Бодит хэмжилт бодит үнэлгээ бодит дүн бодит дүгнэлт бодит дэвшил. Ингэж байж улсаа бүгдээрээ нийлж бодиттой хөгжүүлнэ. Эсрэг харин нь бүгдээрээ нийлж улсаа хуурахад хүргэдэг.

1. БОДИТ ХЭМЖИЛТ ҮНЭЛГЭЭГ БОДИТТОЙ БОЛГОХ
БОДИТ АРГА ЗАМ БОЛОХ НЬ
Илтгэгч: Ц.Лувсандорж, проф
2015 оны 9 дүгээр сарын 22-ны өдөр, 406 тоот танхим
Улаанбаатар 2015

2. АГУУЛГА
 Хуурмаг хэмжилт, худал үнэлгээ, хуурмаг дүн,
худал дүгнэлт
 Бүтэлгүйдлийн бодит жишээ
 Бодит хэмжилт, бодит үнэлгээ, бодит дүн, бодит
дүгнэлт
 Бодит хэмжилт бодиттой үнэлэх, дүгнэхийн эх үндэс
 Хэмжилтийг бодиттой хийх бодит арга зам
 Ном зүй 2

3. ХУУРМАГ ХЭМЖИЛТ, ХУДАЛ ҮНЭЛГЭЭ, ХУУРМАГ ДҮН, ХУДАЛ ДҮГНЭЛТ
“Хуурмаг хэмжилт худал үнэлгээнд хөтөлнө. Худал
үнэлгээ гагцхүү хуурмаг дүн, худал дүгнэлтэд хүргэдэг.
Энэ худал, хуурмаг бүхэн эцэстээ "Бүгдээрээ нийлээд
Улсаа хуурахад л хүргэдэг”
3

4. ҮРГЭЛЖЛЭЛ
 Хэмжилт-measurement; үнэлгээ-assessment (judging); дүн-mark (benchmark);
дүгнэлт-evaluation (conclusion), ......
 “Хуурмаг хэмжилт худал үнэлгээнд хөтөлнө. Худал үнэлгээ гагцхүү хуурмаг
дүн, худал дүгнэлтэд хүргэдэг. Энэ худал, хуурмаг бүхэн эцэстээ "Бүгдээрээ
нийлээд Улсаа хуурахад л хүргэдэг".
 Хуурмаг хэмжилт, худал үнэлгээ, хуурмаг дүн, худал дүгнэлт хэт газар авсан.
 Дүнд нь боловсролын үнэлэмж, үнэ цэнэ буурсан. Боловсролын үйлчилгээний
чанар үгүйрч, боловсролтой гэгдэх хүний хөдөлмөрийн үнэлэмж үгүйрч
байна.Дипломын гол гэсэн хэлц үг бий болсон байх.
4

5. Бүтэлгүйдлийн бодит жишээ
 Бодит тохиолдол 1: 2015 оны бага анги төгсөх улсын шалгалтын
бүтэлгүйдэл
“Улсаараа улсын шалгалтад унасан. Одоогийн 6 дугаар ангийнхан бага сургуулиа төгссөн
үү? Алдаа: -Үнэлэх зүйлийн талаар нэгдсэн ойлголт, зөвшилцөл байхгүй. Туршилт
хийгдээгүй, эсвэл худал хийгдсэн”
Эх сурвалж: Улсын шалгалтын материал, 2015, БҮТ, Бодит сургуулийн бодит хүүхдийн бодит
гүйцэтгэл
 Бодит тохиолдол 2: Математик хичээлийн улсын 2002 оны шалгалтын
бүтэлгүйдэл
“Улсаараа улсын шалгалттай унасан. Аргаа барахдаа “идэвхи чармайлтын оноо” гэгчийн
санаанаасаа гаргаж, гүйцэтгэлийг 60 хувьд хүргэсэн. Алдаа: Сургалт боловсролын
зорилго, стандартыг хэрэгжүүлэхэд чиглэдэггүй.”
Эх сурвалж: Математикийн хичээлийн чанарыг сайжруулах арга зам, БСШУЯ, 2003?
Улсын шалгалтын тайлан, 2002, БҮТ
5

6. БОДИТ БҮТЭЛГҮЙДЛИЙН ЖИШЭЭ
 Бодит тохиолдол 3: Шинэ багш нарын ажиллах эрхийн 2014 шалгалтын бүтэлгүйдэл
“Шалгалтад оролцсон багш нарын ихэнхи унасан. Юуг үнэлэх, яаж үнэлэх талаар
ойлголтын зөрүү бий болсон. Хэмжилт оноогүй. Хуурмаг”
Эх сурвалж: Шинэ багш нараас авсан шалгалтын дүн, тайлан, 2014, БМДИ?
 Бодит тохиолдол 4: PISA-ийн аргачлалаар авсан математикийн
шалгалтаар үзүүлсэн монгол сурагчдын ядмаг гүйцэтгэл
“Туршилтын явцад авсан шалгалтаар монгол хүүхдийн үзүүлсэн амжилт нэн
доогуур. Магадгүй ийм учраас, энэ шалгалт цаашид оролцохоос манай тал
татгалзсан байх магадлалтай”
Эх үүсвэр: PISA шалгалтын дүн, тайлан. БСШУЯ, 2008, 2009?)
 Бодит тохиолдол 5: Багш нарын боловсруулсан шалгалтын материал
агуулга, гүйцэтгэлд хийсэн шинжилгээ дүн
“Түгээмэл дутагдал, алдаа: Боловсролын зорилгыг нэгжийн түвшинд мартдаг. Хичээл, сургалтын үйл явц
зорилгын бус хэмжүүр ашигладаг (Олимдиад, дугуйлан, авьяас.....; Хэмжил зүйн мэдлэг, чадвар дутмаг....)
Эх үүсвэр: Багш нарын зохиосон, ашигладаг шалгалтын материал, тест, гарын авлага, ном зохиол,
сурах бичиг
6

