1. Gregorio Mayans(1699-
1781,Oliva)
Intelectual polifacético, participou nas ideas renovadoras
e reformistas dos ilustrados e, coma eles, usou a razón
para analizar a realidade que o rodeaba.
Naceu en Oliva, Valencia, estudou na súa cidade natal e
en Salamanca ata adquirir unha cátedra en Dereito e foi
nomeado bibliotecario real en Madrid.
Coñecido coma o “solitario de Oliva” escribiu máis dun
centenar de libros e mantivo correspondencia cos
intelectuais de España e de Europa constituíndose coma
o referente da Ilustración valenciana.

2. ..Inicios..
Naceu o 9 de maio de 1699 en Oliva, Valencia. O seu pai, Pascual Mayáns, fora do bando austracista na
Guerra de Sucesión e acompañou ao arquiduque Carlos a Barcelona en 1706. Ata 1713, ano no que o
envía de volta a Oliva, estuda cos Xesuítas de Cordelles pero xa no seu pobo natal é o seu avó, o
avogado Xoán Siscar quen o impulsa a estudar Dereito. Será nos seus primeiros anos universitarios en
Valencia onde trata aos novatores máis destacados: Tosca, Corachán o Iñigo, que lle facilitan as súas
lecturas esenciais na súa formación intelectual coma o británico Locke e Descartes. Estase comezando
a xestar o ideal ilustrado polo que loitará durante toda a súa vida.
En 1719 diríxese a Salamanca para continuar os seus estudos e é alí toma contacto co sabio helenista
Manuel Martí, que será o seu mentor e guía de lecturas clásicas, tanto españolas coma latinas e gregas
e que reforzará a súa predilección cara ás humanidades. Isto é esencial na súa futura creación da
Historiografía e Filoloxía españolas porque surxe o afán ilustrado do XVIII integrado co renacentismo
español: Nebrija, Arias Montana, Fray Luis de León e de Granada, o Brocense, Luis Vives, San Juan de la
Cruz, Santa Teresa, Cervantes….
Toda a vida intelectual de Mayans estará encamiñada a recuperar, editar e remarcar esta tradición
española.

3. Os seus ideais
Perseguiu o obxectivo de asimilar a ciencia moderna e ao mesmo tempo profundizar na
tradición huanita cristiá, tomando como arquetipos para a reforma das letras aos máis
destacados homes do Século de Ouro español, xa mencionados anteiormente e aos cales
editou. O seu propósito tiña similitudes cos de Benito Feijoo, pois pretendía someter á crítica
histórica as tradicións coa fin de desterrar as fábulas e supersticións e reducir deste xeito a
distancia que separa España das nacións máis cultas de Europa.
Mayans consideraba que a escolástica, era a culpable da parálise que afectaba á Universidade.
As escolas das distintas ordes relixiosas, facían imposible o estudo da ciencia moderna nas
aulas, nin a incorporación a elas das novas correntes europeas nos campos do Dereito e das
Humanidades. Era necesario, baixo a súa opinión, unha política cultural que tivera como primeiro
obexectivo a reforma da Universidade. No plan presentado a Patiño con ese propósito en 1734,
Mayans estruturaba a reforma en torno ao método histórico, o que resultaba politicamente
inadecuado para as fins de exltación nacional que perseguía o goberno. Este desprezo ao seu
plan de reforma supoñería un dos tantos rexeitamentos ás súas propostas reformistas…

4. Os sucesivos plans educativos
ignorados…
Xa tras rematar os seus estudos de leis, gaña a cátedra do Código Justiniano,
porén os seus compañeiros da facultade de Dereito fanlle a vida imposible.Publica
no ano 1725 La oración en alabanza de las obras D. Diego Saavedra Fajardo en en
1727 a Oración en la que se exhorta a seguir la verdadera idea de la elocuencia
española onde critica os excesos barrocos e pondera a sencillez hispana e ática dos
literatos do XVIII. En 1737 publica a primeira biografía de Cervantes e Orígenes de la
lengua española, verdadeira fundación da Historia da Lingua e Literatura do español
e escribe a Carta-dedicatoria ao ministro Patiño cun ambicioso plan de renovación
académica e cultural de España: estudos sobre Lingua Castelá, de Ortografía,
Gramática e Retórica; sobre filosofía; xurisprudencia; Historia; dicionarios de voces
antigas, etimolóxico, latino-español e e español-latino; de arte e de ciencias, unha
historia documental de España e de igual xeito da Igrexa. Todo isto foi rexeitado.

5. En 1737, un ano despois da morte de Patiño, apareceu en
Madrid o “Diario de los literatos de España”, que un grupo de
seguidores de Feijoo editaron co obxecto de difundir as novas
ideas e as publicacións concordantes con elas. En 1738, os
diaristas eloxiaron a edición da “España primitiva”, de
Francisco Manuel de la Huerta y Vega, que apoiaban as
Academias de la Lengua e de Historia. Mayans que
considerou o libros alleo a todo rigor histórico , e un conxunto
de fábulas sen ningunha veriosimilitude, criticou a publicación
a quenes a alentaran. Os diaristas responderon acusando a
Mayans de antiespañol , ao atacar as glorias de España e
contribuír a crear unha imaxe negativa da cultura nacional no
estranxeiro.
En 1739, escaso de fondos e desengañado de ambicións,
retírase a Oliva, cásase cunha prima, Margarita Pascual, e
funda en 1742 a Academia Valenciana “adicada a recoller e
ilustrar as memoria antigas e modernars, pertencentes ás
cousas de España”. A súa censura de “ la España Primitiva”,
enemístao coas Academias de la Historia y de la Lengua. A
súa edición de Censura de historias fabulosas , de Nicolás
Antonio, enfronta a Academia Valencia coa Inquisición.
Mayans refúxiase na correspondencia co estranxeiro e
convértese nun mito epistolar.

7. Final
Dende o seu retito en Oliva, o valenciano mantivo unha
asombrosa actividade erudita e epistolar, que só foi coñecida
hoxe en día. Defendeu o regalismo , o papel relevante dos
bispos, a reforma da predicación , a lectura da Biblia na lingua
vernácula como expoñente dunha relixiosidade interior, distinta á
sostida polos inimigos da Ilustració. Pero o seu esforzo solitario
tivo máis repercusión en agrandar o seu prestixio, que era
enorme en 1781, cando morreu, que el lograr unha efectiva
influencia na política cultural dos Borbóns.