1.
Visie op Sectoren 2014

2.
‘Zonder Smart
Factory geen
toekomst voor de
Nederlandse
maakindustrie’
5 vragen aan Corné van Opdorp
directeur BOZ Group
BOZ Group maakt met 90 werknemers
halffabricaten en complexe
lassamenstellingen uit staal, roestvast staal
en aluminium. Bijvoorbeeld omkastingen,
lichte frames, modules en systemen. Een
groot deel van het productieproces
(lasersnijden en -lassen, buigen en
poedercoaten) is compleet geautomatiseerd
met behulp van robots. BOZ Group is
toeleverancier voor hightechondernemingen
als Lely en Vanderlande. Haar klanten zijn
actief in de sectoren agri, food, health,
elektrotechniek en machinebouw.
1. Hoe is BOZ Group zijn dip van de
crisis te boven gekomen?
‘We zijn goed uit onze dip gekomen. Cruciaal is geweest, dat
we zijn blijven investeren. En dan vooral in het omarmen van de
digitale revolutie. Dat is het idee achter Industrie 4.0. Klanten
willen steeds meer maatwerk, tegen een concurrerende prijs.
Ook bestellen ze vaker kleinere series, houden ze lagere
voorraden aan, hanteren ze kortere doorlooptijden en is er
behoefte aan complexere halffabricaten. Die ontwikkelingen
kun je het hoofd bieden met robotisering, digitalisering en
automatisering. Onze volautomatische machines kunnen ’s
nachts gewoon doordraaien zonder dat daar mensen bij
aanwezig hoeven te zijn. We optimaliseren nog verder door het
koppelen van lasersnijmachines, kantbanken en lasrobots aan
randapparatuur als beladingssystemen en magazijnsystemen.
Dit voorjaar schaften we onder meer twee state-of-the-art-
CNC-lasersnijmachines aan en een volautomatische kantbank
met automatische gereedschapswisseling. Alleen zó kun je
voorop lopen met digitalisering, automatisering en
robotisering.’
Visie op Sectoren 2014

3.
2. Hoe kun je de digitale revolutie
op jullie werkvloer zien?
‘Daar, aan het plafond, zie je dat kastje? Dat hoort bij ons wifi-
netwerk, overigens alleen voor die paar machines die nog niet
met glasvezel zijn aangesloten op de server. In 2011 zag ik een
werknemer zoeken naar de productieorder met informatie om
de klus af te kunnen maken die hij van een collega had
overgenomen. Nergens te vinden. Al die tijd lag zijn klus stil.
Dat was voor mij aanleiding om onze digitale strategie te
intensiveren. Sinds eind 2013 is op de werkvloer alle informatie
van elk project digitaal te raadplegen. We hebben nieuwe
systemen voor CAD/CAM en voor PDM, Product Data
Management. In 2015 zijn de papieren werkmappen afgeschaft
en krijgen de werknemers alle projectinformatie digitaal. Dat is
voor ons nog maar het begin van de Smart Factory, van het
idee Industrie 4.0. Onze machines zullen steeds meer big data
produceren en met elkaar gaan communiceren, waarmee we de
efficiëntie van de productie kunnen verbeteren. Voorbeeld:
maakt een kantbank een fout, dan geeft hij, zonder
tussenkomst van de mens, volautomatisch aan de
lasersnijmachine door dat er een extra onderdeel gesneden
moet worden.’
3. Jullie app voor klanten heeft een
prijs gewonnen. Hoe werkt die?
‘Na een Failure Modes and Effects Analysis van vijf jaar
productie, ontwikkelden we een app waarmee klanten zelf met
gerichte vragen hun risico in de supply chain kunnen
reduceren. Met die app dringen we enerzijds de faalkosten op
onze werkvloer terug. Anderzijds betalen klanten met een laag
risicoprofiel een gunstigere prijs, omdat er minder materiaal en
tijd wordt verspild. Klanten kunnen hun profiel verder
professionaliseren met onze op maat gesneden set
engineering- en industriële diensten. Heldere communicatie,
inzicht in prijscomponenten en het creëren van een win-
winpartnership zorgen voor tevreden klanten en omzetgroei.
Zo maken we onze toegevoegde waarde inzichtelijk.’
4. Is Industrie 4.0 ook goed voor de
duurzaamheid?
‘Dat denk ik zeker. In onze sector is gemiddeld 20 tot 30%
plaatafval nu nog onvermijdelijk. Ook al proberen we zo
gunstig mogelijk te nesten: zo veel mogelijk onderdelen uit één
plaat te lasersnijden. We combineren orders van verschillende
klanten in één plaat. Ons volautomatisch, robotgestuurd
magazijn helpt daarbij: we kunnen platen tussentijds opslaan
en later weer ophalen. Laatst zei een programmeur tegen mij:
‘Ik zie dat dit project 27% afval oplevert, ik kan dat omlaag
brengen tot 20%.’ Nu zeg ik nog: ‘Jij bent er vijftien minuten
mee bezig, dat kost me méér geld dan het aan afvalbesparing
oplevert.’ Kijk, in de Smart Factory van de toekomst zijn de
machines misschien wel zó intelligent dat ze zonder
tussenkomst van een programmeur razendsnel zelf de
software aanpassen om die afvalbesparing te realiseren. Best of
both worlds: geld én grondstoffen besparen.’
5. Hoe belangrijk is Industrie 4.0
voor Nederland?
‘Nederland loopt in de ontwikkeling van Smart Factories
voorop. We zijn verder dan België, Frankrijk, en zelfs Duitsland,
de bakermat van Industrie 4.0. En dan laat ik automotive even
buiten beschouwing, want daar lopen ze qua robotisering,
automatisering en digitalisering straatlengtes voor. Ik ben ervan
overtuigd: zonder Smart Factory en Industrie 4.0 is er geen
toekomst voor de Nederlandse maakindustrie. We zijn goed
bezig. Maar verder investeren is noodzakelijk.’
Visie op Sectoren 2014

4.
‘Consument dwingt
industrie tot
robotisering en
Google gaat helpen’
David Kemps
Sectorbanker Industrie
De Nederlandse industrie profiteert volop
van de aantrekkende economie. Vooral
bedrijven die veel exporteren – zoals de
machinebouw en metaalproducten industrie
– hebben de wind mee. Alle macro-
economische signalen voor de industrie
staan op groen. Maar de consument wordt
steeds veeleisender en eist meer keuze.
Slimme fabrieken en robots zijn de
oplossing.
Consumenten en dus ook industriële
afnemers vragen steeds vaker om maatwerk
en een snelle levering tegen lage prijzen.
Voor de fabrikant zijn vergaande
automatisering en robotisering de enige
manier om flexibiliteit en de broodnodige
efficiëntie te combineren. Binnen de fabriek,
maar vooral ook erbuiten, in de gehele
productieketen. Met het ontstaan van ‘Smart
Factories’ worden fysieke producten,
productiemachines, voorraadsystemen,
facturering- en inkoopsystemen in de keten
via de cloud aan elkaar gekoppeld om het
productieproces te optimaliseren. De
besturingssoftware wordt zo
geprogrammeerd dat zij zelf beslissingen
neemt. Fabrieken zorgen dan zelf voor een
optimaal productieproces door via internet
met andere fabrieken, toeleveranciers en
klanten te communiceren.
Robots steeds goedkoper
Robots worden steeds belangrijker in het productieproces.
Waar voorheen het hoge arbeidsloon dé reden was voor de
aanschaf van een robot, worden tegenwoordig constante
kwaliteit, nauwkeurigheid en snelheid, maar vooral flexibiliteit
als reden aangevoerd. Robots worden ook steeds goedkoper.
De beschikbaarheid van basiscomponenten is zeer snel
gegroeid. Je koopt het eenvoudig en goedkoop via bijvoorbeeld
de Chinese website Alibaba.com. Met een omzet van meer dan
170 miljard dollar overtreft dit Chinese handelsplatform eBay en
Amazon samen. De kostprijs van veel componenten is ook
hard gedaald door de populariteit van smartphones en
spelcomputers. De bewegingssensor van de Kinect Xbox 360
wordt bijvoorbeeld veel gebruikt bij allerlei prototypes van
robots. Daarnaast kan de ontwikkelingstijd van robots flink
verkort worden door met een 3D-printer snel allerlei onderdelen
te printen.
Visie op Sectoren 2014

