De rubber- en rubberverwerkende industrie in Nederland – het bestaat wel, maar wat weten w e rover? Rubber blkt verrassend veelzijdiger te zijn dan verwacht. Het is bovendien niet alleen onmisbaar, maar ook onvervangbaar in tal van toepassingen. In dit laatste artikel van het tweeluik over de rubberverwerkende industrie wordt ingegaan op specifieke aspecten zoals beschikbaarheid en duurzaamheid, recycling en innovatie.

1. 20
Kunststof Magazine I nummer 4, mei 2013
Management
Deel twee van een miniserie over de rubberverwerkende industrie
RUBBER: VANDAAG ZWART,
MORGEN GROEN?
De rubber- en rubberverwerkende industrie in Nederland – het bestaat wel, maar wat weten wij erover? Rubber
blijkt verrassend veelzijdiger te zijn dan verwacht. Het is bovendien niet alleen onmisbaar, maar ook onvervangbaar
in tal van toepassingen. In dit laatste artikel van het tweeluik over de rubberverwerkende industrie wordt ingegaan op
specifieke aspecten zoals beschikbaarheid en duurzaamheid, recycling en innovatie.
Door Karen Laird
Analisten van de ABN AMRO
rubber, is in zekere zin beperkt.
deringen, die juist in Zuidoost-
voorbeeld, stokte de aanvoer
omschrijven het als een sector
Terwijl synthetische rubber ge-
Azië om zich heen lijken te
van rubber naar het westen en
met veel specialistische ken-
produceerd wordt door de che-
grijpen in de vorm van droog-
moest men noodgedwongen
nis, die zeer goed in staat is
miereuzen (en de grote banden-
tes of juist hevige stormen,
uitwijken naar alternatieve rub-
eigen innovatieve producten
producenten) wereldwijd, groeit
tyfonen en overstromingen,
bersoorten om in de enorme
met toegevoegde waarde te
de rubberboom, Hevea brasi-
waar ook de rubberproduc-
behoefte van het defensieap-
ontwikkelen en te produceren,
liensis, nagenoeg alleen op de
tie onder lijdt. Dit, terwijl de
paraat te voorzien. Vandaag
met name in nichemarkten. De
rubberplantages in de tropische
vraag naar natuurrubber sterk
de dag is er niets veranderd:
sector heeft ook nog eens een
regionen van Zuidoost-Azië,
stijgend is, zowel in de rubber-
de welvaart en mobiliteit van
goed gestructureerde banden-
een klein stukje van Afrika en in
producerende landen van Azië
het westen is nog altijd mede
recyclingorganisatie en een
nog een klein deel van het land
(Maleisië, Thailand, Indonesië)
afhankelijk van de beschikbaar-
zelf, alsook in de daaromheen
heid van natuurrubber uit Azië.
liggende landen.
Geen wonder dat in Europa,
‘WIJ ONDERZOEKEN HOE WIJ DE HELE PLANT
KUNNEN GEBRUIKEN, OM ALLE WAARDEVOLLE
COMPONENTEN TE BENUTTEN’
de VS en zelfs in China, de
AANBOD VEILIG STELLEN
zoektocht naar economische
Kortom, hoewel rubberverwer-
alternatieven voor natuurrubber
kende bedrijven in de hele we-
in volle gang is. Momenteel is
reld, dus ook in Nederland, van
alle onderzoek gericht op plan-
bloeiende recyclingindustrie.
van herkomst, Brazilië. In het
deze plantages afhankelijk zijn
ten, die voor zover het Europa
Positief nieuws, dus. Maar hoe
laatstgenoemde land is echter
voor hun voorraden natuurrub-
betreft, in Europa zelf kunnen
kwetsbaar is deze industrie-
de exploitatie van rubber bijna
ber, worden de plantages zelf
groeien, om zo de afhankelijk-
branche, die zo afhankelijk is
onmogelijk geworden door de
op een aantal fronten in hun
heid van de rubberteelt in Zuid-
van olie, maar met name ook
schimmelziekte South American
voortbestaan bedreigd. En met
oost-Azië te verminderen.
