Σημειώσεις για το μάθημα της Γ' Γυμνασίου

1. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ,
ΠΝΕYΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ
ΔΗΜΙΟYΡΓΙΑ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19o
ΑΙΩΝΑ

2. • η χημεία κυριάρχησε: Οι εφαρμογές της (συνθετικά
υφάσματα, χρώματα) εξυπηρετούσαν τη σπουδαιότερη
βιομηχανία της εποχής, την υφαντουργία, ενώ άλλες
(λιπάσματα) διευκόλυναν τη γεωργία και την
καταπολέμηση ασθενειών (εμβόλια, φάρμακα).
• Φαραντέι: ανακάλυψε τη σχέση ηλεκτρισμού-μαγνητισμού
• Μπελ: κατασκεύασε το τηλέφωνο
• Έντισον: επινόησε τον λαμπτήρα και δημιούργησε τον
πρώτο ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό
• Μορς εγκατέστησε το πρώτο τηλεγραφικό δίκτυο στις ΗΠΑ
• ο Παστέρ και ο συνεργάτης του Κοχ μελέτησαν τα
μικρόβια
• Δαρβίνος: η θεωρία της εξέλιξης
Επιστήμες και στοχασμός στον κόσμο τον
19ο αιώνα

3. • Αύγουστος Κοντ (1798-1857)
• Φρίντριχ Χέγκελ (1770-1831)
• Καρλ Μαρξ (1818-1883) και Φρίντριχ Ένγκελς (1820-
1895)
• Φρίντριχ Νίτσε (1844-1900)
Στοχασμός
Αυγ. Κοντ Φρ. Νίτσε

4. • Ο κλασικισμός ή νεοκλασικισμός, κυρίαρχος από το
18ο αιώνα, θαύμαζε την τάξη και την πειθαρχία της
κλασικής τέχνης της αρχαιότητας, απ’ όπου αντλούσε τα
θέματα και την τεχνοτροπία του. Κύριοι εκπρόσωποί:
Νταβίντ και Ενγκρ.
Τέχνες και Γράμματα στον κόσμο τον 19ο
αιώνα

5. Νταβίντ: ο Σωκράτης πίνει το κώνειο 1787

6. Ο Ρομαντισμός
Κύρια γνωρίσματα:
• η εγκατάλειψη των κλασικών προτύπων (τάξη, απλότητα)
• η κυριαρχία του συναισθήματος
• η αγάπη για το μυστηριώδες
• το ενδιαφέρον για το εξιδανικευμένο εθνικό παρελθόν
• η θρησκευτική αναζήτηση
• η στροφή στη φύση
• η προτεραιότητα του φανταστικού έναντι του πραγματικού
και του χρώματος έναντι της μορφής
• η ελεύθερη διαμόρφωση του ύφους.

7. • Η ανάδυση των εθνικών και φιλελεύθερων ιδεών τούς
ώθησε να αναζητήσουν στο έθνος, στην εθνική παράδοση
αλλά και στην επαναστατική δράση τις πηγές της
έμπνευσής τους. Πολλοί απ’ αυτούς συμμετείχαν σε
επαναστατικά κινήματα. Μάλιστα, η ελληνική επανάσταση
υπήρξε μία από τις πηγές έμπνευσης του ρομαντισμού.
Ο Ρομαντισμός

8. • Μουσική: Μπετόβεν, Σούμαν, Μπραμς, Βάγκνερ, Σοπέν
• Ποίηση: Άγγλοι (Κιτς, Σέλεϊ και Μπάιρον) Γάλλοι
Λαμαρτέν, Βινί, Μισέ και Ουγκό, Γερμανία (Ρίχτερ,
Νοβάλις), Ιταλία (Μαντσόνι, Λεοπάρντι) και Ρωσία
(Πούσκιν)
• Πεζογραφία: Σατομπριάν, Σκοτ (Ιβανόης), Μπαλζάκ
(Ανθρώπινη κωμωδία), Σταντάλ (Το κόκκινο και το μαύρο)
και Ουγκό (Οι άθλιοι)
• Τέλος, στη ζωγραφική ο ρομαντισμός εκφράστηκε στα
έργα του Άγγλου Κόνσταμπλ και των Γάλλων Ζερικό και
Ντελακρουά
Ο Ρομαντισμός

9. Ζερικό: Το Ναυάγιο της Μέδουσας

10. Κονσταμπλ – Γουέιμουθ Μπέι

11. Ντελακρουά: έφιππος έλληνας αγωνιστής

12. Το κίνημα του Ρεαλισμού
Το 1850 οι αλλαγές που έφερε η βιομηχανική επανάσταση
προκάλεσαν την ανάδυση του Ρεαλισμού:
• Πιστή απόδοση της πραγματικότητας
• Ενδιαφέρον για την καθημερινότητα των απλών
ανθρώπων
• Ενδιαφέρον για το αληθινό και όχι για το ωραίο
Στην πεζογραφία ξεχώρισαν ο Άγγλος Κ. Ντίκενς, οι
Γάλλοι Φλομπέρ και Ζολά και οι Ρώσοι Ντοστογιέβσκι και
Τολστόι

13. Ρεαλισμός – Ζωγραφική
Απόδειπνο στην Ορνάν, 1849, Λιλ, Μουσείο Καλών Τεχνών

14. Αναζητήσεις στα τέλη του 19ου αι.
Στα τέλη του 19ου μια σειρά από αναζητήσεις
δημιούργησε νέα δεδομένα
• Ποίηση: Ο Συμβολισμός αρνούνταν κάθε κανόνα και
προσπαθούσε να εκφράσει τη φαντασία (Μποντλέρ,
Βερλέν, Ρεμπό)
• Δραματουργία: Τόνισε την ανάγκη κοινωνικής
χειραφέτησης. Νορβηγός Ίψεν, Σουηδός Στρίμπεργκ,
Ρώσος Τσέχοφ
• Στη γλυπτική οι αναζητήσεις εκφράστηκαν στο έργο του
Γάλλου Ροντεν που επιδίωκε την απόδοση βαθύτερων
συναισθημάτων και πανανθρώπινων αξιών

