1. Homeostasiz
Prof. Dr. Cem SÜER
2012
1

2. Claude Bernard 1813 - 1878
Deneysel Fizyoloji’nin kurucusu
“mileu interieur” İç Çevre / ortam kavramının
mucidi
"The living body, though it has need of the surrounding environment, is nevertheless
relatively independent of it. This independence which the organism has of its external
environment, derives from the fact that in the living being, the tissues are in fact
withdrawn from direct external influences and are protected by a veritable internal
environment which is constituted, in particular, by the fluids circulating in the body." 2

3.  YAŞAYAN ORGANİZMA, ETRAFINDAKİ
ÇEVREYE İHTİYAÇ DUYSA BİLE, NİSPETEN
ONDAN BAĞIMSIZDIR.
 DIŞSAL ÇEVRESİNE SAHİP
ORGANİZMANIN BU BAĞIMSIZLIĞI,
DOKULARIN DİREK DIŞ ETKİLERE KAPALI
OLMASI VE VÜCUTTA AKAN SIVI
ORTAMLAR TARAFINDAN
OLUŞTURULMUŞ GERÇEK BİR İÇ ORTAM
TARAFINDAN KORUNUR OLMASINDAN
KAYNAKLANIR. 3

4. Homeostazis
 Vücuttaki tüm hücreleri çevreleyen dış ortamdaki değişmelere rağmen “sabit bir iç
ortamın” sürdürülmesidir.
 Negatif geri besleme kontrolü ile sürdürülen dinamik bir denge durumudur (Steady
state).
 Canlı organizmalar, hücrelerini çevreleyen ortamda oluşabilecek her türlü
değişikliği yeniden orijinal durumuna getirecek mekanizmalara sahiptir. Bu
mekanizmalara HOMEOSTATİK mekanizmalar denir.
 Böylece, hücre dışı ortamda değişmeye neden olacak etkenler varlığında bile, hücre
dışı ortam değişmez ve hücre içi dengeler normal işlevi bozmayacak şekilde işler.
 Bu kavram, ilk olarak Clauda Bernard tarafından tanımlanmıştır ve kendisi sıklıkla
deneysel fizyolojinin “babası” olarak bilinir.
4

5. Homeostazis
 Homesotatik mekanizmaların amacı hücre çevre
ortamının
 Isısını sabit: 370C
 Su konsantrasyonunu sabit: 300 mOsm
 Glukoz konsatntrasyonunu sabit: 80-120 mg/dL
 O2 ve CO2 pay basınçlarını sabit: 100 ve 40 mmHg (arterial
kan için)
 pH’sını sabit: 7,4
 Elektrolik derişimlerini sabit…tutmaktır.
 Bu sayede metabolik reaksiyonlar optimal bir ortamda oluşmaya
devam eder.
 Bu mekanizmalar, yaşayan her organizmanın temel fizyolojik
özelliğidir.
5

6. Homeostasis ve denge
 Homeostazis fikrinin doğasında “denge”
kavramı vardır.
 Vücudun her hangi bir bileşeninin
homeostazisini devam ettirmek, onun
girdisinin yani alınan veya metabolik
olarak oluşan miktarının çıktısıyla, yani
atılan veya metabolik olarak yıkılan
miktarı ile tam olarak dengelenmesini
gerektirir.
 Girdi çıktıya eşit olduğu zaman sistem
dengededir. Girdi, çıktıdan fazla ise
pozitif; çıktı girdiden fazla ise negatif
denge vardır. 6

7. Rise above Corrective
normal value Mechanism negative
feedback
NEGATIVE
normal normal
value FEEDBACK value
MECHANISM
negative
Fall below Corrective feedback
normal value Mechanism
7