5.
Android voor robots
Industriële ondernemingen zien dat robotica steeds meer een
kernwaarde worden van hun propositie. Dat vraagt ook om
aanpassing van het business model. Een goed voorbeeld is
Vanderlande Industries, producent van geautomatiseerde
materiaal afhandelingssystemen. Zij merkten dat klanten steeds
meer flexibiliteit en een hogere automatiseringsgraad
verlangen. In februari 2014 heeft het bedrijf Ferdar Automation
Technology uit Almere overgenomen om meer ervaring,
hoogwaardige kennis en technische competenties in huis te
halen. De overname van Ferdar staat echter niet op zichzelf. Ook
niet-industriële bedrijven mengen zich in het speelveld. Google
heeft in 2014 al acht robotica bedrijven gekocht en Amazon is
ook actief op dit vlak. De verwachting is dat het Google vooral
zal gaan om de kennis, de robotsoftware. Bezit je een Kuka,
Fanuc of ander merk robot? Functionaliteiten voor een robot
koop je straks als een app bij Google Play.
Visie op Sectoren 2014

6.
6,2%
van de totale bedrijfslasten in de
groothandel betreft
personeelskosten. In de groothandels
voor industrie-machines en
bouwmaterialen ligt dit aandeel
hoger (beide circa 12%) dan in de
groothandel voor
consumentenapparatuur (6,5%).
2,0%
daalde de omzet van de groothandel
in 2013 ten opzichte van 2012. De
branche heeft een slecht jaar achter
de rug. De groothandels in
bouwmaterialen en
consumentenproducten werden
hierbij het hardst geraakt, met een
daling in omzet van respectievelijk 8%
en 4%.
3,0%
daalde de voorraad van de
groothandel gemiddeld in 2013, na
drie jaren van groei. Dit betekent dat
sommige groothandels de voorraden
moeten opbouwen om aan de
aantrekkende vraag te voldoen. Ook
zijn er groothandels die uit
efficiencyoverwegingen bewust
toewerken naar structureel lagere
voorraadniveaus.
Bron: CBS
Branche in cijfers
Visie op
Technische groothandel
Update 2014
Investeren in ICT voor verbetering van de klantenbinding en -loyaliteit
Afstemming en digitale gegevensuitwisseling in de keten zullen intensiveren
In economisch opzicht gaat het voor de branche komend jaar beter
Trends en ontwikkelingen
In 2013 hebben technische groothandels met een te sterke focus op de bouw (zoals constructie-,
installatie- en timmermansbedrijven) het meeste te lijden gehad, aangezien de vraag naar
technische materialen vanuit de bouw tegenviel. Maar ook de groothandels gericht op andere
sectoren (zoals industrie, agrarisch of automotive) hadden in 2013 nog met uitdagende
marktomstandigheden te maken.
Bij de gespecialiseerde groothandel (in nichemarkten als offshore) gaat het beter. Ondanks dat
groothandels in financieel opzicht veel te verduren kregen, heeft een groot aantal groothandels
geïnvesteerd in ICT om de interne bedrijfsprocessen verder te verbeteren. Doel is om daarmee de
efficiency te verhogen en uiteindelijk de kosten te verlagen. Door de inzet van ICT kunnen
producten in de keten worden gemonitord en is robotisering van magazijnen gemeengoed
geworden.
Om de klantrelatie beter te kunnen beheren, zijn veel groothandels overgegaan tot het invoeren
van Customer Relationship Management-systemen (CRM). Daarmee wordt het inzicht in
klantendata vergroot en kan gewerkt worden aan de verbetering van de klantenbinding en -
loyaliteit. Bovendien kan door middel van de inzet van ICT de dienstverlening van groothandels
worden verbeterd. Binnen de branche is de concurrentiedruk hoog en hierdoor zijn veel
groothandels overgegaan tot het ‘ontzorgen’ van afnemers. Groothandels nemen van afnemers
activiteiten over die niet behoren tot hun kerntaken en efficiënter of beter kunnen worden
uitgevoerd door de groothandels. Dit soort activiteiten levert doorgaans hogere marges op en
draagt bij aan het onderscheidend vermogen van de groothandel.
Onze visie
De servicegraad (leverbetrouwbaarheid en -snelheid) en voorraadniveaus zijn belangrijke
indicatoren voor groothandels en hiervoor is gegevensuitwisseling in de keten onmisbaar.
Afstemming tussen partijen zal intensiever worden en de vervlechting van digitale
gegevensuitwisseling tussen partners (afnemers en/of leveranciers) en processen wint aan
invloed komend jaar, ten goede van de interconnectiviteit in de keten. De afstemming met
klanten die productiedata online beschikbaar stellen, zal op den duur een efficiënter
distributiekanaal en magazijnbeheersysteem creëren. Investeren in ICT en automatisering (zoals
ERP- en CRM-systemen) blijft hiervoor noodzakelijk. De kernbezetting van groothandels zal in dit
proces krimpen. De inzet van ICT leidt daarentegen wel tot nauwere samenwerking en
ketenintegratie tussen groothandel, klant en leverancier. Idealiter wordt de logistiek transparanter
door bundeling van datagegevens, waardoor de voorraadrisico’s afnemen. De vraag is echter of
groothandels financieel bij machte zijn om te blijven investeren. In economisch opzicht gaat het
in ieder geval komend jaar beter.
Visie op Sectoren 2014

7.
Bron: Bron: CBS
Bron: Bron: CBS
De economie trekt in 2014 verder aan en groeit naar verwachting met 1,25% op jaarbasis. Daarmee zal de omzet van technische groothandels ook weer
toenemen. Maar een scherp debiteurenbeleid blijft ook komend jaar van groot belang, aangezien de financiële risico’s voor groothandels hoger zijn dan
voor andere partijen in de keten. De branche staat bekend als financier van de keten.
Bij aantrekkende economie nemen faillissementen af
De groothandel staat bekend om zijn vroeg
cyclische karakter, aangezien in de branche
vroegtijdig vraaguitval kan worden gesignaleerd.
De omzetontwikkeling in de groothandel loopt
parallel aan de groei van het BBP.
•
Er bestaat een negatief verband tussen het
aantal faillissementen in de branche en de groei
van het BBP. Bij een afname van het BBP neemt
het aantal faillissementen toe, en omgekeerd.
•
De groothandel heeft twee moeilijke jaren achter
de rug. De omzet daalde in zowel 2012 als 2013,
met respectievelijk 0,3% en 2%. Met het
aantrekken van de economie ziet 2014 er
gunstiger uit.
•
Herstel komt later bij klanten van technische groothandels
De belangrijkste afnemers van producten van de
technische groothandel zijn te vinden in de
sectoren industrie, bouw en transport (met
name auto’s).
•
De jaren 2012 en 2013 waren niet zonder
financiële consequenties voor de branche,
aangezien zowel de bouwproductie als de
autoverkopen krompen. De productie in de
industrie (met name in de olie- en gasbranche)
hield zich nog redelijk staande in deze jaren.
•
De komende jaren ziet het er weer gunstiger uit
voor de branche. De bouw zal nog niet boven
het niveau van 2010 uitkomen, maar de krimp
neemt af. Ook zijn de verwachtingen rondom de
groei van de autoverkopen positief.
•
Visie op Sectoren 2014

8.
Bron: Bron: CBS
Omzet groothandel consumentenapparatuur en bouwmaterialen blijft
achter
De groothandels in bouwmaterialen,
consumentenapparatuur en metaal en ertsen
hebben het meest geleden de afgelopen twee
jaren. De groothandels met handel in
halffabricaten en gelieerd aan de sector industrie
deden het relatief beter.
•
Voor 2014 kan rekening gehouden worden met
een groei in de bouwproductie, maar de
consumentenbestedingen blijven nog relatief
laag. Gezinnen willen eerst de financiële
huishouding op orde brengen.
•
De industriële productie zal in 2014 en 2015
verder groeien. Wel zijn bedrijven nog
terughoudend, gezien de onzekerheid en
broosheid van het economisch herstel.
•
Visie op Sectoren 2014

