Ballkani si nje rajon i vetem dhe bashkepunimi nder rajonal

1. Projekt
Lenda : Gjeografi

2. PIKAT KYCE
 Pozicioni gjografik i rajonit
 Kushtet natyrore te rajonit
 Popullsia e rajonit
 Zhvillimi ekonomia e rajonit
 Problemet mjedisore
 Zhvillimi nder rajonal
 Konkluzionet

3.  Gadishulli i Ballkanit ose
Gadishulli Ilirik, është një rajon
gjeopolitik dhe kulturor i Evropës
juglindore. Rajoni merr emrin nga
malet e Ballkanit, që shtrihen
përmes qendrës së Bullgarisë në
Serbinë lindore. Rajoni ka një zonë
të përbashkët prej 550.000 km² dhe
një popullsi prej rreth 55 milion
banorësh me dendësi 110.7b/km2
 Gadishulli Ballkanik shtrihet
në Evropën Jugore dhe ka formën e
një trekëndëshi, që futet thellë
në Detin Mesdhe, midis Detit
Adriatik, Detit Jon në perëndim,
dhe Detit Marmara e Detit Egje në
lindje. Konsiderohet se kufiri verior
shkon deri në Triestë, Lubljanë,
rrjedha e
lumenjve Sava dhe Danub në gjatësi
1.200 km. Kufiri verior më tepër
është kufi konvencional se natyrorë.
Kushtet natyrore të gadishullit
Ballkanik ofrojnë lidhje të mirë
me Evropën e Mesme, dy gadishuj
tjerë të Evropës Jugore, orientim
kryesor kanë shtetet mesdhetare.
 Gadishulli Ballkanik shërben urë
lidhëse në mes të Evropës dhe Azisë.
Nëpër të kalojnë rrugë të
rëndësishme tokësore nëpër luginat
e lumejve Moravë, Vardar, Nishavë,
Maricë, Shkumbin etj.

5.  Relievi i Gadishullit Ballkanik është mjaft
karakteristik ku dominon relievi malor ndaj atij
fushor. Dallojmë dy sisteme malore Malet
Rodope bëjnë pjesë në malet e vjetra dhe shtrihen
në mes të Dinarideve, Alpeve Shqiptare, Sharrit dhe
Pindeve, në perëndim dhe maleve Karpato-
Ballkanike, në lindje. Me lëvizje të reja tektonike
malet Rodope janë coptuar dhe janë krijuar shumë
fushëgropa tektonike dhe ultësira.
 Malet e reja Dinaridet, Alpet Shqiptare, Malet e
Sharrit dhe Pindet shtrihen në perëndim,
ndërsa malet Karpate, malet Ballkan në lindje.
Malet Dinaride shtrihen prej vijës Lubjanë -
Goricë në veriperëndim deri te liqeni i
Shkodrës dhe Rrafshi i Dukagjinit në
juglindje. Malet Dinaride kan shtrirje të
vargmalave, të larta, të pjerrëta, të rrëpinjta, të
cilat ulen shkallë-shkallë në drejtim të ultësirës së
Panonisë. Në jug të Malit të Sharrit, shtrihen malet
Pinde. Në lindje të maleve Rodope e deri në Detin e
Zi shtrihen malet Karpato-Ballkanike, të cilat në
jug kufizohen me luginën e Nishavës dhe të Maricës
dhe në veri me pllajen nëndanubjane.
 Prej fushave më të mëdha dallohen ato që shtrihen
në mes të malit Ballkan dhe Danubit në
Bullgari, ultësira Perëndimore e Shqipërisë fusha
e Selanikut, e Thrakisë, Dobruxhës, ndërsa fusha
ndërmalore ka më shumë si: fusha e Dukagjinit
fusha e Kosovës, e Shkupit, e Pollogut, Pellaginisë,
e Korçes, Thesalisë, Maricës etj.
 Vija bregdetare është e gjatë, e përthyer me shumë
ishuj, gadishuj, gjire etj.