8. Homeostasis için gerekenler
 Ayar değeri (set point): Homeostatik mekanizmanın işlemesi, değişkenle
ilgili bir “eşik” değerin bir merkez tarafından algılanmasını gerektirir:
 Hipotalamusun preoptik alanı: vücud ısısı
 Osmoreseptörler (organum vasculosum laminae terminalis) : osmolarite
 Kemoreseptörler: pCO2
 Pankreas bezinin beta adacıkları: Kan glukozu
 Baroreseptörler: kan basıncı
 Takip edilen değerin değiştiğini algılayabilecek “almaç”lar: reseptörler
 Ayar değerinden sapmayı algılarlar
 İstenen değişikliğin gerçekleştiğini algılarlar
 Değişikliğin oluşmasını sağlayacak organ ve sistemler (efektörler)
 Enerji
8

9. Hemostatik mekanizmalar
 Negatif geri besleme (feed-back)
 Homeostasiz mekanizmaları sıklıkla bir “negatif geri
beslemeli” kontrolü gerektirir.
 Bu tür kontrol, basitçe, sonucun etkeni azaltmasına
dayanır. Termostatın çalışma prensibi buna verilebilecek
en iyi örnektir.
 Biyolojik örnekler:
 Kan basıncının kontrolü
 Kan glukoz düzeyinin kontrolü
 Kan Ca iyon derişiminin kontrolü
 Glomerüler filtrasyon hızının kontrolü
 Doku kanlanmasının kontrolü
 Kan pO2’nın kontrolü
 …. 9

10. Glikojen
Insulin Kanda yeterinden çok glukoz
Kanda yeteri kadar glukoz varsa, insülin, bunların bir
Glukagon
yoksa Glukagonglikojenin kısmını glikojene çevirir.
glukoz haline çevirir.
Kan glukozu 10

11. Homeostatik Negatif geri-besleme örneği
Pancreas
secretes
insulin Liver
Too coverts Blood glucose
Soon High glucose to level falls
after a
meal
glycogen
normal blood normal blood
glucose level glucose level
Pancreas
Long secretes less Liver
after a insulin
meal Too converts
Blood glucose
Low glycogen to
level rises
glucose 11

12. Vücud ısısının homestatik kontrolü
 Vücut ısısı yükselirse (enfeksiyon, sıcak çarpması vs nedenlerle)
 Terleme
 Vazodilatasyon ile ısı kaybı olur ve vücut ısısı düşer.
 Vücut ısısı düşerse (metabolizmanın aşırı yavaşlaması, merkezi sinir
sistemi hasarları vs nedenlerle)
 Vazokonstrüksiyon
 Piloereksiyon ile ısı kaybı azaltılır.
12

13. Homeostazis için bir örnek
 Dış ortam ısısı yükseldikçe vücudun ısı
içeriği artar (+ denge) ve vücut ısısı
yükselir.
 Isı kontrol mekanizmaları terlemeyi
uyarır ve ısı kaybını artırır, vücut ısısı
normale döner.
 Terleme aynı zamanda Na+ ve su
kaybına (- Na ve su dengesi) neden
olarak ekstrasellüler su kaybına ve Na
konsantrasyonunda artışa neden olur.
 Hacim kaybı kan basıncında düşmeye
neden olarak algılanır.
 Na konsantrasyon artışı ECF
ozmolaritesinde artış olarak algılanır.
 Bu iki değişiklik böbrek tübüllerine
etkiyerek Na ve suyu eski düzeylerine
getirecek hormonların salınmasına yol
açar.
13

14. Pozitif Feedback
 Sonuç, kendini doğuran nedeni daha etkin
hale getirir:
 Madde bağımlılıkları
 Depresyon
 Doğum: Oksitosin hormonu doğum
sırasında oluşan kasılmaları, kasılmalar
da oksitosin salımını artırır.
 Pıhtılaşma: Doku zedelenmesi olduğu
zaman salgılanan kimyasal sinyaller,
trombositleri aktive eder. Aktive
trombosit yeni kimyasallar salarak
daha fazla trombositi aktive eder.
 Laktasyon: Bebek meme başını
emdikçe süt sekrete edilir, bebek daha
güçlü emer.
 Voltaj kapılı Na kanallarının açılması
14