9.
25%
van de totale exportwaarde van
Nederlandse goederen betreft de
export van machines en
vervoermaterieel. Dit segment heeft
daarmee het hoogste aandeel in de
export van Nederlandse goederen.
7,5
miljard euro bedroeg in 2013 de totale
toegevoegde waarde van de machine-
industrie. Dit is een aandeel van 10%
in de totale toegevoegde waarde in de
industrie en een aandeel van 1,3% in
het totale BBP.
2.920
bedrijven waren in 2014 actief in deze
branche. De afgelopen zes jaar is dit
aantal gegroeid met 13%.
Bron: CBS
Branche in cijfers
Visie op
Machine-industrie
Update 2014
Manloos produceren moet efficiency en effectiviteit verhogen bij klanten
Software steeds belangrijkere bron van toegevoegde waarde
Toenemende interconnectiviteit leidt tot procesoptimalisatie
Trends en ontwikkelingen
Machines worden flexibeler ingezet; zijn duurzamer en hoogwaardiger, maar tegelijkertijd ook
complexer geworden. De machine anno nu heeft allerlei specificaties erbij gekregen om de
efficiency en effectiviteit te verhogen. Hierbij kan gedacht worden aan kortere omsteltijden,
kleinere series, complexere (bewerkings-) processen en een grotere verscheidenheid aan
producten. Robotisering is hierdoor toegenomen, met als gevolg dat het – veelal tijdrovende –
handwerk (zoals het beladen van producten) vermindert en de productiviteit verbetert. Dit alles
vraagt om intelligente software voor de aansturing van de machines. Software krijgt daardoor
steeds meer toegevoegde waarde. Bij het programmeren van de besturingssoftware en de
productie van complexe onderdelen wordt veel samengewerkt met gespecialiseerde
toeleveranciers.
De hoge gebruiksintensiteit van de machines, de specifieke wensen en eisen van klanten en de 24-
uurseconomie hebben ertoe geleid dat machines bijna volledig geautomatiseerd kunnen
functioneren, met beperkte tussenkomst van menselijk handelen. Bovendien kan met behulp van
ICT verregaande product- en procesvernieuwing worden doorgevoerd, wat bijdraagt aan de
efficiency. De interconnectiviteit in de keten intensiveert. De digitale gegevensuitwisseling tussen
partners (afnemers en/of leveranciers) en processen wint aan invloed. Daarnaast kan het
productieproces op afstand, buiten kantooruren, continue worden gemonitord (24-uur) en
problemen of storingen hoeven daardoor niet altijd op de werkplek verholpen te worden.
Onze visie
Technologische vooruitgang gaat leiden tot geavanceerde machines die met elkaar in verbinding
staan. Hiermee krijgt de ‘intelligente fabriek’ (ook wel ‘smart factory’) meer voet aan de grond.
Het komt de efficiency ten goede en leidt tot kostenbesparingen bij klanten van
machinebouwers. Het aantal voortgebrachte producten per gewerkt uur neemt toe, aangezien
met de bestaande (of minder) productiemedewerkers meer producten kunnen worden
voortgebracht. De machines (aangestuurd door geavanceerde software en computers) zijn
efficiënter geworden en staan minder lang stil. Daarnaast komt de efficiencyslag van de nieuwe generatie machines ook tot uitdrukking in het totale
verbruik van grondstoffen, energie en halffabricaten.
Met de toenemende automatisering en machines die geschikt zijn voor kleinere series, kan ook het MKB hiermee worden ondersteund. De vraag naar
investeringsgoederen deint keurig mee met de conjunctuur, wat de machine-industrie de afgelopen jaren parten heeft gespeeld. De afgelopen 2 jaar
nam de machineproductie niet of nauwelijks toe, doordat veel opdrachtgevers hun investeringen grotendeels op de lange baan schoven vanwege de
zwakke economische situatie van dat moment. Voor komend jaar zijn de vooruitzichten voor de investeringen in kapitaalgoederen door bedrijven
gunstiger.
De exportmarkten trekken komend jaar aan en dragen bij aan de groei van de branche. Ook begeven relatief meer bedrijven zich komend jaar op de
fusie- en overnamemarkt, voor verdere groei en continuïteit. Zij zoeken steeds vaker naar bedrijven of partners die aanpalende activiteiten hebben en
daarmee de productie van het eigen bedrijf ondersteunen of naar partners met toegang tot nieuwe geografische markten.
Visie op Sectoren 2014

10.
Bron: Bron: CBS
Bron: Bron: CBS
Groei zet door in omzet en productie
De groei van de omzet en de productie wordt
voornamelijk gedreven door orders vanuit het
buitenland. De vraag vanuit Duitsland heeft een
prominente rol.
•
In 2013 heeft de branche veel last gehad van de
aanhoudende onzekerheid in de Europese
economie. Doordat de marktomstandigheden in
Duitsland relatief gunstig waren, groeide de
omzet toch met bijna 4%. De productie
stabiliseerde.
•
De meeste ondernemers zijn optimistisch
gestemd over de orderontvangsten. Ook de
groothandel in Duitsland verwacht aanzienlijk
meer activiteit. De omzet- en productiegroei
verwachtingen voor komend jaar zijn positief
voor de branche.
•
Bezettingsgraad machine-industrie herstelt verder
De bezettingsgraad in de machine-industrie is
sinds eind 2013 in een versnelling geraakt. De
productie werd opgevoerd, mede dankzij de
sterke buitenlandse vraag. Een deel van de
overcapaciteit kon weer worden ingezet. Begin
2014 lag de bezettingsratio daarom met 85,6%
weer boven het lange termijn gemiddelde van
84,1%.
•
Komend jaar wordt verwacht dat de productie
verder groeit, aangezien de buitenlandse vraag
(vooral uit Duitsland) toeneemt. Een deel van de
capaciteit zal door onderhoud altijd onbenut
blijven. Dit betekent dat de levertijden in de
branche in 2014 kunnen oplopen.
•
Visie op Sectoren 2014

11.
Bron: Bron: CBS
Export machines trekt in 2014 weer aan
De export van machines voor metaalbewerking
groeide in 2013 hard, met 25%. Van de totale
uitvoerwaarde in dit segment is 40% bestemd
voor de Duitse markt. Dit segment zal profiteren
van een aantrekkende exportmarkt in 2014.
•
De uitvoer van machines voor metaalbewerking
vormt echter het kleinste segment binnen de
totale uitvoer van machines. Kantoor- en
gegevensverwerkende machines is veruit het
grootste segment. In 2013 daalde de
uitvoerwaarde met 6%. De
exportomstandigheden voor komend jaar zijn
echter gunstiger.
•
Bij gespecialiseerde machines (zoals voor
landbouw, voedingsmiddelen en bouw) daalde
de uitvoer in 2013 slechts licht, met 1,2%.
•
Visie op Sectoren 2014

