Luận Văn Nghiên Cứu Tác Động Của Biến Đổi Khí Hậu, Cấu Trúc Sở Hữu Lên Hiệu Quả Hoạt Động Của Các Công Ty Phát Điện Tại Việt Nam đã chia sẻ đến cho các bạn nguồn tài liệu hoàn toàn hữu ích đáng để xem và theo dõi. Nếu bạn có nhu cầu cần tải bài mẫu này hãy nhanh chóng nhắn tin qua zalo/telegram : 0973.287.149 để được hỗ trợ tải nhanh nhất có thể nhé

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH
PHẠM QUỐC BẢO
NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU,
CẤU TRÚC SỞ HỮU LÊN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC CÔNG TY PHÁT ĐIỆN TẠI VIỆT NAM
Tham khảo thêm tài liệu tại Baocaothuctap.net
Dịch Vụ Hỗ Trợ Viết Thuê Tiểu Luận,Báo Cáo
Khoá Luận, Luận Văn
ZALO/TELEGRAM HỖ TRỢ 0973.287.149
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
TP.HỒ CHÍ MINH – Năm 2022

2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH
PHẠM QUỐC BẢO
NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU,
CẤU TRÚC SỞ HỮU LÊN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC CÔNG TY PHÁT ĐIỆN TẠI VIỆT NAM
Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh
Mã số:9340101
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. GS.TS. NGUYỄN ĐÔNG PHONG
2. PGS.TS. BÙITHANH TRÁNG
TP.HỒ CHÍ MINH – Năm 2022

3. i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan nghiên cứu này do chính tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của
người hướng dẫn khoa học.
Tất cả các nội dung trích dẫn trong nghiên cứu đều được ghi chi tiết trong phần
danh mục tài liệu tham khảo.
Nghiên cứu sinh
Phạm Quốc Bảo

4. ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận án tôi đã nhận được rất nhiều ý kiến góp ý quý báu của các
Thầy, Cô Trường Đại học kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Bách Khoa
TP.HCM, Đại học Tài chính Marketing, Đại học Kỹ thuật công nghệ, Viện Năng
lượng, các nhà quản lý của các Tổng công ty truyền tải điện Quốc gia (GENCO1,
GENCO2, GENCO3), Thủy điện Hòa Bình, Thủy điện Trị An, Tư vấn điện 2, Ban
Quản lý dự án thủy điện 6, Cục Điều tiết Điện lực – Bộ Công thương. Tôi cũng xin
chân thành cảm ơn sự hỗ trợ của các chuyên gia năng lượng tại các Viện, Trường
khác thuộc Bộ Công thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam.
Tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc đến Thầy Nguyễn Đông Phong và Thầy Bùi Thanh
Tráng đã có nhiều chỉ dẫn gợi mở giải quyết các vấn đề khó khăn trong nghiên cứu.
Tôi cũng xin cảm ơn các nhà khoa học đã có ý kiến phản biện giúp tôi hoàn thiện
luận án.
Tôi cũng xin cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, các đồng nghiệp, các anh chị em trong
Tổng Công ty và nhất là gia đình tôi đã chia sẻ và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi
hoàn thành luận án này.
TP. Hồ Chí Minh, ngày 28 tháng 3 năm 2019
Phạm Quốc Bảo

5. iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN..................................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN..........................................................................................................................ii
MỤC LỤC..............................................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT....................................................................vii
DANH MỤC CÁC BẢNG.....................................................................................................viii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ...................................................................................ix
TÓM TẮT.............................................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU..................................................................... 2
1.1. Bối cảnh và lý do nghiên cứu............................................................................................ 2
1.1.1 Diễn biến của biến đổi khí hậu..................................................................................... 2
1.1.2 Việt Nam – điển hình của nền kinh tế chuyển đổi......................................................... 3
1.1.3 Các nghiên cứu tác động của biến đổi khí hậu đến công ty phát điện............................ 4
1.1.4 Các vấn đề đặc thù khác ở Việt Nam ............................................................................ 5
1.2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................................... 6
1.3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu..................................................................................... 7
1.4. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................................8
1.5. Ý nghĩa nghiên cứu........................................................................................................... 9
1.6. Các đóng góp mới của nghiên cứu.................................................................................. 10
1.7. Kết cấu nghiên cứu......................................................................................................... 11
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU...................................... 13
2.1. Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp............................................................................ 13
2.2. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến hiệu quả hoạt động các công ty phát điện.............. 16
2.2.1 Khái niệm biến đổi khí hậu........................................................................................ 16
2.2.2 Biến đổi khí hậu như một loại rủi ro trong kinh doanh............................................... 17
2.2.3 Biến đổi khí hậu tác động đến cung cầu thị trường điện.............................................. 19
2.2.3.1 Tác động của biến đổi khí hậu lên nhu cầu về điện ................................................. 20
2.2.3.2 Tác động của biến đổi khí hậu lên nguồn cung về điện và truyền dẫn điện................ 23
2.2.4 Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến suất sinh lợicổ phiếu............................................... 26
2.3. Ảnh hưởng của cấu trúc sở hữu nhà nước đến hiệu quả hoạt động................................. 27
2.3.1 Sở hữu nhà nước và hiệu quả hoạt động .................................................................... 27

6. iv
2.3.2 Vai trò của sở hữu nhà nước trong ứng phó với biến đổi khí hậu................................ 28
2.4. Các yếu tố khác ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động công ty........................................... 30
2.4.1 Cấu trúc vốn.............................................................................................................. 30
2.4.2 Tỷ lệ thanh toán hiện hành ........................................................................................ 30
2.4.3 Quy mô công ty.......................................................................................................... 31
2.5. Tóm lược một số nghiên cứugần đây ............................................................................. 31
2.5.1 Nhóm các nghiên cứu về biến đổikhí hậu .................................................................. 31
2.5.2 Nhóm các nghiên cứu cấu trúc sở hữu....................................................................... 34
2.5.3 Các nghiên cứutrong nước........................................................................................ 38
2.6. Mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động công typhát điện.... 39
2.7. Giả thuyết mô hình nghiên cứuđịnh lượng..................................................................... 40
2.8. Biến đổi khí hậu và hiệu quả hoạt động.......................................................................... 42
2.8.1 Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến tỷ suấtsinh lợi ......................................................... 42
2.8.2 Ảnh hưởng của BĐKH đến giá trị thị trường công ty phát điện ................................. 44
2.8.3 Ảnh hưởng của BĐKH đến chi phí công ty phát điện ................................................. 47
2.9. Tỷ lệ sở hữu nhà nước tại các công ty phát điện............................................................. 48
2.10. Vai trò điều tiết của cấu trúc sở hữu trong kiểm soát biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến
hiệu quả hoạt động ............................................................................................................... 51
2.11. Mối quan hệ của các biến kiểm soát với hiệu quả hoạt động công typhát điện ............. 53
2.11.1 Chi phí đại diện của sở hữunhà nước...................................................................... 54
2.11.2 Đòn bẩy tài chính (LEV).......................................................................................... 56
2.11.3 Tỷ lệ thanh toán hiện hành (LIQ)............................................................................. 56
2.11.4 Quy mô công ty (SIZE) ............................................................................................ 56
2.12. Kết luận chương 2 ........................................................................................................ 57
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁPNGHIÊN CỨU .................................................................. 58
3.1. Quy trình nghiên cứu..................................................................................................... 58
3.2. Nghiên cứu định lượng................................................................................................... 58
3.2.1. Dữ liệu và đo lường các biến trong mô hình nghiên cứuđịnh lượng........................... 58
3.2.2. Các phương pháp ước lượngphương trình............................................................... 64
3.3 Nghiên cứu định tính....................................................................................................... 68
3.4. Kếtluận chương 3.......................................................................................................... 72
CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH KẾT QUẢNGHIÊN CỨU........................................................ 73
4.1. Thống kê mô tả.............................................................................................................. 73
4.2. Kết quả ước lượng.......................................................................................................... 75
4.2.1 Kết quả ước lượng đơnphương trình......................................................................... 76

7. v
4.2.1.1 Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến hiệu quả hoạt động........................................ 76
4.2.1.2 Ảnh hưởng của cấu trúc sở hữu đến hiệu quả hoạt động......................................... 76
4.2.1.3 Vai trò của cấu trúc sở hữu trong kiểmsoát biến đổi khí hậu và hiệu quả hoạt động. 78
4.2.1.4 Tác động của biến kiểmsoát chi phíđại diện......................................................... 78
4.2.1.5 Tác động của các biến kiểmsoát khác trongmô hình ............................................. 79
4.2.2 Kết quả ước lượng hệ phương trình ........................................................................... 83
4.2.2.1 Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến hiệu quả hoạt động........................................ 84
4.2.2.2 Ảnh hưởng của cấu trúc sở hữu đến hiệu quả hoạt động......................................... 85
4.2.2.3 Vai trò của sở hữu nhà nước trong ứng phó biến đổikhí hậu.................................. 85
4.2.2.4 Tác động của biến kiểmsoát chi phíđại diện......................................................... 86
4.2.2.5 Ảnh hưởng của các biến kiểmsoát khác................................................................ 90
4.2.3 Kết quả các mô hình phân tích ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến giá trị thị trường và
chi phí công ty phát điện.................................................................................................... 91
4.2.3.1 Ảnh hưởng của BĐKH đến giá trị thị trường công ty phát điện ............................... 91
4.2.3.2 Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến chi phí của công ty phát điện.......................... 97
4.2.4. Kết quả nghiên cứu định tính từ phỏng vấnchuyên gia........................................... 100
4.2.4.1 Kết quả tổng quan ............................................................................................. 100
4.2.4.2 Mối quan hệ giữa biến đổi khí hậu và hiệu quả hoạt động.................................... 102
4.2.4.3 Tỷ lệ sở hữu nhà nước và vai trò điều tiết của sở hữunhà nước ............................ 105
4.2.4.4 Vấn đề giảm sở hữu nhà nước và chi phíđại diện ............................................... 108
4.2.4.5 Biện pháp áp dụng mức trần chi phíđại diện....................................................... 112
4.2.4.6 Các vấn đề về kết quả mô hìnhthực nghiệm........................................................ 112
4.3 Kết luận chương 4 ..................................................................................................... 113
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM ÝQUẢN TRỊ............................................................ 117
5.1. Các kết quả nghiêncứu chính ...................................................................................... 117
5.2. Ý nghĩa và đóng góp của đề tài..................................................................................... 119
5.2.1 Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu ............................................................................ 120
5.2.2 Ý nghĩa lý thuyết của nghiên cứu............................................................................. 120
5.3. Hàm ý chính sách......................................................................................................... 121
5.3.1. Đối với các cấp quản lý của các công ty phát điện ................................................... 123
5.3.2 Đối với các nhà đầu tư vào các công ty phát điện ..................................................... 125
5.3.3. Đối với cơ quan quản lý nhà nước............................................................................126
5.4. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo.........................................................................129
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ....................................131
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................132

8. vi
Phụ lục 1 Giới thiệu về lộ trình phát triển thị trường điện Việt Nam....................................141
Phụ lục 2 Danh sách 32 công ty phát điện............................................................................143
Phụ lục 3 Danh sách chuyên gia tham gia phỏng vấn...........................................................144
Phụ lục 4 Các kết quả chi tiết ước lượng bằng FEM.............................................................145
Phụ lục 5 Các kết quả chi tiết ước lượng bằng GMM – biến phụ thuộc là ROAvà ROE......153
Phụ lục 6 Các kết quả ước lượng bằng – biến phụ thuộc là TQ, TQ70, TQ80và COR.........169

