1. ข่า
ข่าเป็นไม้ลมลุก
้
ทีมีอายุยืนนาน
่
หลายปี ลำาต้นลง
หัวอยู่ใต้ดนิ
ลักษณะภายนอก
ของลำาต้นมีข้อ
และปล้องเห็นได้
ชัดเจน อยู่ใต้ดิน

2. ข่า
ส่วนที่เหนือดิน จะเป็นก้านและใบ
สูงประมาณ 1-2 เมตร พืชชนิดนีจะ ้
เป็นทีรู้จักกัน เป็นอย่างดี เพราะได้มี
่
การนำามาใช้ประโยชน์ ในการปรุง

3. ลัก ษณะทางพฤษ
ศาสตร์พืชล้มลุกทีมี
ข่าเป็น ่
ลำาต้นเป็นกอ มีเหง้าอยู่ใต้ดน ิ
เหง้ามีสนำ้าตาลอมแสดมีเส้น
ี
แบ่งข้อช่วงสันๆ เนื้อในเหง้า
้
มีสขาวรสขมเผ็ดร้อน แต่ไม่
ี
เผ็ดเหมือนกับขิง มักมีกลิน่
หอมฉุน ข่าเป็นพืชใบเดี่ยว
ใบยาวปลายใบมนขอบใบ
เรียบ ก้านใบยาวเป็นกาบหุม ้

4. สารสำา คัญ ที่
เหง้าสดมีนพบหอมระเหย ซึ่ง
ำ้ามัน
ประกอบด้วยสารเมททิล-ซินนาเมต
ส่ว นทีใ ช้บ ริโ ภค
่
ซีนออล การบูร และยูจีนอล
ี
เหง้า, ดอก, หน่ออ่อน

5. ข่า :สรรพคุณ
 ใช้เหง้าสดตำาให้ละเอียดผสมกับ
นำ้าปูนใส รับประทานครั้งละครึ่งแก้ว
ช่วยขับลมแก้ทองอืดท้องเฟ้อ ท้องเดิน
้
และบรรเทาอาการคลืนไส้อาเจียน
่

6. ข่า : สรรพคุณ
 ใช้รักษาโรคผิวหนัง กลาก
เกลือนและแก้ลมพิษ โดยใช้เหง้าสดตำา
้
ให้ละเอียดผสมกับเหล้าขาวทาบริเวณที่
เป็นบ่อยๆจนกว่าจะดีขึ้น

7. ข่า : สรรพคุณ
 สารสกัดจากข่านำามาประกอบ
เป็นยารักษาโรคได้หลายชนิด เช่น ยา
รักษาแผลสด แก้โรคปวดบวมตามข้อ
แก้โรคหลอดลมอักเสบ ยาธาตุและยา
ขับลม

8. ข่า : สรรพคุณ
 ใช้ไล่แมลงโดยนำาเหง้ามาทุบหรือตำา
ให้ละเอียดเพือให้นำ้ามันหอมระเหยออก
่
มา แล้วนำาไปวางในบริเวณทีมีแมลง
่

9. ข่า : สรรพคุณ
 ผลข่ามีสรรพคุณคล้ายกับเหง้าคือ
ใช้เป็นยาแก้ปวดท้อง ท้องร่วง ฆ่าเชือ
้
บิด และช่วยย่อยอาหาร ผงจากผลแห้ง
สามารถรักษาอาการปวดฟันได้ โดย

10. ข่า :การขยายพัน ธุ์
ข่าเป็นพืชที่ขยายพันธ์ด้วยการ
แตกหน่อ มีวิธีปลูกง่ายๆคือใช้แง่งข่า
แก่จิ้มส่วนหัวลงไปในดิน รดนำ้าพอ

11. ข่า :การขยายพัน ธุ์
ข่าเป็นพืชที่ขยายพันธุ์ด้วยการ
แตกหน่อ มีวิธีปลูกง่ายๆคือใช้แง่งข่า
แก่จิ้มส่วนหัวลงไปในดิน รดนำ้าพอ

