Media Law Handbook, Sổ tay Luật truyền thông

1. Sổ tay
LUẬT TRUYỀN THÔNG
M EDIA L AW H ANDBOOK
Ấn phẩm của Chương trình Thông tin Quốc tế
Bộ Ngoại giao Hoa 1 - tháng 12/2010
- Kỳ,

2. LUẬT TRUYỀN THÔNG
Sổ tay
Jane Kirtley là Giáo sư Trung tâm Silha về Đạo đức Truyền thông và Luật tại Trường Báo
chí và Truyền thông Đại chúng thuộc Đại học Minnesota từ tháng 8 năm 1999. Bà được bổ
nhiệm làm Giám đốc Trung tâm Silha vào tháng 5 năm 2000. Trước đó, bà là Giám đốc
Điều hành của Ủy ban Phóng viên về Tự do Báo chí ở Arlington, bang Virginia trong suốt
14 năm. Trước khi tham gia Ủy ban Phóng viên, bà Kirtley đã có 5 năm làm luật sư tại
hãng luật Nixon, Hargrave, Devans và Doyle ở Rochester, New York, và thủ đô Washington
D.C. Bà là thành viên của Đoàn luật sư New York, Washington D.C. và Virginia. Bà Kirtley
cũng đã từng làm phóng viên cho tờ Evansville Press (bang Indiana) và tờ The Oak Ridger
và Nashville Banner (bang Tennessee).
Toàn văn ấn phẩm này có trên Internet tại địa chỉ:
http://www.america.gov/publications/books-content/media-law-handbook.html (tiếng Anh)
http://vietnamese.vietnam.usembassy.gov/doc_medialaw.html (tiếng Việt)
-2-

3. NỘI DUNG
Giới thiệu 5
Có nhiều quan điểm khác nhau về vai trò của truyền thông. Mặc dù có
những quan điểm khác nhau như vậy, song vẫn có những chuẩn mực
về những đặc quyền và trách nhiệm của một nền báo chí tự do trong
một xã hội tự do.
Một môi trường tốt cho sự phát triển của các nhà báo 11
Mỗi nước có một hệ thống pháp luật khác nhau. Một số nước có những
qui định pháp luật chi tiết, cụ thể, trong khi một số nước khác kết hợp
cả luật pháp, qui định và án lệ.
Một khuôn khổ cho một nền báo chí tự do 19
Một xuất phát điểm hữu ích để tạo ra một khuôn khổ cho một nền báo
chí tự do là phải cân nhắc xem nhà báo cần có những quyền cơ bản nào
để thực hiện được nhiệm vụ của mình.
Tự điều tiết thay cho việc giải quyết bằng tòa án 46
Các nhà báo và cơ quan báo chí có thể phạm sai lầm. Cách giải quyết
của tòa án có thể gây những hậu quả đáng buồn cho cá nhân. Các cơ
chế tự điều tiết là một phương án thay thế quý giá.
Các trách nhiệm của người làm báo 49
Nhiều tổ chức truyền thông và hiệp hội nhà báo đã tự nguyện áp dụng
các thông lệ tiêu chuẩn như những mốc hướng dẫn giúp các nhà báo
xác định cách làm công việc của mình sao cho tốt nhất.
Những phương tiện truyền thông mới, các nhà báo công dân và những 59
người viết blog
Thế giới tự do của cư dân mạng dường như là sự thể hiện cụ thể của tự
do ngôn luận. Những người viết blog có “luật” riêng cho chính họ. Có
phải như vậy không?
Tự do trao đổi thông tin và tăng cường xã hội dân sự 65
Ngành báo chí sẽ phát triển tốt nhất ở những nơi mà nền pháp quyền
được tôn trọng. Tự do báo chí được bảo vệ tốt nhất thông qua hiến
pháp của quốc gia, hoặc bằng luật.
-3-

4. Nhưng điều xấu xa trong hành động bịt miệng không cho người ta bày tỏ ý kiến
là ở chỗ nó đã cướp đi quyền làm người; của thế hệ ngày nay cũng như mai sau;
những người phản đối một ý kiến vẫn hơn là những người có ý kiến đó.
John Stuart Mill
Triết gia v{ nh{ kinh tế học người Anh
1806–1873.
-4-

5. GIỚI THIỆU
Có nhiều quan điểm khác nhau về vai trò phù hợp của truyền thông. Một số người
nghĩ rằng các nhà báo cần phải ủng hộ chính phủ và chỉ cung cấp cho công chúng
những thông tin mà chính phủ cho là phù hợp. Một số khác lại tin rằng giới báo
chí cần phải giám sát chính phủ, phát hiện và đưa tin về sự lạm quyền.
Mot so người muon giời báo chí đong vái tro Politkovskáyá, người đá bi bán guc trong mot
người co suy, đi tien phong thuc đáy các sư vu giet thue ờ Mátxcờvá nám 2006.
nghiep, vá phái co quán điem chính tri rieng.
Mot so khác lái cho ráng báo chí cán phái Thứ ba, một nền báo chí tự do phải là một
khách quán vá khong máng tính đáng phái. nền báo chí có trách nhiệm. Quán điem ve
Mot so người cho ráng báo chí phái ton trong trách nhiem khác nháu ờ tưng nườc, vá thám
vá phán ánh đườc các đinh che vá truyen chí lá khác nháu theo tưng nám. Đoi vời nhieu
thong cuá xá hoi. Con nhưng người khác lái người, chuán mưc trong thời bính vá on đinh
cho ráng báo chí nen nghi ngờ vá thách thưc co the rát khác vời chuán mưc trong thời
nhưng đinh che háy truyen thong đo. Cuon chien háy luc quoc giá nguy cáp. Ví du, chí vái
sách náy cho tháy ráng mác du co nhưng tháng sáu vu tán cong nườc My ngáy
quán điem khác nháu như váy, ván co nhưng 11/9/2001, mot cuoc kháo sát do Trung tám
chuán mưc ve nhưng đác quyen vá trách First Amendment cuá Dien đán Tư do cho
nhiem cuá mot nen báo chí tư do trong mot tháy 46% người My đườc phong ván cho ráng
xá hoi tư do. báo chí đá co “quá nhieu” tư do. Đáy lá mot tí
le cáo hờn so vời mưc trườc khi vu tán cong
Trước hết, một nền báo chí tự do và độc khung bo dien rá, hoác so vời mưc 39% trong
lập là điều thiết yếu của bất kì xã hội tự do cuoc kháo sát nám 2009.
nào. Nhưng the náo lá mot nen báo chí tư do?
Trong cuon sách náy, đieu đo co nghíá lá mot Tuy nhien mot so nguyen tác cán bán ván
nen báo chí khong phái chiu nhưng kiem soát khong he tháy đoi. Mot nen báo chí tư do phái
vá qui đinh khong phu hờp cuá chính phu, biet đi tím sư thát vá phái đưá tin ve đieu đo.
mot nen báo chí khong chiu ánh hường tái Nen báo chí đo se khong biet met moi trong
chính tư khu vưc tư nhán, trong đo co các viec tím kiem vá đát đen tính chính xác. Báo
cong ty quáng cáo, háy nhưng áp lưc kinh te chí khong báo giờ đườc phep đưá tin sái sư
vá kinh doánh tư các cong ty tư nhán. Mot thát trong khi biet ro đieu đo.
nen báo chí tư do vá đoc láp phái đem đen Háu het các xá hoi đeu se đong y ráng ngáy cá
cho đoc giá, khán giá vá thính giá nhưng mot nen báo chí tư do nhát ván phái hieu ro
thong tin má ho cán đe co the thám giá đáy ráng nhưng hánh đong cuá ho vá nhưng
đu với tư cách lá cong dán cuá mot xá hoi tư quyet đinh bien táp cuá ho se co háu quá nhát
do. đinh, đoi khi lá háu quá lớn. Báo chí co khá
Thứ hai, một nền báo chí tự do phải là nền náng ánh hường đen cuoc song cuá háng
báo chí dũng cảm và sẽ đưa tin về những trieu con người. Giong như bát kí the che co
câu chuyện quan trọng đối với độc giả và quyen lưc náo, cờ quán báo chí cung phái biet
khán giả mà không phải sợ sệt điều gì hay sán sáng láng nghe nhưng lời phán nán, phái
không thiên vị một bên nào. Nen báo chí đo biet giái thích nhưng quyet đinh cuá mính
se thách thưc các giá đinh, se nghi ván nhá trườc đoc giá vá khán giá, phái biet nhán loi
chưc trách, vá se chí biet đi tím sư thát, cho vá sưá loi. Đong thời nen báo chí cung phái
du sư tím kiem đo se dán đen đáu – co the dám đưá rá nhưng quán điem khong đườc
đen tán nhưng nới quyen lưc cáo nhát, đen long nhieu người vá phái dung cám đoi mát
tán nhưng người sờ hưu các cờ quán báo chí, vời nhưng lời chí trích khi các nguyen tác cờ
vá thám chí ngáy cá khi đieu đo dán đen cái bán bi đe doá. Mot so người co the goi đieu
chet, như trường hờp cuá nhá báo Ngá Anná náy lá sư tư cáo. Con toi lái cho ráng đo lá
dung cám.
-5-

6. Tự do ngôn luận và một nền báo chí tự do pháp: ví du như viec cong bo nhưng thong tin
chi tiet ve sư di chuyen quán đoi trong thời
Ở Hoá Ky, nời toi song, nghien cưu vá giáng chien. Mot so ngoái le khác như: cám sư dung
dáy, báo chí noi chung khong chiu sư kiem ngon tư tho tuc, xuc phám háy nhưng loi noi
soát cuá chính phu theo luát. Tu chính án thư gáy go, khieu khích co the kích đong báo lưc
nhát cuá Hien pháp Hoá Ky đá cám quoc hoi háy hánh đong hính sư. Vá giời truyen thong
háy các cờ quán láp pháp cáp báng khong dường như luon phái chiu sư đieu chính cuá
đước thong quá các đáo luát vi phám tư do nhưng luát áp dung chung – tưc lá nhưng đáo
ngon luán vá tư do báo chí. luát áp dung cho tát cá moi đoi tường má
Nhưng lời tuyet đoi đo đá đườc soán tháo bời khong tách rieng nhưng nghíá vu háy hính
nhưng nhá cách máng ngáy sáu cuoc Chien thưc xư phát đoi vời báo chí. Ví du, nhưng qui
tránh Giánh Đoc láp (1775–1783), von lá mot đinh cuá luát ve cám nghe trom các cuoc noi
thời ky lác quán nhưng cung đáy bát trác. Các chuyen đien thoái má khong đườc phep se
toá án My trong suot hờn hái trám nám sáu đước áp dung như nháu đoi với các nhá báo
đo cung đá dien giái Tu chính án thư nhát cuá cung như vời doánh nghiep.
Hien pháp Hoá Ky ve đác quyen vá trách Nhưng ngáy cá nhưng ngoái le náy cung chiu
nhiem cuá báo chí theo cách mánh me như tác đong cuá mot truyen thong mánh me, đo
váy, nhưng co le khong tuyet đoi báng. lá luon luon ton tái quán niem chong lái viec
Toá án Toi cáo Hoá Ky đá noi ro ráng mot so chính phu tím cách bop nghet nen báo chí tư
hính thưc ngon luán nhát đinh khong đườc do. Như mot thám phán My đá tưng viet, vái
báo ve bời bán Tu chính án thư nhát cuá Hien tro mác nhien cuá báo chí lá đưá tin. Chính
Phía trên: Andrew Hamilton bào chữa cho John Peter Zenger, nhà xuất bản của Tuần san New York Weekly Jour-
nal, người đã bị kết án năm 1735 vì tội bôi nhọ Thống đốc Hoàng gia. Hamilton lập luận rằng sự thực trong bài viết
của Zenger chính là lời bào chữa cho tội bôi nhọ. Bồi thẩm đoàn đã tha bổng cho Zenger; đây là một hành động mà
Hamilton khen ngợi là: “Các ngài đã đặt một nền tảng cao quí trong việc đảm bảo cho tất cả chúng ta rằng Đấng
Thiên nhiên và Luật pháp của đất nước chúng ta đã trao cho chúng ta một Quyền – quyền tự do – được đối mặt với
và phản đối quyền lực độc đoán bằng cách nói lên và viết lên sự thật”.
-6-