12.
98,5%
van de bedrijven in de
metaalbewerkingsindustrie heeft tot
50 werknemers in dienst. De branche
is daarmee kleinschalig van aard.
6.545
bedrijven telt de
metaalbewerkingsindustrie. Deze
houden zich grofweg bezig met
oppervlaktebehandeling,
plaatbewerking en verspanende
werkzaamheden. Ook is de branche
actief in smeden, persen, stampen en
profielwalsen van metaal.
30%
van de totale bedrijfskosten betreft in
deze branche personeelskosten. Dit
ligt hoger dan het gemiddelde van
25% voor de totale
metaalproductenindustrie.
Bron: CBS
Branche in cijfers
Visie op
Metaalbewerkingsindustrie
Update 2014
De mens-afhankelijkheid neemt af door verdere automatisering van processen
Meer ondernemers nemen taken van afnemers over (‘ontzorgen’)
Investeren in meerdere objecten tegelijkertijd voor een optimale productielijn
Trends en ontwikkelingen
Door een toenemende vraag naar kleinere series en hogere complexiteit van bewerkingen, heeft
de automatisering binnen de metaalbewerkingsindustrie een vlucht genomen. De trend van
afnemende seriegroottes is onomkeerbaar. De vraag naar klein seriewerk stijgt doordat klanten
hun productieproces zo flexibel mogelijk willen inrichten en hun voorraden daarbij zo laag
mogelijk willen houden. Dit vraagt om nauwkeurige afstemming op de behoefte van de klanten
en continuïteit in de processen. Daarom is de laatste jaren flink geïnvesteerd in automatisering
van productieprocessen en in de bewerkingstechnieken.
Onder meer speelt Additive Manufacturing (AM ofwel 3D-printen) hier een belangrijke rol. Door
de hoge vrijheid van ontwerpen maakt de inzet van AM complexe en veelal lichtgewicht
producten mogelijk, die met verspanen niet realiseerbaar zijn. Extreem maatwerk, prototypes of
zeer kleine series zijn mogelijk tegen beperkte kosten. Ook het gebrek aan vakkundig personeel
speelt een rol in de toenemende automatisering. De branche kampt al jaren met een tekort aan
technici en de vooruitzichten zijn niet gunstig.
Automatisering is een poging om dit probleem deels te ondervangen. De automatisering draagt
daarnaast ook bij aan efficiencyverbeteringen in de keten. De communicatie verbetert tussen de
schakels (door internet of mobiele communicatie) en productietechnieken en -processen worden
zodoende beter op elkaar afgestemd. Dit biedt ondernemers een instrument om taken van
afnemers over te nemen (te ‘ontzorgen’) en daarmee meer toegevoegde waarde te bieden.
Onze visie
De mondiale concurrentie neemt toe en daarmee blijft een focus op efficiencyverbetering en
kostenbeheersing van belang komend jaar. Door te investeren in automatisering en robotisering,
neemt de concurrentiekracht van de branche toe. Productielijnen kunnen dun bemand worden
ingericht en dit werkt kostenbesparend.
De in- en omsteltijden (en de kosten die daaraan verbonden zijn) zullen dalen, aangezien de
inrichting van de machines volledig geautomatiseerd kan plaatsvinden. Dit is vooral te danken
aan de innovatiekracht en de toenemende automatisering in de machine-industrie, wat de efficiency van metaalbewerkingsmachines ten goede komt.
In deze nieuwe generatie machines worden meerdere functies en bewerkingstechnieken gecombineerd in één apparaat. Dit levert niet alleen tijdwinst
op, maar door de toegenomen nauwkeurigheid van de bewerkingsmachines neemt ook de foutmarge af. Nadeel is dat door de complexiteit van de
machines, de investering per apparaat hoger is. Toch zien veel ondernemers dit als noodzaak.
Uit data van ABN AMRO Lease blijkt dat vaker geïnvesteerd wordt in meerdere objecten tegelijkertijd, om tot een complete en optimale productielijn te
komen. De ondernemer wil daarmee tegemoet komen aan de klantwens en tegelijkertijd de kostprijs laag houden. In 2014 en 2015 zijn de
marktomstandigheden gunstiger. De metaalbewerkingsindustrie profiteert, als belangrijke leverancier van machineonderdelen, van de opleving in de
machine-industrie. Hierbij neemt het belangrijke exportgebied Duitsland het voortouw.
Visie op Sectoren 2014

13.
Bron: Bron: FDP, Hamel
Bron: Bron: FDP, Hamel
Vertrouwen ondernemers keert langzaam terug
De vertrouwensindices van de verspanende en
plaatbewerkende segmenten (vergelijkbaar met
de inkoopmanagersindex (PMI van de NEVI) zijn
in 2011 en 2012 flink gedaald ten opzichte van het
piekniveau in 2010.
•
De daling van het vertrouwen heeft te maken
met de economisch teruggang in 2011 en 2012
en de toegenomen onzekerheid onder
ondernemers over de economie.
•
In 2013 verbeterde de situatie vooral bij de
plaatbewerkende bedrijven. De index steeg door
een aantrekkende bedrijvigheid in de machine-
industrie, waar de branche een belangrijke
toeleverancier van is. In de verspanende
bedrijven vond ook herstel plaats, maar in een
lager tempo.
•
Orderportefeuille raakt weer beter gevuld
De orderportefeuilles van de verspanende en
plaatbewerkende bedrijven raken langzaam maar
zeker weer gevuld. Vooral in het
plaatbewerkende segment trok de bedrijvigheid
in de tweede helft van 2013 flink aan, met name
door het sterke herstel van de vraag vanuit de
machine-industrie. De machine-industrie kreeg
namelijk te maken met een impuls van de vraag
vanuit het buitenland, met name uit Duitsland.
•
Ook de orders in het verspanende segment
trekken aan, alhoewel het tempo van herstel hier
iets lager ligt. De verspanende bedrijven zijn ook
een belangrijke toeleverancier van de machine-
industrie.
•
Visie op Sectoren 2014

14.
Bron: Bron: CBS
Aantal vestigingen verspanende bedrijven neemt toe
Het aantal vestigingen van bedrijven met
verspanende bewerkingen groeit jaarlijks verder,
terwijl het aantal smederijen sinds 2010 afneemt.
De bedrijfsdynamiek bij bedrijven die actief zijn
in oppervlaktebehandeling, is beperkt.
•
Sinds 2006 is het aantal verspanende bedrijven
explosief gegroeid, met 61,8%. Ter vergelijking:
het aantal smederijen nam in dezelfde periode
toe met 7,6% en het aantal bedrijven in
oppervlaktebehandeling met 8,3%.
•
De explosieve groei van het aantal verspanende
bedrijven heeft tot gevolg dat de concurrentie en
de druk op de omzet en marges toeneemt.
•
Visie op Sectoren 2014

15.
24%
van de totale bedrijfskosten in deze
branche bestaat uit personeelskosten.
Dit ligt hoger dan het gemiddelde van
15% voor de gehele industrie.
10.275
bedrijven zijn actief in deze branche.
Dit aantal zal in 2014 verder groeien.
Het aantal bedrijven nam in zes jaar
tijd toe met 19,8%.
1,8%
van de totale export van Nederlandse
goederen betreft metaalproducten.
Van de totale export van
metaalproducten gaat 28% naar
Duitsland. Kabels en draad van
metaal, bevestigings-materiaal van
metaal en gereedschappen zijn hierbij
de belangrijkste producten.
Bron: CBS
Branche in cijfers
Visie op
Producenten van
metaalproducten
Update 2014
Omgeving waarin producenten moeten ondernemen is competitiever geworden
Bedrijven hebben veel geïnvesteerd in automatisering van het productieproces
Interconnectiviteit tussen productontwikkeling en productieproces intensiveert
Trends en ontwikkelingen
De laatste twee jaren heeft de branche flinke tegenwind gehad met dalende productie en omzet
en toenemende concurrentie. De vraag vanuit de bouwsector, een belangrijke afnemer voor deze
branche, was relatief laag. De bedrijven die toeleveren aan de meer export-intensieve branches,
konden indirect profiteren van de groei van de export begin 2014.
De machine-industrie is een export-intensieve branche en de metaalproductenindustrie heeft, als
belangrijke toeleverancier, hiervan geprofiteerd. Additive Manufacturing (AM ofwel 3D-printen)
van metalen producten maakt voorzichtig haar entree. Veel producenten staan echter nog
ambivalent tegenover de revolutionaire mogelijkheden van AM. De ‘early adopters’ (zij die deze
techniek in een vroeg stadium hebben opgepakt) hebben echter goede resultaten geboekt en
richten zich met hun output vooral op maatwerkproducten waarvoor bijzondere eisen gelden op
het gebied van vorm, structuur en gewicht.
De omgeving waarin producenten van metaalproducten moeten ondernemen is competitiever
geworden. De concurrentiedruk is toegenomen, onder meer door de kwaliteitsslag van veel
buitenlandse producenten, die nu tegen lagere kosten soortgelijke producten aanbieden.
Bedrijven hebben veel geïnvesteerd in automatisering van het productieproces, met als doel om
productie- en toeleveringsprocessen verder te optimaliseren. Dit leidt tot verhoging van de
arbeidsproductiviteit, kortere doorloop- en omsteltijden en minder faalkosten.
Onze visie
Het verder automatiseren van processen zal ook komend jaar een belangrijke rol spelen in de
bedrijfsvoering. Niet alleen is dit relevant uit efficiencyoogpunt, ook hebben veranderende eisen
van de markt een grote impact. Afnemers van metaalproducten vragen om kleinere series met
verschillende eigenschappen, die daarmee de complexiteit verhogen. Innovatie mag in deze
branche dus niet stilstaan. Intensievere afstemming tussen partijen is noodzakelijk en de
vervlechting van digitale gegevensuitwisseling tussen partners (afnemers en/of leveranciers) en
processen wint aan invloed.
De interconnectiviteit tussen productontwikkeling en productieproces intensiveert en afstemming met partners die productiedata online beschikbaar
stellen, zal op den duur een efficiëntere productieomgeving creëren. Door automatisering en robotisering komt de nadruk sterk te liggen op de
software. De eisen aan (en dus de kosten van) de software nemen hierdoor toe en niet elk bedrijf is in staat om dergelijke investeringen te doen. Toch
heeft het grote voordelen voor het productieproces. De nauwkeurigheid wordt groter, de metaalproducten verbeteren kwalitatief en de proceszekerheid
wordt verhoogd.
Zodra de software goed is ingericht en de juiste set-up is bereikt, zal dat direct zijn uitwerking hebben op de kostprijs per eenheid product. Kortere
omsteltijden, minder grondstofverbruik en afval, automatische gereedschapwisseling en robotbelading hebben tot gevolg dat machinestilstand kan
worden gereduceerd en lagere doorlooptijden makkelijker te realiseren zijn.
Visie op Sectoren 2014