9. vii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
BCTC Báo cáo tài chính
BĐKH Biến đổi khí hậu
CAPM Capital Asset Pricing Model Mô hình định giá vốn tài sản
CCKP Climate Change Knowledge Portal Cổng thông tin về biến đổi khí hậu
COR Giá vốn hàng bán so với doanh thu
CO2 Khí Carbon Dioxide
DNNN Doanh nghiệp nhà nước
ĐTM Đánh giá tác động môi trường
FEM Fixed Effect Model Mô hình tác động cố định
GENCO Power Generation Corporation Tổng công ty phát điện
GHGs Greenhouse Gases Khí thải nhà kính
GMM General Method of Moments
Phương pháp hệ ước lượng hệ
phương trình
GSO General Statistics Office of Vietnam Tổng cục thống kê Việt Nam
HOSE/HSX Ho Chi Minh Stock Exchange
Sở giao dịch chứng khoán Thành
phố Hồ Chí Minh
HNX Ha Noi Stock Exchange Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội
HQHĐ Hiệu quả hoạt động
MM Modilligani và Miller
OLS Ordinary least squares Phương pháp bình phương nhỏ nhất
REM Random Effect Model Mô hình tác động ngẫu nhiên
ROA Return on Assets Tỷ suất sinh lợi trên tài sản
ROE Return on Equity Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu
ROS Return on Sales Tỷ suất sinh lợi trên doanh thu
SHNN Sở hữu nhà nước
TQ, TQ80,
TQ 70
Tobin’Q Hệ số q của Tobin
TTĐ Thị trường điện
UPCOM Unlisted Public Company Market Sàn chứng khoán Upcom
WB The World Bank Ngân hàng Thế giới
Pooled Model Mô hình hồi quy gộp

10. viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Tổng hợp ảnh hưởng của BĐKH đến KQKD công ty phát điện .............. 47
Bảng 2.2: Kỳ vọng mối quan hệ giữa giá vốn hàng bán và BĐKH ........................... 48
Bảng 2.3: Mối quan hệ của các biến kiểm soát với hiệu quả hoạt động.................... 57
Bảng 3.0 1: Chỉ tiêu đo lường các biến từ dữ liệu báo cáo tài chính .............................. 60
Bảng 3.1 2: Tương quan cặp giữa các chuỗi dữ liệu ........................................................ 63
Bảng 3.2 3: Các câu hỏi chính phỏng vấn chuyên gia ..................................................... 71
Bảng 4.1: Thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu.............................................................. 74
Bảng 4.2: Tương quan cặp các biến trong mô hình ..................................................... 75
Bảng4.3: Kết quả ước lượng mô hình (2) với phương pháp FE................................. 80
Bảng4.4: Kết quả ước lượng mô hình (3) với phương pháp FE................................. 81
Bảng4.5: Kết quả ước lượng mô hình (4) với phương pháp FE................................. 82
Bảng4.6: Kết quả ước lượng mô hình (5) với phương pháp FE................................. 83
Bảng4.7: Kết quả ước lượng mô hình (2) với phương pháp GMM ........................... 87
Bảng4.8: Kết quả ước lượng mô hình (3) với phương pháp GMM ........................... 88
Bảng4.9: Kết quả ước lượng mô hình (4) với phương pháp GMM ........................... 89
Bảng4.10: Kết quả ước lượng mô hình (5) với phương pháp GMM......................... 90
Bảng4.11: Tổng hợp kết quả mối quan hệ của biến kiểm soát................................... 91
Bảng 4.12: Tổng hợp ảnh hưởng của BĐKH đến ROA, ROE và Tobin Q............... 93
Bảng 4.13: Tác động của BĐKH đến giá trị thị trường công ty phát điện .................... 94
Bảng 4.14: Tác động của BĐKH đến giá trị thị trường công ty phát điện (tt).......... 95
Bảng 4.15: Ảnh hưởng của biến tương tác đến giá trị thị trường công ty ..................... 96
Bảng 4.16: Ảnh hưởng của biến tương tác đến giá trị thị trường công ty ..................... 97
Bảng 4.17: Tác động của BĐKH đến giá vốn công ty phát điện .................................... 98
Bảng 4.18: Tổng hợp ý kiến đồng ý của các chuyên gia...........................................101
Bảng 4.19: Tổng hợp các kết luận chính trong mô hình định lượng........................115

11. ix
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 3.1: Tóm lược quy trình nghiên cứu định lượng...................................................59
Hình 3.2: Thay đổi nhiệt độ trung bình hàng năm giai đoạn 2006-2016 ...................62
Hình 3.3: Thay đổi lượng mưa hàng năm giai đoạn 2006-2016 .................................63

12. 1
TÓM TẮT
Nghiên cứu này phân tích tác động của biến đổi khí hậu và cấu trúc sở hữu đến hiệu
quả hoạt động các công ty phát điện ở Việt Nam. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu báo
cáo tài chính của 32 công ty phát điện ở Việt Nam, các dữ liệu về lượng mưa và
nhiệt độ hàng năm từ Tổng cục thống kê Việt Nam và Ngân hàng Thế giới trong
giai đoạn 2006 – 2016, và thực hiện phương pháp phỏng vấn chuyên gia. Kết quả
nghiên cứu thu được từ mô hình hồi quy tuyến tính phù hợp với thực tế hơn so với
mô hình phi tuyến. Các kết quả trong mô hình tuyến tính cho thấy biến đổi khí hậu
có tác động đến hiệu quả hoạt động, giá trị thị trường và chi phí giá vốn của công ty
phát điện. Tùy theo thước đo biến đổi khí hậu, mối quan hệ có thể cùng chiều hoặc
ngược chiều. Kết quả thực nghiệm cũng cho thấy tỷ lệ sở hữu nhà nước cao làm
giảm hiệu quả hoạt động và tăng chi phí cho các công ty phát điện. Kết quả tương
tự khi phân tích tác động của sở hữu nhà nước thông qua biến chi phí đại diện. Dựa
trên kết quả nghiên cứu, Luận án đã gợi ý những kiến nghị đối với các cấp quản lý
của các công ty phát điện, các đơn vị đối tác, các nhà đầu tư vào các công ty phát
điện và các cơ quan quản lý nhà nước, đặt trong bối cảnh Việt Nam đang hình thành
và phát triển thị trường điện và dưới sự tác động của biến đổi khí hậu.
Từ khóa: Biến đổi khí hậu, công ty phát điện, thị trường điện, tỷ lệ sở hữu nhà
nước, chi phí đại diện,

13. 2
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Bối cảnh và lý do nghiên cứu
1.1.1 Diễn biến của biến đổi khí hậu
Biến đổi khí hậu (BĐKH) là một trong những thách thức lớn nhất đối với
toàn nhân loại trong thế kỷ 21 và các thế kỷ tiếp theo, làm thay đổi toàn diện, sâu
sắc quá trình phát triển của các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Biến đổi khí hậu
đang có những tác động mạnh mẽ đến nhiều mặt của nền kinh tế. Theo Kịch bản
biến đổi khí hậu và nước biển dâng cho Việt Nam do Bộ Tài nguyên và môi trường
thực hiện năm 2016 cho thấy diễn biến thời tiết ở Việt Nam đã và đang chịu ảnh
hưởng của biến đổi khí hậu, tính từ năm 1958, trung bình 10 năm nhiệt độ tăng
thêm 0,10C, trung bình giai đoạn 1958 – 2014 nhiệt độ đã tăng thêm 0,60C. Nhiệt độ
trung bình trong 20 năm gần đây tăng 0,380C so với thời kỳ 1981 – 1990 trước đó,
cùng với hiện tượng hạn hán trong mùa khô xảy ra thường xuyên hơn, và số lượng
bão mạnh có xu hướng tăng. Với diễn biến như vậy, kịch bản dự đoán rằng vào cuối
thế kỷ 21, nhiệt độ sẽ tăng từ 1,9 đến 2,40C ở phía Bắc, và 1,7 đến 1,90C ở phía
Nam trong điều kiện khả quan, và tăng lần lượt từ 3,3 đến 4,00C và 3,0 đến 3,50C ở
phía Bắc và phía Nam trong điều kiện khí hậu bất lợi hơn, với nhiệt độ cực trị có xu
hướng tăng rõ rệt.
Còn theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Quản lý Trung ương phối hợp với
Viện Nghiên cứu phát triển Thế giới và Đại học Copenhagen (2012) cho biết, nếu
kinh tế Việt Nam tiếp tục tăng trưởng với tốc độ 5,4%/năm trong giai đoạn 2007 –
2050 thì tốc độ tăng trưởng bị tác động bởi biến đổi khí hậu có thể ở mức 5,32%
đến 5,39% – như vậy tốc độ tăng trưởng của Việt Nam có thể chịu tác động tiêu cực
từ biến đổi khí hậu.
Không chỉ ở cấp độ quốc gia, biến đổi khí hậu cũng là nỗi lo của từng ngành
công nghiệp, đặc biệt là các ngành chịu ảnh hưởng lớn từ yếu tố thiên nhiên mà
trong đó, ngành điện là một ví dụ điển hình. Chiến lược quốc gia về BĐKH của
Việt Nam (2011) cũng nhấn mạnh, BĐKH có thể làm tài nguyên nước thêm nguy

14. 3
cơ suy giảm nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất thủy điện. Mideksa &
Kallbekken (2010) cho rằng với sự gia tăng nhiệt độ trung bình ở hầu hết các khu
vực trên thế giới và sự thay đổi lượng mưa, các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt
cùng với mực nước biển dâng,… những sự kiện này dự kiến tác động lên cả phía
cung và phía cầu năng lượng. Một nghiên cứu khác của Wang và các tác giả (2014)
cho thấy lượng mưa giữ vai trò quan trọng đối với thủy điện ở Trung Quốc. Vì vậy,
biến đổi khí hậu sẽ có tác động mạnh đến thủy điện nước này. Theo tính toán của
Bing Wang và các tác giả (2014) với kịch bản biến đổi khí hậu đến giai đoạn 2020 –
2030, thủy điện tại 9 tỉnh miền nam Trung Quốc có thể tổn thất lên đến 31,107 tỷ
kWh vào năm 2020 và 57,637 tỷ kWh vào năm 2030. Như vậy, có thể thấy rằng
BĐKH có ảnh hưởng đến sản lượng điện tại các nhà máy điện nói chung, và do đó
có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của công ty phát điện.
1.1.2 Việt Nam – điển hình của nền kinh tế chuyển đổi
Thực hiện chuyển đổi từ kinh tế tập trung bao cấp sang kinh tế thị trường từ
cuối những năm 1980 và mở cửa hội nhập quốc tế từ những năm 1990, nền kinh tế
Việt Nam đã có nhiều thay đổi. Theo WB “chuyển đổi từ kinh tế kế hoạch hóa tập
trung sang kinh tế thị trường đã giúp Việt Nam từ một trong những quốc gia nghèo
nhất thế giới thành nước có thu nhập trung bình thấp”, Việt Nam hiện là một trong
những quốc gia năng động nhất Đông Á Thái Bình Dương; cũng theo WB, trong
giai đoạn 1993 – 2012, Việt Nam đã đạt được những bước tiến bộ đáng kể trong
cung cấp dịch vụ thiết yếu cho người dân, đặc biệt đến thời điểm cập nhật tháng
4/2018, có đến trên 99% người dân Việt Nam đã có điện thắp sáng, trong khi cách
đây 20 năm tỷ lệ này chỉ ở mức 14%.
Từ năm 2009, ngành điện Việt Nam đã bắt đầu thay đổi từ phát điện độc
quyền sang phát điện cạnh tranh, đánh dấu sự đổi mới trong cấu trúc thị trường
ngành điện (phụ lục 1 giới thiệu về lộ trình phát triển thị trường điện tại Việt Nam).
Thị trường phát điện cạnh tranh đã tạo điều kiện cho các công ty tư nhân gia nhập
ngành. Đây cũng là xu hướng chung của nhiều quốc gia trên thế giới.