12. ไพล

13. ไพล :
แก้ท ้อสรรพคุงอืด ท้อ งเฟ้อ ขับ
งขึ้น ท้อ ณ
ลม
ใช้เหง้าแห้งบดเป็นผง รับประทาน
ครั้งละ ½ ถึง 1 ช้อนชา ชงนำ้าร้อน
ผสมเกลือเล็กน้อย ดื่ม

14. ไพล
:สรรพคุณ
รัก ษาอาการเคล็ด ขัด ยอก ฟกชำ้า
บวม ข้อ เท้า แพลง
ใช้หวไพลฝนทาแก้ฟกบวม เคล็ด ขัด
ั
ยอก
ใช้เหง้าไพล ประมาณ 1 เหง้า ตำาแล้ว
คันเอานำ้าทาถูนวดบริเวณทีมอาการ
้ ่ ี
หรือตำาให้ละเอียด ผสมเกลือเล็กน้อย
คลุกเคล้า แล้วนำามาห่อเป็นลูกประคบ
อังไอนำ้าให้ความร้อน ประคบบริเวณ

15. ไพล
:สรรพคุณ
แก้บ ิด ท้อ งเสีย
ใช้เหง้าไพลสด 4-5 แว่น ตำา
ให้ละเอียด คั้นเอาแต่นำ้าเติม
เกลือครึ่งช้อนชา ใช้รับ
ประทาน หรือฝนกับนำ้าปูนใส
รับประทาน

16. ไพล
:สรรพคุณ
ช่ว ยทำา ให้ผ ิว หนัง ชุ่ม ชื่น และเป็น
ยาช่ว ยสมานแผล ใช้เหง้าสด 1 แง่ง
ฝานเป็นชินบางๆ ใช้ตมรวมกับสมุนไพ
้ ้
รอืนๆ เนื่องจากไพลมีนำ้ามันหอมระเหย
่ ่

17. ไพล
เป็น ยาแก้เ ล็บ ถอด
:สรรพคุแง่ง ขนาดเท่าหัว
ใช้เหง้าไพลสด 1
ณ
แม่มือ ตำาให้ละเอียดผสมเกลือและ
การบูร อย่างละประมาณครึ่งช้อนชา
แล้วนำามาพอกบริเวณทีเป็นหนอง ควร
่
เปลี่ยนยาวันละครั้ง

18. ไพล ษาหืด
เป็น ยารัก
:สรรพคุณ
ใช้เหง้าไพลแห้ง 5 ส่วน พริกไทย
ดีปลี อย่างละ 2 ส่วน กานพลู พิมเสน
อย่างละ ½ ส่วน บดผสมรวมกัน ใช้ผง
ยา 1 ช้อนชา ชงนำ้าร้อนรับประทาน
หรือปั้นเป็นลูกกลอนด้วยนำ้าผึ้ง ขนาด
เท่าเม็ดพุทรา รับประทานครั้งละ 2 ลูก
ต้องรับประทานติดต่อกันเวลานาน
จนกว่าอาการจะดีขึ้น

19. ไพล

21. ขมิ้น (อัง กฤษ: Turmeric) เป็น พืช
ล้ม ลุก ในวงศ์ข ิง มีถ ิ่น กำา เนิด ใน
เอเชีย ตะวัน ออกเฉีย งใต้ มีเ หง้า อยู่
ใต้ด ิน เนื้อ ในของเหง้า เป็น สี
เหลือ ง มีก ลิ่น หอมเฉพาะตัว มีส ี