6.  Ndër faktorët më të rëndësishëm që ndikojnë në
formimin e klimë së Gadishullit Ballkanik
janë gjerësia gjeografike dhe afërsia (largësia) e
masave ujore (deteve). Masat ajrore
nga Mesdheu vështirë depërtojnë në brendësi të
gadishullit për shkak se është i rrethar me
vargmale të larta. Gjithashtu edhe këto male
pengojnë edhe depërtimin e masave të ftohta nga
veriu dhe verilindja në bregdet. Temperature
mesatare e janarit në gadishullin e Istrisë është
4-5 °C, në Peloponez 11 °C. Temperatura
mesatare e korrikut në Pulë është 23,2 °C,
në Vlorë 24,7 °C dhe mbi 25 °C në disa qytete
bregdetare të Greqisë.
 Në malet Dinarike reshjet arrijnë mbi 3000mm
në vit. Në Cërkvicë - Boka e Kotorit, bien
5317mm reshje në vit, më së shumti në
kontinentin e Evropës. Sasia e reshjeve
zvogëlohet duke shkuar kah lindja dhe jugu. Në
viset jugore të Greqisë ato zvogëlohen nën
500mm. Ndërsa, prej ultësirës Ruse dhe Siberisë
fryjnë erëra të ftohta. Në këto hapësira deri në
800 m të lartësisë mbidetare mbizotëron klima e
mesme kontinentale, me temperature të janarit
–2 °C, të korrikut rreth 23 °C. Në viset mbi 800m
lartësi mbidetare mbizotëron klima malore dhe
ne ultesire nendanubiane ne Bullgari klima
eshte kontinentale.

7.  Gadishulli Ballkanik bënë pjesë në viset me pasuri të
mëdha ujore. Lumejt e Gadishullit Ballkanik u takojnë
pellgjeve të deteve përreth. Pellgu më i madh është ai i
Detit të Zi, në të cilin derdhet lumi Danub me degët e tij që
për nga prurja prej 60000m³/s është i dyti në Evropë pas
lumit Vollga.
 Në Detin Adriatik derdhen lumenjtë e Shqipërisë siç
janë Drini, Buna, Vjosa, Shkumbini, Semani, etj, të Bosnjës
dhe Hercegovinës – Neretva, të Kroacisë: Cetina, Kërka,
Zërmanja, Rasha, në detin Egje: Vardari, Marica, Struma
kurse në Detin Jon derdhen disa lumenjtë vegjël siç janë:
Araktas, Kallomos, Bistrica Aspropotomos etj.
 Gadishulli Ballkanik ka disa liqene, me prejardhje
tektonike i Liqeni i Ohrit, Liqeni i Prespës, i Janinës, i
Kosturit, tektonik dhe karstik i Shkodrës, akullnajor
i Liqeni i Plavës dhe shum liqene të vogla në malet e larta,
liqene lumore e artificiale.

8. FLORA
 Bota bimore e Gadishullit Ballkanik është e shumellojshme. Në Gadishullin e
Ballkanik gjendet afër 70% e të gjitha llojeve të bimësisë së kontinentit që
numron përafërsisht 7.000 lloje. Flora e Ballkanit paraqet një përzierje mes asaj
evropiane dhe aziatike. Bimësia e Gadishullit Ballkanik ndahet në dy formacione:
mesdhetare dhe Evropës Qendrore. Në bimësinë mesdhetare bëjnë pjesë shkurret
me gjelbërim të përhershëm-makijet me këto lloje bimësh: mareja, shqopa, xina,
mërsina, gjineshtra etj., pastaj disa drunj të lartë si selvia, valanidhi, pisha e butë
dhe pisha e egër etj. Në brendi të gadishullit ndryshon klima e me këtë edhe bota
bimore. Bimësia e e brendësisë së Ballkanit karakterizohet me pyje gjetherënëse
siç janë: bungu, qarri, shparthi, panja, mëlleza, frashëri i bardhë, ahu, shkoza etj.,
dhe mbi to pyjet gjethembajtës - halorët si: pisha e zezë, bredhi, rrobulli etj. Mbi
këto pyje shtrihen kullotat alpine.

9. FAUNA
 Rajoni i Ballkanit eshte i pasur me nje numer te madh krijesash shtazore, nje
numer i madh prej te cilave jane endemike. Sic e dime, Rajoni i Ballkanit
perbehet nga relieve te ndryshme dhe kjo gje ben qe ne Rajonin e Ballkanit te
jetojne po thuajse te gjitha llojet e krijesave shtazore.
 Llojet kryesore jane krijesat ujore (qefulli , peshku shtize , ngjala e eger),
amfibet(bretkosa , thithlopa , salamandra) , zvarraniket (gjarpri , geko ,
hardhuca), shpendet (shqiponja , pelikani , pata gushekuqe) dhe gjitaret
(rreqebullin , ariu , ujku).