15. 4
Dựa trên những chuyển biến về kinh tế và quá trình cổ phần hóa doanh
nghiệp nhà nước nói chung và lĩnh vực phát điện nói riêng, cùng với quá trình hình
thành thị trường phát điện cạnh tranh tại Việt Nam trong thập niên vừa qua, Việt
Nam là lựa chọn phù hợp để trở thành điển hình nghiên cứu về các nền kinh tế
chuyển đổi.
1.1.3 Các nghiên cứu tác động của biến đổi khí hậu đến công ty phát điện
Cùng với biến đổi khí hậu, trong hai thập kỷ gần đây, có một xu hướng đáng
quan tâm khác trong ngành điện tại nhiều quốc gia trên thế giới là sự dịch chuyển từ
hệ thống phát điện độc quyền sang phát điện cạnh tranh. Hầu hết các nghiên cứu
trước đây về BĐKH được thực hiện ở các quốc gia có thị trường phát điện có sự
tham gia của nhiều công ty tư nhân như các quốc gia Châu Âu hay Mỹ với các
nghiên cứu điển hình như của Hamilton (1995); Klassen & McLaughlin (1996);
Khanna và các tác giả (1998); Cho & Patten (2007); Artiach và các tác giả (2010);
Eleftheriadis và các tác giả (2012). Trong khi đó tại các nền kinh tế mới nổi như
Trung Quốc, Ấn Độ và các nước Đông Nam Á, các công ty năng lượng có sở hữu
chi phối của nhà nước chiếm đến 2/3 sản lượng của ngành (Rajavuori, 2016) lại
chưa có nhiều nghiên cứu tranh luận. Việt Nam cũng là trường hợp điển hình, tỷ lệ
sở hữu nhà nước tại 32 công ty phát điện đang niêm yết trên thị trường chứng khoán
ở mức trung bình 45% - 52%. Các tác động của BĐKH xảy ra trên phạm vi toàn
cầu, nhưng ứng phó với BĐKH có thể tùy theo nhận thức và hành động của mỗi
quốc gia và mỗi doanh nghiệp. Hơn nữa, mặc dù sở hữu nhà nước trong ngành năng
lượng vẫn còn ở mức cao, nhưng xu hướng tư nhân hóa vẫn đang diễn ra, điển hình
như quá trình cổ phần hóa diễn ra ở Việt Nam trong giai đoạn 2007-2016. Bên cạnh
cổ phần hóa công ty phát điện, thị trường phát điện cạnh tranh cũng đã hình thành ở
nhiều nước như Trung Quốc, Brazil; trong giai đoạn từ 2006-2014, Việt Nam cũng
thực hiện vận hành thị trường phát điện cạnh tranh. Do vậy, việc thiếu vắng các
nghiên cứu về ảnh hưởng của BĐKH đến HQHĐ các công ty phát điện ở các nền
kinh tế mới nổi là khoảng trống nghiên cứu cần được bổ sung.

16. 5
Với vai trò điều tiết của sở hữu nhà nước trong ứng phó với BĐKH, Clò và
các tác giả (2017) là các nhà khoa học tiên phong chỉ ra bằng chứng khoa học cho
vấn đề này. Tuy nhiên, nghiên cứu này thực hiện với mẫu nghiên cứu các công ty ở
các quốc gia Châu Âu và dựa trên dữ liệu phát thải khí nhà kính của các công ty
phát điện. Tại các quốc gia có nền kinh tế chuyển đổi như Việt Nam, chưa có các
nghiên cứu thảo luận chuyên sâu chủ đề này. Khi mở cửa lĩnh vực kinh doanh phát
điện cho tư nhân tham gia, và thúc đẩy phát triển công nghiệp thì nhà nước tại các
quốc gia, trong đó có Việt Nam, có thực hiện vai trò điều tiết giúp kiểm soát BĐKH
nói chung và giúp các công ty có vốn chi phối của nhà nước giảm tác động bất lợi
của BĐKH như các nền kinh tế phát triển hay không? do đó, đặt ra mục tiêu nghiên
cứu cho đề tài này.
Các bằng chứng về tác động của sở hữu nhà nước trong điều kiện BĐKH gia
tăng sẽ rất hữu ích để xây dựng chính sách về BĐKH, cũng như thiết lập mục tiêu
kinh doanh của công ty phát điện.
1.1.4 Các vấn đề đặc thù khác ở Việt Nam
Theo tìm hiểu của tác giả cho đến nay, các nghiên cứu lượng hóa ảnh hưởng
của biến đổi khí hậu đến hiệu quả hoạt động của các công ty nói chung và các công
ty phát điện nói riêng ở Việt Nam còn khá hạn chế. Vì vậy, nghiên cứu mức độ của
sự ảnh hưởng này là một đề tài đáng quan tâm và cần được mở rộng đầu tư kỹ
lưỡng hơn. Đây có thể là mối quan tâm chung cho cả nhà khoa học và các nhà quản
lý doanh nghiệp, và cả người làm chính sách đứng ở góc độ quản lý nhà nước.
Mặc dù thị trường phát điện cạnh tranh đã được hình thành, nhưng vấn đề sở
hữu nhà nước đã tồn tại từ nhiều năm và có thể đã đóng vai trò chủ đạo trong hoạt
động sản xuất kinh doanh của các công ty phát điện. Với những điểm mạnh của
mình, vốn nhà nước có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể so với với các công ty
phát điện tư nhân được hình thành từ khi có thị trường phát điện cạnh tranh. Tuy
nhiên, căn cứ trên nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước, thành phần sở hữu nhà
nước đôi khi lại là tác nhân kìm hãm sự phát triển của doanh nghiệp. Vậy thì đối với
một ngành mà yêu cầu vốn đầu vào là rất lớn, thời gian hoàn vốn dài thì sự can

17. 6
thiệp của thành phần sở hữu nhà nước sẽ là động lực thúc đẩy hiệu quả hoạt động
của các công ty phát điện hay lại là trở ngại? Đây là vấn đề luận thu hút sự quan
tâm của người dân, nhà quản trị doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách. Tuy
nhiên, chưa có nghiên cứu định lượng chuyên sâu cho vấn đề này. Do đó, khoảng
trống nghiên cứu này cần phải có sự bổ sung phù hợp.
Áp lực cạnh tranh lớn hơn có thể thúc đẩy các nhà quản trị công ty phát điện
thay đổi chiến lược quản trị để nâng cao hiệu quả hoạt động và giữ thị phần. Việc
cải thiện hiệu quả hoạt động của các công ty phát điện trong môi trường phát điện
cạnh tranh là một vấn đề thu hút sự quan tâm không chỉ với các nhà quản trị mà còn
với cả những nhà hoạch định chính sách. Tuy đã bắt đầu đổi mới và mở rộng kêu
gọi đầu tư từ bên ngoài, sở hữu nhà nước vẫn còn rất phổ biến tại các công ty phát
điện ở Việt Nam. Liệu sự sở hữu này của nhà nước có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt
động của các công ty phát điện hay không là một câu hỏi nghiên cứu thú vị và chưa
được giải đáp thấu đáo.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, bài nghiên cứu này sẽ phân tích và cung
cấp những bằng chứng khoa học lượng hóa mức độ ảnh hưởng của biến đổi khí hậu,
cấu trúc sở hữu cùng một số yếu tố khác như cấu trúc vốn, mức chi tiêu vốn,… đến
hiệu quả hoạt động công ty phát điện. Nghiên cứu cũng phân tích vai trò của sở hữu
nhà nước trong các công ty phát điện có giúp các công ty này giảm nhẹ tác động
của biến đổi khí hậu hay không. Nghiên cứu cũng tìm kiếm các gợi ý chính sách vĩ
mô và các giải pháp giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty phát điện.
Nghiên cứu thực hiện dựa trên dữ liệu các công ty phát điện đã niêm yết trên thị
trường chứng khoán Việt Nam và khảo sát các ý kiến các nhà khoa học, nhà quản lý
các công ty phát điện có quy mô lớn ở Việt Nam.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của Luận án là tìm các bằng chứng khoa học về các yếu
tố tác động đến hiệu quả hoạt động các công ty phát điện trong thị trường phát điện
canh tranh ở quốc gia chuyển đổi nền kinh tế từ bao cấp sang thị trường cạnh tranh.
Trong các yếu tố tác động, nghiên cứu phân tích chuyên sâu các mối quan hệ: (1)

18. 7
Kiểm định ảnh hưởng BĐKH đến HQHĐ; (2) Kiểm định ảnh hưởng của cấu trúc sở
hữu đến HQHĐ; (3) Kiểm định vai trò điều tiết của sở hữu nhà nước khi thực hiện
ứng phó với BĐKH tại các công ty phát điện ảnh hưởng đến HQHĐ; (4) Đề xuất
một số hàm ý chính sách đối với các cấp quản lý của các công ty phát điện, các đơn
vị đối tác, các nhà đầu tư vào các công ty phát điện và các cơ quan quản lý nhà
nước của ngành điện Việt Nam, đặt trong bối cảnh Việt Nam đang hình thành và
phát triển thị trường điện và dưới sự tác động của BĐKH.
Để giải quyết mục tiêu nghiên cứu chính, luận án cần trả lời các câu hỏi sau:
i. BĐKH tác động như thế nào đến HQHĐ công ty phát điện? Mối quan hệ
giữa hai yếu tố này cùng chiều hay ngược chiều?
ii. Đối với ngành mà yêu cầu vốn đầu vào là rất lớn, thời gian hoàn vốn dài thì
sự can thiệp của thành phần sở hữu nhà nước sẽ là động lực thúc đẩy hiệu
quả hoạt động của các công ty phát điện hay lại là trở ngại? Theo đó, việc
thực hiện Lộ trình tái cơ cấu ngành điện hoặc thực hiện cổ phần hóa các đơn
vị có phần vốn Nhà nước hoạt động trong ngành điện có thực sự là giải pháp
hợp lý?
iii. Khi mở cửa lĩnh vực kinh doanh phát điện cho tư nhân tham gia và thúc đẩy
phát triển công nghiệp, các quốc gia như Việt Nam có thực hiện vai trò điều
tiết giúp kiểm soát BĐKH nói chung và giúp các công ty có vốn chi phối của
nhà nước giảm tác động bất lợi của BĐKH như các nền kinh tế phát triển hay
không?
iv. Có các đề xuất cụ thể gì đối với các cấp quản lý của các công ty phát điện,
các đơn vị đối tác, các nhà đầu tư vào các công ty phát điện và các cơ quan
quản lý nhà nước ngành điện Việt Nam, đặt trong bối cảnh Việt Nam đang
hình thành và phát triển thị trường điện và dưới sự tác động của BĐKH?
1.3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
Từ mục tiêu nghiên cứu, tác giả lựa chọn các công ty phát điện ở Việt Nam
để thực hiện chọn mẫu nghiên cứu. Các dữ liệu đo lường HQHĐ được xác định dựa

19. 8
trên dữ liệu báo cáo tài chính. Do vậy, mẫu nghiên cứu bao gồm các công ty phát
điện đang niêm yết trên các sở giao dịch chứng khoán của Việt Nam.
Đối với phương pháp khảo sát chuyên gia, tác giả tham vấn ý kiến các
chuyên gia hàng đầu trong ngành năng lượng ở Việt Nam.
Từ câu hỏi nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu được quan tâm bao gồm hiệu
quả hoạt động các công ty phát điện và các yếu tố tác động lên hiệu quả hoạt động
các công ty này.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích dựa trên mô hình định lượng và
phương pháp phỏng vấn sâu các chuyên gia.
Trên cơ sở lý thuyết và thừa kế các công trình nghiên cứu trước đây, nghiên
cứu đề xuất mô hình phân tích định lượng tác động của cấu trúc sở hữu và BĐKH
và các yếu tố khác đến HQHĐ các công ty phát điện ở Việt Nam dưới dạng hàm số
đa biến. Trong đó, biến phụ thuộc là các biến đại diện cho biến HQHĐ bao gồm
ROA, ROE, giá vốn hàng bán/doanh thu và Tobin’Q. Các biến độc lập bao gồm
BĐKH, tỷ lệ sở hữu vốn của nhà nước, tỷ lệ đòn bẩy, tỷ lệ thanh toán hiện hành, chi
tiêu vốn, quy mô công ty. Dữ liệu mô hình định lượng thu thập dưới dạng dữ liệu
bảng. Dạng dữ liệu này có nhiều ưu điểm khi giải quyết vấn đề bỏ sót các biến
không quan sát được và khắc phục hạn chế mẫu nhỏ nếu phân tích riêng lẻ theo
từng công ty.
Với dữ liệu bảng, nghiên cứu áp dụng phương pháp ước lượng đơn phương
trình theo mô hình tác động cố định - FEM (Fixed effects model) và phương pháp
ước lượng hệ phương trình theo mô hình GMM hệ thống. Phương pháp FEM cho
kết quả đúng nhưng vẫn chưa giải quyết vấn đề tự tương quan và nội sinh giữa các
biến trong mô hình thực nghiệm. Hạn chế này sẽ được giải quyết khi sử dụng
phương pháp GMM hệ thống. Các kết quả ước lượng từ hai mô hình có thể bổ sung
và củng cố các mối quan hệ được tìm thấy trong mô hình định lượng.