van één specifieke boomsoort,
Leaf Blight (SALB), die de bla-
name voor de grootste verbrui-
dat ook nog eens alleen in be-
deren van de boom aantast en
kers – de bandenproducenten,
INNOVATIEF ONDERZOEK
paalde verafgelegen gebieden
uiteindelijk tot de dood van de
die ongeveer 70% van alle na-
Het belangrijkste initiatief op
van de wereld groeit?
boom leidt. Er wordt al decen-
tuurrubber voor hun rekening
dit gebied is het EU-PEARLS
nia lang onderzoek gedaan naar
nemen – is het van cruciaal be-
project. Een internationaal
De belangen zijn groot en het
een effectieve manier om deze
lang het aanbod van deze voor
consortium bestaand uit tien
aanbod, met name van natuur-
ziekte te bestrijden, maar tot
hen onmisbare grondstof veilig
partners – waarvan vier uit
nog toe is quarantaine de enige
te stellen.
Nederland – begon in 2008 te
oplossing gebleken. Ook wordt
onderzoeken of er in Europa
gevreesd dat deze ziekte op
Serie over de
rubberverwerkende
industrie
Deel 2
In die zin is, volgens David
economisch verantwoord rub-
den duur naar de plantages in
Kemps, sector banker verant-
ber gewonnen kan worden
Azië zou kunnen overspringen,
woordelijk voor de industrie,
uit nieuwe gewassen, zoals
met alle gevolgen van dien.
natuurrubber met name als
de Mexicaanse woestijnstruik
strategisch product te beschou-
guayule of de Russische paar-
Een andere bedreiging komt uit
wen. Tijdens de wereldoorlogen
denbloem. Het project, dat in-
de hoek van de klimaatveran-
van de twintigste eeuw, bij-
middels formeel is beëindigd,

2. nummer 4, mei 2013 I Kunststof Magazine
Management
Binnen het EU-PEARLS project wordt onderzocht of in Europa economisch verantwoord rubber gewonnen kan worden uit nieuwe gewassen, zoals de Mexicaanse woestijnstruik guayule.
werd gecoördineerd door het
investeren in de apparatuur die
in dat niet alle oorspronkelijke
en zandraket – is afgerond.
Food & Biobased Research
nodig is om deze gewassen
partners weer mee zullen doen,
‘Het gaat er nu om hoe we
instituut van Wageningen UR
te telen op hectareschaal en
omdat een aantal stappen uit
de extractie op grote schaal
onder leiding van dr. Hans
om te onderzoeken of efficiënt
het onderzoek – bijvoorbeeld
gaan organiseren, en daarin
Mooibroek. Binnen het project
extraheren op grote schaal
het genetisch traject met be-
wil Wageningen UR wel een
is op pilotschaal rubber uit
mogelijk is. Eén en ander houdt
hulp van modelorganismen gist
centrale rol blijven spelen,’ zegt
beide plantensoorten geproduceerd, waarvan een andere
consortiumpartner, bandenproducent Apollo Vredestein,
de eerste banden heeft geproduceerd.
Gevraagd naar de verdere
voortgang, vertelt Mooibroek
dat het in ieder geval de bedoeling is het project door te
trekken naar de volgende fase.
‘Wij zijn bezig andere bronnen
van financiering aan te boren,
zowel binnen Nederland als op
Europees niveau. Wij zijn ook
buiten Europa de mogelijkheden aan het aftasten.’
EXTRACTIE OP GROTE
SCHAAL
Het geld is nodig om te kunnen
De grootste verbruikers van natuurrubber zijn de bandenproducenten.
