y Z
วิธีสราง 1) .....................................................................................................
2) .....................................................................................................
3) .....................................................................................................
4) .....................................................................................................
5) .....................................................................................................
16. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -147-
3) จงแบงมุม MNO ที่กําหนดใหเปน 4 สวน เทาๆ กัน
M
N O
วิธีสราง 1) ......................................................................................................
2) ......................................................................................................
3) ......................................................................................................
4) ......................................................................................................
5) ......................................................................................................
6) ......................................................................................................
4) จงแบงมุมABC ที่กําหนดใหเปน 8 สวน เทาๆ กัน
A
C
B
วิธีสราง 1) .....................................................................................................
2) .....................................................................................................
3) .....................................................................................................
4) .....................................................................................................
5) .....................................................................................................
6) .....................................................................................................
7) .....................................................................................................
8) .....................................................................................................
17. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -148-
5.5 การสรางมุมที่มีขนาด 60 องศา
ตัวอยางที่ 5 จงสราง J °60=NAˆ
Y
X
Z
XZ XY
AP
AQ PQ
P
N
J
วิธีสราง 1) ลาก AJ
2) ใช A เปนจุดศูนยกลาง รัศมียาวพอสมควร เขียนสวนโคงตัด AJ ที่จุด P
3) ใช P เปนจุดศูนยกลาง รัศมีเทากับ AP เขียนสวนโคงตัดโคงเดิมที่จุด Q
4) ลาก AN ผานจุด Q
จะได m( )AˆJ °60=N
ขอคิด นักเรียนคิดวาเราจะมีวิธีอื่นๆ นอกจากตัวอยางนี้แลวในการสรางมุม 60 องศา
ไดหรือไม
21. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -152-
5.7.1) การสรางเสนตั้งฉากจากจุดภายนอกมายังเสนตรงที่กําหนดให
ตัวอยางที่ 7 จงสรางเสนตั้งฉากจากจุด O ซึ่งอยูภายนอกเสนตรง AB มายัง AB
สิ่งที่โจทยกําหนดให และจุด O ภายนอกAB AB
รูปที่ 1 รูปที่ 2
X
MM BBA A P
O
วิธีสราง 1) ใช O เปนจุดศูนยกลาง รัศมียาวมากกวาระยะจากจุด O มายังเสนตรงAB เขียนสวน
โคงตัด ที่จุด X และ Y ( หรือ รูปที่ 2 เขียนสวนโคงตัด ที่ตอออกไปถึง P ที่
จุด X และ Y )
AB AB
2) ใช X และ Y เปนจุดศูนยกลาง รัศมียาวพอสมควร เขียนสวนโคงตัดกันที่จุด Q
3) ลาก OQ ตัด AB และ AP ที่จุด M
ดังนั้น จะได OM เปนเสนตั้งฉากที่ลากจากจุด O มายัง AB
5.7.2) การสรางเสนตั้งฉากที่จุดๆ หนึ่งบนสวนของเสนตรงที่กําหนดให
ก็คือ การสรางมุมฉาก หรือ มุมที่มีขนาด 90 องศา นั่นเอง
22. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -153-
แบบฝกทักษะเพิ่มเติม 1
วิธีสราง 1) .........................................................................................................
2) .........................................................................................................
3) …………………………………………………………………………….
วิธีสราง 1) .........................................................................................................
2) ........................................................................................................
3) ........................................................................................................
4) ........................................................................................................
จงสรางรูปสามเหลี่ยมดานเทา ABC
a b
a
23. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -154-
dc
3) ให a , b และ c แทนความยาวของสวนของเสนตรงที่กําหนดให
จงสรางรูปสามเหลี่ยมใหดานทั้งสามยาว a , b และ c
วิธีสราง 1) .........................................................................................................
2) ........................................................................................................
3) ........................................................................................................
4) ........................................................................................................
5) ........................................................................................................
4) ให a , b , c และ d แทนความยาวของสวนของเสนตรงที่กําหนดให
จงสรางรูปสี่เหลี่ยมใหดานทั้งสี่ยาว a , b , c และ d
a b
a
c
b
วิธีสราง 1) .........................................................................................................
2) .........................................................................................................
3) …………………………………………………………………………….
4) …………………………………………………………………………….
5) …………………………………………………………………………….
6) …………………………………………………………………………….
24. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -155-
แบบฝกทักษะเพิ่มเติม 2
1) จากรูปที่กําหนดให จงสรางเสนแบงครึ่ง และ
มุมที่เกิดจากเสนแบงครึ่งมุมทั้งสองมีขนาดเทาใด
จงอธิบาย
วิธีสราง 1) .........................................................................................................
2) ......................................... ...............................................................
3) ........................................................................................................
4) ........................................................................................................
5) ........................................................................................................
มุมที่เกิดจากเสนแบงครึ่งมุมทั้งสองมีขนาดเทากับ ................................
2) กําหนดให a แทนความยาวของสวนของเสนตรง และ b
เปนมุมที่กําหนดให จงสรางรูปสามเหลี่ยม ABC โดยให
ฐาน AB ยาวเทากับ a และให
b=ABˆC=BAˆC รูปสามเหลี่ยมที่ไดเปนรูปสามเหลี่ยม
ชนิดใด
วิธีสราง 1) ........................................................................................................
2) ........................................................................................................
3) ........................................................................................................
4) ........................................................................................................
5) ……………………………………………………………………………
6) ……………………………………………………………………………
รูปสามเหลี่ยมที่ไดเปนรูปสามเหลี่ยม ...................................................
A B
b
สรุป
สรุป
C
D
a
CBˆA CBˆD
25. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -156-
แบบฝกทักษะที่ 2 (ตอ)
a3) จงสรางรูปสี่เหลี่ยมรูปวาว ABCD ให ยาว
เทากับ a ยาวเทากับ b และ ยาว
เทากับ c
AC
AB CB
วิธีสราง 1) ..........................................................................................................
2) .........................................................................................................
3) .........................................................................................................
4) .........................................................................................................
5) .........................................................................................................
4) กําหนดให a แทนความยาวของสวนของเสนตรง
จงสรางรูปสามเหลี่ยม ABC โดยให ฐาน AB ยาว
เทากับ a และให ONˆM=BC , ZX=AAˆ YˆBˆC
วิธีสราง 1) .........................................................................................................
2) .........................................................................................................
3) .........................................................................................................
4) .........................................................................................................
5) .........................................................................................................
6) .........................................................................................................
b
c
M
N O
X
Y Z
26. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -157-
5) จงสรางมุม ๆ หนึ่งใหมีขนาดเปนสองเทาของขนาดของ C ที่กําหนดใหBˆA
วิธีสราง 1) ..........................................................................................................
2) .........................................................................................................
3) .........................................................................................................
4) .........................................................................................................
5) .........................................................................................................
6) จงสรางมุมๆ หนึ่งใหมีขนาดเปนสามเทาของขนาดของ C ที่กําหนดใหBˆA
วิธีสราง 1) .......................................................................................................
2) ........................................................................................................
3) ........................................................................................................
4) ........................................................................................................
5) ........................................................................................................
6) ........................................................................................................
7) ........................................................................................................
8) ........................................................................................................
A
B
A
C
B C
27. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -158-
แบบฝกทักษะเพิ่มเติม 3
1) สรางมุม TOP ที่มีขนาด 60° 2) สรางมุม AOM ที่มีขนาด 120°
3) สราง ที่มีขนาด 30° 4) สราง ที่มีขนาด 45°ˆBEN ˆKIT
5) สรางมุม LEK ที่มีขนาด 15° 6) สรางมุม HAM ที่มีขนาด 22.5°
7) สราง AU ที่มีขนาด 150° 8) สราง YOT ที่มีขนาด 240°ˆ M ˆ
9) สรางมุม SAN ที่มีขนาด 270° 10) สรางมุม NED ที่มีขนาด 300°
28. Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University
http://kids-d.swu.ac.th
คณิตศาสตรระดับมัธยมศึกษาปที่ 1 -159-
11) สราง WA ที่มีขนาด 135° 12) สราง TI ที่มีขนาด 292.5°ˆ S ˆK
ˆ ˆ
13) สรางมุม MAY ที่มีขนาด 105° 14) สรางมุม OIL ที่มีขนาด 75°
15) สราง GEM ที่มีขนาด 225° 16) สราง CHU ที่มีขนาด 165°
17) สรางมุม PUN ที่มีขนาด 247.5° 18) สรางมุม SOI ที่มีขนาด 330°