16.
Bron: Bron: CBS
Bron: Bron: CBS
Omzetherstel in 2013, productieherstel volgt in 2014
De metaalproductenindustrie (waar
halffabricaten en eindproducten van metaal
worden gemaakt) heeft twee moeizame jaren
achter de rug. Zowel in 2012 als in 2013 daalde de
productie, respectievelijk met 2,9% en 1,7%.
•
De omzet nam slechts licht toe in 2013, met
0,6%. Deze toename valt volledig toe te schrijven
aan een stijging van de vraag naar
metaalproducten. De prijs van warmgewalst
staal daalde met 7%. De prijs van basismetalen
als aluminium en koper, daalde in 2013 met
gemiddeld circa 10%.
•
Voor komend jaar verwacht ABN AMRO dat
zowel productie als omzet weer zullen groeien.
Maar gegeven de nog beperkte groei van de
orderportefeuille begin 2014, zijn de
verwachtingen nog niet hooggespannen.
•
Bezettingsgraad herstelt geleidelijk
De bezettingsgraad staat begin 2014 (met een
stand van 78,5%) nog net onder het lange
termijn gemiddelde van 80,3%.
•
De bezettingsgraad in de
metaalproductenindustrie vertoont een grillig
verloop. Vanaf 2009 is deze grilligheid gestegen
in vergelijking met de periode voor 2009. Oorzaak
hiervan is de aanhoudende onzekerheid over de
economie en de verwachte bedrijvigheid.
•
De productie van de metaalproductenindustrie
zal in 2014 verder groeien, waarmee een deel van
de huidige overcapaciteit weer in gebruik zal
worden genomen.
•
Visie op Sectoren 2014

17.
Bron: Bron: Thomson Reuters Datastream
Prijzen van metalen zwakten af in 2013
De prijzen van basismetalen als warmgewalst
staal, daalden op jaarbasis in 2013.
•
De basismetaalprijzen staan onder invloed van
mondiale ontwikkelingen. China heeft mondiaal
een significant aandeel in de vraag naar en het
aanbod van basismetalen en staal en heeft
daarmee grote invloed op de mondiale
prijsontwikkelingen.
•
Behoudens onvoorziene economische schokken
(met name in China), zullen de prijzen voor
basismetalen komend jaar licht toenemen ten
opzichte van het niveau van 2013. De
aantrekkende mondiale economie en de solide
vraag naar cyclische metalen zijn de drijfveren
hiervoor. Deze situatie verandert op het moment
dat de vraag vanuit China tegenvalt.
•
Visie op Sectoren 2014

18.
2.709
MW is de totale capaciteit
windenergie in Nederland in 2013.
Hiervan wordt 228 MW op zee
opgewekt en de rest onshore. Er zijn
nog drie lopende projecten waardoor
in 2016 de totale capaciteit wind op
zee 957 MW zal bedragen. Daarnaast
zijn er vergunningen verleend voor
nog eens 2.500 MW aan offshore
windenergievermogen. Onshore
wind moet groeien naar 6.000 MW in
2020.
4,5%
was het aandeel hernieuwbare
energie in de Nederlandse energiemix
in 2012. Volgens de doelstelling, zoals
opnieuw vastgelegd in het nationale
energieakkoord, moet dit 14%
bedragen in 2020 en 16% in 2023.
58,3%
van de cumulatief geïnstalleerde
capaciteit aan PV-systemen, oftewel
79.952 MW, lag in Europa in 2013. De
totaal geïnstalleerde capaciteit in
Europa komt daarmee uit op 136.697
MW.
Bron: CBS, Eurostat, European
Photovoltaic Industry Assiciation
(EPIA)
Branche in cijfers
Visie op
Windenergie en solar
Update 2014
De vooruitzichten voor hernieuwbare energie zijn gunstig
Succes hangt sterk af van de beschikbaarheid van subsidies
Naast kansen in Nederland kan de sector profiteren van buitenlandse ambities
Trends en ontwikkelingen
De Nederlandse overheid heeft, in samenspraak met maatschappelijke- en milieuorganisaties, in
het nationale energieakkoord nieuwe doelstellingen vastgelegd. In 2020 moet 14%, en in 2023 16%
van onze energie duurzaam worden opgewekt. Medio 2013 is 4,5% gerealiseerd. Windenergie op
land en windenergie op zee moeten een belangrijke bijdrage (ruim 6%) leveren om dat doel te
bereiken. De Rijksoverheid stimuleert bedrijven via de Subsidieregeling Stimulering Duurzame
Energieproductie (SDE+) om te investeren in windenergie. Hierbij mag volgens minister Kamp
niet meer dan EUR 18 miljard van de SDE+ worden besteed aan offshore-wind.
Daarnaast moet er meer worden geïnvesteerd in efficiëntere technologie om de kosten te
verlagen bij windenergie. Windenergie is in Nederland één van de goedkoopste vormen van
duurzame energie, maar nog steeds duurder dan elektriciteit opgewekt door gas en/of steenkool.
Schaalvergroting en de afzetgarantie door langjarige contracten, maar ook onderlinge
concurrentie en nieuwe verbeterde technologie, dragen bij aan de verwachte kostenreductie van
40% tot 2020.
Het kabinet vindt dat lidstaten van de EU niet via subsidies met elkaar moeten concurreren bij de
productie van hernieuwbare energie. Door het nastreven van de nationale doelstellingen zal
echter het reeds bestaande (internationale) overschot aan elektriciteit verder toenemen. Dit leidt
tot extra druk op prijzen en bemoeilijkt het rendabel maken van hernieuwbare energie. De sterke
afhankelijkheid van subsidies blijft daarmee een groot risico.
Onze visie
De hogere energienota en afhankelijkheid van energie-import leiden tot groeiende belangstelling
voor duurzame energie. Om de Nederlandse doelstellingen voor 2020 en 2023 te realiseren begint
de tijd inmiddels wel te dringen. De ontwikkeling van een windpark kost immers vijf tot zeven
jaar.
Nederland kent een lange traditie van kennisopbouw in de offshore-olie- en gasindustrie. Volgens
de Nederlandse Wind Energie Associatie (NWEA) is de Nederlandse industrie vooral goed in
fundatie, installatie en onderhoud.
Hoewel de fabricage van windturbines veelal in het buitenland plaats vindt, kunnen Nederlandse
bedrijven toch betrokken zijn bij ongeveer 60% van de Europese offshore-windenergie keten, en
daarvan profiteren. Los van de grote geplande investeringen in de Nederlandse offshore-
windenergie kan deze kennis ook goed worden geëxporteerd naar andere landen, die steeds meer
in deze industrie investeren.
Nieuwe photovoltaische (PV) panelen in Europa namen minder snel in aantal toe in 2013 (met
10.253 MW) ten opzichte van 2012 (17.580 MW). Dit is het gevolg van minder politieke steun en een heffing op Chinese zonnepanelen. Toch groeide de
PV markt op mondiaal niveau harder dan ooit tevoren (met 37.007 MW), wat de totale capaciteit PV-installaties op bijna 137 GW bracht.
Visie op Sectoren 2014