10.  Në Gadishullin Ballkanik jetojnë rreth 55
milion banorë, me dendësi mesatare
100b/km katrorë. Në vendet veriore dhe
lindore të Gallkanit dhe në Greqi shtimi
natyrorë është i ulët (0,2-1,2 promila) në
vendet e tjera është mes 5 dhe 8 promila,
kurse në Kosovë dhe Shqipëri mes 12 dhe
15 promila.
 Përbërja kombëtare e popullsisë në
shumicën e vendeve ballkanike është
heterogjene. Ballkani ishte tërheqës për
banim e pushtime që nga antika e mesjeta.
Popujt më të mëdhenj në numër
janë: grekët - rreth 10 milion, bullgarët -
6.7 milion, serbët – 9 milion
dhe shqiptarët rreth 7 milion. Pastaj
radhiten turqit, kroatët, boshnjakët,
maqedonasit, romunët dhe mazezët. Sa i
përket strukturës fetare në Gadishullin
Ballkanik më shumë ka ortodoks 55%
dhe mysliman 35%, më pak katolik rreth
8% e të tjerë 2%.
 Pjesa dërmuese e popullsisë së Gadushullit
Ballkanik jeton në qytet. Më parë pjesa më
e madhe e popullsisë jetonte në fshatra.
Rreht 58% e popullsisë jeton në qytete.
Në Bullgari dhe Greqi rreth 68% e
popullsisë jeton në qytete. Ndërsa
në Kosovë e Shqipëri rreth 40% e popullsisë
jeton në qytete.

11.  Marrë në tërësi edhe pse Ballkani është i pasur me minerale dhe të mira të tjera, mbetet regjioni më pak i zhvilluar në
kontinentin e Evropës. Shkaqet e një gecjej të tillë kanë ndikuar konfliktet dhe luftërat e brendshme dhe të jashtme, në
mardhënjet feudale e socialiste. Kjo gjendje ndikoi të rriten dallimet në shkallën e zhvillimit ekonomik në mes të vendeve të
Ballkanit Perëndimor e Bullgarisë, në njërën anë, dhe Greqisë e vendeve të BE-së, në anën tjetër.
 Duke iu faleminderuar kushteve klimatike dhe pedologjike mundësitë për zhvillimin e bujqësisë janë shumë të volitshme.
Pjesëmarrja e tokës së punueshme është 34 %, e livadheve dhe kullotave rreth 27%. Prej kulturave mesdhetare rriten ulliri,
agrumet, rrushi, fiku, pambuku, orizi, duhani etj. Përhapje mjaft të madhe kanë drithërat si gruri, pastaj misri,
pangjarsheqeri, luledielli, pemët. Ballkani ka qenë i njohur edhe për nga blegtoria, mbajtja e deeve, gjedheve dhe kafshëve
tjera. Pyjet në ballkan zënë 29% të sipërfaqeve bujqësore dhe kanë rëndësi ekonomike.
 Deri kah fillimi i viteve të 90-ta Ballkani kishte trend të zhvillimit pozitiv, por pas krizave politike dhe ekonomike, shum degë
ekonomike dhe indusria pësuan rënje.Viteve të fundit në disa vende të gadishullit ekonomia ka filluar të rimëkëmbet.
 Vendet e Ballkanit kan mungesa të thëngjill guritdhe naftë, mirëpo në anën tjetër, disa prej tyre kanë linjit dhe hidroenergji.
Shumca e vendeve janë të pasura me boksit, plumb, zing, bakër, pak hekur, pastaj jometale si magnezite, kaolin, azbest,
mermer etj.
 Prej degëve të industrisë dallohen degët e industrisë së lehtë, më pak të rëndë dhe përpunuese. Turizmi në vendet e
gadishullit Ballkanik po përjeton një zhvillim të hovshëm, sidos turizmi detar. Prej shteteve që dallohen me turizëm
janë Greqia, Kroacia pjesërisht Bullgaria e Mali i Zi, ndrsa kohëve të fundit filloi shum shpejt të zhvillohet edhe në Shqipëri.
 Bregdeti Adriatik i Kroacisë me 700 ishuj tërhëqës, pastaj arkipelagu i Egjjeut e Jonian me afër 500 ishujsh së bashku me
klimën e ngrohtë mesdhetare dhe kulturën e vjetër antike ndikuan në zhvillimin e turizmit.niveli i rrjetit rrugor dhe
hekurudhor në Ballkan nuk është në nivel të duhur. Vendet e Ballkanit të cilat kan dalje në dete kan zhvilluar transportin
detar. Në këtë aspect dallohet Greqia. E cila me 26 milion BRT, zënë vendin e pestë në botë. Portet më të mëdha detare të
vendeve Ballkanike janë: Athinë, Selaniku, Rijeka, Tivari, Durrësi, Varna, Burgasi, Konstanca, Stambolli.