7. 7
“Бодит хэмжилт л бодит үнэлэх, бодит дүгнэхийн язгуур үндэс болно.
Бодит хэмжилт, бодит үнэлгээ, бодит дүгнэлт тэгэхээр "Бүгдээрээ
нийлээд улсаа хуурах бус, түүнийг бодиттой мэдрэхийн,бодиттой
хөглөхийн, бодиттой хөтлөхийн бодит нэгэн үндэс юм. Үндэс тавихад
үр дэлгэрдэг. Сайн үрээс сайхан бүхэн дэлбээлдэг”.
Эх үүсвэр:http://measurementconference.blogspot.com

8. ХЭМЖИХ, ХЭМЖИЛТ, БОЛОВСРОЛЫН ХЭМЖИЛ ЗҮЙ
 Бодит хэмжилт бодиттой үнэлэх, бодит дүгнэхийн эх
 Хэмжих (measure)- хэмжих зүйлд тоо оноох
 Хэмжилт –measurement
 Боловсролын хэмжил зүй (Educational Measurement-
боловсролд хэмжих гэгч зүйл (мэдлэг, чадвар, эв дүй,
чадамж, төлөвшил, зан авир, чанар ....) буйд тоо
оноох. Яаж оноох?
8

9. БОЛОВСРОЛЫН ХЭМЖИЛ ЗҮЙН ҮҮСЭЛ, ТҮҮХЭН ХӨГЖИЛ, ЧИГ ХАНДЛАГА
 МЭӨ 2200, Хятадын эзэн хаан түшмэл сонгоход
шалгалт, сорилыг 3 жил нэг удаа зохион байгуулдаг
байжээ. Үүгээр дэвших, халагдах шийдэгдэнэ.
 МЭӨ1115, урлагын 6 төрлөөр төрийн албаны шалгалт
өгдөг байжээ. Бичих, арифметик, хөгжим, сурах харвах,
морь эдлэх, ёслолыг хийх заншил, нийтийн амьдрал ...
 Хан эзэн гүрний үе МЭӨ 202-МЭ 200, бичгийн
шалгалтыг 5 чиглэлээр авдаг байжээ: ХАА, Иргэний
хууль, цэргийн эрдэм, орлого, эзэн гүрний газар зүй
9

10. ҮРГЭЛЖЛЭЛ
 Хятадад 1300 оны үеэс төрийн албаны шалгалт
зохион байгуулдаг байжээ. Нэг өдөр, нэг шөнө,
нэг яруу найраг, 2 эссэ (Тосгон, нэгжийн
түвшинд), 93-97 хувь нь шалгалтад унадаг.
 Аймаг, мужийн түвшинд, 3 өдөр, 3 шөнө, 3 удаа
явагдана. Яруу найраг, шүлэг бичнэ. Ажлыг 2 хүн
тус тусдаа үнэлж, гурав дахь хүн дундаж
үнэлгээг өгөх. 90-99% тэнцдэггүй байх.
 Тэнцсэн улсын түвшинд шалгуулна. 97 хувь нь
тэнцдэггүй байж. 1905 онд энэ тогтолцоог
халсан байх. (3000 жилийн турш оршсон)
10

11. ҮРГЭЛЖЛЭЛ
 XVI зуун, Франц (Voltaire)
 XIX, зууны эхэн, Англи, 1850
 1860, Америк, (Төрийн албаны шалгалт)
 Дундад зууны үед Европын их сургуулиудад аман
шалгалт бий болсон (University of Bologna, 1219;
Louvain University 1827; England, Oxford University,
1636, B.A, M.A )
 1897 анхны дуудах чадварын стандартчлагдсан тест,
33000 оролцогч (Rice, Thorndike…)
 1905 онд Бинетийн оюун ухааны тест (Аlfred Binet)
 Алдарт олон тестүүд бий болсон (20 гаруй...)
11

12. ДҮГНЭЛТ
 Боловсролын чанарыг харьцуулж бус харин хэмжиж
үнэлнэ.
 Харьцуулсан үнэлгээ хөөрөл тул хуурмаг, хэмжсэн
үнэлгээ судалгаа тул бодит
12

13. Ном зүй
Англи хэлээр:
 Cheng, Y.C. & Tam, W.M 1997, Multi-models of quality in education, Quality Assurance in
Education, vol.5, no.1, pp.22-31.
 Luvsandоrj. Ts 2010, Towards examining relationships between factors affecting student
achievement as a measurable indicators of education quality in Mongolia, Master thesis,
Adelaide South Australia, p 78.
 Pigozzi, M 2004, The 10 dimensions of quality in education, research paper presented at the
meeting of Resource pack of curriculum development, Tokyo, UNESCO.
 UNESCO 2005, EFA Global Monitoring Report, Paris, pp.27-31.
htt://portal.unesco.org/education/en/ev.php-URL_ID.
Монгол хэлээр:
 Лувсандорж. Ц, Мөнхжаргал. Ц 2011, Боловсролыг Кембрижчилэх нь ухралт мөн харин
урвалт уу (эссэ), http://undesniibolovsrol.blogspot.com,
13