22. ขมิ้นเป็นไม้ลมลุก อายุหลายปี สูง 30-95
้
ซม. เหง้าใต้ดินรูปไข่มีแขนงรูปทรง
กระบอกแตกออกด้านข้าง 2 ด้าน ตรง
กันข้ามเนือในเหง้าสีเหลืองส้ม มีกลิน
้ ่
เฉพาะ ใบเดี่ยว แทงออกมาเหง้าเรียงเป็น
วงซ้อนทับกันรูปใบหอก กว้าง 12-15
ซม. ยาว 30-40 ซม. ดอกช่อแทงออก
จากเหง้า แทรกขึ้นมาระหว่างก้านใบ รูป

24. ขมินชอบอากาศค่อน
้
ข้างร้อนและมีความ
ชุ่มชืนในเวลากลาง
้
คืน วิธีปลูกใช้เหง้า
แก่ทอายุได้ 11 - 12
ี่
เดือน ทำาพันธุตดออก
ั
เป็นท่อนละ 1-2 ตา
ปลูกลงแปลงหลังจาก
7 วันรากก็จะเริ่มงอก

25. สรรพคุณ :: ลดการ
สรรพคุณ ลดการ
อัก เสบ
อัก เสบ
สารสำาคัญในการออกฤทธิ์ลดการอักเสบ
สารสำาคัญในการออกฤทธิ์ลดการอักเสบ
คือ สารทีมีชอว่า curcumin และเมื่อนำา
คือ สารที่ มชื่ ื่อว่า curcumin และเมื่อนำา
่ ี
ไปเทียบเคียงกับยาแผนปัจจุบนที่ชวย
ไปเทียบเคียงกับยาแผนปัจจุบั ันทีช่ วย ่ ่
บรรเทาการอักเสบทีมีชอว่า ฟีนลบิวทา
บรรเทาการอักเสบที่ มีชื่ อว่า ฟีนิ ิลบิวทา
่ ื่
โซน ((ยาบรรเทาอาการอักเสบทีข้อ เช่น
โซน ยาบรรเทาอาการอักเสบที่ ข้อ เช่น ่
รูมาตอยด์ เป็นต้น)) พบว่า มีฤทธิ์ใกล้
รูมาตอยด์ เป็นต้น พบว่า มีฤทธิ์ใกล้
เคียงกันในการรักษาอาการอักเสบแบบ
เคียงกันในการรักษาอาการอักเสบแบบ
เฉียบพลัน แต่จะมีฤทธิ์เ์เพียงครึ่งเดียวใน
เฉียบพลัน แต่จะมีฤทธิ พียงครึ่งเดียวใน

26. สรรพคุณ :: ต้า นการเกิด
สรรพคุณ ต้า นการเกิด
แผลและสมานแผลใน
แผลและสมานแผลใน
กระเพาะอาหาร
กระเพาะอาหาร
ขมินชันมันมีสรรพคุณในการสมาน
ขมิ้ ้นชันมันมีสรรพคุณในการสมาน
แผล ช่วยให้แผลหายเร็วขึ้น โดยเร่ง
แผล ช่วยให้แผลหายเร็วขึ้น โดยเร่ง
การเจริญเติบโตของเนือเยื่อที่เเป็นแผล
การเจริญเติบโตของเนื้ อเยื่อที่ ป็นแผล
้
นำ้ามันหอมระเหยของขมินชัน นอกจาก
นำ้ามันหอมระเหยของขมิ้ ้นชัน นอกจาก
ช่วยรักษาแผลในกระเพาะอาหารแล้ว
ช่วยรักษาแผลในกระเพาะอาหารแล้ว
ยังช่วยป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะ
ยังช่วยป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะ
อาหาร โดยการกระตุน mucin มา
อาหาร โดยการกระตุ้ น mucin มา
้