14.  Ndotja e ajrit është një nga
problemet kryesore mjedisore
në qytetet e mëdha te
Ballkanit. Ndotja ka ardhur
per pasojë e shtimit të
makinave dhe pakësimit të
gjelbërimit urban.
Përqendrimi i grimcave PM10
dhe NO2 më qytetet e medha
, kalon standardet kombëtare
dhe ato të Organizatës
Botërore të Shëndetësisë.

15.  Ndotja e ujërave në Ballkan vjen si
pasojë e hedhjeve të mbeturinave
në lumenj e liqene, si dhe derdhjes
së ujrave të zeza të
papërpunuara Ndotja e ujit dhe
përdorimi i tij ka ndikim të
drejtpërdrejtë në shëndetin e
njeriut dhe lë pasoja për kohë të
gjatë. Sot në botë njihen më se
dyqind sëmundje që paraqiten si
pasojë e përdorimit të ujit të
ndotur. Sipas Organizatës Botërore
të Shëndetësisë (WHO) nga uji i
ndotur, sot në botë sëmuren mbi
pesëqind milion njerëz. Nga uji i
papastër pasojnë një sërë
sëmundjesh, ku, ndër më të
rëndësishmet janë kolera, tifoja e
zorrëve, hepatiti, tularemia etj.
Këto sëmundje shpesh kanë marrë
viktima njerëzore. Ne ditët e sotme
me zhvillimet e avancuara që po
ecën bota, është vështirë të
mendohet për një jetë në Tokë me
ujë të pastër.

16.  Ndotja e ajrit është një nga
problemet kryesore mjedisore në
qytete e mëdha te Ballkanit.
Ndotja ka ardhur si pasojë e
shtimit të makinave dhe
pakësimit të gjelbërimit urban.
Përqendrimi i larte i pleherave
dhe shpyllezimet e shumta
Ballkan e sidomos ne Tirane dhe
Beograd i kalon standardet
kombëtare dhe ato të Organizata
Botërore te
Shëndetësisë|Organizatës
Botërore të Shëndetësisë.

17.  Prerja e pyjeve eshte nje fenomen i njohur ne
ditet e sotme sidomos ne Shqiperi ku siperfaqe
te tera pyjesh jan duke u zhdukur dita-dites.
Pervec kesaj Ballkani eshte ndikuar nga
ndryshime te medha klimaterike ne vitet e
fundit duke bere niveli i detit ne disa vende te
rritet dhe te zhduki siperfaqe toke gje qe
duke u kombinuar me shpyllezimin ne mase
te madhe ben qe temperaturat gjate veres te
rriten dhe kjo gje ben qe te “shperthejne”
zjarre gjate stines se veres per shkak te
thatesires dhe temperaturave te larta.