7. phu muon hán che quyen đo thí phái co nghíá cán thiet. Nhưng sáu khi nhưng nhá báo như
vu chưng minh tái sáo cán lám như váy. Cong Jáyson Bláir cuá tờ Thời b|o New York đá biá
thưc náy báo ve đườc vái tro giám sát cuá rá vá sáo chep nhưng cáu chuyen đe nop len
báo chí vá táo đieu kien thuán lời đoi vời bán bien táp, nhieu to chưc đá sưá đoi nhưng
trách nhiem giái trính cuá chính phu. qui tác đáo đưc cuá mính đe neu ro ráng viec
theu det háy sáo chep se khong đườc cháp
Trách nhiệm giải trình của báo chí nhán bời bát cư mot to chưc báo chí co trách
nhiem náo.
Nhưng ái se lá người giám sát báo chí? Ai se
lá người đám báo ráng báo chí se phái chiu Đoi khi giưá các qui tác đáo đưc vá qui đinh
trách nhiem giái trính? Ở mot so nườc, cáu cuá luát pháp cung máu thuán vời nháu. Ví du
trá lời lá chính phu. Các luát le, đáo luát se như ờ Bác Ailen, chi Suzánne Breen, bien táp
qui đinh chi tiet ve đáo đưc nghe báo. Ở vien tái Belfást cuá tờ Sunday Tribune cuá
nhưng nườc náy, quyen cuá nhá báo thường Dublin đá phái đoi mát vời mot tính huong
phu thuoc váo viec lám đung trách nhiem cuá kho xư ve pháp luát vá đáo đưc. Breen đá
mính. Ván đe ờ đáy lá đinh nghíá cuá chính nhán đườc mot cu đien thoái tư mot cá nhán
phu ve trách nhiem co the rát khác vời cách nhán lá ánh tá đá giet hái hái binh sí tái
hieu cuá chính giời báo chí, háy thám chí cuá Mássereene Bárrácks ờ Antrim. Cánh sát đá
người dán. bát chi phái nop lái đien thoái di đong, các ghi
chep trong máy vi tính, vá các ghi chep táy
Ở các nườc khác, cáu trá lời lá: chính báo chí, khác ve nhưng lán lien he vời to chưc bán
cung vời đoc giá vá khán giá, se lá người giám quán sư IRA Đích thưc. Breen đá phán đoi,
sát báo chí. láp luán ráng lám như váy lá vi phám nhưng
Ở mot so nườc, các to chưc báo chí háy các nghíá vu nghe nghiep cuá chi lá đám báo tính
nhá báo đeu tuán theo nhưng qui tác đáo đưc bí mát cuá nguon tin. Chi cung đá sáng suot
nghe báo, ví du như qui đinh cuá Hoi Nhá báo chí rá ráng viec tuán theo nhưng yeu cáu cuá
Quoc giá cuá Vường quoc Anh. Các nườc khác cờ quán cánh sát co the đe doá đen tính máng
cung qui đinh nhưng chuán mưc đáo đưc cuá chi vá cuoc song cuá các thánh vien trong
ngáy trong luát cuá nườc mính. Ở Hoá Ky, giá đính chi. Nhưng neu chi chong lenh, chi lái
moi to chưc báo chí lái co nhưng hường dán co nguy cờ bi ngoi tu 5 nám ví toi bát tuán
đáo đưc rieng cuá ho. Noi chung, nhưng qui pháp luát.
tác háy hường dán náy đe rá nhưng qui đinh Váo tháng 6/2009, mot thám phán ờ Belfást
cuá to chưc đe xư lí nhưng ván đe máu thuán đá phán quyet ráng viec buoc chi Breen phái
lời ích ve tái chính háy các xung đot lời ích nop lái nhưng phường tien thu nhán tin tưc
khác. se lá đe doá đen cuoc song cuá chi, vá đieu
Cháng hán như co mot qui tác đáo đưc cám náy đi ngườc lái Cong ườc cháu Au ve Nhán
phong vien đưá tin ve cong ty cuá vờ/chong quyen.
mính. Háy co the co qui tác cám phong vien Ngườc lái, ờ Hoá Ky, phong vien Judith Miller
thám giá váo mot cuoc dieu hánh phán đoi, cuá tờ Thời b|o New York đá tư choi hớp tác
háy dán mot đe cán co noi dung chính tri tren vời mot cuoc đieu trá hính sư đe tím hieu
xe oto cuá mính háy trong vườn trườc nhá nhán thán cuá mot quán chưc chính phu đá
mính, háy khong đườc quán cờ quoc giá tren tiet lo dánh tính cuá mot đác vu tính báo
người khi đưng trườc ong kính đe đưá tin. chím. Miller đá phán đoi lenh rá khái trườc
Hoác qui tác nghe báo cung cám phong vien toá, ngáy cá khi đá co phán quyet tư pháp
khong đườc nhán quá, du nho, tư nguon tin. ráng nhá báo khong co đác quyen tư choi tiet
Nhưng qui tác như váy đườc đưá rá vời muc lo nhưng nguon thong tin mát. Chi đá phái
đích duy trí sư đoc láp cuá báo chí cá ve mát ngoi tu 85 ngáy váo nám 2005. Mot so thám
thưc te lán ve mát hính thưc. phán vá người dán noi chung đá láp luán ráng
Co ve viec đưá rá nhưng qui tác đáo đưc ve nhá báo khong báo giờ đườc phep đát mính
đưá tin chính xác vá đung sư thưc lá khong cáo hờn pháp luát. Nhưng các chính sách ve
-7-

8. đáo đưc nghe nghiep cuá mot so tớ báo lái đo máng tính thieng lieng đoi với mot nhom
đoi hoi phong vien phái ton trong lới hưá giư ton giáo háy dán toc náo đo? Ở Hoá Ky, sáu
kín thong tin vời người đá cung cáp thong tin khi táp chí khieu dám Hustler míá mái giáo sí
cho mính, ngáy cá khi đieu đo khien ho phái Jerry Fálwell, Toá án Toi cáo đá phán quyet
ngoi tu. ráng mot xá hoi tư do phái biet khoán dung
trườc nhưng lời noi thám chí lá “cáy đoc” đe
Moi nườc lái co các qui đinh ve pháp lí vá đáo đám báo moi ngưới co the tránh luán vá tháo
đưc khác nháu. Nhưng ngưới biet suy nghí luán cong khái ve các chu đe ho quán tám.
hờp lí – vá thám chí chính các nhá báo – ván Như lời mot vi chánh án đá viet: “Khong co y
co the co quán điem khác nháu ve cách thưc tường náo đườc goi lá sái lám. Du mot y kien
ván dung nhưng qui đinh đo trong tưng hoán náo đo co ve ác y đen đáu đi cháng nưá, thí
cánh cu the vá ve viec the náo đườc coi lá sư chung tá ván chờ đe y kien đo đườc chán
cán báng hờp lí giưá các lời ích xá hoi trái chính lái khong phái nhờ lường tám cuá các vi
ngườc nháu. thám phán vá boi thám đoán, má báng sư
phán đoi tư các luong y kien khác”.
Sự riêng tư và bôi nhọ
Mát khác, váo tháng 3/2008, Uy bán Nhán
Lieu viec mot phong vien vi phám bí mát cá quyen Lien hờp quoc đá thong quá nghi quyet
nhán co the đườc coi lá phu hờp khong? Ở len án viec “phí báng ton giáo”. Vá nhieu nườc
Hoá Ky, Toá án Toi cáo đá phán quyet ráng hien náy ván giư vá áp dung các đáo luát cám
báo chí co quyen cong bo ten cuá mot cá nhán phí báng háy xám phám phám giá cuá bát kí
bi xám hái tính duc. Nhưng lieu qui đinh như mot người náo, ke cá cuá quán chưc chính
váy co đung khong? phu - ngáy cá khi nhưng sư viec đáng sáu lời
Lieu co đung khong khi mot nhá báo co the phí báng đo lá co thát.
đem mot quán chưc nhá nước rá lám tro cưới Toá án Toi cáo Hoá Ky chưá báo giờ ung ho
hoác míá mái mot cái ten háy hính ánh náo no lưc cuá chính phu trong viec ngán báo chí
Phía trên: Phóng viên Judith Miller của tờ Thời báo New York đã bị bỏ tù vì tội bất tuân pháp luật vì chị đã từ chối yêu
cầu của tòa án trong việc tiết lộ tên người đã cung cấp thông tin cho mình. Miller, cùng với đội ngũ trợ giúp pháp lý
của mình, đang rời khỏi tòa án quận ở thủ đô Washington vào ngày 29/6/2005.
-8-

9. khong đườc cong bo nhưng thong tin mát. Ben cánh tát cá nhưng ván đe đáy phưc táp
Thính thoáng lái xuát hien nhưng cuoc tránh noi tren lá mot “đoi quán” nhưng người viet
luán náy lưá ve viec co the truy cưu trách blog vá “nhá báo cong dán” khong biet ro
nhiem hính sư đoi vời nhá báo theo luát gián dánh tính vá dường như khong the kiem soát
điep háy khong. Ví du, ớ Trung Quoc, viec đước, ho hoát đong đáy nhiet tính nhưng lái
đánh cáp bí mát quoc giá lá mot toi, bát ke khong he đườc đáo táo háy co bát kí chưng
người đo lá ái, vá đinh nghíá the náo lá bí mát chí nghe báo náo. Ro ráng lá ho se đong gop
quoc giá thí lái rát rong. Nhưng ngáy cá khi mot luong y kien đoc láp đáy song đong váo
giá đinh ráng ho khong vi phám pháp luát, nhưng bái báo chính thưc. Nhưng lieu xu
lieu co đung khong khi nhá báo cong bo hường thách thưc nhưng truyen thong vá đáo
nhưng thong tin mát, nhát lá khi người tá cho ngườc các qui tác co dán đen nhưng no lưc
ráng lám như váy se đánh đong bon khung bo mánh me hờn trong viec kiem soát báo chí
ve nhưng ky thuát theo doi, cung như huy háy khong?
hoái nhưng no lưc tính báo nhám duy trí án
toán vá án ninh? Đáy khong phái lá nhưng cáu hoi de trá lới.
Vá cung se khong co cáu trá lời de dáng cho
nhưng cáu hoi đo.
Tính minh bạch
Viec song vời tư do báo chí khong he de. Đieu
Mác du co nhưng quán ngái như váy, song
đo co nghíá lá ngưới tá co the bi phán đoi, bi
thuát ngư “tính minh bách” đá gán như trờ
ngác nhien, bi quáy ráy, bi cán thiep, vá bi phí
thánh chuán mưc trong xá hoi dán sư. Cá các
báng – ngáy náo cung váy.
to chưc cuá nhá nườc lán tư nhán đeu chiu
nhưng sưc ep phái cong khái ve các hoát Mot nen báo chí tư do cung co the co khiem
đong, nguon kinh phí, vá cong tác quán lí cuá khuyet vá đoi khi khong đáp ưng đườc het
mính. Viec so hoá dư lieu vá sư pho bien cuá nhưng gí người tá kí vong ve no. Nhưng
Internet co the gop phán váo sư minh bách nhưng nen dán chu đáng phát trien kháp the
náy. Nhưng viec tát cá moi người đeu đườc giời đáng háng ngáy chưng to ráng ho co đu
tiep cán thong tin lái lám náy sinh nhưng ván dung khí vá sư tư tin đe chon sư hieu biet
đe mới ve án ninh vá sư rieng tư, vá no lám hờn lá ngu dot, chon láy sư thát hờn lá nhưng
cho viec báo ve quyen sờ hưu trí tue vá thong thong tin tuyen truyen, báng cách cháp nhán
tin co bán quyen trờ nen ngáy cáng kho khán, vá áp dung ly tường ve báo chí tư do.
phưc táp hờn. Trờ treu tháy, mot vái người
lái coi cong nghe toi đá hoá sư tiep cán thong Song vời tư do báo chí khong de. Nhưng toi
tin lá mot moi đe doá đoi vời các quyen cờ biet ráng toi se khong the song khong co đieu
bán khác, ví du như quyen đườc co cuoc song đo.
rieng tư, háy như mot thánh vien boi thám
— Jáne Kirtley
đoán cuá My đá tưng viet, lá “muon đước đe
yen [bo mác mot mính]”.
-9-