20. 9
Ngoải ra, để làm sáng tỏ các vấn đề phát sinh từ kết quả nghiên cứu, phương
pháp phỏng vấn chuyên gia cũng được sử dụng. Nghiên cứu thực hiện phỏng vấn
các chuyên gia bao gồm các nhà khoa học công tác tại các trường đại học, viện
nghiên cứu, đơn vị tư vấn thiết kế hệ thống điện, các nhà quản trị của các công ty
phát điện lớn ở Việt Nam và các nhà hoạch định chính sách tại Bộ Công thương.
1.5. Ý nghĩa nghiên cứu
Nghiên cứu đã tìm thấy các bằng chứng khoa học chứng minh các yếu tố ảnh
hưởng đến HQHĐ của các công ty phát điện tại Việt Nam, một quốc gia đang phát
triển và có nền kinh tế đang trong giai đoạn chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa
sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Song song đó, tác giả đã
tiến hành trao đổi, thảo luận chuyên sâu với các chuyên gia, các nhà quản lý trong
ngành điện về yếu tố BĐKH và vai trò điều tiết của sở hữu nhà nước trong hoạt
động kinh doanh của công ty phát điện. Theo đó, kết quả nghiên cứu vừa có mức độ
đóng góp về lý thuyết hàn lâm và vừa có ý nghĩa thực tiễn, đặc biệt đối với Việt
Nam.
Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu
Nghiên cứu đã tìm ra được bằng chứng xác thực về các yếu tố tác động đến
HQHĐ của công ty phát điện, qua đó giúp cho các nhà quản trị công ty, nhà đầu tư
và cơ quan quản lý ra các quyết định kinh doanh, quyết định đầu tư và ban hành
quyết định về chính sách một cách hợp lý.
Đặc biệt, với xu hướng diễn biến theo chiều hướng ngày càng cực đoan của
khí hậu toàn cầu, những bằng chứng định lượng cụ thể và các ý kiến chuyên sâu của
các chuyên gia có thể giúp cho các công ty lượng hóa tác động của thay đổi lượng
mưa trung bình và nhiệt độ trung bình đến tỷ suất sinh lợi trên tài sản và giá trị thị
trường của công ty, những chỉ tiêu này giữ vai trò then chốt khi thực hiện các quyết
định mở rộng kinh doanh, đầu tư thay đổi công nghệ vận hành nhà máy, tài trợ vốn,
hoặc đầu tư vào cổ phiếu của các công ty phát điện.
Ý nghĩa lý thuyết của nghiên cứu

21. 10
Nghiên cứu được thực hiện dựa trên nền tảng lý thuyết đã được các nhà khoa
học công bố trên các tạp chí chuyên ngành có uy tín. Các mô hình và số liệu ước
lượng mô hình đều được thu thập từ các nguồn dữ liệu minh bạch, đáng tin cậy. Các
chuyên gia được mời tham gia khảo sát là những nhà khoa học, nhà quản trị, lãnh
đạo doanh nghiệp am tường lĩnh vực sản xuất kinh doanh, vận hành của công ty
phát điện và phần lớn trong số các chuyên gia đều đã có tham gia trong việc xây
dựng, dự thảo các chính sách, quy định áp dụng cho hoạt động của ngành điện trên
phạm vi toàn quốc.
Nghiên cứu thực hiện hỗn hợp giữa phương pháp định lượng và định tính để
củng cố các bằng chứng tìm được. Do đó, về mặt lý thuyết, nghiên cứu có giá trị
khoa học và tính hàn lâm cao. Các kết quả nghiên cứu bổ sung vào khoảng trống
nghiên cứu về các yếu tố BĐKH tác động đến HQHĐ công ty phát điện và vai trò
điều tiết của sở hữu nhà nước tại các công ty phát điện.
1.6. Các đóng góp mới của nghiên cứu
Nghiên cứu này cung cấp các bằng chứng thực nghiệm mới nhất về tác động
của BĐKH và vai trò điều tiết của sở hữu nhà nước đến HQHĐ các công ty phát
điện ở nền kinh tế chuyển đổi. BĐKH được đại diện bởi chỉ tiêu chênh lệch lượng
mưa và nhiệt độ trung bình năm so với trung bình của 50 năm trước đó, HQHĐ
được đo lường qua các chỉ tiêu ROA, ROE, chi phí giá vốn trên doanh thu và chỉ số
Tobin’Q.
Ngoài sử dụng mô hình thực nghiệm thuần túy trên dữ liệu bảng, nghiên cứu
còn sử dụng phương pháp phỏng vấn chuyên gia để làm sáng tỏ các câu hỏi nghiên
cứu.
i. BĐKH tác động có tác động đến HQHĐ công ty phát điện. Tùy theo
thang đo HQHĐ và biến đại diện cho BĐKH, mối quan hệ này có thể
cùng chiều hoặc ngược chiều;
ii. Đối với ngành mà yêu cầu vốn đầu vào là rất lớn, thời gian hoàn vốn dài
thì sự can thiệp của thành phần sở hữu nhà nước sẽ làm giảm hiệu quả

22. 11
hoạt động của công ty phát điện. Và việc thực hiện cổ phần hóa trong
khâu phát điện có thể làm giảm các vấn đề chi phí đại diện và tạo cạnh
tranh bình đẳng giữa các công ty phát điện. Tuy nhiên nếu cố gắng thực
hiện hoặc giảm tỷ lệ sở hữu hoặc cắt giảm chi phí đại diện một cách đơn
lẻ có thể biện pháp này không làm tăng HQHĐ;
iii. Khi mở cửa lĩnh vực kinh doanh phát điện cho tư nhân tham gia, và thúc
đẩy phát triển công nghiệp, Việt Nam có thực hiện vai trò điều tiết giúp
kiểm soát BĐKH nhằm giảm tác động bất lợi của BĐKH. Trái ngược với
nghiên cứu trước, các bằng chứng ở Việt Nam cho thấy các công ty có tỷ
lệ sở hữu nhà nước cao đi cùng với việc thực hiện các biện pháp ứng phó
BĐKH có thể có HQHĐ cao hơn, do có cơ hội tiếp cận vốn ưu đãi hơn
các công ty tư nhân thuần túy.
iv. Đề xuất một số hàm ý chính sách đối với các cấp quản lý của các công ty
phát điện, các đơn vị đối tác, các nhà đầu tư vào các công ty phát điện và
các cơ quan quản lý nhà nước ngành điện Việt Nam, đặt trong bối cảnh
Việt Nam đang hình thành và phát triển thị trường điện và dưới sự tác
động của BĐKH.
1.7. Kết cấu nghiên cứu
Các nội dung chính của nghiên cứu được trình bày trong 05 chương:
 Chương 1: Tổng quan về nghiên cứu, phần này giới thiệu lý do thực hiện
nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, những
điểm mới của nghiên cứu và kết cấu của luận án.
 Chương 2: Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu, phần này nêu các cơ sở lý
thuyết và các bằng chứng thực nghiệm liên quan đến câu hỏi nghiên cứu.
 Chương 3: Phương pháp nghiên cứu, chương này trình bày phương pháp ước
lượng mô hình thực nghiệm và các vấn đề liên quan đến thu thập ý kiến
chuyên gia.

23. 12
 Chương 4: Phân tích kết quả nghiên cứu, chương này trình bày các kết quả
thu thập dữ liệu và kết quả thu được từ ước lượng mô hình thực nghiệm, kết
quả phỏng vấn các chuyên gia.
 Chương 5: Kết luận và hàm ý quản trị, chương này tổng kết các kết quả
chính của nghiên cứu và nêu các kiến nghị để xây dựng chính sách và các
biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty phát điện.

24. 13
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
2.1. Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp
Trong lĩnh vực kinh doanh, với cách hiểu thông thường hiệu quả hoạt động
(HQHĐ) có thể được định nghĩa là tỷ số giữa kết quả đầu ra thu được từ kinh doanh
và yếu tố đầu vào để vận hành hoạt động kinh doanh. Khi nâng cao HQHĐ hàm ý
tăng tỷ lệ kết quả đầu ra và yếu tố đầu vào. Yếu tố đầu vào thông thường là tiền (chi
phí), nguồn lực con người hoặc thời gian. Kết quả đầu ra thường là tiền (doanh thu,
lợi nhuận, tiền mặt), khách hàng mới, lòng trung thành của khách hàng, thị trường
mới, đổi mới chất lượng, đổi mới sản phẩm,… Ở khía cạnh này HQHĐ là một trong
các thước đo quan trọng của hiệu quả hoạt động.
Trong nghiên cứu hàn lâm, HQHĐ đã được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm
từ sớm. Ở góc độ doanh nghiệp, các nhà nghiên cứu thảo luận nhiều đến vấn đề làm
thế nào để doanh nghiệp kinh doanh hiệu quả hay các biểu hiện kinh doanh có hiệu
quả. Adam Smith (1776) cho rằng HQHĐ là kết quả đạt được trong hoạt động kinh
tế, là doanh thu tiêu thụ hàng hóa. Marshall (1920) cho rằng hiệu quả hoạt động
kinh doanh là quan hệ tỷ lệ giữa phần tăng thêm của kết quả và phần tăng thêm của
chi phí. Theo Samuelson và Nordhaus “hiệu quả nghĩa là sử dụng một cách hiệu
quả nhất các nguồn lực của nền kinh tế để thỏa mãn nhu cầu mong muốn của con
người” (Samuelson và Nordhaus, 2011). Daft (2008) hàm ý HQHĐ là quá trình sử
dụng các nguồn lực đầu vào có tính chất khan hiếm để đạt lợi nhuận hoặc giúp tiết
kiệm chi phí hơn so với các đối thủ cạnh tranh.
Trong nước, nhiều nghiên cứu cũng có chung quan điểm về HQHĐ khi cho
rằng HQHĐ được phản ánh thông qua tỷ số giữa kết quả đạt được với chi phí bỏ ra
để đạt được kết quả đó. HQHĐ đi liền với các mục tiêu của doanh nghiệp đã đặt ra.
Hiệu quả của một quá trình nào đó theo nghĩa chung nhất là quan hệ tỷ lệ giữa kết
quả với những điều kiện, nhân tố chi phí vật chất sử dụng để đạt được kết quả theo
mục đích của quá trình đó (Ngô Đình Giao, 1984). Theo tác giả Nguyễn Văn Tạo
(2004), ngoài chỉ tiêu kết quả đầu ra so với yếu tố đầu vào, HQHĐ còn được hiểu là