21

3. 22
Kunststof Magazine I nummer 4, mei 2013
Management
Mooibroek. ‘We hebben een
Links op de foto devulkanisaat van
aantal partners in beeld, met
personenwagenbanden, rechts een 1:1
name ook uit de hoek van de
blend van devulkanisaat en nieuw banden-
resins, met wie we naar de mo-
materiaal. Het is duidelijk te zien dat het
gelijkheden van nevenstromen
gedevulkaniseerde materiaal qua viscositeit
kijken. Immers, deze planten
en verwerking lijkt op nieuw materiaal. Als
kunnen veel meer leveren dan
het ingemengd word in een nieuw rubber-
alleen rubber. Wij onderzoeken
mengsel geeft dat een homogene blend.
hoe wij de hele plant kunnen
(Foto: Universiteit van Twente).
gebruiken, om alle waardevolle
componenten te benutten.’
Inuline, dat onder andere in
landbouwgrond dan de guayu-
voeding wordt verwerkt, kan uit
le-struik’, zegt hij. ‘Misschien
de Russische paardenbloem
zouden we moeten denken
worden gewonnen. Hars uit de
aan de Russische steppe, waar
guayule-struik heeft bewezen
nog geen landbouw gepleegd
antitermiet- en antischimmel-
de planten – doen. We onder-
Hij beseft wel dat het gebruik
wordt.’ In de VS is grootscha-
eigenschappen te bezitten.
zoeken bijvoorbeeld hoe we er
van landbouwgrond voor dit
lige teelt van guayule al bewe-
Mooibroek: ‘We willen ook iets
tweedegeneratie biobrandstof
soort doelen niet onomstreden
zen. Volgens Mooibroek groeit
met de bagasse – de uiteinde-
van kunnen maken. Er is nog
is. ‘De Russische paarden-
de struik met name in woestijn-
lijk overgebleven restanten van
meer mogelijk.’
bloem legt meer beslag op
achtig gebied, op plaatsen die
APOLLO VREDESTEIN
Bij bandenproducent Apollo Vredestein,
rubbergrootverbruiker en lid van het EUPEARLS-consortium, was deelnemen aan
het project één van de innovatietrajecten
waar het bedrijf mee bezig is. Ander onderzoek richt zich bijvoorbeeld op de ontwikkeling van biobased rubber, synthetisch
rubber maar dan niet op basis van aardolie.
Deelname aan het consortium paste ook
goed binnen de ‘mindset’ van dit bedrijf,
waar duurzaamheid aan de orde van de
dag is. Jan Blok, duurzaamheidsmanager
bij Apollo Vredestein vertelt: ‘Duurzaamheid
nemen wij heel serieus. Niet alleen in onze
producten, maar ook in onze eigen werkomgeving. Wij hebben zelfs zeer recent een prijs
gewonnen – de NRK 2013 Gouden PRIMA
Ondernemen Award – vanwege onze markten MVO-strategie. En als bedrijf zijn wij een
belangrijke partij in RecyBem, het uitvoerend
orgaan van de rubberbandenrecycling in
naar banden te ontwikkelen die tegelijkertijd
intentie is om het bedrijf uit te breiden naar
Nederland.’
een betere grip en een lagere rolweerstand
150 R&D-specialisten. Peter Snel, Group
bieden.’
hoofd Apollo Tyres R&D PV: ‘Apollo heeft een
Het bedrijf besteedt ook veel onderzoek aan
Daartoe is in januari van dit jaar een nieuw
dapper, strategisch besluit genomen om de
het ontwikkelen van duurzame banden. Blok:
Global R&D Center geopend in Enschede,
R&D voor personenwagenbanden te centre-
‘Wij werken hard om hoog te scoren met
dat zich volledig toelegt op de ontwikkeling
ren in Europa. Europa is een van de meest
betrekking tot het banden-energielabel. Daar
van technologie en innovatie van toekom-
geavanceerde automotive-markten en het
wordt gekeken naar de rolweerstand, die
stige personenwagen- en bestelbusbanden,
nieuwe R&D Centre biedt Apollo de kans om
direct invloed heeft op het brandstofverbruik;
waar meer dan honderd medewerkers aan
nog beter in te springen op de toekomstige
het geluidsniveau en het remvermogen op
het werk zijn. Uit India verhuisden twintig
wensen uit deze markt. Bovendien kunnen
natte wegdekken. Maar meer grip gaat ten
medewerkers van de ontwerpafdeling van
we hiermee onze banden met de wereldwijde
koste van de rolweerstand. Wij streven er nu
Apollo en hun gezinnen naar Twente. De
OEM’s versterken.’