10. Mặc dù việc công nhận phẩm giá và các quyền bình đẳng khác
của tất cả các thành viên trong gia đình nhân loại là nền tảng
của tự do, công lí và hòa bình trên thế giới, …
Tuyên ngôn To{n cầu về Nh}n quyền,
Liên Hợp Quốc, 1948.
- 10 -

11. Chương 1: MỘT MÔI TRƯỜNG TỐT CỔ VŨ CHO CÁC NHÀ BÁO
Mỗi nước có một hệ thống pháp luật khác nhau. Các quốc gia trên nền tảng luật dân sự
như Đức và Pháp thường áp dụng những qui định pháp luật chi tiết, cụ thể, qui định rõ
về quyền lợi, trách nhiệm và nghĩa vụ của các nhà báo. Ở các quốc gia theo thông luật
như Hoa Kỳ và Vương quốc Anh kết hợp cả luật pháp, qui định và án lệ, tạo ra bộ các
nguyên tắc pháp lí chung về tự do báo chí, ngay cả khi các qui định pháp luật này không
phải lúc nào cũng liên quan trực tiếp tới các nhà báo.
Du moi nườc co nhưng cách tiep cán pháp lí tin má khong bi cán thiep bời chính quyen
cu the khác nháu song báo chí chát lường tot vá khong bi giời hán. Đieu luát náy khong
luon phát trien ờ nhưng xá hoi ton trong vá ngán cán các nhá nườc yeu cáu giáy phep
thưc thi nen pháp quyen. Chính các nhá láp hoát đong đoi vời các cong ty đien ánh,
pháp, các nhá lí luán vá các triet hoc giá, háy các háng phát thánh vá truyen hính”.
trong đo co Khong tư, Milton, Rousseáu,
Meiklejohn, Mill, vá nhưng người khác đá táo Tuy nhien, nhưng qui đinh máng tính tuyet
láp nen táng tri thưc cho luát pháp vá đáo đoi đo cung đước phán tích ro them trong
đưc truyen thong đướng đái. Cong ườc:
“Viec thưc hien các quyen tư do náy, ví no
Các chuẩn mực quốc tế báo hám cá quyen lời vá nghíá vu, co the
phái chiu sư đieu chính cuá các thu tuc,
Các chuán mưc quoc te đám báo cho quyen
đieu kien, hán che hoác hính phát do luát
tư do ngon luán. Nhưng nhưng chuán mưc
pháp qui đinh vá lá đieu cán thiet trong
náy cung thưá nhán mot so cờ sờ pháp lí đe
mot xá hoi dán chu, ví lời ích án ninh quoc
nhá nườc hán che tư do ngon luán. Tuyen
giá, toán ven lánh tho, háy án toán xá hoi,
ngon Toán cáu ve Nhán quyen cuá Đái hoi
nhám ngán ngưá toi phám, mát trát tư xá
đong Lien hớp quoc váo nám 1948 đá kháng
hoi, nhám báo ve sưc khoe, tinh thán, báo
đinh tái đieu 19 ráng:
ve thánh dánh háy quyen cuá nhưng
“Moi người đeu co quyen tư do co chính người khác, nhám ngán ngưá viec phát
kien vá tư do ngon luán; quyen náy báo tán thong tin mát, đám báo thám quyen vá
gom tư do giư các quán điem má khong bi tính khong thien vi cuá ngánh tư pháp”.
cán thiep, tư do tím kiem, tiep nhán vá
Nhieu tái lieu quoc te, các cong ườc, các hiep
chiá se thong tin vá y tường thong quá bát
ườc cung co cách tiep cán tường tư, trong đo
kí phường tien truyen thong náo vá khong
phái ke đen Cong ườc Quoc te ve Quyen Dán
bi giời hán”.
sư vá Chính tri, Hien chường cháu Phi ve
Đieu 29 cung qui đinh ro quyen náy: Nhán quyen vá Cong ườc cháu My ve Nhán
quyen, cung như nhieu ván kien khác. Co the
“… đườc qui đinh bời luát pháp nhám các chi tiet trong nhưng tái lieu náy lá khác
đám báo sư cong nhán vá ton trong thích nháu song tát cá đeu coi tư do ngon luán lá
đáng quyen vá sư tư do cuá ngưới khác vá quyen cờ bán, nhưng quyen náy co the bi hán
nhám đáp ưng nhưng yeu cáu chính đáng che bời nhưng đáo luát phu hờp nhám báo ve
ve đáo đưc, trát tư cong cong vá phuc lời các lời ích xá hoi chính đáng.
chung trong mot xá hoi dán chu”.
Tường tư, đieu 10 cuá Cong ườc Cháu Au ve Các chuẩn mực quốc gia
Nhán quyen cung chí ro: Hien pháp cuá các quoc giá cung đám báo cho
“Moi người đeu co quyen tư do ngon luán. quyen tư do báo chí. Ví du, Đieu 25 Hien pháp
Quyen náy báo gom quyen tư do đườc giư Vường quoc Bí nám 1831 đá ghi ro:
các quán điem, tiep nhán vá chiá se thong
- 11 -

12. “Báo chí đườc tư do; khong báo giờ đườc Cong hoá Kyrgyz cung tuyen bo “truyen
thiet láp sư kiem duyet náo; khong đườc thong tư do” nhưng cung cu the hoá tuyen bo
yeu cáu án ninh tư các tác giá, các nhá náy trong Đieu 17 (2):
xuát bán vá các nhá in. Khi tác giá cuá
mot tác phám báo chí đườc biet ro vá “Hien pháp vá Luát cuá nườc Cong hoá
đáng cư tru ớ Bí, khong đước truy to nhá Kyrgyz hán che đoi vời viec thưc hien các
xuát bán, nhá in háy nhá phát hánh”. quyen vá quyen tư do đườc cho phep chí
trong trường hờp nhám đám báo quyen
Tu chính án thư nhát cuá Hien pháp Hoá Ky vá tư do cuá người khác, đám báo án toán
phe chuán nám 1791 cung kháng đinh chác vá trát tư xá hoi, toán ven lánh tho vá báo
chán: ve trát tư hien pháp. Nhưng trong quá
trính thưc hien, tinh thán ve các quyen vá
“Quoc hoi khong đườc phep thong quá các quyen tư do hờp hien khong đườc
nhưng bo luát ton trong viec láp rá mot phep bi ánh hường”.
ton giáo, háy cám đoán tư do ton giáo; háy
hán che tư do ngon luán, tư do báo chí Co the noi ráng khong mot quoc giá náo tren
háy quyen hoi hop on hoá cuá dán chung; the giời coi quyen cờ bán vá pho quát ve tư
vá quyen kien nghi Chính phu giái quyet do ngon luán lá tuyet đoi. Quyen náy co the bi
bát bính cuá dán chung”. hán che vá đieu chính khi các quyen lien quán
khác đườc coi lá quán trong hờn nhieu. He
Hien pháp cuá các quoc giá khác cung cong quá lá mot so luát tư do báo chí co the lám
nhán quyen tư do ngon luán nhưng khong coi suy yeu tư do báo chí hờn lá táng cường báo
quyen tư do náy lá quyen tư do tuyet đoi. Ví ve mot nen báo chí tư do.
du, Đieu 8 Hien pháp Senegál đám báo quyen
tư do ngon luán vá tư do quán điem song Các đạo luật gây khó khăn cho các nhà báo
cung coi các quyen náy lá “đoi tường đieu
chính vá bi hán che bời luát vá các qui đinh Sư kiem duyet – hán che do chính phu đát rá
pháp luát”. Tường tư, Đieu 36 (1) Hien pháp đoi với tư do ngon luán vá báy to y kien – lá
Phía trên: Tự do báo chí được bảo vệ theo Tu chính án thứ nhất của Đạo Luật về các Quyền trong Hiến pháp
Hoa Kỳ.
- 12 -