15. Ογκίστ Ροντέν
Ο σκεπτόμενος

16. Ογκίστ Ροντέν – Πολίτες του Καλαί

17. Ιμπρεσιονισμός
• Κύριο γνώρισμα υπήρξε η προσπάθεια να αποτυπωθεί η
φευγαλέα εντύπωση (impression)
• Όλο το βάρος έπεφτε στα μεταβαλλόμενα είδωλα των
πραγμάτων και στις αποτυπώσεις του φωτός
• Τι ρόλο έπαιξε η ανακάλυψη της φωτογραφίας στις νέες
αναζητήσεις της ζωγραφικής;

18. Κλοντ Μονέ, Impression, soleil levant (Εντύπωση, Ανατολή), 1872

19. Έντγκαρ Ντεγκά – Μάθημα Μπαλέτου, 1873

20. Χορός στο Μουλέν Ντε Λα Γκαλέτ, 1876, Pierre-Auguste Renoir

21. Μεταϊμπρεσιονιστές
• Είχαν λίγα κοινά στοιχεία μεταξύ τους αλλά αξιοποίησαν
τις καινοτομίες των ιμπρεσιονιστών

22. The Seine and la Grande Jatte - Springtime 1888, Ζορζ Σερά (Πουαντιγισμός)

23. Νυχτερινό Καφέ στην Αρλ (1888) Πόλ Γκογκέν

24. Πολ Σεζάν – Η ακτή της Μασσαλίας

25. Β. Βαν Γκογκ – Έναστρη Νύχτα

26. Πνευματική ζωή, Γράμματα και Τέχνες στην
Ελλάδα τον 19ο αιώνα
• Στην ελληνική πνευματική ζωή τον 19ο αι. δέσποζε η
προσπάθεια οικοδόμησης μιας εθνικής ταυτότητας κοινής
για ολόκληρο τον ελληνισμό.
• Οι απόψεις του Φαλμεράιερ έστρεψαν το ενδιαφέρον στην
αναζήτηση της εθνικής συνέχειας. Οι Σ. Ζαμπέλιος και Κ.
Παπαρρηγόπουλος υποστήριξαν ότι η συνέχεια του
ελληνισμού από την αρχαιότητα υπήρξε αδιάκοπη και, για
να ενισχύσουν αυτή τη θέση, στράφηκαν στη μελέτη του
Βυζαντίου. Έτσι, διαμορφώθηκε το τριμερές σχήμα της
ελληνικής ιστορίας: αρχαία, βυζαντινή, νεότερη.
• Οι ίδιες ανάγκες ενίσχυσης της ελληνικής εθνικής
ταυτότητας οδήγησαν στη μελέτη της σύγχρονης λαϊκής
ζωής και των λαϊκών εθίμων (Νικ. Πολίτης)

27. Γλωσσικό ζήτημα
• Η απόκτηση μιας πολιτιστικής ταυτότητας κοινής για όλο τον
ελληνισμό έπρεπε να βασίζεται σε μια ενιαία, καθομιλουμένη
γλώσσα.
• Έτσι, αναπτύχθηκε το κίνημα του δημοτικισμού, δηλαδή η
συστηματική προσπάθεια καθιέρωσης της δημοτικής ως
γλώσσας της εκπαίδευσης, της διοίκησης και της
λογοτεχνίας. (Γ. Ψυχάρης – Το Ταξίδι μου)
• Δεν ήταν όλοι, όμως, σύμφωνοι. Μάλιστα σημειώθηκαν
επεισόδια το1901, λόγω της μετάφρασης του Ευαγγελίου στη
δημοτική (Ευαγγελικά), και το 1903, λόγω της μετάφρασης
της Ορέστειας του Αισχύλου σε απλή καθαρεύουσα
(Ορεστειακά). Στις αντιδράσεις αυτές πρωτοστατούσε το
συντηρητικό φοιτητικό κίνημα της εποχής.

28. Ζωγραφική - Γλυπτική
• Η ζωγραφική και η γλυπτική Η ελληνική ζωγραφική και η
γλυπτική του 19ου αιώνα ήταν επηρεασμένες από δυτικά
πρότυπα, με ισχυρότερη την επιρροή της σχολής του
Μονάχου, στην οποία μαθήτευσαν ορισμένοι από τους
σημαντικότερους Έλληνες δημιουργούς της εποχής.

29. Νικ. Λύτρας – Τα κάλαντα

30. Ν. Γύζης – Μετά την πτώση των Ψαρών

31. Κ. Βολανάκης: Αραγμένα καράβια (π. 1895;)

32. Η Κοιμωμένη – Γ. Χαλεπάς 1878

33. Αρχιτεκτονική
• Κατά την οθωνική περίοδο, τα μεγάλα κτίρια σχεδιάστηκαν
με βάση τον κλασικισμό από ξένους αρχιτέκτονες, όπως ο
Χριστιανός Χάνσεν, ο αδερφός του Θεόφιλος και
οΦρειδερίκος φον Γκέρτνερ (ανάκτορα, σημερινή Βουλή).
• Ο Ερνέστος Τσίλερ ήταν ο αρχιτέκτονας που σφράγισε το
δεύτερο μισό του 19ου αιώνα

34. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών – Έργο του Χρ. Χάνσεν

35. Ιλίου Μέλαθρον – Ε. Τσίλερ