19.  Ndër elementet më të rëndësishme që përgatisin bashkëpunimin rajonal në Ballkan, mund të përmenden historia e përbashkët, e
shkuara e planifikuar e qendrës së përbashkët, afrimiteti i hapësirës gjeografike, nivelet e ngjashme të zhvillimit ekonomik dhe
preferencat e njëjta në politikën e jashtme të këtyre vendeve.
 Së bashku me procesin e demokratizimit të Ballkanit Lindor, që filloi pas viteve 1980, filluan edhe sinjalet e para të
bashkëpunimit rajonal. Por për fat të keq, shpërbërja e përgjakshme e Jugosllavisë së Titos, deportimi me detyrim i qindra
mijëra turqve të Bullgarisë në vitin 1989, treguan se rajoni i Ballkanit nuk ishte ende gati për të bërë bashkëpunim.
 Nisma e Evropës Qendrore (CEI), është nisma më e vjetër e bashkëpunimit rajonal që i intereson Ballkanit. Kjo nismë që hodhi
themelet në nëntor të vitit 1989, mblodhi përreth vendet e Evropës Qendrore, dhe më pas u përhap edhe në vendet e Ballkanit.
“Organizata e Bashkëpunimit Ekonomik të Detit të Zi” e themeluar në qershor të vitit 1992 me nismën e Turqisë, la të hapura
dyert për vendet e Ballkanit.
 Shumica e themeleve të nismave rajonale në Ballkan u hodhën gjatë viteve 1996-1999. Për shembull në vitin 1996, me pararojën
e Bullgarisë u krijua Procesi i Bashkëpunimit të Vendeve të Evropës Juglindore (SEECP). Kjo organizatë ku të gjitha vendet janë
anëtare të plota, për Ankaranë ka një rëndësi të veçantë pasi është zëri i vetë rajonit. Një nismë tjetër, themeli i të cilës u hodh
në vitin 1996, është edhe një projekt i Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës, “Iniciativa e Bashkëpunimit të Evropës
Juglindore” (SECI).
 Kurse “Pakti i Stabilitetit të Evropës Juglindore” (SP) që filloi aktivitetin në qershor të vitit 1999 nën pararojën e Gjermanisë,
përbënte një rëndësi të veçantë për Ballkanin.
 Falë Paktit të Stabilitetit të Evropës Juglindore, shoqëria ndërkombëtare braktisi strategjinë e ndërhyrjes ndaj krizave të
Ballkanit dhe përvetësoi strategjinë e parandalimit të krizave të reja. Mbi 40 vende dhe institucione, në kuadër të këtij pakti
ndërmorën disa role. Brenda aktiviteteve rreth 9 vjeçare, Pakti i Stabilitetit të Evropës Juglindore u zhvillua bashkëpunimi
politik dhe ekonomik ndërmjet vendeve të Ballkanit, filluan bashkëpunime në fusha të tilla si ato energjetike dhe socio-politike si
dhe u zhvillua një qëndrim i përbashkët në teme të tilla si krimi i organizuar dhe emigrimi i jashtëligjshëm. Pakti nuk u mjaftua
vetëm me nxitjen e bashkëpunimit rajonal në Ballkan por në kuadër të Bashkimit Evropian dhe disa instituteve ndërkombëtare
ka lobuar për ndihma ndaj rajonit dhe ka mbrojtur interesat në përgjithësi të rajonit.