27. สรรพคุณ :: ต้า นยีส ต์
สรรพคุณ ต้า นยีส ต์
และเชื้อ รา
และเชื้อ รา
ทังสารสกัดขมินชัน นำ้ามันหอมระเหย
ทั้ งสารสกัดขมิ้ นชัน นำ้ามันหอมระเหย
้ ้
สาร curcumin และอนุพนธ์ มีฤทธิ์ ์
สาร curcumin และอนุพั ันธ์ มีฤทธิ
ยับยั้งการเจริญเติบโตและฆ่ายีสต์,, เชือ
ยับยั้งการเจริญเติบโตและฆ่ายีสต์ เชื้ อ
้
ราชนิดต่างๆ เช่น
ราชนิดต่างๆ เช่น
เชือราทีเเป็นสาเหตุของโรคผิวหนัง
เชื้ ้อราที่ ่ ป็นสาเหตุของโรคผิวหนัง
อย่างเช่น โรคกลาก
อย่างเช่น โรคกลาก
ยีสต์ที่มชอว่า Candida albicans ซึ่ง
ยีสต์ทมี ีชื่ อว่า Candida albicans ซึ่ง
ี่ ื่
เป็นเชื้อโรคฉวยโอกาสของผู้ทมี ี
เป็นเชือโรคฉวยโอกาสของผู้ที่ ม
้ ี่

28. สรรคุณ :: ต้า นการกลาย
สรรคุณ ต้า นการกลาย
พัน ธุ์ ์ (ต้า นมะเร็ง )
พัน ธุ (ต้า นมะเร็ง )
ขมินชันมีฤทธิ์ตานการกลายพันธุ์ ์
ขมิ้ ้นชันมีฤทธิ์ต้ านการกลายพันธุ
้
ต้านสารก่อมะเร็งทีมีบทบาทสำาคัญใน
ต้านสารก่อมะเร็งที่ ่มบทบาทสำาคัญใน
ี
โรคที่เเกียวกับเบาหวาน และโรคที่เเกิด
โรคที่ กี่ ่ยวกับเบาหวาน และโรคที่ กิด
จากการเสือมของร่างกาย
จากการเสื่ อมของร่างกาย
่

29. ตะไคร้(Lemongrass)

30. ตะไคร้ (Lemongrass
)
เป็นพืชล้มลุก ความสูงประมาณ 4-6
ฟุต ใบยาวเรียว ปลายใบมีขนหนาม
ลำาต้นรวมกันเป็นกอ มีกลินหอม ดอก
่
ออกเป็นช่อยาวมีดอกเล็กฝอยเป็น
จำานวนมาก ตะไคร้เป็นพืชที่สามารถ
นำาส่วนต้นหัวไปประกอบอาหาร และ
จัดเป็นพืชสมุนไพรด้วย

31. ถิ่น กำา เนิด
• ตะไคร้มีถนกำาเนิด ในประเทศ
ิ่
อินโดนีเซีย ศรีลงกา พม่า อินเดีย
ั
ไทย และในทวีปอเมริกาใต้

32. ลัก ษณะโดยทั่ว ไป
• โดยทัวไปแบ่งตะไคร้ออกเป็น 6 ชนิด
่
ได้แก่
• ตะไคร้กอ
• ตะไคร้ต้น
• ตะไคร้หางนาค
• ตะไคร้นำ้า
• ตะไคร้หางสิงห์
• ตะไคร้หอม

33. ลัก ษณะโดยทั่ว ไป
• เป็นพืชตระกูลหญ้า ตะไคร้เป็นพืชที่
เจริญเติบโตง่าย อาจมีทรงพุ่มสูงถึง 1
เมตร มีลำาต้นทีแท้จริงประมาณ 4-7
่
เซนติเมตร ลำาของต้นจะถูกห่อหุ้มไป
ด้วยกาบใบโดยรอบ ใบยาวแคบเส้น
ใบขนานกับก้านใบ ใบของตะไคร้
อุดมไปด้วยนำ้ามันหอมระเหย ทีนยมนำา
่ ิ
มาปลูกเป็นพันธุ์พนเมืองทีปลูกกันโดย
ื้ ่
ทัวไป
่