4. nummer 4, mei 2013 I Kunststof Magazine
Management
voor landbouw niet geschikt
rubber. Bij het proces waar wij
der is gelukt met EPDM dak-
hele bandenmateriaal, dus alle
zijn. ‘In dat opzicht zie ik nog
aan werken proberen wij de
bedekking. Het dakafval wordt
polymeren door elkaar. En dat
echt wel kansen hier in Europa
polymeerketens zoveel moge-
door de dakbedekkingsbedrij-
werk is nooit af, omdat ook de
voor een gebied als Zuid-
lijk intact te houden en alleen
ven zelf gerecycled, waardoor
bandensamenstelling steeds
Spanje,’ vertelt hij.
de zwavelbruggen af te breken.
er een ‘closed loop’ ontstaat,
verandert. Nu wordt bijvoor-
Wij kunnen dit op kleine schaal
en aanzienlijk bespaard wordt
beeld silica toegevoegd. We
AFVAL ALS OPLOSSING?
en via een discontinu proces,
op grondstoffen en kosten van
weten nog niet wat dat doet in
Met de hoeveelheid rubber
en in Groningen wordt gewerkt
het afvoeren van het afval.
het devulkanisatieproces.’
die nu al in omloop is, zou
aan het opschalen naar een
Volgens Wilma Dierkes is het
Volgens Dierkes duurt het nog
recycling een voor de hand liggende oplossing zijn om aan
de onaflatende vraag naar rubber te voldoen. Immers, aan
afvalrubber en dan met name
afgedankte banden, is geen
‘ONS DOEL IS ZEER GERICHT: OM HET
AFVAL TE HERGEBRUIKEN IN HET
PRODUCT WAAR HET VANDAAN KOMT.’
een paar jaar voor het echt
mogelijk wordt om van oude
banden nieuwe te maken. ‘Het
komt zeker. We moeten wel,
gezien de hoeveelheid banden
die jaarlijks afgedankt worden.
gebrek, terwijl ook de druk
om te recyclen steeds meer
continu proces. De faciliteiten
probleem bij de autobanden
De recyclers zijn in feite nu nog
toeneemt. Aan het recyclen en
daarvoor hebben wij niet hier.’
onder andere het feit dat deze
bezig met downcyclen – de
hoogwaardig hergebruik van
De kern van het verhaal is het
uit verschillende soorten rub-
poeder die nu bij het malen van
rubber zitten echter nogal wat
devulkanisatiemiddel dat ge-
ber bestaan. ‘De devulkanisatie
de banden ontstaat, bindt niet
haken en ogen. Immers als
bruikt wordt. ‘Dat is voor elke
van natuurrubber gaat inmid-
goed met rubber en is alleen
rubber eenmaal gevulkaniseerd
rubbersoort een andere’, zegt
dels goed. SBR doet echter
geschikt voor producten waar-
is, wordt dit door verhitting niet
Dierkes. ‘En daarna moeten we
nog heel moeilijk: het ontleden
van de eisen redelijk laag zijn.
meer plastisch om opnieuw
ook bepalen hoeveel daarvan
gaat redelijk gemakkelijk maar
Wanneer zij in staat zijn om
verwerkt te kunnen worden.
nodig is en wat de optimale
na het afbreken zijn de ketens
hoogwaardiger regeneraat te
Rubberrecycling vindt tot nu
devulkanisatieparameters zijn.