19.
Bron: Bron: CBS
Bron: Bron: European Wind Energy Association (EWEA)
ABN AMRO verwacht dat deze trends in zonne- en windenergie nog lang doorzetten en schat de vooruitzichten voor deze branches dan ook positief in.
Echter, om hernieuwbare energie te blijven stimuleren zijn en blijven subsidieregelingen cruciaal.
Windenergieproductie in 2013 op hoogste niveau ooit
De capaciteit van wind als energiebron is
wisselvallig en kan aanzienlijk afwijken van de
standaard (100). In 2013 kwam de Windex uit op
91. Dit was het vijfde jaar op rij dat de index
onder de standaard noteerde.
•
De elektriciteitsproductie door middel van
windenergie in Nederland steeg tot 5.574 MW in
2013.
•
De totale capaciteit van windenergie in
Nederland neemt al jaren toe. De stijging is de
afgelopen jaren volledig toe te wijzen aan extra
capaciteit op land en verbetering van het
rendement.
•
Gemiddeld volume en rendement offshore-windmolenparken
In 2013 was het gemiddelde volume van een
offshore-windmolenpark 482 MW, een stijging
van 68% ten opzichte van 2012. Sinds 2009 neemt
het gemiddelde exponentieel toe. Dit komt
doordat offshore-windmolenparken in grootte
toenemen en door rendementsverbetering van
individuele windmolens.
•
De gemiddelde waterdiepte van afgeronde
offshore-windmolenparken was 20 meter; de
gemiddelde afstand naar de kust 30 kilometer.
•
Reeds goedgekeurde projecten en geplande
projecten in zowel binnen- als buitenland bieden
een positief vooruitzicht voor deze branche.
•
Visie op Sectoren 2014

20.
Bron: Bron: European Photovoltaic Industry Association (EPIA)
Aantal PV-installaties groeit exponentieel
Het aantal mondiale PV-installaties is
exponentieel toegenomen tussen 2000 en 2013
tot een totaal vermogen van bijna 137 GW. Het
grootste aandeel PV-installaties bevindt zich in
Europa (bijna 80 GW).
•
De groei in capaciteit is vooral gevoed door
goedkope Chinese panelen. Door extra heffingen
op Chinese panelen en minder steun vanuit de
politiek, werd de groei van PV-installaties in 2013
duidelijk geremd.
•
Duitsland was leidend in de wereldmarkt voor
zonne-energie. Deze rol wordt nu overgenomen
door China, Japan en de VS.
•
Visie op Sectoren 2014

21.
30%
van de bedrijven in de
verpakkingsmiddelen-industrie heeft
1 tot 10 werkzame personen in dienst.
Dit maakt dat de branche zeer
gefragmenteerd van aard is. Slechts
10% van de bedrijven heeft 100 of
meer werkzame personen in dienst.
0,1%
daalden de prijzen voor Low Density
Polyetheen (LDPE) slechts in 2013 op
jaarbasis. De kunststofprijzen zijn in
2013 ten opzichte van 2012 nagenoeg
gelijk gebleven.
8,0%
stegen de prijzen van kraftliner papier
in 2013 op jaarbasis. De papierprijzen
namen in 2013 verder toe. In het
eerste kwartaal van 2014 zijn de
prijzen echter gedaald ten opzichte
van de gemiddelde prijs in 2013.
Bron: CBS, Thomson Reuters
Datastream
Branche in cijfers
Visie op
Verpakkingsmiddelenindustrie
Update 2014
Afzet bepaalde typen verpakkingen daalt door veranderende consumptiepatronen
Geïntegreerde ketenbenadering bevordert interconnectiviteit
Smart packaging en efficiëntere productieomgeving zijn in opkomst
Trends en ontwikkelingen
De branche heeft de crisis relatief goed doorstaan. Dat komt doordat de vraag naar kleine
gemaksverpakkingen is toegenomen en de verkopen via internet sterk zijn gegroeid. Ook is de
branche sterk gelieerd aan de voedingsmiddelenindustrie, die minder gevoelig is voor
economisch ontwikkelingen en het afgelopen jaar relatief goed gepresteerd heeft. Het is niet
alleen de grootste afnemer van verpakkingsmiddelen, ook volgen de ontwikkelingen elkaar bij
voedselverpakkingen relatief snel op.
Veranderende consumptiepatronen beïnvloeden de vraag naar bepaalde typen verpakkingen. Zo
drinken consumenten minder graag hun dranken uit karton, waardoor de vraag naar kartonnen
drankverpakkingen is gedaald. De vraag naar meer hoogwaardige materialen neemt juist toe en
ook de verduurzaming van (consumenten)verpakkingen krijgt voet aan de grond. Voor
ondernemers is het daarom van belang om voortdurend dergelijke veranderingen in de markt en
andere trends te monitoren. Voor veel retailers is de verpakking net zo zeer een marketingtool als
bijvoorbeeld de website. Een geïntegreerde ketenbenadering kan in dit verband goed zijn. Het
verbetert de communicatie en bevordert interconnectiviteit tussen de schakels, wat de co-creatie
in de keten ten goede komt.
Veel bedrijven hebben voor verdere groei en optimale bediening van de markt geïnvesteerd in het
machinepark. De machines zijn geavanceerder geworden en dragen bij aan de kwaliteit van de
verpakkingsproducten en de flexibiliteit van het proces. Het aandragen van
verpakkingsoplossingen en maatwerk (van ontwerp tot eindproduct) is eenvoudiger en leidt tot
onderscheidend vermogen en meerwaarde voor de klant.
Onze visie
De verpakkingsmiddelenindustrie moet continu werken aan productverbeteringen. Duurzaam
consumentengedrag staat nog in de kinderschoenen, maar het is duidelijk dat consumenten
duurzaamheid steeds relevanter gaan vinden en deze trend daarom voorlopig aanhoudt.
Producenten van verpakkingen doen er goed aan om daarop aan te sluiten. Naast het recyclen van
verpakkingsmateriaal, staat ook het terugdringen van energie- en grondstofverbruik hoog op de
agenda. Dit vraagt om (milieu)besparende verpakkingsoplossingen (zoals afbreekbare
biomaterialen) en efficiëntere productielijnen.
Investeringen in intelligentere machines met hoogwaardige software zijn daarom van belang om in de toekomst het hoofd te kunnen bieden aan de
toenemende concurrentiedruk in de branche. Een nieuwe generatie machines moet in staat zijn om herhaalopdrachten volledig automatisch te
verwerken. Het doel hierbij is om de productiviteit te verhogen, de efficiency te verbeteren en de prijsdruk in de markt op te vangen. De
interconnectiviteit tussen ketenpartners zal verder worden geïntensiveerd en dit leidt uiteindelijk tot een efficiëntere productieomgeving. Dit vraagt niet
alleen om intelligentere machines die de toenemende complexiteit aankunnen, maar ook om een betere afstemming en communicatie in de keten.
Digitale gegevensuitwisseling tussen machines via internet over bijvoorbeeld productieprocessen en voorraadniveaus bij partners (afnemers en/of
leveranciers), zal hierdoor komend jaar toenemen. Dit zal uiteindelijk een gunstig effect moeten hebben op de marges van fabrikanten van
verpakkingsmiddelen.
Visie op Sectoren 2014

22.
Bron: Bron: VNP
Bron: Bron: European Bioplastics
Afzet golfkarton en pakpapier neemt toe
Papier en karton blijven de belangrijkste
materiaalsoorten voor de verpakkingsmarkt. Het
heeft een aandeel van 42% in het totale verbruik
van materiaalsoorten.
•
De totale gebruikte hoeveelheid papier is de
afgelopen jaren scherp gedaald. Tussen 2000 en
2013 daalde zowel de hoeveelheid als de
capaciteit met 16%. In dezelfde periode daalde de
afzet van grafisch papier met 32%, van
verpakkingsmateriaal met 6% en van hygiënisch
papier met 7%.
•
Alleen de afzet van golfkarton en pakpapier is
sinds 2000 toegenomen, met respectievelijk 19%
en 27%. Golfkarton heeft het grootste aandeel in
het totaal van verpakkingsmateriaal (53%).
•
Mondiale productiecapaciteit bioplastic neemt toe
Het gebruik van harde kunststof heeft een groot
aandeel in het totale gebruik van
verpakkingsmaterialen. Bioplastic (uit natuurlijke
producten als maiszetmeel) is in opmars en
vormt een concurrent voor kunststoffen op
oliebasis.
•
In 2012 was circa 45% van de totale hoeveelheid
gebruikt bioplastic biologisch afbreekbaar. De
verwachting is echter dat de hoeveelheid niet-
afbreekbaar bioplastic sterker zal toenemen,
mede door de extra bewerkingen op het plastic
(zoals bedrukken met inkt).
•
De gebruikte hoeveelheid bioplastic zal de
komende jaren nog verder toenemen. Nieuwe
technieken gaan de kosten drukken. Volgens
European Bioplastics zal de hoeveelheid tot en
met 2017 groeien met 343% ten opzichte van het
niveau van 2012.
•
Visie op Sectoren 2014