34. ลัก ษณะโดย
ทั่ว ไป
• ไม้ล้มลุกทีมอายุได้หลายปี ชอบดินร่วน
ี
ซุย ปลูกได้ตลอดปี ใบสีเขียวยาว
แหลม ดอกฟูสขาว หัวโตขึ้น
ี
จากดินเป็นกอๆ กลิ่นหอมฉุนค่อนข้างร้อน

35. สรรพคุณ
• ทั้ง ต้น ใช้เป็นยารักษาโรคหืด แก้ปวด
ท้อง ขับปัสสาวะและแก้อหิวาตกโรค
หรือทำาเป็นยาทานวดก็ได้ และยังใช้
รวมกับสมุนไพรชนิดอื่นรักษาโรคได้
เช่น บำารุงธาตุ เจริญอาหาร และขับ
เหงื่อ

36. สรรพคุณ
• หัว เป็นยารักษาเกลื้อน แก้ท้องอืด
ท้องเฟ้อ แก้ปัสสาวะพิการ แก้นวิ่
บำารุงไฟธาตุ แก้อาการขัดเบา ถ้าใช้
รวมกับสมุนไพรชนิดอืน จะเป็นยาแก้
่
อาเจียน แก้ทราง ยานอนหลับลด
ความดันสูง แก้ลมอัมพาต แก้กษัยเส้น
และแก้ลมใบ ใบสด ๆ จะช่วยลดความ
ดันโลหิตสูง แก้ไข้

37. สรรพคุณ
• ราก ใช้เป็นยาแก้ไข้เหนือ ปวดท้อง
และท้องเสีย
• ต้น ใช้เป็นยาแก้ขับลม แก้เบื่ออาหาร
แก้ผมแตก แก้โรคทางเดินปัสสาวะ นิ่ว
เป็นยาบำารุงไฟธาตุให้เจริญ แต่ถ้าเอา
ผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น จะแก้โรค
หนองใน และนอกจากนียังใช้ดับกลิน
้ ่
คาวด้วย

38. สรรพคุณ
• สามารถทำาเป็นยาช่วยนอนหลับ ช่วย
ลดความดันสูง นำ้ามันตะไคร้หอมใช้ทา
กันยุงได้ ถ้าปลูกใกล้ผักอื่นๆจะช่วย
กันแมลงได้และยังให้กลินหอม ทีดับ
่ ่
กลินบางชนิดใช้ตะไคร้เป็นส่วนผสม
่
เพราะมีกลินทีหอม
่ ่

39. สรรพคุณ
• กำา จัด ยุง บางชนิด ก็ใช้ตะไคร้เป็น
ส่วนผสมด้วยเนื่องจากมีกลินที่แรงจึง
่
ช่วยทำาให้ไล่ยุงได้ นอกจากนีตะไคร้
้
ยังแก้กลินคาวหรือดับกลินคาวของ
่ ่
ปลา และเนือสัตว์ได้ดีมากๆ
้

40. ชื่อวิทยาศาสตร์ Aegle
marmelos

41. ลำา ต้น ความสูง 18 เมตร มีหนาม
แหลมอยู่ทวไป ดอกสีขาวหรือขาวอม
ั่
เขียว มีกลินหอม ผลมีเปลือกแข็งเรียบ
่
และมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 5-15
เซนติเมตร มีเมล็ดจำานวนมากแทรก
อยู่ในเนือผล โดยเมล็ดจะมีขนหนา
้
ปกคลุม

42. ผล มีผิวเกลียง เปลือกหนา และแข็ง
้
ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สเหลือง มีเมล็ด
ี
ตรงกลางเป็นพู มียางเหนียวใส นำามา
ใช้เป็นกาวจากธรรมชาติได้ เนื้อมะตูม
มีกลินหอมเฉพาะตัว เวลานำามาต้มจะมี
่
กลินหอม เวลาสุกเนือจะนิมเป็นสี
่ ้ ่
เหลืองหอมและมีรสหวาน