25. 14
mức độ hoàn thành mục tiêu đã đặt ra, và nếu không đạt được mục tiêu thì không
thể có hiệu quả và để hoàn thành mục tiêu ta cần phải sử dụng nguồn lực như thế
nào (Nguyễn Văn Tạo, 2004). Hoặc, hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp là phạm trù kinh tế phản ánh trình độ sử dụng các nguồn lực của doanh
nghiệp nhằm đạt được kết quả của mục tiêu hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh
(Bùi Thanh Phong, 2010). Như vậy, mặc dù có nhiều phát biểu khác nhau nhưng
các phát biểu này đều có cùng điểm chung khi cho rằng HQHĐ là sự so sánh giữa
yếu tố đầu ra so với yếu tố đầu vào, HQHĐ phản ánh mức độ và khả năng sử dụng
các nguồn lực của doanh nghiệp trong quá trình kinh doanh.
Tóm lại, mặc dù có nhiều cách khác nhau để phản ảnh khái niệm hiệu quả
hoạt động của công ty nhưng hầu hết các nghiên cứu trong và ngoài nước đều hàm
ý hiệu quả hoạt động là việc nhà quản trị sử dụng các nguồn lực giới hạn để đạt hiệu
quả mong muốn cao nhất trong kinh doanh. HQHĐ thường gắn liền với các mục
tiêu kinh tế cụ thể.
Để đo lường HQHĐ, các nhà nghiên cứu đã đề xuất nhiều chỉ tiêu khác
nhau, nhưng phổ biến và được sự đồng thuận thường có các chỉ tiêu như tỷ suất sinh
lợi trên doanh thu (ROS), tỷ suất sinh lợi trên tài sản (ROA), tỷ suất sinh lợi trên
vốn chủ sở hữu (ROE). Các chỉ tiêu này được sử dụng trong nhiều nghiên cứu gần
đây; theo đó, ngoài cách gọi hiệu quả hoạt động, trong nghiên cứu thực nghiệm một
số tác giả gọi trực tiếp hiệu quả hoạt động bằng các chỉ tiêu hiệu quả tài chính
(ROA, ROS hay ROE). Do vậy hiệu quả tài chính trong trường hợp này chính là
hiệu quả hoạt động của công ty. Các tác giả như Freedman và Jaggi (2005),
Brammer và Pavelin (2006), Gallego-Alvarez (2010) và Bewli và Li (2000) đã sử
dụng chỉ tiêu ROA để phân tích mối quan hệ giữa yếu tố môi trường với hiệu quả
hoạt động của các công ty; Liu và Anbumzhi (2009) và Zhang và các tác giả (2008)
sử dụng chỉ tiêu ROE để phân tích hiệu quả hoạt động các công ty trong lĩnh vực
công nghiệp ở Trung Quốc. Galani và các tác giả (2011), Richardson và Welker
(2001) cũng sử dụng ROE là chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động. Trong khi
Prado-Lorengo (2001) sử dụng đồng thời ROA và ROE để đo lường hiệu quả hoạt

26. 15
động của các công ty. Clarkson và các tác giả (2008), Nakao và các tác giả (2007)
sử dụng cả hai chỉ số ROA và Tobin’Q để đại diện khi phân tích hiệu quả hoạt động
các công ty thuộc lĩnh vực công nghiệp gây ô nhiễm ở Mỹ và Nhật Bản.
Ngoài ROA và ROE, một số nghiên cứu sử dụng lợi suất cổ tức - DY (Ming
và Gee, 2008; Ongore, 2011), lợi nhuận trên doanh thu - ROS (Le và Buck, 2011),
hoặc lợi nhuận trên vốn đầu tư - ROI (Shah, Butt và Saeed, 2011) để đo lường hiệu
quả hoạt động của công ty.
Khi tính chỉ tiêu ROA và ROE, tùy theo quan điểm của nhà nghiên cứu có
thể sử dụng chỉ tiêu lợi nhuận sau thuế hoặc trước thuế. Một số nghiên cứu sử dụng
lợi nhuận trước thuế và lãi vay (EBIT) để tính hai hệ số trên, điển hình như Hu và
Izumida (2008), Le và Buck (2011), Wang và Xiao (2011). Một số nghiên cứu khác
sử dụng lợi nhuận thuần cộng với lãi vay (trước hoặc sau thuế) điển hình như Shah,
Butt và Saeed (2011), Thomsen và Pedersen (2000), hoặc đơn giản chỉ là lợi nhuận
thuần như LI và các tác giả (2009), Tian và Estrin (2008). Ngoài ý nghĩa tài chính
khác nhau, lý do sử dụng các cách tính khác nhau có thể do hạn chế về cơ sở dữ
liệu.
Tại Việt Nam, trong các văn kiện của Đảng cũng xem chỉ tiêu tỷ suất sinh lợi
trên vốn là tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh của các
công ty (Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, 1996). Chỉ tiêu ROA và
ROE cũng được nhiều tác giả sử dụng để đo lường hiệu quả hoạt động các công ty
lĩnh vực công nghiệp và bất động sản như Quan Minh Nhựt và Lý Thị Phương Thảo
(2014), Mai Văn Nam, Nguyễn Quốc Nghi (2011), Võ Xuân Vinh (2014). Đoàn
Vinh Thăng (2016) cho rằng ROA là một trong những thước đo được sử dụng rộng
rãi để đánh giá thành quả tài chính, trong khi ROE là một trong những tỉ số quan
trọng mà nhà đầu tư xem xét hiệu quả hoạt động của công ty.
Như vậy thước đo HQHĐ được sử dụng phổ biến hiện nay là chỉ tiêu ROA
và ROE. Luận án cũng sử dụng các chỉ tiêu này như thước đo chính để đo lường
HQHĐ các công ty phát điện ở Việt Nam. Bên cạnh đó, các chỉ tiêu để đo lường

27. 16
HQHĐ khác cũng được dùng để phân tích như giá trị thị trường của công ty (chỉ
tiêu Tobin’Q) và chi phí kinh doanh (giá vốn hàng hàng bán trên doanh thu, COR).
Việc sử dụng đồng thời nhiều chỉ tiêu phản ánh hiệu quả hoạt động sẽ giúp Luận án
có thêm cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp với nhà quản lý và doanh nghiệp.
2.2. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến hiệu quả hoạt động các công ty phát
điện
2.2.1 Khái niệm biến đổi khí hậu
Theo điều 1, Công ước khung về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc
(1992): “BĐKH là những ảnh hưởng có hại của biến đổi khí hậu, là những biến đổi
trong môi trường vật lý hoặc sinh học gây ra những ảnh hưởng có hại đáng kể đến
thành phần, khả năng phục hồi hoặc sinh sản của các hệ sinh thái tự nhiên và được
quản lý hoặc đến hoạt động của các hệ thống kinh tế - xã hội hoặc đến sức khỏe và
phúc lợi của con người”. Biến đổi khí hậu có thể được thể hiện qua các hiện tượng
thời tiết như: hạn hán, lũ lụt, mưa bão, nước biển dâng, v.v.
Tại Việt Nam, chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu
cho rằng “biến đổi khí hậu là sự biến đổi của trạng thái khí hậu so với trung bình
và/hoặc dao động của khí hậu duy trì trong khoảng thời gian dài, thường là vài thập
kỷ hoặc dài hơn. Biến đổi khí hậu có thể do quá trình bên trong hoặc do tác động
bên ngoài hoặc do tác động của con người làm thay đổi thành phần khí quyển hay
trong khai thác sử dụng đất” (Bộ Tài Nguyên Môi Trường 2008, trang 6). Nghiên
cứu này đã sử dụng biến đổi nhiệt độ so với trung bình 50 năm trước đó để đánh giá
BĐKH tại Việt Nam. BĐKH được quan sát qua thay đổi của nhiệt độ, lượng mưa,
mực nước biển, bão, số đợt không khí lạnh, số ngày mưa phùn. Một nghiên cứu
khác của Viện khoa học khí tượng thủy văn và môi trường do Nguyễn Văn Thắng
và các tác giả khác (2010) thực hiện cũng định nghĩa BĐKH với nội dung tương tự.
Nghiên cứu này cũng sử dụng mốc những năm 1960 để đánh giá BĐKH ở Việt
Nam (tương đương trung bình 50 năm). Biến đổi về nhiệt độ và lượng mưa được
quan tâm nhiều trong nghiên cứu này. Nguyễn Đức Huỳnh và Lê Thị Phượng

28. 17
(2016) cũng cho rằng yếu nhiệt độ là mối quan tâm chính liên quan đến BĐKH.
Theo tác giả, yếu tố này tác động đến các vấn đề khác như khan hiếm nguồn nước,
lũ lụt hay các hiện tượng thời tiết cực đoan,… và các sự kiện này sẽ ảnh hưởng tới
các hoạt động công nghiệp ở Việt Nam.
Ngoài chỉ tiêu về nhiệt độ và lượng mưa trung bình, một số nghiên cứu ở các
nước còn sử dụng chỉ tiêu đo lường khí thải nhà kính (Greenhouse Gases (GHGs)),
đặc biệt với mức phát thải khí Carbon Dioxide (CO2) được xem như nguyên nhân
chính làm gia tăng nhiệt độ toàn cầu. Như vậy, thay vì sử dụng mức thay đổi nhiệt
độ trung bình so với giai đoạn 50 năm trước đó, các nghiên cứu có thể sử dụng khí
thải CO2 để đánh giá biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, với mục tiêu nghiên cứu BĐKH
ảnh hưởng đến HQHĐ của các công ty phát điện ở Việt Nam, nên việc lựa chọn chỉ
tiêu biến đổi nhiệt độ trung bình và lượng mưa trung bình phù hợp với đặc thù của
ngành điện và có thể đảm bảo việc thu thập đầy đủ các dữ liệu để phân tích định
lượng thích hợp. Cả nhiệt độ và lượng mưa trung bình hàng năm vừa ảnh hưởng
đến nhu cầu sử dụng điện và ảnh hưởng đến lưu lượng nước tại các hồ thủy điện-
yếu tố đầu vào quan trọng để phát diện.
2.2.2 Biến đổi khí hậu như một loại rủi ro trong kinh doanh
Đầu tiên, nếu xem quản trị tài chính công ty phát điện như quản trị một danh
mục đầu tư, mô hình CAPM do Markowitz (1959) xây dựng chỉ ra mối quan hệ
giữa rủi ro và tỷ suất sinh lợi của khoản đầu tư. Trong mô hình này, rủi ro bao hàm
rủi ro hệ thống và rủi ro phi hệ thống. Rủi ro hệ thống tác động đến tất cả các công
ty trong ngành nên biến đổi khí hậu có thể xem như một loại rủi ro hệ thống mà các
công ty ngành điện phải đối diện. Schwartz (2007) cho rằng BĐKH có thể xảy ra
bất ngờ và có thể làm sụp đổ cả thị trường kinh doanh của các công ty đa quốc gia
nếu các công ty không có chính sách ứng phó kịp thời. Hardisty (2010) cũng nhận
định yếu tố bất ngờ của rủi ro có thể tạo ra các hiệu ứng thảm họa đối với công ty
mặc dù xác suất xảy ra rủi ro thấp. Esty và Simmons (2011) chỉ ra tất cả các doanh
nghiệp phải đối mặt với “rủi ro sinh thái” (eco-risk) và những rủi ro này có thể làm

29. 18
sụp đổ các công ty nếu rủi ro không được quản trị đúng mức. Theo Esty và
Simmons (2011) rủi ro sinh thái có thể kết tinh ở bất kỳ phần nào trong chuỗi giá trị
của công ty và do đó cần có sự phân tích liên tục các kịch bản, xác suất và các hiệu
ứng tiềm tàng. Các tác giả cũng gợi ý quản trị rủi ro môi trường có thể giúp cắt
giảm chi phí, tăng doanh thu, xây dựng giá trị vô hình và thu hút nhân viên.
Biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của các công ty
cả trực tiếp như làm gia tăng chi phí kiểm soát khí thải nhà kính và gián tiếp như
hoạt động di cư hay thay đổi kênh vận chuyển hàng hóa dịch vụ của khách hàng hay
nhà cung cấp. Một số công ty sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro hơn so với các công
ty khác tùy thuộc vào đặc điểm sản phẩm kinh doanh và chiến lược mà các công ty
này sử dụng để ứng phó với biến đổi khí hậu (Porter và Reinhardt, 2007; Schwartz,
2007). Biến đổi khí hậu và chính sách giảm khí thải nhà kính tạo ra rủi ro hệ thống
trên nền kinh tế toàn cầu, do ảnh hưởng đến năng lượng và thực phẩm, giá cả, thu
nhập quốc dân và chi phí y tế. Mặt khác, nó gây nguy hiểm trực tiếp và gián tiếp ở
ngành và mức độ cụ thể của công ty (Hoffman, 2006; Wellington và Sauer, 2006;
ACCA, 2009; Ceres, 2010). Hầu hết các rủi ro đã được chỉ ra và thậm chí còn được
ước tính một phần của lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm. Các công ty bảo hiểm ngày
càng lo ngại về rủi ro khí hậu và cách chúng ảnh hưởng đến cả tài sản vật chất của
các công ty, chi phí pháp lý tiềm năng và thậm chí cả chi phí kiện cáo liên quan đến
doanh nghiệp, nợ môi trường (ACCA, 2009).
Một số ngành thuộc lĩnh vực công nghiệp như sản xuất năng lượng, nhôm, xi
măng, bột giấy, được tiếp xúc nhiều hơn các rủi ro liên quan đến quy định về khí
thải CO2 hiện tại hoặc có hiệu lực trong tương lai (Busch và Hoffman, 2007; ABI,
2005). Kết quả là, các công ty thuộc lĩnh vực này sẽ có nhiều khả năng gia tăng chi
phí hoạt động (Busch và Hoffman, 2007). Những chi phí này sẽ chắc chắn ảnh
hưởng đến lợi nhuận của các công ty và tạo ra rủi ro cạnh tranh đáng kể, không chỉ
cho các ngành công nghiệp sản xuất năng lượng mà còn cho phần lớn các lĩnh vực
sản xuất công nghiệp liên quan đến sản xuất năng lượng. Các đơn vị sản xuất lại
thường có xu hướng tìm cách đưa chi phí gia tăng sang cho khách hàng của mình