23.
Bron: Bron: Thomson Reuters Datastream
Grondstofprijzen handhaven relatief hoge niveau
De prijzen van de belangrijkste soorten
verpakkingsmateriaal zijn de laatste jaren
gestegen. De prijs van kraftliner papier steeg met
15,3% sinds 2010, terwijl de prijs van testliner in
dezelfde periode steeg met 12,7%. De stijging
van de prijzen wordt vooral toegeschreven aan
een toename van de kosten voor energie en
grondstoffen (pulp).
•
Ook de prijzen van kunststoffen stegen sinds
2010. De prijs van PET steeg met bijna 15% in vier
jaar tijd, terwijl de prijs van lagedichtheid-
polyetheen (LDPE) ten opzichte van 2010 met 3%
toenam. De prijs van veel kunststoffen stegen de
afgelopen jaren onder meer door een stijging
van de olieprijs.
•
Visie op Sectoren 2014

24.
1.130
miljard kubieke meter is de bewezen
resterende reserve aan aardgas in
Nederland per 1 januari 2013. Hiervan
bevindt zich 824 miljard m3 in het
Groningenveld, en 307 miljard m3 in
de kleine velden.
48,1
m3 miljoen m3 bedroeg de
Nederlandse aardolievoorraad per 1
januari 2013. Hiervan ligt 41,4
miljoen m3 op het territoir, en 6,7
miljoen m3 op het continentaal plat.
108,70
dollar was de gemiddelde Brent-
olieprijs in 2013. Hoewel de trend
reeds drie jaar dalende is, ligt de
gemiddelde Brent-olieprijs op
historisch hoog niveau. Dit maakt dat
nieuwe investeringen in dit segment
economisch aantrekkelijk blijven.
Bron: NL Olie- en Gasportaal (NLOG),
Reuters
Branche in cijfers
Visie op
Olie en gas toeleveranciers
Update 2014
Met dalende olie- en gasproductie verschuift focus richting opslag en handel
Door internationale focus blijft Nederlandse offshore-industrie groeien
Nu hoge investeringen nodig blijven, zal positieve trend aanhouden
Trends en ontwikkelingen
De olie- en gasmarkt bestaat uit veel segmenten, waaronder de toeleveranciers. De afgelopen
jaren zijn – ondanks de economische tegenslag – de omzet, productiewaarde en werkgelegenheid
in de offshore gestegen. Dit komt mede doordat veel bedrijven in de (offshore) olie- en gassector
internationaal gericht zijn. De Nederlandse offshore-industrie is vooraanstaand op het gebied van
ontwerp en exploratie en staat bekend om haar innovatieve karakter, hoge efficiency en
vakkundigheid.
Waar veel grote olie- en gasmaatschappijen hun conventionele productie afbouwen, bijvoorbeeld
op de Noordzee, liggen er kansen voor kleinere bedrijven. Zij kunnen door middel van andere
productiemethoden en (kosten)efficiënter werken (industrie 4.0) de olie- en gasproductie langer
op een hoog peil handhaven.
Wel moet er de komende jaren flink worden geïnvesteerd in de verouderde energie-
infrastructuur. Om gas uit Slochteren zo lang mogelijk te sparen, was productie gelimiteerd voor
de periode 2011-2020 op gemiddeld 44,6 miljard m3 per jaar. Toch is sinds 2000 de productie uit
het Groningenveld alsmaar gestegen. Na enkele aardbevingen en twee jaar op rij een
recordproductie (2012 – 52,2 miljard m3; 2013 – 53,8 miljard m3) heeft minister Kamp (EZ)
aangekondigd dat de productie in het meest risicovolle gebied (rondom Loppersum) met 80%
wordt verminderd. Om de veiligheid te vergroten, wordt de totale gasproductie uit het
Groningerveld voor de jaren 2014, 2015 en 2016 begrensd op respectievelijk 42,5, 42,5 en 40 miljard
m3.
De Nederlandse oliewinning is in 2012 toegenomen met ruim 4% tot 1,32 miljoen m3. De
Nederlandse aardoliereserves zijn met 7,9 miljoen m3 naar boven bijgesteld tot een totale
bewezen reserve van 48,1 miljoen m3.
Onze visie
De omzet in de offshorebranche is de afgelopen vijf jaar gestegen. Ongeveer 75% hiervan komt
door de stijging van de export van Nederlandse offshorekennis en -vaardigheden. ABN AMRO
verwacht dat deze trend zal doorzetten, wat positief is voor de toeleveranciers. Hoewel de olie- en
gasproductie binnen het Nederlandse grondgebied verder zal afnemen, zal de export van
specifieke kennis en vaardigheden verder stijgen. Hierdoor wordt de invloed van deze buitenlandse activiteiten nog groter.
Daarnaast heeft Nederland de ambitie om, als de gasproductie verder daalt, in Europa een cruciale rol te blijven spelen als gashub. Centraal gelegen en
met een goede energie-infrastructuur kan Nederland een belangrijke speler worden voor opslag en transport van gas richting de rest van West-Europa.
Ook voor de gasleveranciers blijven de vooruitzichten positief, voor onshore maar vooral ook voor offshore. Productie van schaliegas zal wegens
milieueisen en bezwaren uit de samenleving, in Europa de komende jaren niet succesvol blijken, hoewel precieze ramingen niet gemaakt kunnen
worden zolang proefboringen niet worden toegestaan.
Visie op Sectoren 2014

25.
Bron: Bron: NL Olie- en Gasportaal
Bron: Bron: CBS, *verwachting ABN AMRO Economisch Bureau
De hoge olieprijs en de verwachte energievraag zullen een positieve bijdrage blijven leveren aan het investeringsklimaat binnen deze branche. Veel van de
bedrijven die leveren aan de offshore olie- en gasindustrie, kunnen met hun kennis en ervaring op zee ook een positieve bijdrage leveren aan de grote
plannen van de nationale- en internationale offshore windenergiebranche. Al met al zijn de vooruitzichten voor de toeleveranciers olie en gas gunstig.
Dalende trend on- en offshore aardgasproductie in Nederland
In 2012 produceerde Nederland 78,2 miljard m3
gas, waarvan 59 miljard m3 gas onshore. Dit is
0,5% minder dan in 2011 en 8,9% minder dan in
2010.
•
Naar verwachting zal de productie komende
jaren relatief stabiel blijven tot licht dalen,
voordat de gaswinning vanaf 2015 sneller gaat
afnemen. Waarschijnlijk moet Nederland binnen
15 jaar gas gaan importeren.
•
De totale gasproductie uit het Groningerveld
voor de jaren 2014, 2015 en 2016 wordt begrensd
op respectievelijk 42,5, 42,5 en 40 miljard m3. De
productie rondom Loppersum wordt met 80%
teruggebracht.
•
De offshorebranche heeft een grote directe economische betekenis
In navolging van de ontwikkelingen op de olie-
en gasmarkt, lieten de omzet en
productiewaarde van de offshorebranche in de
periode van 2006 tot en met 2012 een groei zien
van 23%. In 2012 was de omzetgroei ruim 5%. De
bijdrage aan de toegevoegde waarde van de
economie bedroeg EUR 1,3 miljard, met een
productiewaarde van EUR 3,2 miljard.
•
Tweederde van de omzetstijging, zo’n 65%,
werd gerealiseerd door de stijging van de export
naar groeimarkten.
•
De werkgelegenheid steeg in de periode van 2006
tot 2012 met 7,3%. De offshorebranche biedt
direct werk aan 17.600 werkzame personen.
•
Visie op Sectoren 2014