13. trờ ngái lờn nhát đe doá mot nen báo chí tư Mot ví du đien hính đá xáy rá váo ngáy
do. Sư kiem duyet co nhieu hính thưc: 11/9/2009 khi mạng truyen hình cạp CNN vạ
Fox đưá tin lưc lường Cánh ve Duyen hái Hoá
 Qui trính xin giáy phep bát buoc Ky đá no sung váo mot chiec táu khá nghi
 Rá soát bát buoc trườc khi xuát bán tren song Potomác ờ thu đo Wáshington,
khong xá Láu Nám Goc, nời Tong thong
 Ap đát lenh ngưng xuát bán trong quá Báráck Obámá đáng dư mot buoi le tường
trính to tung niem. Dưá tren thong tin nghe đườc tư máy
do lien lác bo đám cuá cánh sát, CNN cung đá
 Thue vá phí đác biet
sư dung máng xá hoi Twitter đe đưá tin,
 Rut quyen đườc báo ve pháp ly von đườc “Cánh ve Duyen hái chám trán táu thuy khi
tráo cho các cong dán hoác các doánh Obámá đen thám Láu Nám Goc, báo cáo nghe
nghiep khác đước quá máy do lien lác bo đám cuá cánh sát
cho háy đá xáy rá no sung”.
Moi đe doá ve các hính phát sáu xuát bán,
như phát hính sư hoác bát giám, cung co the Tờ Chicago Tribune cho háy phái mát tời gán
hám doá vá hán che đáng ke khá náng hoát 30 phut đe cạc mạng truyen hình đo xạc đinh
đong cuá các cớ quán báo chí, tướng tư như ráng ho đá nghe lom đườc nhưng tráo đoi
bát kí sư kiem duyet trườc xuát bán náo. quá bo đám – trong đo co người đá táo rá
tieng “páng páng” vá tuyen bo ráng “chung toi
Tinh vi hờn nhưng đáng e ngái khong kem lá đá bán 10 phát” – nhưng đo chí mot phán
các qui đinh ve trách nhiem vá nghíá vu cuá trong mot cuoc dien táp thường le, khong
báo chí. Mot so nườc chuyen che vá mot nen phái lá mot cuoc tán cong. Thư kí Báo chí cuá
dán chu đoi hoi báo chí phái xuát bán “dư Nhá tráng Robert Gibbs đá chí trích các máng
kien đá đườc kiem chưng” háy “sư thát”. Ví truyen hính ví đá gáy hoáng loán, vá cho ráng
du, Đieu 20(d) Hien pháp Táy Bán Nhá chí ro, “Trườc khi chung tá đưá tin ve nhưng viec
“Các quyen náy đườc cong nhán vá báo ve … như the, kiem chưng lá mot viec tot”. CNN
trong viec tư do gưi háy nhán thong tin xác kháng đinh ráng trườc khi đưá tin ve vu viec
thưc dười bát kí hính thưc náo”. (đườc nhán náy, háng đá lien lác vời ván phong quán he
mánh) cong chung cuá lưc lường Cánh ve Duyen hái
Hoá Ky vá đườc biet Cánh ve Duyen hái
Người tá co the hieu đườc viec chính phu
khong biet gí ve bát kí hoát đong náo tren
mong muon ráng viec đưá tin phái chính xác.
song. Cánh ve Duyen hái khong xin loi ve
Trong các che đo đoc tái trườc kiá, ờ đo
phán mính trong vu viec náy, chí hưá hen se
thong tin tuyen truyen vá viec bán hánh tin
xem xet lái “qui trính cuá chung toi vá viec
tưc doi trá rát pho bien, dán chung kháo khát
chon thời gián cho cuoc dien táp”.
tím kiem thong tin khác ờ nhieu nguon khác.
Vá nen táng cán bán cuá mot nen báo chí co Các nhá bính luán đá chí trích giời truyen
lường tám lá khong phong vien náo muon thong ví đá voi váng đưá tin ve vu viec náy vá
cong bo thong tin sái sư thát khi biet ro đieu cho ráng các máng truyen hính le rá phái
đo. hoán đưá tin cho đen khi co the kiem chưng
các chi tiet. Nhưng ví du náy cho tháy con
Nhưng viec đoi hoi tính chính xác lái lám dáy
đướng chenh venh cuá cớ quán báo chí khi
len nhieu cáu hoi: Đáu lá sư thát? Ai quyet
đưá tin sot deo. Trong mot thi trướng truyen
đinh? Chính phu?
thong ngáy cáng cánh tránh gáy gát, áp lưc
Chác chán lá tát cá các nhá báo cán phái tím phái lá người đáu tien đưá tin lá rát lờn. Kháu
kiem sư chính xác. Nhưng khái niem ve sư hieu truyen thong cuá háng tin Associáted
thát thường se tháy đoi theo thời gián. Khi tin Press “Đưá tin đáu tien, nhưng phái đưá tin
nong sot xuát hien, đieu bán đáu tường lá sư chính xác” dường như trờ nen xá lá trong mot
thát co the hoá rá lái khong chính xác. the giời ván đong khong ngưng, 24 giờ/ngáy,
7 ngạy/tuạn, nơi mạ khong chì giơi truyen
thong má cá nhưng người viet blog háy
- 13 -

14. nhưng “nhá báo cong dán” khác đeu co the Ván đe náy lám náy sinh mot he quá khi chính
quán sát vá đưá tin ve mot sư viec ngáy khi phu tuyen bo the náo lá sư thát vời viec bán
no xáy rá. hánh các luát chong xuc phám, theo đo cám
chí trích nhá vuá, nư hoáng, các chính tri giá,
CNN vá Fox co đáng chiu mot hính phát tư các quán chưc chính phu, bieu tường quoc
phíá chính phu ví rui ro tác nghiep khong co y giá, háy mot sác toc háy ton giáo náo đo. Háng
háy khong? Ở Hoá Ky, cáu trá lời lá “Khong”. loát quoc giá tren the giời, báo gom mot so
Nhưng ờ các quoc giá khác, sờ suát náy co the nườc thuoc Lien hiep cháu Au, Lien báng Xo
dán đen viec phái chiu phát hoác bi rut giáy Viet cu, cháu A, cháu Phi vá cháu My Lá tinh
phep. đá bán hánh các đáo luát tướng tư. Mác du lới
Sư co đưá tin ve lưc lường Cánh ve Duyen hái le qui đinh trong tưng đáo luát ờ moi nườc lá
Hoá Ky thát đáng lo ngái, song ít nhát lá ván khác nháu, song nhín chung các đáo luát đo
đe thong tin khong nhát quán đá đước giái đeu qui đinh khá long leo vá mớ ho, de đước
quyet nhánh chong. Vời các ván đe như hien chính phu tháo tung đe trưng tri người chong
tường trái đát đáng nong len háy các cuoc đoi vá dáp tát sư chí trích.
khung hoáng tái chính hoác y te, các dư kien Mot ván đe khác náy sinh khi no lưc trán áp
se xuát hien dán dán, chám hờn. Lám the náo các án phám máng tính “đung chám” vườt
đe các nhá báo xác minh đước sư thát tái mot quá các bien giời quoc giá hoác bát nguon tư
thời điem nhát đinh? Vá chính phu, cong các chu the phi chính phu. Vu viec đien hính
chung co trách nhiem the náo trong viec xác nhát lá váo tháng 2/1989, lánh tu tinh thán
đinh vá dien giái các dư kien? Thưc te báo chí cuá Irán Ayátolláh Ruholláh Khomeini đá
chí lá mot trong nhieu cách đe tím rá sư thát. tuyen bo se thường tien cho cái chet cuá tác
Trong mot xá hoi tư do, chính người dán chư giá người Anh Sálmán Rushdie – tác giá cuon
khong phái mot cờ quán chính phu mời lá tieu thuyet Những vần thơ của quỷ – tác phám
người xem xet các dư kien tư nhieu nguon má Khomeini cho ráng “đá chong lái giáo lí
khác nháu trườc khi quyet đinh đáu lá sư cuá đáo Hoi”. Váo tháng 9/2005, mot tờ báo
thát. Đán mách lá Jyllánds-Posten đá phát hánh
Trong mot ví du đien hính khác, váo nám loát tránh biem hoá xá luán mo tá nhá tien tri
1996, Hoi đong Bạo An Lien hơp quoc đạ keu Mohámmád. Hánh vi náy cung đá bi quy lá
goi Ruándá xác minh vá đong cưá mot so đái báng bo ton giáo. Sáu đo đá co nhieu cuoc
phát thánh co hánh vi xui giuc thu hán vá
kích đong báo lưc tren dien rong ờ quoc giá
náy. Trường hờp náy neu len mot cáu hoi
quán trong: Truyen thong co phái chiu trách
nhiem đoi vời các hánh vi báo lưc cuá khán
giá, thính giá háy đoc giá háy khong?
Nhưng ái viet bái thách thưc nhưng quán
niem đá đườc cháp nhán láu náy ve nhưng sư
kien lich sư cung co the bi trưng phát. Ở Tho
Nhí Kí, se lá mot toi ác neu goi các vu giet
choc háng loát người Acmeni trong Chien
tránh The giời Thư nhát lá diet chung. Trong
nám 2007, nhán vát tán phát xít Ernst Zundel
đá bi bo tu ớ Đưc sáu khi đưá rá các tuyen bo Phía trên: Ernst Zündel, tác giả cuốn Nhân vật Hitle
mà chúng ta yêu quí và lý do tại sao và là người xuất
phu nhán viec giet người Do Thái háng loát bản cuốn Có phải thực sự sáu triệu người đã chết?, đã
trong Chien tránh The giời Thư hái đá xáy rá, bị tống giam với mức án cao nhất theo Luật nước Đức
hánh đong náy đá vi phám Bo luát Hính sư năm 2007 vì đã kích động hận thù và phủ nhận việc
cuá nườc Đưc. thảm sát người Do Thái trong Chiến tranh Thế giới Thứ
hai. Việc phủ nhận hành động thảm sát bị coi là tội
danh hình sự tại nhiều nước châu Âu.
- 14 -

15. bieu tính báo lưc vá nhưng lời đe doá se giet luán co the đườc cháp nhán. Noi ngán gon, cờ
hoá sí ve loát tránh náy. Nhưng lời buoc toi che náy táo đieu kien cho viec tư kiem duyet,
báng bo ton giáo khong chí do người Hoi giáo hán che tránh cái vá sư bát đong quán điem.
đưá rá. Mái cho đen tháng 7/2008, Thướng
vien Anh quoc mời bo phieu thong quá viec Thám chí ờ nhưng quoc giá má bát kí c| nh}n
xoá bo các đieu luát ve toi dánh báng bo vá náo cung co quyen viet bái, nhưng người tím
boi nho ton giáo. cách ván hánh đái phát thánh truyen hính,
truyen hính cáp, Internet, háy thám chí lá các
cơ quan báo in cung ván co the phái xin giáy
Cấp giấy phép bắt buộc
phep hoát đong. Do chính bán chát cuá mính,
Mot cờ che khác co the gáy kho khán cho các các đái phát thánh truyen hính vá truyen hính
nhá báo lá viec sư dung giáy phep bát buoc cáp bi hán che ve so lường vá phám vi trong
cuá chính phu. Người tá thường bien minh lá mot khu vưc điá lí nhát đinh. Háu het các
cờ che náy giup đám báo ráng chí nhưng quoc giá đeu cho ráng mot cờ quán náo đo
người co đu phám chát phu hờp mời đườc cuá chính phu co the se phái đám nhiem vái
phep hánh nghe báo. Nhưng như Leonárd tro “cánh sát giáo thong”, chiu trách nhiem
Sussmán thuoc Ngoi nhá Tư do co tru sờ ờ phán bo tán so phát song cho các đái phát
New York viet, “Giáy phep cuá chính phu đoi thánh truyen hính náy, hoác chí đinh mot so
vời báo chí lá mot thư vu khí kiem duyet loi nhá ván hánh “đoc quyen mác nhien” trong
thời”. Viec cáp phep cuá chính phu vưá xác cung cáp dich vu phát thánh truyen hính cáp
đinh nhưng ái co the lá nhá báo vưá qui đinh vá Internet.
các tieu chí ve viec the náo lá đưá tin vá bính
Phía trên: Flemming Rose, ở giữa, tác giả loạt tranh biếm họa gây nhiều tranh cãi mô tả Đấng tiên tri Mohammad,
được xuất bản bởi tờ báo Đan Mạch Jyllands-Posten năm 2005. Loạt truyện tranh này đã châm ngòi cho một cuộc
tranh cãi trong công luận về sự cân đối giữa châm biếm và kiểm duyệt.
- 15 -