20.  Një nga kontributet më të mëdha të Paktit të Stabilitetit të Evropës Juglindore për krijimin e lidhjeve ekonomike ndërmjet vendeve të
Ballkanit ishte themelimi në vitin 2006 të Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë të Evropës Qendrore CEFTA. Ndër vendet e Ballkanit, në
fillim, në vitin 2001 u nënshkrua memorandumi mbi tregtinë e lirë, më pas, u nënshkruan 32 marrëveshje të tregtisë së lirë dhe në fund,
në 19 dhjetor 2006 në Bukuresht u themelua CEFTA 2006. Ajo kishte për qëllim krijimin e një rajoni të tregtisë së lirë të plotë në Ballkan.
 Anëtarë të saj janë Shqipëria, Bonje-Hercegovina, Kroacia, Mali i Zi, Kosova, Maqedonia, Moldavia dhe Serbia. Këto vende përfaqësojnë një
hapësirë gjeografike me rreth 30 milionë banorë dhe besohet se për këtë arsye do ta kthejnë rajonin në një gjendje më joshëse për
investitorët e huaj.
 Një zhvillim i rëndësishëm që ndodhi në muajin shkurt të vitit 2008, është fillimi zyrtarisht i aktiviteteve të Këshillit të Bashkëpunimit
Rajonal RCC në vend të Paktit të Stabilitetit të Evropës Juglindore (SP).
 Ndërkohë që autoritetet e SP qëndronin në Bruksel, selia e RCC u vendon në Sarajevë që mund të cilësohet edhe si zemra e rajonit. E
thënë ndryshe, me themelimin e Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal, 12 vendet anëtare, morën tërësisht nën kontroll udhëheqjen e
bashkëpunimit rajonal. Sipas disave, falë RCC-së, Ballkani duke dalë nga aktori pasiv që zbatonte politikat e përgatitura nga të tjerët,
mori pozicionin e një aktori aktiv që prodhon vetë politika.
 Ndër detyrat parësore të Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal janë sigurimi i bashkëpunimit social dhe ekonomik ndërmjet vendeve të
Ballkanit, vazhdimi i punimeve të infrastrukturës dhe zhvillimi i tregtisë rajonale.
 Ndërkaq, SEEPC në koordinim me RCC, vazhdon të jetë një platformë e rëndësishme për vazhdimin e dialogut politik ndërmjet vendeve të
Ballkanit.
 Nëse do të na duhej të bënim një përmbledhje të përgjithshme, sot, bashkëpunimi rajonal në Ballkan nga aspekti institucional është dy
anësh dhe shumë anësorë, ndërsa nga aspekti funksional zbatohet brenda një game të gjerë në bazë sektorale dhe problemesh specifike.
Bashkëpunimi shumë anësor ndërmjet vendeve të Ballkanit, nuk është vetëm në kuadrin e bashkëpunimit rajonal të përcaktuar deri më
tani por zbatohet edhe në kuadër të instituteve të Këshillit Evropian, Bashkimit Evropian, NATO-s dhe Kombeve të Bashkuara.
Bashkëpunimi në fushën e transportit dhe energjisë si dhe të bashkëpunimit në bazë sektoriale të tregtisë së lirë është një shembull
themelor.
 Lufta kundër krimit të organizuar, bashkëpunimi ndërmjet udhëheqjeve rajonale, dhomat e tregtisë dhe bashkëpunimi në bazë të
problemeve specifike të bashkëpunimit në kuadër të instituteve të shoqërisë civile dhe akademike, janë ndër këto shembuj. Pritet që në
periudhën në vijim, bashkëpunimi rajonal në Ballkan të marrë një trajtë më të rëndësishme.

21. KONKLUZIONET
 Ballkani eshte nje rajon vertet i zhvilluar. Ai ka nje pozite gjeografike te favoreshme qe ka ndikuar ne
zhvillimin e shume fushave te ekonomise. Historie e ranojit eshte e pasur dhe ne te jane gjetur shume
relike , tempuj e objekte me rendesi te madhe historike te cilat tregojne historine e te pareve tane. Toka
eshte e pasur me lende minerale gje e cila ka ndikuar ne zhvillimin industrial. Flora e ballkanit eshte e
mbrekullueshme duke numeruar nje numer te madh gjallesash endemike. Turizmi nik ngelet prapa , si ai
detar , malor apo historik luajne rol kryesor ne zhvillimin e ekonomis. Popullsia eshte relativisht e madhe
ne numer por me shtim te vogel natyror dhe qe nga vitet 1970-1980 e deri me sote vendet e rajonit kane
bashkepunuar me njeri-tjetrin ne shume fusha te ndryshme madje duke krijuar edhe institucione te
perbashketa. Si pasoj mund te themi se ballkani eshte nje nga rajonet me te zhvilluara te evropes dhe se
eshte nje hallke e rendesishme ne ekonomine boterore dhe se luan nje role te rendesishem ne zhvillimin
ekonomik te dia vendeve te tjera boterore ne saj te eksportit te disa produkteve qe ajo ben. Pra Ballkani
eshte nje rajon pa te cilin ekonomike boterore do te ishte ndryshe dhe nese bashkepunimi mes vendeve te
rajonit te Ballkanit nuk do te ishte krijuar atehere shume konflikte do ishin lene pa zgjidhje edhe ne ditet
e sotme.

22.  Libri i gjeografise
 https://sq.wikipedia.org/wiki/Gadishulli_Ballkanik
 https://sq.wikipedia.org/wiki/Problemet_mjedisore_n%C3%AB_Shqip%C3%ABri
 http://archive.koha.net/?id=27&l=93435

23. Kleando Jaupaj
Ervin Zeneli
Andrea Klosi
Joluerd Janollari