30. 19
(các công ty sản xuất năng lượng) cho các nhà cung cấp năng lượng để vượt qua các
chi phí gia tăng quy định cho người tiêu dùng của họ (Lash và Wellington, 2007;
Wellington và Sauer, 2005).
Trên tổng thể, BĐKH được dự báo là giảm đến 20% sản lượng bình quân
đầu người và các nước đang phát triển có thể có mức tác động lớn hơn (Houghton,
2009; Taleb, 2007) cảnh báo rằng có những sự kiện thảm khốc được gọi là “các sự
kiện thiên nga đen” có tác động và khả năng khó dự đoán. Các sự kiện thiên nga
đen thường là những ngoại lệ so với lịch sử, có những tác động cực đoan và dường
như dễ giải thích được sau sự kiện này mặc dù khó có thể tiên đoán chính xác khi
nào sự kiện xảy ra. Theo Taleb (2007) rủi ro BĐKH có thể phù hợp với định nghĩa
của một sự kiện thiên nga đen. Vì vậy, các nhà quản trị công ty nên xem xét giải
quyết vấn đề BĐKH như một sự kiện thiên nga đen.
2.2.3 Biến đổi khí hậu tác động đến cung cầu thị trường điện
IPCC (2007b) cho biết lĩnh vực năng lượng là một trong những lĩnh vực
nhạy cảm nhất đối với biến đổi khí hậu, trong các lĩnh vực sản xuất công nghiệp.
Đạo luật nghiên cứu sự thay đổi toàn cầu của Mỹ năm 1990 cũng chỉ ra năng lượng
là một trong các khu vực có mức độ nhạy cảm lớn đối với BĐKH ở Mỹ. Hai tác
động mạnh nhất đối với thị trường năng lượng là giảm nhu cầu sưởi ấm và tăng nhu
cầu làm mát (Smith, 1997; Tol 2002a, 2002b). Điều tương tự cũng có thể xảy ra ở
bất kỳ quốc gia nào khác và Việt Nam cũng không phải là trường hợp ngoại lệ.
Chiến lược quốc gia về BĐKH của Việt Nam (2011) cũng nhấn mạnh, BĐKH có
thể làm tài nguyên nước thêm nguy cơ suy giảm nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp
đến sản xuất thủy điện. Mideksa và Kallbekken (2010) cho rằng với sự gia tăng
nhiệt độ trung bình ở hầu hết các khu vực trên thế giới và sự thay đổi lượng mưa,
các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt cùng với mực nước biển dâng,… Những sự kiện
này dự kiến tác động lên cả cung và cầu năng lượng. Tác giả nhấn mạnh đến thách
thức mà ngành điện phải đối mặt. Ngoài việc tác động đến cung cầu năng lượng,
BĐKH còn đặt ra thách thức đối với ngành điện, đặc biệt nhiệt điện chạy bằng than

31. 20
khi các quốc gia thực hiện chính sách cắt giảm khí thải nhà kính. Thủy điện cũng
chịu áp lực tương tự khi có nhiều nghiên cứu chỉ ra các hồ thủy điện phát thải khí
nhà kính đáng kể. Theo nghiên cứu của Cơ quan năng lượng quốc tế (2008), vào
năm 2050, 46% năng lượng toàn cầu phải được cung cấp từ nguồn năng lượng tái
tạo, 1/3 các nhà máy điện chạy bằng than có tiêu chuẩn khí thải không phù hợp phải
đóng cửa. Điều này hàm ý rằng ngoài chịu tác động trực tiếp của BĐKH ngành điện
còn chịu áp lực từ thay đổi chính sách ứng phó với BĐKH của các cơ quan quản lý.
Trong các nội dung tiếp theo, Luận án trình bày cụ thể tác động của BĐKH đến sản
xuất điện
2.2.3.1 Tác động của biến đổi khí hậu lên nhu cầu về điện
Hộ gia đình và doanh nghiệp sử dụng điện cho nhiều mục đích bao gồm sưởi
ấm và điều hòa không khí, ánh sáng, nấu ăn và vận hành thiết bị. Mặc dù một số
nhu cầu sử dụng điện như nấu ăn hầu như không liên quan gì đến BĐKH. Tuy
nhiên, một số nhu cầu như sưởi ấm hay điều hòa không khí có thể liên quan trực
tiếp đến BĐKH. Trong các nghiên cứu tác động của BĐKH lên nhu cầu tiêu thụ
điện, nhu cầu sưởi ấm và làm mát được quan tâm hàng đầu. Các nhà nghiên cứu
thường sử dụng chênh lệch biến động nhiệt độ so với nhiệt độ trung bình là từ 18
đến 22oC (Benestad, 2008), làm nhiệt độ cơ sở để xác định nhu cầu cần làm mát
hay sưởi ấm. Nếu chênh lệch ở phía trên giá trị trung bình (gọi là ngày nắng) được
xem cần làm mát và ở phía dưới giá trị trung bình (gọi là ngày lạnh) được xem có
nhu cầu sưởi ấm. Kết quả nghiên cứu của Benestad (2008) cho thấy ở hầu hết các
quốc gia, số lượng ngày nắng chắc chắn sẽ tăng trong khi số ngày lạnh không chắc
tăng lên trong tương lai. Kết quả này cho thấy nhu cầu điện dùng cho làm mát tăng
lên trong khi nhu cầu dùng cho sưởi ấm giảm xuống. Từ nhiều năm qua, nhiều quốc
gia sử dụng điện năng cung cấp cho cả sưởi ấm và làm mát. Theo Bertoldi và
Atanasiu (2007), khoảng 27% tiêu thụ điện của dân cư Châu Âu được sử dụng để
làm mát và sưởi ấm nhà ở. Ở hầu hết các nước việc sử dụng điện để sưởi ấm là
khiêm tốn, trong khi sử dụng cho nhu cầu làm mát chi phối nhiều hơn. Ở Châu Âu
chỉ có Na Uy là ngoại lệ khi có hơn 80% tòa nhà thương mại sử dụng điện để sưởi

32. 21
ấm. Nghiên cứu cũng cho thấy tầm quan trọng của hai nhu cầu làm mát và sưởi ấm
tùy thuộc vào khu vực địa lý và phụ thuộc vào số ngày nóng và lạnh.
Considine (1999) khi nghiên cứu tại Mỹ, tác giả nhận thấy nhu cầu về điện
và khí tự nhiên nhạy cảm trong mức ý nghĩa thống kê với thay đổi thời tiết, trong
khi xăng và nhu cầu nhiên liệu máy bay không thay đổi với số ngày sưởi ấm và hay
làm mát. Sau đó nghiên cứu của Considine (2000) về thay đổi thời tiết ngắn hạn ảnh
hưởng như thế nào đến biến động nhu cầu năng lượng hằng tháng giữa các đối
tượng sử dụng điện. Kết quả cho thấy nhu cầu sử dụng điện nhạy cảm cả trong ngày
nóng và ngày lạnh. Tác giả tìm thấy co giãn của cầu trong những ngày nóng lớn hơn
so với những ngày lạnh. Kết quả này ngoại lệ đối với trường hợp sử dụng điện từ
khí gas. Kết quả này hàm ý ngày nắng có tiêu thụ điện lớn hơn và phát thải khí nhà
kính nhiều hơn so với ngày lạnh. Các kết quả nghiên cứu vừa nêu chỉ phân tích tác
động của hiện tượng thời tiết trong quá khứ đến thay đổi nhu cầu điện năng, chưa
cho thấy độ co giãn và các tác động tiềm tàng của BĐKH.
De Cian và các tác giả (2007) nghiên cứu thực nghiệm với dữ liệu 31 quốc
gia giai đoạn 1978-2000 để phân tích nhu cầu sử dụng năng lượng bao gồm than đá,
khí, dầu và điện thay đổi như thế nào khi nhiệt độ thay đổi. Kết quả cho thấy với
nhiệt độ cao sẽ có mức tiêu thụ năng lượng cao hơn trong suốt mùa hè và mức tiêu
thụ thấp hơn khi mua đông ở các quốc gia lạnh hơn. Đối với các quốc gia có nhiệt
độ cao hơn, độ co giãn của nhu cầu điện đối với nhiệt độ mùa hè khoảng 1,17 trong
khi tại các vùng lạnh thấp hơn khoảng 0,21. Nghĩa là, nhiệt độ tăng 1% vào mùa hè
sẽ làm tăng nhu cầu điện tăng 1,17% và giảm nhu cầu 0,21% ở tại các quốc gia
vùng lạnh hơn. Tương tự, độ co dãn nhu cầu điện năng đối với nhiệt độ mùa đông là
0,10 ở các quốc gia có nhiệt độ cao và 0,07 ở các quốc gia có thời tiết lạnh hơn.
Eskeland và Mideksa (2009) phân tích nhu cầu điện ở 31 quốc gia Châu âu
giai đoạn 1995-2005 để ước tính các thay đổi nhu cầu năng lượng sưởi ấm và làm
mát theo kịch bản phát thải khí nhà kính dựa trên giả định kết hợp sự phát triển kinh
tế và công nghệ trong tương lai. Kết quả cho thấy nhiệt độ thay đổi 10C sẽ thay đổi

33. 22
nhu cầu khoảng 2 kWh/năm/người trong trường hợp ngày nắng (nhu cầu làm mát),
khoảng 8 kWh/năm/người trong trường hợp ngày lạnh (nhu cầu sưởi ấm).
Scott và Huang (2007) tìm thấy tại Mỹ với sự gia tăng nhiệt độ 10C, tiêu thụ
năng lượng dự kiến sẽ thay đổi trong khoảng 5%. IPCC (2007a-c) cũng chỉ ra tác
động có thể có đối với nhu cầu tiêu thụ điện tại Úc và New Zealand. Ví dụ, tại New
Zealand nếu nhiệt độ mùa đông tăng 10C, nhu cầu điện sẽ giảm 3%. Mặc dù có một
số thay đổi đáng kể tại các khu vực và mùa vụ, báo cáo kết luận rằng tổng nhu cầu
hàng năm ở cả hai nước có thể ít nhạy cảm với BĐKH.
Mansur và các tác giả (2008) cho rằng khi mùa hè nóng hơn và mùa đông
lạnh hơn, cả gia đình và doanh nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng hơn dưới dạng
điện, ga và dầu. Các tác giả này cho rằng về tổng thể BĐKH có thể sẽ làm tăng tiêu
thụ điện làm mát nhưng giảm việc sử dụng các nhiên liệu khác để sưởi ấm. Kết quả
là chi tiêu cho năng lượng tại Mỹ có thể tăng lên. Mansur và các tác giả (2008) cũng
nghiên cứu ảnh hưởng của nhiệt độ và lượng mưa trong việc lựa chọn nhiên liệu đối
với hộ gia đình và các công ty tại Mỹ dựa trên mô hình dữ liệu bảng. Kết quả
nghiên cứu tìm thấy BĐKH ảnh hưởng đến việc lựa chọn nhiên liệu cho cả công ty
thương mại và hộ gia đình. Ví dụ, nghiên cứu tìm thấy các doanh nghiệp và hộ gia
đình ở những nơi ấm hơn có xu hướng chọn điện, trong khi các công ty ở những nơi
ẩm ướt hơn thường chọn dầu. Tuy nhiên, nghiên cứu chưa làm rõ tại sao điện được
chọn trong thời gian, địa điểm ấm hơn và dầu được lựa chọn trong thời gian, địa
điểm lạnh hơn ngoại trừ khu vực hoặc thời gian cụ thể có liên quan đến mức giá.
Trần Quang Minh (2013) cho biết tại Hàn Quốc, số ngày sóng nhiệt (hơn
330C) trong những năm gần đây là trên 10 ngày/năm, số ngày sóng nhiệt đã tăng
gấp đôi so với mức trung bình nhiều năm trước đó. Số ngày nóng làm phát sinh nhu
cầu điện tăng cao. Số liệu thống kê cho thấy mùa hè năm 2010 nhu cầu tiêu thụ điện
đã tăng 11,8% tương đương 70,7 triệu kWh so với mức trung bình hàng năm.
Như vậy, tác động của biến đổi khí hậu đối với nhu cầu sưởi ấm và làm mát
đều được chỉ ra đi cùng các bằng chứng thống kê. Hầu hết các kết quả nghiên cứu