16. Neu khong co loái giáy phep náy, ái cung co Internet cung cáp cho moi người mot khá
the phát song báng cách sư dung tán so giong náng chưá tưng co trong giáo tiep má khong
như cuá nhá háng xom. Háu quá lá moi ám cán dưá váo báo chí, truyen hính háy bát kí
thánh se trờ nen hon loán. Ngáy cá neu như phường tien truyen thong truyen thong náo
váy, khi chính phu chon rá người đườc phep khác. Nhưng nhieu quoc giá ván duy trí các
ván hánh truyen thong đien tư, đieu đo lái co qui đinh pháp lí co tư thời ky “tư do báo chí
the cán trờ sư lưu chuyen tư do cuá các dong thuoc ve người sờ hưu no” như lời mo tá cuá
thong tin. Ở mot vái quoc giá co truyen thong cong tác vien A.J. Liebling cuá táp chí Người
đái phát thánh truyen hính công thuoc sờ New York. Mot so nươc cho phep cạc cạ nhạn
hưu nhá nườc, viec mot háng truyen thong đước quyen phán hoi lái mot bái báo lien
đoc láp co đước tán so phát song lá rát kho quán đen bán thán ho má ho cho ráng sái sư
neu khong noi lá khong the. Con ờ nhưng thát, thieu chính xác, thieu thien chí hoác co
nườc má các háng truyen thong chu yeu lá chu đích xáu. Láp luán cuá các bo luát náy lá
cuá tư nhán thí cáu hoi đát rá lá nhá nườc co ví chí co mot so ít cá nhán ván hánh các đái
the soi moi kí đen mưc đo náo đoi vời các phát thánh háy vo tuyen truyen hính hoác
quyet đinh ve chường trính vá bien táp trong báo chí, cho nen viec tư do tráo đoi y kien đoi
khi rá soát các đờn xin cáp phep lán đáu háy hoi ráng báo chí phái táo cờ hoi đe nhưng
xin giá hán giáy phep đá cáp. người co quán điem đoi láp đườc noi len y
kien cuá mính.
Mot mát, mot so người cho ráng song phát
thánh truyen hính lá nguon lưc cong cong, ví Bát nguon tư y tường cho ráng mot cờ quán
váy phái đườc ván hánh như mot dich vu báo chí phái co nghíá vu đưá tin mot cách
cong cong háy như trong Bo Luát truyen công bằng, quyen đươc phạn hoi cuạ cong
thong nám 1934 cuá Hoá Ky đá neu ro: phái chung đá hán che phán náo quyen bien táp
“ví lời ích, sư tien lời vá sư cán thiet cuá cong cuá mot háng tin báng cách đoi hoi bien táp
chung”. Ví bán chát cuá truyen thong đien tư vien phái cong bo nhưng tái lieu má le rá ho
lá sư quáng bá rong rái, nen loái hính truyen khong muon cong bo. Khi các bien táp vien
thong náy phái chiu sư cán thiep lờn hờn cuá phái de chưng hờn trong viec đưá tin đe
chính phu ve noi dung. Mát khác, các đái phát tránh phái đáng nhưng lời phán hoi, ket quá
thánh truyen hính cung cán co quyen tư chu lá ho phái tư kiem duyet cán thán hờn vá
trong bien táp tường tư như các án phám in, cong bo ít hờn các tái lieu gáy tránh cái. Như
ví the chung chí nen bi đieu chính bời các bo lời mot thám phán Toá án Toi cáo cuá Hoá Ky
luát chung ve ngon luán, ví du như qui đinh đá viet trong mot vu lien quán đen đáo luát
ve toi phí báng, xám phám thong tin cá nhán, ve quyen đườc phán hoi cuá báng Floridá:
vá khieu dám. “Mot tờ báo háy táp chí khong phái lá mot to
chưc cong ích chiu sư đieu tiet ‘hờp ly’ cuá
Qui định pháp luật và Internet chính phu trong nhưng ván đe ánh hường
đen nhán đinh chu quán cuá báo giới ve viec
Vời moi mot loái hính truyen thong mời, nen in cái gí”.
chính phu lái thưc thi các no lưc nhám kiem
soát thong tin. Mot so quoc giá, trong đo co Míá mái tháy, Internet, von co khá náng khien
Trung Quoc, Irán, Aráp Xeut vá Tuynidi đá cho ái cung co the trờ thánh người xuát bán,
phong toá các tráng web co noi dung khong lái khuyen khích sư phán hoi trưc tiep đen
phu hờp vời nen táng ván hoá vá chính tri người viet blog hoác các nhá báo so. Váo nám
cuá ho, theo doi các hoát đong cá nhán tren 2006, Nghi vien chạu Au đạ thong quạ
Internet vá thiet láp nhieu hán che nghiem khuyen nghi cuá Uy bán cháu Au ve viec bát
ngát đoi vời các nhá cung cáp dich vu buoc áp dung quyen phán hoi đoi vời truyen
Internet. Ngáy cá các quoc giá đá co nen táng thong trưc tuyen. Uy bán cung bien luán ráng
dán chu tư láu như Austráliá, Pháp, An Đo vá các hán che cờ hoc ve khong gián vá thời gián
Hoá Ky cung đá phong toá hoác áp dung hính ton tái ờ các hính thưc truyen thong truyen
phát đoi vời viec phát hánh các tái lieu trưc thong như báo in háy vo tuyen truyen hính
tuyen đườc cho lá khong phu hờp. khong áp dung vời máng truyen thong đien
- 16 -

17. tư, lám giám đáng ke chi phí đoi vời viec thưc  Tái sáo mot uy bán cáp phep lái khong co
hien quyen phán hoi. Váo nám 2009, cờ quán quyen dưng hoát đong phát hánh mot bo
láp pháp Philippin cung xem xet dư luát qui phim hoác mot cuon sách má ho cho ráng
đinh ráng các cá nhán phát ngon tren co noi dung đi ngườc vời đáo đưc cong
Internet, ke cá nhưng người viet blog vá viet cong?
bái tren các máng xá hoi, phái dánh quyen
phán hoi cho bát kí ái cho ráng người viet đo  Tái sáo pháp luát lái khong đườc cám
đá sái. Viec đưá tin bái chiu sư phán hoi thưc nhưng lời phát bieu phán biet chung toc
chát cung lá mot hính thưc khác cuá kiem háy kích đong hán thu?
duyet. Bát luán mot xá hoi giái quyet nhưng ván đe
náy rá sáo thí đieu nguy hiem lá ờ cho nhưng
Cân đối các lợi ích hợp pháp nhưng cạnh chính sách kiem duyet dường như hờp tính
tranh với nhau hờp lí náy lái thường xuyen đườc sư dung
lám phường tien hán che tư do báo chí vá
Khíá cánh đáng suy ngám nhát cuá các chính
cuoi cung lá hán che sư truyen bá các quán
sách kiem duyet lá thoát nhín chung co the to
điem háy các y tướng ít ngưới biet đen. Đieu
rá phu hờp vá hờp lí.
náy khong máng hám nghíá lá tư do báo chí
 Tái sáo chính phu lái khong co quyen se đáo ngườc hoác nen đáo ngườc nhưng giá
ngán cán viec mot cờ quán báo chí phát tri cờ bán khác. Thách thưc lá ờ cho phái tím
hánh tái lieu mát cuá nhám muc đích báo rá cách cán đoi các lời ích hờp pháp nhưng
ve án ninh quoc giá? cánh tránh vời nháu. Đáy khong phái lá mot
nhiem vu de dáng.
 Tái sáo toá án lái khong đườc cám mot
nhá báo đưá tin ve tien án tien sư cuá mot
bi cáo đáng đoi mát vời toi dánh giet
người?
 Tái sáo mot cá nhán lái khong co quyen
yeu cáu mot háng truyen hính khong phát
hính ánh đe lo thong tin đời tư cuá ho, ví
du như dánh tính cuá mot người con tưng
bi lám dung tính duc?
- 17 -

18. Tự do báo chí đóng vai trò quan trọng đối với bản chất của một nhà nước
tự do: nhưng tự do báo chí phải dựa trên việc không áp dụng các hình thức
kiểm duyệt trước khi xuất bản và không áp dụng các hình thức kiểm duyệt
đối với các vấn đề hình sự khi xuất bản.
William Blackstone
Thẩm ph|n, th{nh viên bồi thẩm đo{n, Gi|o sư người Anh
1723–1780
- 18 -

19. Chương 2: MỘT KHUÔN KHỔ CHO NỀN BÁO CHÍ TỰ DO
Một xuất phát điểm hữu ích để chúng ta xây dựng khuôn khổ về tự do báo chí là phải cân
nhắc xem nhà báo cần có những quyền thiết yếu nào để thực hiện được nhiệm vụ của
mình. Các quyền này phải bao gồm quyền không bị hạn chế bày tỏ quan điểm, quyền
không tiết lộ thông tin, quyền tiếp cận thông tin của chính phủ và qui trình xét xử của tòa
án, quyền được chỉ trích quan chức chính phủ và các nhân vật nổi tiếng, quyền được thu
thập và công bố thông tin có giá trị tin tức về các cá nhân, giới hạn việc chính phủ cấp
giấy phép cho các nhà báo và các cơ quan báo chí, và quyền chỉ phải chịu những hạn chế
hẹp và chi tiết đối với ngôn ngữ biểu đạt.
Không hạn chế trước cong nhán lá hờp pháp ờ nhieu quoc giá.
Dười đáy lá mot so boi cánh trong đo sư hán
Thám phán người Anh the kí 18 Williám
che trườc co the đườc coi lá phu hờp:
Bláckstone đá cho ráng “Tư do báo chí thưc
sư lá đieu thiet yeu đoi vời bán chát cuá mot  Phái xác đinh ro mot lời ích chính đáng.
nhá nườc tư do: nhưng đieu náy phái đát tren
 Viec hán che nen ờ phám vi hep, chí vưá
nen táng lá khong co nhưng hán che trước
đu đe đám báo lới ích chính đáng đo.
đoi với các án phám, chư khong phái dưá tren
viec khong bi kiem duyet đe tím rá ván đe  Viec hán che phái sư dung tư ngư chính
hính sư sau khi đá đườc phát hánh”. Quán xác vá nen co thời hán cáng ngán cáng tot.
điem cuá Bláckstone lá mot bước tien quán
trong vườt bác. Quyen cáp giáy phep cuá  Cán phái the hien ro ráng lenh hán che
chính phu Anh quoc, quyen kiem duyet các náy thưc sư thuc đáy lời ích đo hoác đe
cờ quán báo chí đáng ván hánh vá cá các án ngán chán moi nguy hái đá đườc xác đinh.
phám má nhưng to chưc náy đườc phep xuát  Cán phái co thong báo ve lenh hán che vá
bán lá mot hính thưc ngám hán che tư do táo cờ hoi đe moi người phán bien trườc
ngon luán. Báng cách yeu cáu ngưng phát khi áp đát lenh hán che.
hánh án phám thám chí ngáy cá trườc khi
chung đườc cong bo, chính phu bop nghet Nhưng loái lời ích náo co the đườc coi lá quán
viec tháo luán vá sư bát đong chính kien. trong vá chính đáng vá lá ly do hờp ly đe áp
đát lenh hán che trước khi xuát bán? Các lới
Nhưng theo quán điem cuá Bláckstone, nhá ích đo co the lá – nhưng khong chí lá – nhưng
xuát bán se chiu trách nhiem thích đáng đoi lời ích sáu:
vời nhưng thong tin má ho quyet đinh cong
bo. Bláckstone muon ráng chính phu khong  Thong tin mát hoác thong tin kinh doánh;
co quyen kiem duyet ngon luán song ong ván  Thong tin cá nhán co tính rieng tư cáo;
cháp nhán ráng cán co các hính phát sau phát
hánh.  Các tái lieu đá đườc cong nhán bán quyen;
Mot quoc giá hiem khi thưc hien tư do báo  Thong tin lien quán đen mot cuoc đieu trá
chí đườc tuyet đoi như lời keu goi cuá toi phám đáng đườc tien hánh hoác đáng
Bláckstone báng cách đát ngoái vong pháp thu lí;
luát moi hính thưc hán che trườc đoi vời báo
 Các tái lieu khieu dám hoác phi đáo đưc.
chí. Trong phán náy, chung tá se xem xet mot
so hính thưc hán che tư do ngon luán đườc
- 19 -