26.
Bron: Bron: Thomson Reuters Datastream
Olie- en gasprijsontwikkeling
De Brent-olieprijs is, ondanks de onrust in het
Midden-Oosten en productiestoornissen in
diverse regio’s, in een relatief smalle
bandbreedte gebleven. De licht stijgende vraag
naar olie werd opgevangen door de ruime
voorraden.
•
Door de milde winter in Europa zijn de
gasvoorraden ruim. Hierdoor daalde de TTF-
gasprijs naar het laagste niveau in twee jaar. ABN
AMRO verwacht een verdere loskoppeling van
de gasprijs en de olieprijs als gevolg van
contractonderhandelingen met Rusland en
Noorwegen.
•
De verwachting van ABN AMRO voor zowel de
Brent-olieprijs als de TTF-gasprijs, is een
aanhoudend dalende trend in de komende jaren.
•
Visie op Sectoren 2014

27.
22%
van de totale bedrijfslasten in deze
branche betreft personeelskosten. In
de kunststofindustrie ligt dit aandeel
aanzienlijk lager, aangezien een groot
deel van het productieproces hier
geautomatiseerd is.
1.310
bedrijven waren op 1 januari 2014
actief in deze branche. Ten opzichte
van 2007 is het aantal bedrijven in
deze branche toegenomen met
slechts 0,7%. Dit ligt beduidend lager
dan de aanwas van bedrijven in de
totale industrie in dezelfde periode:
17,2%.
3,8%
van de totale exportwaarde van
Nederland betreft de rubber- en
kunststofproductenindustrie,
waarvan rubberwaren 0,7% voor hun
rekening nemen en kunststoffen 3,1%
(zowel kunststoffen in primaire vorm
als kunststofproducten).
Belangrijkste exportmarkt is
Duitsland.
Bron: CBS
Branche in cijfers
Visie op
Rubber- en
kunststofproductenindustrie
Update 2014
Mondiale vraag naar lichtere materialen neemt toe
Continue procesinnovaties kunnen efficiëntere productie waarborgen
De interconnectiviteit tussen ketenpartners intensiveert
Trends en ontwikkelingen
Zowel omzet als productie van de rubber- en kunststofproductenindustrie is in 2013
toegenomen. Maar de producenten die zich voornamelijk richten op de Nederlandse markt,
hebben het afgelopen jaar relatief moeilijk gehad. Veel bedrijven zijn internationaal georiënteerd
en het grootste deel van de Nederlandse productie (circa 60%) is bedoeld voor buitenlandse
markten.
De mondiale vraag naar lichtere materialen is al enkele jaren aan het toenemen, met name bij de
ontwikkeling van consumentenproducten en in de transportmiddelenindustrie. Door nieuwe
wetgeving wereldwijd moeten vervoermiddelen voldoen aan striktere milieueisen (minder
uitstoot van CO2) waardoor veel producenten op zoek gaan naar lichtere materialen, die het
energieverbruik van de vervoermiddelen gunstig beïnvloeden. Door de structurele innovatie in de
kunststofindustrie, is de branche in staat om goede alternatieven te bieden. Klassieke materialen
(in dit geval metaal) worden in toenemende mate vervangen door kunststofproducten; een trend
die voorlopig nog aan zal houden. Het heeft zich inmiddels ook naar andere sectoren uitgebreid
(zoals de bouw), waar gangbare constructiematerialen zoals hout en steen veel vaker worden
vervangen door kunststofproducten.
Productontwikkeling blijft voor de rubberproducenten van levensbelang en staat ook onder
invloed van wetgeving en milieueisen. Zo hebben innovaties in de productie van synthetische
rubbers ertoe bijgedragen dat de optimale rolweerstand van banden steeds nauwkeuriger kan
worden bereikt, waardoor het brandstofverbruik van voertuigen daalt.
Onze visie
Om competitief te blijven zijn continue procesinnovaties relevant om goedkopere en efficiëntere
productie te waarborgen. Klanten worden bovendien veeleisender. In dit verband biedt Additive
Manufacturing (AM ofwel 3D-printen) veel mogelijkheden. Het gebruik van AM is vooral geschikt
voor kleinere series of maatwerk. Bij de vervaardiging van precisieproducten van kunststof kan
een hoge mate van complexiteit van vorm worden bereikt met een beperkte hoeveelheid restafval.
In toenemende mate vragen afnemers van kunststofproducten om kleinere series met
verschillende eigenschappen, die daarmee de complexiteit verhogen. Dit vraagt niet alleen om
intelligentere machines die de toenemende complexiteit aankunnen, maar ook om een betere
afstemming en communicatie in de keten. Digitale gegevensuitwisseling tussen partners
(afnemers en/of leveranciers) via internet, over bijvoorbeeld productieprocessen en
voorraadniveaus, zal hierdoor komend jaar toenemen. De interconnectiviteit tussen ketenpartners intensiveert en dit zal een efficiëntere
productieomgeving en verbeteringen in distributiekanalen creëren.
ABN AMRO verwacht dat de Nederlandse economie in 2014 zal groeien en dit is een gunstige uitgangspositie voor de rubber- en
Visie op Sectoren 2014

28.
Bron: Bron: CBS
Bron: Bron: CBS
kunststofproductenindustrie. Met name de export zal sterk aantrekken. De voornaamste afnemers binnen Nederland komen uit de industrie
(verpakkingsmiddelen) en de bouw. De bouw krimpt in 2014 – voor het derde jaar op rij – en ook de particuliere consumptie daalt nog komend jaar. De
krimp in de bouw wordt volgens ABN AMRO wel minder.
Gematigde productiegroei in 2014
De branche herstelde vlot na de lichte
omzetkrimp in 2012. In 2013 nam de omzet weer
toe met 2,3%. De productie groeide met 0,1% in
2013 maar mondjesmaat. De granulaatprijs nam
in 2013 toe.
•
Vooral de omzet uit het buitenland heeft het in
2013 goed gedaan. Deze nam in 2013 met 5% toe,
terwijl de omzet uit het binnenland met 1,2%
daalde. De branche exporteert een groot deel van
zijn kunststofproducten (zoals profielen, buizen
en foliën, maar ook de primaire vormen) en
rubberwaren naar Duitsland.
•
De verwachtingen voor de Duitse markt zijn ook
voor 2014 gunstig. Dit betekent onder meer dat
de productie en omzet in 2014 weer zullen
aantrekken.
•
Bezettingsgraad rubber- en kunststofindustrie herstelt
Het deel van de beschikbare capaciteit dat
daadwerkelijk wordt benut (bezettingsgraad), zit
begin 2014 met 77,5% nog net onder het lange
termijn gemiddelde van 78,5%.
•
Ondanks dat de verwachtingen over de
productie in 2014 nog niet hooggespannen zijn,
zal de bezettingsgraad komend jaar verder
herstellen. De productie groeit in 2014 met 1,5%
en dit zal tot gevolg hebben dat er meer beroep
zal worden gedaan op de beschikbare capaciteit.
Gezien de grilligheid van de datareeks, zal het
herstel in bezettingsgraad echter niet rechtlijnig
plaatsvinden.
•
Visie op Sectoren 2014

29.
Bron: Bron: Plastics Europe
Verpakkingen is belangrijkste toepassingsgebied kunststoffen
Kunststoffen worden in veel sectoren gebruikt
voor verdere bewerking. Hiervan is de
belangrijkste sector de
verpakkingsmiddelenindustrie, met een aandeel
van bijna 40%.
•
Binnen de verpakkingsmiddelenindustrie is het
gebruik van bioplastic (de afbreekbare variant) in
opkomst. Veel verpakkingen van levensmiddelen
eindigen als zwerfafval en de inzet van
biologisch afbreekbare materialen kan hier een
oplossing voor vormen.
•
Ook in de bouwsector worden veel kunststoffen
gebruikt. Deze sector heeft een aandeel van 20%
in de totale vraag naar kunststoffen. De
automotive sector heeft een aandeel van 8% in
de totale vraag.
•
Visie op Sectoren 2014