34. 23
đều giải thích nhu cầu về điện thay đổi theo nhu cầu làm mát hay sưởi ấm của hộ
gia đình và các công ty. Điều này hàm ý BĐKH có tác động lên nhu cầu về điện và
như vậy nếu các yếu tố khác không đổi, nhu cầu làm mát tăng lên sẽ làm tăng doanh
thu của công ty phát điện, trong khi nhu cầu sưởi ấm giảm xuống có thể làm giảm
doanh thu của công ty phát điện. Mặc dù Việt Nam chưa có nhiều nghiên cứu đánh
giá tác động của BĐKH đến nhu cầu tiêu thụ điện, nhưng gần đây Ngô Đức Thành
và Phan Văn Tân (2012) khi nghiên cứu xu thế biến đổi của khí tượng trên lãnh thổ
Việt Nam thời kỳ 1961-2007 cho thấy nhiệt độ tăng rõ rệt trên toàn Việt Nam. Kết
quả nghiên cứu tìm thấy nhiệt độ cực tiểu tăng nhanh hơn nhiệt độ cực đại ngày.
Nhiệt độ tăng cao hơn ở khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. Lượng mưa giảm
xuống ở khu vực phía Bắc vĩ tuyến 17 và lượng mưa nhiều hơn ở khu vực phía
Nam.
2.2.3.2 Tác động của biến đổi khí hậu lên nguồn cung về điện và truyền dẫn điện
Việc sản xuất và phân phối điện năng phụ thuộc vào các yếu tố khí hậu như
nhiệt độ, lượng mưa, tốc độ gió, hướng gió, các sự kiện thời tiết khắc nghiệt,.v.v.
Thay đổi bất kỳ các biến này sẽ làm thay đổi nguồn điện cung cấp bao gồm cả nhiệt
điện, thủy điện và các nguồn điện khác. Điều này diễn ra do cơ chế truyền dẫn của
BĐKH đến các nguồn cung cấp điện năng bao gồm nhiệt điện, phong điện, thủy
điện, điện từ năng lượng mặt trời, năng lượng sinh học và cả truyền tải điện. Trong
phần này, Luận án tập trung vào ảnh hưởng của BĐKH đến nguồn cung thủy điện
và truyền tải điện năng. Trong trường hợp truyền tải bị gián đoạn đo BĐKH, hoạt
động của công ty phát điện cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng do giảm khối lượng
tiêu thụ và tăng chi phí bảo dưỡng tài sản, thiết bị liên quan đến truyền dẫn điện.
Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến nguồn cung thủy điện
Cơ chế chính thông qua đó BĐKH có thể ảnh hưởng đến sản xuất thủy điện
hình thành từ sự thay đổi dòng chảy của sông, sự bay hơi và an toàn hồ đập. Có
khác biệt giữa các khu vực khi BĐKH làm tăng hay giảm lượng mưa và làm thay
đổi dòng chảy các con sông. Lượng mưa tăng và lưu lượng dòng chảy lớn hơn làm

35. 24
tăng tiềm năng phát điện của các dự án thủy điện. Tuy nhiên, nếu lưu lượng dòng
chảy vượt quá công suất của các hồ thủy điện sẽ tạo ra các hiệu ứng xấu đối với
thủy điện. Barnett và các tác giả (2004) cho thấy sản xuất thủy điện trên sông
Colorado – Mỹ có thể giảm đến 40% vào giữa thế kỷ 21. Tương tự, với các nhánh
sông trong khu vực này, Van Rheenen và các tác giả (2003) thấy rằng thủy điện có
thể giảm từ 8% đến 11% ở Hồ Shasta và từ 10 đến 12% đối với Thung lũng Trung
tâm. Demers và Roy (2006) phân tích tác động của khí hậu lên sản xuất thủy điện
trên địa bàn tỉnh Quebec - Canada và kết luận nguồn cung tăng lên trong mùa đông
và giảm xuống trong mùa hè do ảnh hưởng của BĐKH. Beldring và các tác giả
(2006) quan sát dữ liệu lịch sử và dự báo tương lai thủy văn khu vực Bắc Âu cho
biết trên tổng thể dòng chảy của các con sông tăng lên giúp tăng nguồn cung năng
lượng từ thủy điện. Tuy nhiên, khí hậu mùa đông không ổn định dự kiến sẽ dẫn đến
dòng chảy thay đổi thường xuyên và nhanh chóng có thể thách thức công suất hồ
đập.
Dựa trên kịch bản BĐKH làm tăng gấp đôi nồng độ CO2 trong khí quyển vào
năm 2050 so với thời kỳ tiền công nghiệp, Bye (2008) phân tích ảnh hưởng của
BĐKH lên nguồn thủy điện và năng lượng gió ở Bắc Âu. Theo kịch bản khí hậu
này, tác giả cho rằng dòng chảy sông và tốc độ gió sẽ tăng lần lượt ở mức là 11% và
1% trong giai đoạn 2001-2040. Điều này sẽ làm tăng cung cấp năng lượng lên 1,8%
so với năm 2001 và giảm 22% giá bán buôn điện. Ngoài các tác động do thay đổi
dòng chảy sông và bốc hơi, BĐKH ảnh hưởng đến sản xuất thủy điện thông qua tần
suất dòng chảy sông thất thường và mức độ an toàn hồ đập. Theo tác giả, hầu hết
các đập hiện nay ở Bắc Âu được xây dựng mà không tính đến tác động có thể có
của BĐKH và có thể có hồ chứa thấp hơn khả năng để xử lý các sự cố cực kỳ
thường xuyên liên quan đến dòng chảy của sông và tuyết tan. Trong trường hợp
thay đổi khí hậu xảy ra đột ngột, vấn đề an toàn đập trở nên tương đối quan trọng.
Tuy nhiên, nếu những thay đổi xảy ra chậm theo thời gian thì vấn đề ít quan trọng
hơn.

36. 25
Tại Việt Nam, Nguyễn Minh Bảo (2012) cho biết các nhà máy thủy điện
cũng bị ảnh hưởng đáng kể do tác động của BĐKH. Tác giả khảo sát tác động của
thay đổi dòng chảy đến các nhà máy thủy điện Tuyên Quang, Hua Na và Trị An, ba
nhà máy này tương ứng với ba miền Bắc, Trung và Nam. Kết quả phân tích cho
thấy, so với năm 2009 đến năm 2030 sản lượng điện trung bình hàng năm của thủy
điện Trị An giảm 1,13% trong khi thủy điện Tuyên Quang và Hủa Na tăng lên lần
lượt là 0,56% và 0,21%.
Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến truyền tải điện
Sự kiện thời tiết cực đoan có thể ảnh hưởng đến việc phân phối điện thông
qua sự gián đoạn của cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, sự phá vỡ cơ sở hạ tầng có thể được
giảm nhẹ với các biện pháp thích ứng thông minh nhưng có thể rất tốn kém. Có rất
ít nghiên cứu về vấn đề này. Theo tác giả Nguyễn Minh Bảo (2012), về cơ bản, khi
nhiệt độ môi trường tăng cao sẽ tác động trực tiếp đến hệ thống truyền tải điện.
Trong quá trình truyền dẫn điện năng, một phần năng lượng điện sẽ chuyển thành
nhiệt năng tổn thất ra môi trường. Tổn thất lớn hơn khi nhiệt độ bên ngoài tăng cao.
Bên cạnh đó, nhu cầu tiêu thụ điện tăng lên cũng làm tăng dòng phụ tải và làm tăng
tổn thất điện năng. Do vậy, vào mùa hè tổn thất do truyền tải điện thường nhiều
hơn. Theo tác giả, nếu BĐKH làm tăng nhiệt độ thêm 10C, tổn thất từ đường dây
truyền tải tăng 1%. Nhiệt độ tăng cao do BĐKH còn tác động đến các máy biến áp,
kết quả tính toán cho thấy tổn thất của máy cũng tương đương với tổn thất từ đường
dây truyền tải với mỗi 0C tăng thêm.
Một nghiên cứu của Eskeland và các tác giả (2008) cho rằng có thể có tổn
thất điện năng trong truyền tải do nhiệt độ cao hơn và điện trở sinh ra trên đường
dây dẫn điện. Tuy nhiên, nghiên cứu không cung cấp ước lượng định lượng về hiệu
ứng này. Peters và các tác giả (2006) nghiên cứu ảnh hưởng của BĐKH đối với
truyền tải điện ở Mỹ, các tác giả ước tính chi phí trung bình hàng năm của việc gián
đoạn cung cấp điện do bão gây ra cho khu vực công cộng và người dùng xác định
trong giai đoạn 1994-2004 lần lượt là 270 triệu USD và 2,5 tỷ USD mỗi năm. Tuy

37. 26
nhiên, nghiên cứu không chắc chắn BĐKH xảy ra làm gián đoạn truyền tải điện bao
lâu. Tác giả đã đưa ra một kịch bản khi BĐKH tạo ra các cơn bão có thể làm tăng
gấp đôi thời gian gián đoạn truyền tải điện và ước tính đơn giản về chi phí gia tăng
cho kịch bản này vào khoảng 3,3 tỷ USD. Nelson và các tác giả (2001) đã nghiên
cứu nguy cơ sụt lún do băng vĩnh cửu tan chảy (một hệ quả có thể xảy ra của
BĐKH), và tìm thấy phần lớn cơ sở hạ tầng hiện có được dựng lên ở khu vực Bắc
bán cầu nằm trong những khu vực có tiềm năng nguy hiểm cao và có thể bị ảnh
hưởng bởi sự sụt lún do tan băng trong điều kiện ấm lên toàn cầu.
2.2.4 Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến suất sinh lợi cổ phiếu
Các nghiên cứu về tài chính gần đây cho thấy có mối liên hệ mật thiết giữa
yếu tố khí hậu và suất sinh lợi của cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Mối liên
kết này xuất phát từ sở thích về môi trường xanh của nhà đầu tư (Portney, 2008).
Các nhà nghiên cứu cho rằng yếu tố môi trường xanh có tác động đến giá cổ phiếu
của công ty vì những lý do sau: (1) Công ty có thể thu hút người tiêu dùng mới về
sự khác biệt của sản phẩm có yếu tố thân thiện với môi trường (Arora và
Gangopadhyay, 1995); (2) Việc áp dụng các công nghệ hay kỹ thuật thân thiện với
môi trường giúp công ty tránh các rủi ro pháp lý, các mức phạt liên quan đến các
tiêu chuẩn thân thiện với môi trường, giảm sự kiểm soát của cơ quan quản lý. Điều
này giúp cho cổ đông yên tâm hơn với dự án đầu tư của công ty (Maxwell và
Decker, 2006); (3) Đón đầu xu hướng trong tương lai, các công ty đầu tư vào công
nghệ sạch dự kiến có thể tăng sức cạnh tranh với các đối thủ sử dụng các công nghệ
lạc hậu phát nhiều khí thải độc hại. Cổ đông có thể kỳ vọng các nhà quản lý sẽ thắt
chặt các quy định về môi trường trong tương lai nên các công ty có công nghệ sạch,
ít gây hại cho môi trường sẽ có ưu thế hơn (Segerson và Miceli, 1998; Maxwell và
các tác giả, 2000); (4) Với công nghệ thân thiện với môi trường các công ty có thể
thu hút nhân sự chất lượng và nâng cao lòng trung thành của nhân viên đối với công
ty. Điều này giúp công ty có đội ngũ nhân lực tốt so với đối thủ cạnh tranh
(Tietenberg, 1998); (5) Giảm chi phí. Các công ty áp dụng kỹ thuật mới có thể nâng