20. Nhưng co le ly do đườc vien dán nhieu nhát Richárd M. Nixon đá co thuyet phuc toá án rá
lá án ninh quoc giá. Ván đe náy đát rá mot lenh cám phát hánh them các tái lieu co noi
tính the kho xư đoi vời các nhá báo. Mot mát, dung náy. Toá án Toi cáo đá phán quyet
khong nhá báo náo muon lám ton hái đen án ngườc lái vời y đo đo cuá Chính phu. “Bát kí
ninh quoc giá thong quá viec truyen bá thong he thong hán che trườc náo khi đen vời Toá
tin táo rá mot moi đe doá thưc sư. Nhưng mát án cung đeu bi coi lá khong co giá tri hờp
khác, các quán chưc chính phu co the lám hien”. Toá án Toi cáo Hoá Ky đá lưu y vá ket
dung ly do báo ve án ninh quoc giá đe bien ho luán ráng trong trường hờp náy, chính phu
cho nhưng hánh vi kiem duyet trán lán. đá khong “đáp ưng đước nghíá vu to lớn lá
chí rá đườc lí do chính đáng đe thưc thi lenh
Toá án Toi cáo Hoá Ky đá xem xet ván đe náy
cám”.
trong vu Thời b|o New York kiện Hoa Kỳ nám
1971, thường đườc biet đen vời cái ten Vu án Phán quyet ngán gon đo khong giup chung tá
Tái lieu tư Láu Nám Goc. Sáu khi Thời b|o hieu đườc nhieu lám ve cách láp luán cuá Toá
New York bát đáu cong bo mot loát các đoán án. Kho co the biet đườc trong tường lái
trích tư các tái lieu mát ve sư thám chien cuá nhưng đieu kien náo se đườc coi lá ly do hờp
My ờ Viet Nám, chính quyen Tong thong ly đe bán hánh lenh hán che trườc. Chung tá
Phía trên: (từ bên phải) Phóng viên Neil Sheehan, Quản lí biên tập A. M. Rosenthal, và Biên tập viên tin tức quốc tế
James L. Greenfield đã tạo nên một phần trong đội ngũ các nhà báo của tờ Thời báo New York chịu trách nhiệm xuất
bản Phóng sự Lầu Năm Góc, công bố thông tin lấy từ các tài liệu của chính phủ Hoa Kỳ về sự tham gia của Mỹ trong
Chiến tranh Việt Nam.
- 20 -

21. chí biet ráng chính phu đá khong đáp ưng Vu viec Spycatcher xáy rá trườc khi máng
đước nghíá vu cuá mính trong trướng hớp cu Internet trờ nen pho bien. Ngáy náy, phường
the náy. Toá án khong noi ráng chính phu se tien truyen thong mời náy đáng đát rá mot
khong báo giờ thưc hien đườc nghíá vu đo. thách thưc lờn cho viec áp đát các hính thưc
hán che tư do ngon luán. Mot ví du đien hính
Tren thưc te, vu viec T{i liệu Lầu Năm Góc đá
lá trường hờp Wikileáks. Váo tháng 2/2008,
táo rá mot ráo cán háu như khong the vườt
mot vi thám phán lien báng ờ Cáliforniá đá
quá đoi vời sư kiem duyet cuá chính phu láy
bán lenh cám vính vien đoi vời Wikileáks –
cờ án ninh quoc giá ờ Hoá Ky. Ke tư đo đen
mot tráng Web tư nhán lá đườc thánh láp bời
náy, Toá án Toi cáo chưá tưng rá lenh ngán
“nhưng người phán đoi che đo, các nhá báo,
chán mot sư hán che trườc náo đoi vời viec
các nhá toán hoc vá các nhá cong nghe goc
báo chí cong bo thong tin ve án ninh quoc giá,
Hoá đen tư My, Đái Loán, Cháu Au, Austráliá
ngáy cá trong boi cánh háu sư kien 11/9.
vá Nám Phi”, nhưng người đá tuyen bo ráng
Ví thám quyen pháp ly chí giời hán trong nhiem vu cuá ho lá “phời báy nhưng hánh vi
phám vi lánh tho, nen chính phu cuá mot phi đáo đưc trong … chính phu vá các táp
quoc giá se luon gáp kho khán trong viec hán đoán”. Wikileáks cho phep ngưới sư dung
che cong bo thong tin tren phám vi toán the đước cong bo rát nhieu loái tái lieu, ví du như
giời. Váo cuoi nhưng nám 1980, y đinh cuá qui đinh giáp chien cuá quán đoi My, cám
chính phu Anh quoc nhám hán che viec xuát náng ván hánh cuá nhá tu Vinh Guántánámo
bán cuon Spycatcher, ke lái hoi ưc cuá mot vá thong tin mát ve các tái khoán ngán háng
cưu điep vien MI5, đá to rá vo ích. Mác du Thuy Sí. Điá chí web náy tuyen bo ráng ho
Toá án Anh đá cám xuát bán tác phám náy khong co trách nhiem đoi vời noi dung các tái
song cuon sách ván lưu hánh rong rái ờ lieu má người sư dung tung len máng.
Austráliá, Scotlánd, lá phán lánh tho Lien
Lenh cuá Toá án yeu cáu Dynádot, lá cong ty
hiep Anh nời khong chiu ánh hường phán
Cáliforniá đá đáng kí ten mien cho Wikileáks,
quyet cuá Toá án Anh quoc. Các án bán cuá
ngáy láp tưc phái khoá vá vo hieu hoá ten
cuon sách náy ván thám nháp váo nườc Anh
mien, vá phái phong toá viec truy cáp các ván
thong quá các quoc giá náy. Toá án Anh buoc
bán. Nhưng tờ Thời b|o New York đá cho ráng
phái dờ bo lenh cám náy vời lí do án phám
ngáy cá sáu khi Dynádot áp dung lenh cám
náy đá lưu hánh ờ các nườc khác nen cháng
tren điá chí náy thí người sư dung tren toán
con bí mát gí đe má giư nưá. Đung luc các
the giời ván co the tím rá no vá đoc các tái
cuoc tránh luán len đen đính cáo, tờ táp chí
lieu thong quá truy cáp các điá chí trung gián
The Economist cuá Anh đá đe chưá rá mot
đước đáng kí ớ Bí, Đưc vá quán đáo
tráng tráng vời dong chư: “Tái tát cá các quoc
Christmás. Hái tuán sáu khi lenh cám đáu tien
giá, ngoái trư mot nườc, đoc giá cuá chung tá
đước bán bo, chính vi thám phán bán lenh
đước đoc ớ tráng náy nhưng dong tom tát
náy đá bái bo lenh. “Ro ráng lá trong tát cá
cuá cuon Spycátcher, cuon sách cuá tác giá
các trường hờp, trư mot so trường hờp het
Peter Wright, mot cưu đác vu cuá MI5. Quoc
sưc đác biet, lenh hán che ngon luán lá đieu
giá ngoái le đo chính lá nườc Anh, nời má
khong the cho phep”, Thám phán Jeffrey
cuon sách vá nhưng bính luán ve cuon sách
White viet. Ong cung đá tháy ráng lenh cám
áy bi cám xuát bán. Đoi vời 420.000 đoc giá
bán đáu má ong đưá rá lá phi hieu lưc vá “gáy
cuá chung tá ờ nườc Anh, tráng náy đườc đe
rá tác đong trái vời mong muon luc bán đáu”
trong – vá luát pháp đung lá mot con lưá”.
ví no chí cáng lám cho cong chung quán tám
hờn đoi vời các tái lieu cuá Wikileáks má thoi.
- 21 -

22. Các loái hính hán che, cán trờ quyen tư do Toá án buoc Goodwin phái tiet lo dánh tính
ngon luán khác se đườc bán đen chi tiet hờn người đá cung cáp thong tin cho ánh “nhán
trong các phán sáu. dánh cong lí” đe cong ty náy co the lám thu
tuc kien lái người đưá tin náy.
Bảo vệ nhà báo khỏi sự ép buộc công bố
thông tin Sáu khi Toá phuc thám vá Thường vien ung
ho lenh náy, Goodwin đá kháng án len ECtHR,
Quyen cuá nhá báo đườc báo ve nguon tin theo đo ong láp luán ráng theo Đieu 10 cuá
mát vá thong tin chưá đườc cong bo lá quyen Cong ườc cháu Au ve Nhán quyen (ECHR), chí
quán trong đe táo đieu kien thuán lời cho tư co các trường hờp bát thường mời đu cờ sờ
do thong tin vá quyen đườc biet cuá cong đe buoc ong rá đoi chát vá tiet lo dánh tính
chung. Các phong vien phái co khá náng báo nguon tin. Ve phán mính, Chính phu Anh láp
đám với các nguon tin cuá mính ráng dánh luán ráng trong trường hờp náy khong co lời
tính cuá ho se đườc giư kín đe khích le ho noi ích cong cong bien minh cho viec tráo đác
rá mot cách thoái mái. Các phong vien cung quyen cho phong vien, đác biet lá trong
phái co khá náng báo ve ket quá co đườc tư trường hờp xáu nhát nguon tin đá hánh đong
các nguon tin trườc sư kiem soát cuá chính vo trách nhiem khi cung cáp thong tin kinh
phu hoác cuá các to chưc tư nhán nhám duy doánh mát cuá cong ty cho Goodwin.
trí quyen bien táp đoc láp. Neu khong co các
đác quyen náy, báo chí se mát đi khá náng Toá đá xư Goodwin tháng kien ví Toá cho
giám sát chính phu vá phánh phui các vu ráng lời ích cuá cong ty trong viec truy tím
thám nhung. nguon tin khong lờn hờn lời ích cong cong
trong ván đe báo ve quyen giư bí mát nguon
Háu het các bo qui tác đáo đưc truyen thong tin cuá các nhá báo:
đeu yeu cáu các nhá báo phái báo mát cho các
nguon tin cuá ho. Đoi vời mot phong vien, Báo ve các nguon tin báo chí lá mot trong
đáy vưá lá ván đe song con vưá lá ván đe nhưng đieu kien cán bán cho tư do báo chí
dánh dư. Mot nhá báo vi phám lời hưá báo … Neu khong co sư báo ve đo, các nguon
mát se khong đườc nhưng nguon tin khác tin tin co the e ngái khong giup đờ báo chí
cáy trong tường lái. Ví lí do đo, các nhá báo se trong viec đưá tin đen cong chung ve
báo ve các nguon tin cuá ho thám chí ngáy cá nhưng ván đe cong chung quán tám. He
khi đieu náy khien ho bi buoc toi bát tuán toá quá lá vái tro giám sát cuá báo chí se bi
án. xoi mon vá khá náng báo giời cung cáp
thong tin chính xác, đáng tin cáy co the
Viec cong nhán đác quyen cuá các phong vien phái chiu nhưng ánh hường tieu cưc. Xet
đá đước Toá án cháu Âu ve Nhán quyen đen tám quán trong cuá viec báo ve các
(ECtHR) kháng đinh đáy thuyet phuc quá vu nguon tin báo chí đoi vời tư do báo chí
Goodwin kiện nước Anh (1996). Vu kien náy trong mot xá hoi dán chu vá xet đen tác
lien quán tời phong vien Williám Goodwin, đong đáng sớ tiem táng cuá lenh buoc tiet
người đá tiep nhán thong tin tái chính mát lo nguon tin đoi vời viec thưc thi quyen tư
cuá mot cong ty tư mot nguon tin má ong đá do náy, mot bien pháp như váy khong phu
đong y se báo mát dánh tính. Cong ty náy đá hờp vời Đieu 10 cuá Cong ườc, trư khi
tuyen bo ráng tái lieu náy bi đánh cáp vá đá chưng minh đườc ráng co nhưng ly do
xin đườc lenh cám cong bo thong tin, đong quán trong hờn cán phái thưc hien bien
thời cung xin đườc lenh theo Luát Bát tuán pháp náy ví lời ích cuá cong chung.
- 22 -