43. ผลโตเต็ม ที่ - ฝานเป็นชิน
้
บางๆ ตากแห้ง คั่วให้เหลือง ชง
เพือรับประทาน แก้ทองเดินท้อง
่ ้
เสีย ท้องร่วง โรคลำาไส้เรื้อรังใน
เด็ก

44. ผลแก่จ ัด แต่ย ัง ไม่ส ุก - นำามา
เชือมรับประทาน บำารุงกำาลัง รักษา
่
ธาตุ ขับลม

45. ผลสุก -- รับประทานต่างผลไม้ เป็น
ผลสุ ก รับประทานต่างผลไม้ เป็น
ยาระบายท้องและยาประจำาธาตุของผู้
สูงอายุ ทีท้องผูกเป็นประจำา
่

46. เปลือ กของรากและลำา ต้น -
ลดไข้ ใช้เป็นยารักษาไข้
มาลาเรีย ขับลมในลำาไส้

47. ราก- แก้พษฝี พิษไข้ รักษานำ้าดี
ิ
ใบสด - แก้ไอ ขับเสมหะ

49. ฟัก ทอง

50. สรรพคุณ
เนื้อ ฟัก ทอง มีวิตามินเอสูง รวมทัง
้
ฟอสฟอรัส แคลเซียม วิตามินซี แป้ง และ
ทีจะลืมไปไม่ได้เลยก็คอ "เบต้า แคโร
่ ื
ทีน " ซึ่งเป็นสารต้านอนุมูลอิสระอยู่ใน
เนือสีเหลืองของฟักทอง สามารถช่วยลด
้
การเกิดมะเร็ง โรคหลอดเลือดหัวใจ และ
โรคหัวใจได้ แถมเบต้าแคโรทีน ยังช่วย
ต้านความชรา ป้องกันโรคผิวหนัง
บรรเทาอาการปวดเมือยของข้อเข่า และ
่
บันเอวได้เป็นอย่างดี
้

51. สรรพคุณ
เปลือ กฟัก ทอง มีฤทธิ์ทางยามากมาย
หากทานฟักทองทังเปลือก จะสามารถ
้
กระตุนการหลังอินซูลนในร่างกาย ซึ่ง
้ ่ ิ
ช่วยควบคุมระดับนำ้าตาลในเลือด ป้องกัน
การเกิดเบาหวาน ความดันโลหิต บำารุง
ตับ บำารุงไต บำารุงดวงตา และสร้างเซลล์
ใหม่ทดแทนเซลล์ทตายไป ให้ทำางานได้
ี่
อย่างมีประสิทธิภาพ

52. สรรพคุณ
เมล็ด ประกอบด้วยแป้ง ฟอสฟอรัส
โปรตีนและวิตามิน รวมทังสารทีชอว่า
้ ่ ื่
"คิว เคอร์บ ิต ิน " (cucurbitine) ซึ่งมี
ฤทธิ์ในการฆ่าพยาธิตวตืดได้ดี และยัง
ั
ช่วยขับปัสสาวะ ป้องกันการเกิดนิ่ว
มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ นอกจากนี้
นำ้ามันจากเมล็ดฟักทองยังช่วยบำารุง
ประสาทได้ดี และยังมีกรดอะมิโนบาง
ชนิดทีชวยป้องกันไม่ให้ตอมลูกหมาก
่ ่ ่
ของผู้ชายขยายใหญ่ขึ้น และช่วยปรับ

53. สรรพคุณ
ใบอ่อ น มีวิตามินเอสูงเท่ากับเนื้อ
ฟักทอง แต่มีแคลเซียมและฟอสฟอรัสสูง
กว่าในเนื้อ
ดอก มีวตามินเอ ธาตุแคลเซียมและ
ิ
ฟอสฟอรัส มีวิตามินซีเล็กน้อย