reactief en reageren ze met
produceren betekent dat voor
toe plaats door rubberproduc-
Ons doel is zeer gericht: om
elkaar, waardoor andere eigen-
hen een uitbreiding van de mo-
ten te shredderen, en daarna
het afval te hergebruiken in
schappen ontstaan. Als we dit
gelijke applicaties, die nu toch
te granuleren of verpoederen.
het product waar het vandaan
goed onder de knie hebben,
wat beperkt zijn, en een stap
Dit wordt dan weer als grond-
komt.’ Iets dat overigens eer-
gaan we het proberen met het
naar echte recycling.’ n
stof toegepast in nieuwe rubber producten. Een heel klein
percentage wordt weer verwerkt in nieuwe banden.
Onderzoek is wel gaande om
een ‘devulkanisatieproces’ te
BANDENRECYCLINGBEDRIJF
GRANUBAND
Leo van Dongen, van bandenrecyclingbedrijf Gra-
Veertig mensen, zes dagen per week, 24 uur per dag
nuband in Amsterdam, spreekt in dit verband van
houden zich bezig met het ophalen en verwerken van
‘duurzaam hergebruik’. Het bedrijf, verwerkt 30.000
banden, en het maken van producten van gerecycled
ton banden – ongeveer vier miljoen stuks – per jaar,
rubber. Van Dongen: ‘We maken er tegels van voor
waarvan 90% afkomstig is van personenauto’s. De
speeltuinen, zo’n 250.000 per jaar. Ons granulaat
gebied al jaren samen. Dr.
banden worden eerst gesorteerd om de nog even-
wordt ook als instrooimateriaal voor ongeveer 250
Wilma Dierkes, van de groep
tuele bruikbare eruit te halen. ‘Daarna gaan ze in de
sportvelden per jaar over de hele wereld gebruikt.’
Elastomer Technology and
shredder en dan in de recyclingmachine’, vertelt Van
Het bedrijf is voortdurend bezig met innovatie, zowel
Engineering van de Universi-
Dongen. ‘Daar komt staal, nylon en rubber uit. Het
op het gebied van machineontwikkeling als met
teit Twente, legt uit: ‘Bij het
staal gaat naar de schroot, het nylon gaat naar de
nieuwe recyclingprocedés. ‘Speciale energiebespa-
verbranding en het rubber wordt – desgewenst op
rende systemen voor de verwerking van autobanden
ontwikkelen maar dit bevindt
zich nog in de ontwikkelfase.
De universiteiten van Twente
en Groningen werken op dit
devulkaniseren van rubber is
het probleem dat zowel de
polymeren als de zwavelbrug-
klantspecificatie – gegranuleerd.’
zijn toegepast voor het reduceren van de CO2 footprint’, vertelt Van Dongen. Het bedrijf houdt ook de
Granuband begon in 1991 met alleen bandenrecy-
ontwikkelingen met betrekking tot de devulkanisatie
cling en is inmiddels uitgegroeid tot een bloeiend,
van rubber nauwlettend in de gaten. Want recycling
internationaal opererend bedrijf dat zich bezighoudt
is ook: hoogwaardiger regeneraat kunnen produce-
met het organiseren en het uitvoeren van het gehele
ren, zodat het percentage regeneraat dat in banden
het materiaal sterk achteruit,
proces, van inzameling tot eindproduct, met vestigin-
verwerkt kan worden, omhoog kan. ‘Het is niet voor
en dat is ook niet wat we wil-
gen in landen als Kroatië en de VS. Het bedrijf is een
niets dat Granuband als motto heeft: today black,
len. Tot nu toe is dat wat er
erkend verwerker voor recyclingsysteem RecyBem.
tomorrow green’, zegt Van Dongen.
gen worden afgebroken. Als de
polymeren afgebroken worden
gaan de eigenschappen van
gebeurt bij de regeneratie van
23