23. Tát cá các quoc giá thánh vien cuá ECHR đeu tin mát cuá các nhá báo co the lám nhut chí
buoc phái tuán thu quyet đinh ve Goodwin, nhưng nguon tin tiem náng khác, nhưng
nhưng quyet đinh náy thám chí con co tám người má ví lí do náy háy lí do khác, cán giư
ánh hường vườt rá khoi phám vi Lien hiep kín dánh tính cuá ho”. Mác du luát pháp
cháu Au. Các to chưc quoc te vá các to chưc khong dánh đác quyen tuyet đoi cho tát cá
khu vưc khác, báo gom cá Uy bán Lien My ve các tráo đoi mát tien hánh trong quá trính tác
Nhán quyen vá Uy bán cháu Phi ve các Quyen nghiep cuá các nhá báo, song ít nhát toá án
con người cung đá rá tuyen bo cong nhán cung đá cong nhán ráng viec buoc phái tiet lo
quyen báo mát dánh tính nguon tin vá các nhưng nguon tin náy chí xáy rá khi khong con
thong tin chưá đườc cong bo cuá các nhá báo. phường cách náo khác, co tính đen viec các
quyen quán trong khác cuá cong chung bi đe
Ở mot vái quoc giá, đác quyen cuá các nhá
doá.
báo con đườc đưá váo hien pháp. Ví du, Hien
pháp Páláu ghi ro, “Khong phong vien hờp Mot so quoc giá khác cung dánh cho các nhá
pháp náo buoc phái tiet lo thong tin theo yeu báo đác quyen khong phái rá khái trườc toá
cáu cuá chính phu háy bi bo tu ví tư choi trong mot so trường hờp cu the. Khoáng 20
khong tiet lo thong tin co đườc trong quá quoc giá đá thong quá luát cho phep các nhá
trính đieu trá tác nghiep”. Luát Tư do Báo chí báo co quyen tuyet đoi trong viec báo ve các
cuá Thuy Đien, lá mot phán trong Hien pháp nguon tin cuá ho, trong so đo co Mehico,
quoc giá, cung đá dánh các đác quyen lờn cho Inđonexiá, Modámbích, vá Tho Nhí Kí. Pho
các nhá báo, trư mot so ít các trường hờp bien hờn lá các bo luát quoc giá cong nhán
ngoái le như khi nguon tin bi nghi lá gián mot so đác quyen cuá các nhá báo trong mot
điep hoác máng toi phán quoc, hoác khi mot so trường hờp cu the. Ví du, Acmeniá cho
bi cáo chí rá ráng thong tin đườc tím kiem rát phep các nhá báo co đác quyen nhưng nhưng
quán trong đoi vời viec báo chưá cho ánh tá/ đác quyen náy co the bi xoá bo trong nhưng
co tá trong mot vu án hính sư. Luát pháp trường hờp thong tin co lien quán trưc tiep
cung qui đinh ráng mot nhá báo lám lo dánh tời mot vu án nghiem trong, khi lời ích cuá
tính nguon tin khi khong đườc phep cuá viec tiet lo thong tin cho cong chung lá rát
nguon tin đo co the bi truy to. lờn. Ở mot vái quoc giá, trong đo co Đưc vá
Hoá Ky, qui che báo ve náy tháy đoi theo tưng
Tái các quoc giá khác, toá án cung qui đinh
báng. Giong như các đáo luát quoc giá, nhưng
ráng đác quyen cuá nhá báo co the đườc vien
qui che báo ve náy co the co phám vi tuyet
dán tư các đieu luát hờp hien. Ví du ờ Nhát
đoi hoác giới hán.
Bán, váo nám 2006, Toá án Toi cáo xác đinh
ráng Đieu 21 trong Hien pháp đám báo quyen Ở Hoá Ky, mác du 39 báng vá thu đo
tư do ngon luán đong thời báo ve “quyen tư Wáshington D.C. đá bán hánh luát dánh cho
do láy tin” cung như cong bo tin tưc. Ở các nhá báo, Quoc hoi đá xem xet luát náy
Cánáđá nám 2008, Toá án phuc thám báng nhưng ván chưá thong quá (tính đen muá he
Ontário đá xư tháng kien cho mot phong vien nám 2010) mot đáo luát lien báng đe cong
tư choi cong bo nguon tin ve các báo cáo đieu nhán đác quyen cuá các phong vien. Đieu náy
trá mát cuá thánh pho lien quán tời mot cờ co nghíá lá luát báo ve nhá báo cuá tưng báng
sờ y te phi lời nhuán. Toá cung đá ket luán chí đườc áp dung trong thu tuc to tung ờ
ráng quyen báo mát nguon tin lá mot phán báng đo chư khong đườc áp dung trong he
quán trong trong tư do ngon luán như Hien thong toá án lien báng. (Đe tím hieu thong tin
chường ve các Quyen vá Tư do cuá Cánáđá đá chi tiet hờn ve vái tro cuá các đáo luát, các he
cong nhán. Toá cho ráng, “Viec tiet lo nguon thong toá án báng vá lien báng, háy xem cuon
- 23 -

24. Kh|i qu|t về hệ thống luật ph|p Hoa Kỳ tái điá  Thong tin náy quán trong hoác rát thiet
chí http://www.ámericá.gov/publicátions/ yeu đe giái quyet mot vu viec náo đo (ví
books/outline-of-u.s.-legál-system.) du như báng chưng đoi vời mot ten toi
phám đá co toi dánh).
Mác du moi xá hoi co các quán điem cu the
khác nháu ve viec xác đinh đác quyen cuá các  Thám phán phái tháy ráng lời ích cho
nhá báo đe khong bi ep buoc tiet lo thong tin, cong đong trong viec tiet lo lờn hờn lời
song mot cờ che đác quyen hieu quá phái trá ích cho cong đong trong viec đe thong tin
lời đườc nhưng cáu hoi sáu đáy: tư do lưu hánh.
 Ap dung vời ái? Mot đác quyen rong rái se Chi tiet cuoi cung lá chi tiet kho xet đoán
áp dung vời tát cá các cá nhán hánh nghe nhát. Khi náo thí mot lời ích khác co the lờn
báo háy khong? (Tưc lá tát cá nhưng ái hờn quyen cán bán ve tư do báo chí? Trong
thám giá váo quá trính thu tháp thong tin, nhưng trường hờp lien quán đen án ninh
viet, bien táp háy xuát bán tin tưc vá cong quoc giá cháng hán, các cờ quán chính phu
bo thong tin rá cong chung, du nhưng thường bien ho ráng viec báo ve án toán cho
người náy co đườc trá lường háy khong người dán lá muc tieu quán trong hờn viec
đước trá lướng). báo ve thám quyen bien táp đoc láp. Ở Hoá
Ky, các no lưc lien báng trong viec bán hánh
 Co giời hán theo lính vưc truyen thong
mot luát báo ve cho các nhá báo tư nhieu nám
háy khong? Đác quyen hieu quá nhát
náy ván đáng gáp kho khán, ví e ngái bon
khong chí bi giời hán trong phám vi các
khung bo co the lời dung chính đáo luát đo đe
cờ quán truyen thong chính thong lá báo
lien lác vời nháu má khong phái chiu sư giám
in vá phát thánh truyen hính. Cờ che náy
sát cuá cánh sát.
cán phái báo gom cá các tác giá sách,
nhưng người viet blog vá nhưng người Các phong vien chien tránh phái đoi mát vời
cong bo thong tin hoác tác phám cuá ho nhieu thách thưc đác biet. Viec báo ve bí mát
tren Internet. nguon tin co the lá đieu thiet yeu đe báo đám
sư án toán cuá các nhá báo. Nhưng đieu gí se
 No báo ve nhưng nguon tin náo? Đác
xáy rá khi nhá báo lái lá nhán chưng tán mát
quyen toán dien phái báo gom khong chí
chưng kien nhưng toi ác tán báo vá bi trieu
dánh tính cuá các nguon tin, má cá các
táp đen trườc phien toá chien tránh đe đưá rá
thong tin, tái lieu chưá đườc cong bo như
báng chưng?
các bưc ánh, các ghi chep, các cuon báng,
các bán tháo vá các sán phám báo chí Váo nám 1993, phong vien tờ Washington
chưá đườc cong bo khác. Post Jonáthán C. Rándál đá phong ván
Rádosláv Brdjánin, mot người Serbi dán toc
Neu khong co mot cờ che đác quyen tuyet
chu nghíá, người má phong vien náy đá đe
đoi, ngưới náo tím cách ep buoc nhá báo tiet
cáp đen trong mot bái báo ve thánh trưng
lo tin mát vá các nguon tin mát phái đưá rá
chung toc. Nhieu nám sáu khi Rándál đá thoi
đước lí do chính đáng. Các quoc giá co nhưng
lám báo, Brdjánin bi buoc toi diet chung. Các
tieu chuán khác nháu nhưng thường co
cong to vien muon đưá bái viet cuá Rándál
chung nhưng nhán to sáu:
lám báng chưng trườc Toá án Hính sư Quoc
 Khong the láy đườc thong tin náy tư bát te cuá Lien hờp quoc ve Nám Tư (ICTY). Khi
ky nguon náo khác khong lien quán đen luát sư báo chưá yeu cáu đườc thám ván cheo
báo chí, sáu khi đá thư sư dung het các Rándál, cưu phong vien náy đá bi trieu táp rá
bien pháp khác.
- 24 -

25. trườc toá. Rándál đá tư choi, ong giái thích phái lá trung láp má chính lá thái đo len án toi
ráng viec buoc phái đoi chát trườc toá se ánh ác. … Toá án cán các phong vien tuyen the
hường đen khá náng cuá ong trong viec lám ráng các cáu chuyen cuá ho lá co thát”.
tin ờ vung chien sư vá án toán cá nhán bi đe
Mot ván đe khác co lien quán lá thám quyen
doá neu các nguon tin coi ong lá mot nhán
cuá nhá chưc trách ve khám xet các ván
chưng tiem táng.
phong truyen thong. Vu Zurcher kiện Nhật
Váo tháng 12/2002, Toá phuc thám đá cong b|o Stanford (1978) lá mot trường hờp Toá
nhán mot so đác quyen đoi vời các phong án Toi cáo Hoá Ky đá chát ván thám quyen
vien chien tránh, ngáy cá khi các nguon tin cuá các sy quán cánh sát đá thám nháp ván
cuá ho khong con lá bí mát hoác thong tin cuá phong mot tờ báo sinh vien cuá trường đái
ho đá đườc cong bo. Đác quyen náy xác đinh hoc vá tich thu nhưng bưc ánh chưá cong bo
các nhá báo chien tránh lá “các cá nhán đá ghi lái xung đot báo lưc giưá cánh sát vời
tưng co thời kí đưá tin (hoác đieu trá vời muc nhưng người bieu tính đá chiem đong benh
đích đưá tin) tư nhưng khu vưc co xung đot vien trường Đái hoc Stánford. Mác du tờ báo
ve nhưng ván đe lien quán tời cuoc xung đot sinh vien đá bien luán ráng theo Tu chính án
đo”. Toá cung cong nhán ráng đe thưc hien thư nhát cuá Hien pháp Hoá Ky cánh sát
cong viec cuá mính “các phong vien chien khong đườc khám xet nời lám viec cuá tờ
tránh phái đườc coi lá nhưng quán sát vien báo, song y kien đá so cuá Thám phán Toá án
đoc láp hớn lá nhưng nhán chưng trước toá. Toi cáo Byron White cho ráng các cờ quán
Neu khong, ho se phái đoi mát vời các moi đe báo chí khong đườc hường qui che đác biet
doá thường xuyen hờn vá nghiem trong hờn theo Tu chính án thư nhát, mác du các cờ
đoi với sư án toán cuá các nguon tin vá cuá quán náy đườc báo ve bời Tu chính án thư tư
chính bán thán ho”. Toá cung neu ro, “Mưc đo khoi các hánh vi “thám nháp vá tich thu bát
báo ve phái ty le thuán vời mưc đo nguy hiem hờp ly” như bát kí pháp nhán náo khác.
má các nhá báo co the phái hưng chiu trong
Khong đong y, Thám phán Toá án Toi cáo
quá trính tác nghiep”. Ve viec buoc phái đoi
Potter Stewárt lái viet:
chát, toá cho ráng ben rá trát đoi háu toá phái
chưng minh ráng báng chưng má phong vien Toi cho ráng bán thán viec cánh sát khám
đo co the cung cáp “co giá tri quán trong trưc xet các cờ quán báo chí đá ánh hường đen
tiep đe xác đinh các ván đe cot loi cuá vu quyen tư do báo chí. Anh hường trưc tiep
kien” vá ráng khong the láy đườc báng chưng vá hien nhien lá no lám gián đoán hoát
đo tư bát kí mot nguon náo khác. đong cuá tớ báo. Nhưng con co ánh hướng
khác nghiem trong hờn … gáy rá bời hánh
Vu Rándál lá mot trường hờp gáy tránh cái.
vi khám xet khong báo trườc cuá cánh sát
Mác du hờn 30 cờ quán báo chí quoc te đá
đoi với mot cớ quán báo chí: khá náng lo
ung ho quán điem cuá Rándál, song Ed
rá thong tin nhán đườc tư các nguon tin
Vulliámy, mot nhá báo người Anh, người
mát vá dánh tính cuá nhưng nguon tin đo.
cung đá tưng đưá tin chien tránh ờ Bosniá vá
đá tư nguyen đoi chát trong phien toá xư Đáp lái phán quyet theo đá so náy, Quoc hoi
Milán Kovácevic, cho ráng quán điem cuá Hoá Ky đá bán hánh Luát Báo ve Quyen Rieng
Rándál lá sái. “Nguyen nhán sáu xá trong thái tư nám 1980. Luát náy cám các cờ quán cánh
đo phán đoi cuá tớ Washington Post chính lá sát cuá các báng lán lien báng khong đườc
quán điem ve phám chát cuá các nhá báo: sư tich thu tư lieu, sán phám báo chí, háy tư lieu
trung láp,” ong viet. “Toi tin ráng co nhưng cuá các cá nhán co y đinh cong bo nhưng tư
thời điem trong lich sư … sư trung láp khong
- 25 -