38. 27
cao hiệu sử dụng yếu tố đầu vào, từ đó tăng hiệu quả hoạt động (Lyon và Maxwell,
2008).
Ngược lại, các nhà nghiên cứu tìm thấy các công ty có hoạt động sản xuất
ảnh hưởng đến môi trường thường rơi vào tình trạng giảm lợi nhuận. Hạn chế về
công nghệ thân thiện có thể ảnh hưởng trực tiếp đến công ty vì có thể phát sinh các
chi phí liên quan đến tuân thủ hay khắc phục hậu quả do chính sách về môi trường
thay đổi. Từ đó, lợi nhuận của các công ty suy giảm (Beatty và Shimshack, 2010).
Hiệu quả hoạt động của công ty sẽ phản ánh trực tiếp vào giá cổ phiếu.
2.3. Ảnh hưởng của cấu trúc sở hữu nhà nước đến hiệu quả hoạt động
2.3.1 Sở hữu nhà nước và hiệu quả hoạt động
Về lý thuyết, vai trò của nhà nước trong phát triển kinh tế là không thể thiếu
theo như các nhà kinh tế học trường phái Keynes. Theo trường phái này, nhà nước
có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và sự ổn định của khu vực tư nhân thông qua
kiểm soát lãi suất, thuế và các dự án công. Trong thực tế, kết quả hoạt động của
công ty có quan hệ mật thiết với cấu trúc sở hữu vì nó là một khía cạnh không thể
tách rời của công tác quản trị công ty (Corporate Governance). Berle và Means
(1932) xuất bản tác phẩm “Doanh nghiệp hiện đại và Tài sản Tư nhân”. Trong
nghiên cứu này, hai tác giả lần đầu tiên nghiên cứu về mối liên hệ giữa cấu trúc sở
hữu và kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Các kết quả của Berle và Means được
mở rộng và cụ thể hóa bởi Jensen và Meckling (1976) trong nghiên cứu về mô hình
hóa tác động của sự phân tán của quyền sở hữu và kiểm soát doanh nghiệp. Jensen
và Meckling (1976) đặt nền móng cho nghiên cứu về chủ đề này khi cho rằng cấu
trúc sở hữu có tác động đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Nghiên cứu này
cho rằng nếu một doanh nghiệp có các cổ đông lớn sẽ làm tăng hiệu quả hoạt động
và giá trị doanh nghiệp. Tuy nhiên, có nhiều nghiên cứu bác bỏ quan điểm này
(Porta, Lopezde-Silanes và Shleifer 1999), dựa trên lý thuyết chi phí đại diện
(agency theory) cho rằng một khi doanh nghiệp sở hữu bởi các cổ đông lớn sẽ có
hiện tượng các cổ đông lớn thu lợi riêng cho họ làm cho doanh nghiệp có hiệu quả

39. 28
hoạt động kém hơn. Đây là mâu thuẫn lợi ích mà các công ty có cổ đông lớn chi
phối cấu trúc vốn phải đối mặt. Những công ty có dòng tiền tự do phải đối mặt với
mâu thuẫn giữa cổ đông và nhà điều hành. Với vai trò cổ đông lớn và điều hành
công ty, nhà điều hành có xu hướng đầu tư vào những dự án làm tăng quy mô công
ty (hoặc theo quyết định chủ quan của họ) nhưng không tăng phúc lợi của cổ đông.
Vấn đề của cổ đông là làm cách nào để thúc đẩy nhà điều hành phân chia nguồn vốn
vượt trội đó hơn là đầu tư nó dưới chi phí sử dụng vốn. Cấu trúc vốn là phương tiện
hiệu quả để giải quyết vấn đề dòng tiền tự do trong trường hợp này vì những vấn đề
về vốn gốc và lãi thuộc về hợp đồng phải được thực hiện. Trái chủ có thể làm cho
công ty phá sản nếu nhà điều hành không duy trì tái chi trả cho nợ vay. Như vậy,
dòng tiền tự do càng lớn thì cấu trúc vốn càng là phương tiện hiệu quả để lựa chọn.
Tuy nhiên, các chủ nợ và cổ đông, phần lớn là do quyền lợi khác nhau trong dòng
tiền thu nhập của doanh nghiệp, không phải luôn luôn nhất trí với nhau trong đường
lối hoạt động của doanh nghiệp.
2.3.2 Vai trò của sở hữu nhà nước trong ứng phó với biến đổi khí hậu
Các DNNN cũng đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực phát điện. Mayer và
Rajavuori (2016) cho biết phần lớn tài sản các công ty năng lượng trên thế giới
thuộc sở hữu DNNN. Quyền sở hữu nhà nước trong ngành điện đang phổ biến ở các
nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc, Ấn Độ và các nước Đông Nam Á, các quốc
gia này chiếm hai phần ba sản lượng của ngành, mức này cao hơn nhiều so với các
quốc gia Liên Minh Châu Âu (45%) và Mỹ (20%). Các doanh nghiệp thuộc sở hữu
nhà nước có vai trò quan trọng trong việc thực thi hiệu quả chính sách BĐKH, bởi
vì các doanh nghiệp nhà nước kiểm soát phần lớn cổ phần tại các đơn vị kinh doanh
phát thải khí nhà kính cao như các công ty khai thác, tinh chế và phân phối dầu khí
và than, cũng như các công ty sản xuất điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Chính
phủ cũng có thể ảnh hưởng đến công ty thuộc sở hữu nhà nước thông qua quyền cổ
đông hay người góp vốn. Chính phủ có thể thực hiện các quyền biểu quyết của cổ
đông và soạn thảo những chính sách để các công ty thuộc sở hữu nhà nước thực
hiện để thúc đẩy giảm nhẹ các tác động của BĐKH. Liu và Kokko (2010) cho biết

40. 29
tại các quốc gia Liên Minh Châu Âu, các công ty thuộc sở hữu nhà nước đang cam
kết thực hiện các hành động giảm thiểu BĐKH, trong khi tại các quốc gia mới nổi
thì còn nhiều hạn chế. Burke và các tác giả (2016) cho rằng các công ty thuộc sở
hữu nhà nước có đóng góp quan trọng trong hành động hạn chế BĐKH. Theo tác
giả, mặc dù còn nhiều trở ngại về mặt pháp lý, các quốc gia có thể, và nên ngày
càng sử dụng quyền của chủ sở hữu công ty để thúc đẩy hành động hướng tới giảm
nhẹ BĐKH. Theo John Mitchell và các tác giả (2015), Chính phủ có thể thúc đẩy
kinh tế thông qua vai trò chủ đạo của các công ty nhà nước trong nền kinh tế, qua
đó khuyến khích các công ty này sử dụng các công nghệ sạch để phát đi tín hiệu
ủng hộ các thành phần kinh tế sử dụng các công nghệ phát thải khí nhà kính thấp.
Chính phủ cũng có thể thông qua các công ty có sở hữu của nhà nước để tác động
đến nguồn cung năng lượng, khuyến khích đầu tư vào các lĩnh vực năng lượng tái
tạo.
Trong những thập kỷ qua, các nhà hoạch định chính sách đã thực hiện một
loạt các giải pháp. Gần đây, Clò và các tác giả (2017) cho rằng các công cụ như
thuế carbon hay thị trường mua bán khí thải được sử dụng để giải quyết vấn đề về
môi trường như BĐKH trên phạm vi toàn cầu. Các công cụ này tạo ra chi phí để
đánh đổi hiệu quả giảm phát thải khí nhà kính. Chính phủ có thể kiểm soát trực tiếp
một số DNNN để có thể giải quyết tốt các vấn đề môi trường bằng cách định hình
các trách nhiệm với môi trường của doanh nghiệp. Đây chính là cơ sở để các nghiên
cứu đánh giá vấn đề xử lý môi trường tại các DNNN có ảnh hưởng đến HQHĐ hay
không. Thật vậy, Clò và các tác giả (2017) lập luận rằng, trong trường hợp không
có quy định ràng buộc về môi trường, để tối đa hóa các mục tiêu kinh doanh hành vi
của nhà quản trị doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân có thể tương đồng
về vấn đề liên quan đến môi trường. Ngược lại, khi có các quy định ràng buộc,
doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân sẽ có hành vi tối đa hóa chi phí
biên khác nhau. Điều này ảnh hưởng đến hành vi giải quyết các vấn đề trách nhiệm
cộng đồng liên quan đến môi trường và hiệu quả hoạt động của công ty. Kết quả
nghiên cứu thực nghiệm các doanh nghiệp ngành điện của Clò và các tác giả (2017)

41. 30
tại các quốc gia Châu Âu, giai đoạn 1990-2012, cho thấy các DNNN ngành điện có
tỷ suất sinh lợi thấp hơn so với mức trung bình khi đảm đương các nhiệm vụ giảm
phát thải khí nhà kính. Các DNNN chấp nhận một mức sinh lợi thấp để cân bằng
nhu cầu của xã hội là bảo vệ môi trường. Trong một số trường hợp, DNNN cũng có
thể đối diện với tình trạng căng thẳng tài chính khi chấp nhận mức sinh lợi thấp.
2.4. Các yếu tố khác ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động công ty
2.4.1 Cấu trúc vốn
Lý thuyết cấu trúc vốn Modilligani và Miller (1958, 1963) cho thấy có khác
biệt về hiệu quả hoạt động giữa công ty có sử dụng nợ và công ty không sử dụng
nợ. Điều này hàm ý rằng các tỷ lệ đòn bẩy tài chính có mối quan hệ mật thiết với
các chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động của công ty. Theo Modigliani và Miller
(MM) các công ty quan tâm đến lợi ích từ tấm lá chắn thuế để xác định cấu trúc
vốn. MM chỉ ra các nhà quản trị có thể tối đa hóa giá trị công ty bằng cách sử dụng
nhiều nợ do hưởng được lợi ích từ tấm lá chắn thuế. Trong định đề 2 của mình, MM
chỉ ra giá trị công ty và hiệu quả hoạt động có mối quan hệ cùng chiều với tỷ lệ sử
dụng đòn bẩy tài chính. Điều này xảy ra do các công ty có sử dụng đòn bẩy tài
chính có thể giảm được số tiền thuế phải nộp so với các công ty chỉ sử dụng toàn bộ
vốn cổ phần (Modigliani và Miller, 1963).
2.4.2 Tỷ lệ thanh toán hiện hành
Mối quan hệ giữa tỷ lệ thanh toán hiện hành với hiệu quả hoạt động được
phản ánh thông qua giả thuyết đánh đổi. Khi khả năng thanh toán hiện hành ở mức
cao, hàm ý công ty đang có tài sản bằng tiền mặt nhiều hơn. Thông thường các tài
sản bằng tiền mặt có suất sinh lợi thấp hơn. Vì vậy các công ty có tỷ lệ thanh toán
hiện hành cao có thể có hiệu quả hoạt động thấp.
Các nghiên cứu thực nghiệm trước đây cũng tìm thấy bằng chứng mối quan
hệ nghịch biến giữa hai đại lượng này. Các nghiên cứu điển hình như của Saleem và