26. lieu đo rá cong chung (ví du tư lieu cuá các nghiep bi coi lá phám toi. Ở Bí, Luát Báo ve
nhá báo). Trường hờp ngoái le lá nhưng tái Nguon tin cuá Nhá báo cung đe rá sư hán che
lieu cán thiet đe ngán chán tư vong hoác tường tư đoi vời viec theo doi cung như viec
thường tích nghiem trong háy tái lieu khieu tím cách yeu cáu tiet lo dánh tính cuá nguon
dám tre em. Tường tư, váo nám 1995, Toá tin mát.
phuc thám New Zeálánd cung qui đinh ráng
Noi tom lái, háu như các nườc đeu đong y
viec khám xet nời lám viec cuá các nhá báo
ráng viec báo ve bí mát cuá các nhá báo lá
chí phu hờp trong trường hờp ngoái le khi
đieu thiet yeu đe báo đám tính đoc láp cuá ho.
đieu đo cán thiet đe thuc đáy các lới ích cong
lí, vá ngáy cá trong các trường hờp náy, viec
Quyền tiếp cận thông tin chính phủ
khám xet phái đườc thưc hien sáo cho khong
ánh hường đen viec cong bo thong tin. Tái sáo quyen tiep cán các ván kien vá thong
tin chính phu lái co vái tro quán trong?
Nhưng ờ nhưng nời khác tren the giời, viec
khám xet các toá báo dien rá khá thường  Viec tiep cán giup đám báo trách nhiem
xuyen. Ví du, váo nám 2004, Uy bán Đoc láp giái trính cuá chính phu trườc người dán.
Chong Thám nhung ờ Hong Kong đá xin 14 Mot vi thám phán toá án toi cáo cuá Toá
lenh khám xet các cờ quán báo chí vá nhá án Toi cáo Hoá Ky đá viet: các luát ve tư
rieng cuá các nhá báo. Uy bán náy muon tím do thong tin cho phep dán chung biet ro
hieu dánh tính cuá mot người cung cáp ten “chính phu đáng lám gí” luc náy, vá cá
nhán chưng cho cờ quán báo chí. Toá phuc nhưng gí má chính phu đá lám trong quá
thám đá phán quyet ráng các cuoc khám xet khư. Báng cách náy, quyen tư do tiep cán
náy lá co cờ sờ. thong tin cuá chính phu lá mot cong cu
đác lưc đe đáu tránh chong thám nhung
Mác du Toá án cháu Au ve Nhán quyen coi vá xáy dưng long tin cuá dán chung.
các cuoc khám xet toá báo lá vi phám Đieu 10
Cong ườc cháu Au ve Nhán quyen, song nhieu  Viec tiep cán cho phep dán chung truy cáp
quoc giá cháu Au ván cho phep thưc hien mot so lường khong lo các thong tin, do
chung. Ao vá Đưc lá hái trường hờp ngoái le, chính phu thu tháp vá lưu trư - nhưng
khi Toá An Hien pháp Đưc váo nám 2007 thong tin náy thưc chát đá đườc chi trá
phán quyet ráng các vu khám xet đá vi phám báng tien đong thue cuá người dán.
nhưng hính thưc báo ve tư do ngon luán hờp
 Khi các nhá báo co đườc nhưng ghi chep
hien.
náy, ho khong cán phái phu thuoc váo sư
Tư nám 2001, các bo luát chong khung bo tái tuy hưng cuá mot nguon tin trong chính
nhieu nời tren the giời cung đá mờ rong thám phu đe đưá tin ve các hoát đong vá các
quyen cuá các cờ quán cánh sát vá tính báo, hánh vi cuá chính phu; ho co the biet ro
cho phep ho nghe trom các cuoc noi chuyen hờn nhưng đong tien thue đá đườc chi
quá đien thoái hoác quá các phường tien tieu rá sáo vá chính phu đá xáy dưng vá
tường tư khác. Các luát náy tráo cho các nhá thưc thi chính sách như the náo.
báo sư báo ve như đoi vời nhưng cong dán
Noi tom lái, viec tiep cán thong tin chính phu
khác, khong nhieu hờn háy ít hờn. Tuy nhien,
cuá các nhá báo lá cong cu toi quán trong đe
mot so quoc giá đá cho phep các cờ quán
xáy dưng vá duy trí nen dán chu.
truyen thong đườc hường sư báo ve đác biet.
Ở Grudiá, viec nghe trom các cuoc đám thoái Nhieu hiep ườc quoc te đá neu ro chu trường
cuá nhá báo ví muc đích tím hieu bí mát nghe thuc đáy tính minh bách, cu the lá:
- 26 -

27.  Đieu 19 cuá cá Tuyen ngon Toán cáu ve phán khong the tách rời cuá quyen tư do báo
Nhán quyen lán Cong ườc Quoc te ve các chí vá tư do ngon luán.
Quyen Chính tri vá Dán sư đeu đám báo
Hờn 70 quoc giá khác cung đá bán hánh các
quyen đườc tím kiem, tiep nhán vá chiá se
qui đinh pháp lí ve tư do thong tin. Các qui
thong tin. Cáu chư neu trong các đieu luát
đinh náy đước xác láp vưng chác ớ cháu Âu,
náy đá toát len hám y ve quyen tư do
cháu My, ít vưng chác hờn ờ cháu A, Trung
thong tin.
Đong vá cháu Phi. Nhưng chác chán xu the
 Đieu 9 Cong ước Lien hiep cháu Phi (ÂU) hien náy lá tien tời sư minh bách lờn hờn cuá
ve Phong chong Thám nhung, mot hiep các chính phu tren toán the giời.
ườc đườc kí ket bời 40 trong so 53 nườc
thánh vien AU, đá neu ro, “Moi quoc giá Các đạo luật về tự do thông tin
thánh vien cuá lien hiep phái thong quá Háu het các đáo luát ve tư do thong tin đeu co
các đieu luát vá các bien pháp khác nhám các nguyen tác vá đác tính giong nháu. Nhieu
đám báo viec thưc thi co hieu quá quyen bo luát mời đáy cung chiu ánh hường cuá
tiep cán bát kí thong tin náo phuc vu cho Luát Tư do Thong tin Lien báng cuá Hoá Ky
cuoc đáu tránh chong thám nhung vá các (FOIA), ví the chung toi se sư dung luát náy
ván đe co lien quán”. lám ví du.
 To chưc Các nườc cháu My, Hien chường Tong thong Lyndon B. Johnson đá kí FOIA váo
Nhán quyen A ráp, vá nhieu hiep ườc, ngáy 4/7/1966. Mác du chí máng ten Đáo
cong ườc, thoá ườc, cung như các tuyen luát Tư do Thong tin, nhưng luát náy tren
bo khác cung cong nhán tư do thong tin thưc te khong chí qui đinh ve quyen tiep cán
như lá quyen cờ bán cuá con người. thông tin. Má hờn the, no qui đinh háng loát
Nhưng thưc te thường bát cáp so vời các quyen tiep cán các ho sờ hien co, báng giáy
tuyen bo. Mot vái quoc giá tư quyet đinh ho háy tren đíá so cuá các cờ quán hánh pháp,
se thưc thi nhưng nguyen tác quoc te náy các bo, các uy bán đieu tiet vá các táp đoán do
theo cách rieng. Các nhá báo đoi khi ván gáp chính phu kiem soát. Trong so đo co các cờ
kho khán trong viec thưc hien quyen tư do quán như: Bo Ngoái giáo, Bo Quoc phong, Bo
thong tin cuá ho. Tư pháp, Cuc Đieu trá Lien báng, Cuc Tính
báo Trung ường, vá nhieu cờ quán khác.
Tư do thong tin lá quyen hờp hien tái khoáng Khong giong như các luát ờ nhieu quoc giá
80 quoc giá tren the giời. Luát Báo chí 1766 khác như Ailen, FOIA khong neu ten tưng cờ
cuá Thuy Đien đườc coi lá bo luát đáu tien ve quán theo dánh sách, cung khong loái trư các
tư do thong tin. Bo Luát náy nám trong Hien cờ quán phu trách các ván đe án ninh vá tính
pháp Thuy Đien, thám chí mot vái bán hien báo như ờ Vường quoc Anh. Tuy nhien, FOIA
pháp co trườc thời gián náy cung đá đe cáp cuá Hoá Ky khong qui đinh ve tư do truy cáp
đen quyen đước chiá se thong tin. Nhieu nen thong tin cuá các cờ quán láp pháp vá các cờ
dán chu đáng phát trien ờ Trung vá Đong Au quán tư pháp cuá chính phu. Viec truy cáp
vá cháu My Lá tinh cung đưá quyen tư do thong tin cuá các cờ quán hánh pháp cáp
thong tin váo hien pháp mời cuá ho. Thám chí báng vá cáp điá phường đườc qui đinh trong
ngáy cá khi hien pháp khong đe cáp đen ván các luát ve cong khái thong tin cuá chính phu
đe náy thí Toá án cáp cáo nhát cuá nhieu cáp báng cuá tưng báng.
nườc như Hán Quoc, Nhát Bán vá Isráel cung
coi quyen tiep cán thong tin chính phu lá mot Ở Hoá Ky, cung như ờ háu het các nườc tren
the giời, bát kí ái cung co the yeu cáu đườc
- 27 -