poweroint

1. Silangang Imperyong Romano
Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya
IMPERIUM ROMANUM
[1]
Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων
Basileía tôn Rhōmaíōn
Eastern Roman Empire
Silangang Imperyo Romano
Imperyo
←
330–1453 ↓
Watawat ng Imperyo sa huli nitong bahagi Iskudo ng imperyo
Ang Imperyong Byzantine sa pinakamalik nitong sakop sa panahon
ni Justinian sa pagitan ng 550.
Kabisera Constantinople¹
(Mga) wika Latin hanggang sa ika-7
siglo, Griyego ang sumunod

2. Relihiyon Relihiyong Romanohanggang
391,Silanganing
Orthodox ngKristiyanismo pagkatapos
Pamahalaan Awtokrasya
Emperador
- 306–337 Constantino ang Dakila
- 1449–1453 Konstantino XI Paleologus
Tagapagbatas Senado ng Constantinopla
Panahong pangkasaysayan Huling Makaluma-Huling Gitnang
Panahon
- Hinati
ni Diocletiano angimperyo sa
silangan at kanluran
285
- Pagtatatag
saKonstantinople
Mayo 11, 330
- Paghiwalay ng Silangan-
Kanluran
1054
- Pagbagsak ng
Konstantinople sa Ikaapat na
Krusada
1204
- Pagbawi sa Konstantinople 1261
- Pagbagsak ng
Konstantinople
Mayo 29, 1453
- Pagbagsak ng Trebizond 1461
Populasyon

3. - 4th cent³ est. 34,000,000
- 8th cent (780 AD) est. 7,000,000
- 11th cent³ (1025 AD) est. 12,000,000
- 12th cent³ (1143 AD) est. 10,000,000
- 13th cent (1281 AD) est. 5,000,000
Salapi Solidus, Hyperpyron
Sinundan ang Sinundan ng
Imperyong Romano
Imperyong Ottoman
Imperyo ng Trebizond
Despotado ng Morea
Despotado ng Serbia
Prinsipalidad ng Wallachia
Liga ng Lezhë
Republika ng Venezia
¹ Constantinople (330–1204 and 1261–1453). The capital of the Empire
of Nicaea, the empire after the Fourth Crusade, was at Nicaea, present
day İznik, Turkey.
² Establishment date traditionally considered to be the re-founding of
Constantinople as the capital of the Roman Empire although other dates
are often used
³ See Population of the Byzantine Empire for more detailed figures taken
provided by McEvedy and Jones, "Atlas of world population history",
1978, as well asAngeliki E. Laiou, "The Economic History of
Byzantium", 2002.
Ang Silangang Imperyong Romano, Imperyo ng Roma sa Silangan, o Imperyong
Bisantino (Bisantium) ay mga pangalang inilalapat sa Imperyo Romano noong Gitnang Panahon na
may kabisera sa Constantinopla (na ngayo‘y Istanbul).
Tinutukoy ito ng mga naninirahan dito pati ng mga kalapit na bansa bilang Imperyo Romano (sa Griyego
Βασιλεία Ῥωμαίων, Basileía Rhōmaíōn) o Imperyo ng mga Romano o Romania (Ῥωμανία, Rhōmanía).
Ang mga emperador nito ang nagpatuloy ng pamamahala ng mga emperador Romano upang panatiliin
ang tradisyon at kulturang Griyego-Romano.
(Rûm "Roma"). Dahil naman sa pananaig ng Griyego sa
wika, sa kultura at sa buhay, kilala ito sa Kanluran o Europa noong mga panahong iyon bilang Imperium
Graecorum, Imperyo ng mga Griyego. Ang pag-inog ng Imperyo Romano sa Silangan mula sa

4. matandang Imperyo Romano ay isang proseso na nagmula noong ilipat ni Constantino ang kabisera sa
Bizancio mula sa Nicomedia, Anatolia (ng kasalukuyang Turquia). Binansagan ang Bizancio ng bagong
pangalan - ang Bagong Roma (Nova Roma) o Constantinopla - na nasa pasig ng Bosforus. Pagdatal ng
siglo 7 sa ilalim ng paghahari ni Emperador Heraclio, ang mga reporma nito ang nagpabago sa lakas
militar ng imperyo. Noong mga panahong ito kinilala ang Griyego bilang opisyal na wika na nagdulot din
ng bagong karakter sa imperyo.
Sa libong taon pag-inog ng Imperyo kasama ang maraming balakid at pagkawala ng mga teritoryo,
napanatili niya ang sarili bilang isa sa pinakamalakas na pwersa militar, kultural at ekonomika sa
buong Europa. Kumalat ang impluwensiya nito sa Hilagang Africa at sa Malapit Silangan halos buong
Edad Media. Matapos ang huling pagbawi sa ilalim ng dinastiyang Comnena noong siglo 12, unti-unting
lumubog ang Imperyo hanggang sa paglupig rito ng mga Turkong Otomano sa Constantinopla at sa mga
natitira nitong teritoryo noong siglo 19.
Kuta ng Kristiyanismo ang imperyo at isa sa mga pangunahing lunduyan ng kalakalan ito sa mundo. Ito
ang tumulong sa pagtatanggol sa paglusob ng mga Muslim sa kanlurang Europa. Pinatatag nito ang
pananalapi sa buong rehiyong Mediterreneo. Malaki ang naging impluwensiya nito sa mga batas, sistema
politika at kaugalian ng halos buong Europa at Gitnang Silangan. Pinanatili rin nito ang mga gawa sa
panitikan at agham ng matandang Grecia, Roma at iba pang mga kultura. Ang katagang ―Imperyo
Bizantino‖ ay isang katha ng mga mananalaysay at hindi ginamit noong panahon ng imperyo. Ang
pangalan ng imperyo sa Griyego ay Basileia Rhōmaiōn (Griyego: Βασιλεία Ῥωμαίων) — "Ang Imperyo ng
mga Romano" – salin mula sa pangalan nito sa Latin na Imperyo Romano (Latin: Imperium Romanōrum);
o Rhōmania (Griyego: Ῥωμανία).
Pagpapangalan[baguhin]
Nangyari ang pagtatakda sa Imperyo bilang “Bizantino” sa kanlurang Europa noong 1557 noong
maglathala ng kanyang katha-sulat ang isang mananalaysay na Aleman na si Hieronymus Wolf na
pinamagatang Corpus Historiæ By¬zantinæ, isang kalipuan ng mga kathang Bizantino. Ang
paglalathala noong 1648 ng Byzantine du Louvre (Corpus Scriptorum Historiæ Byzantinæ), at noong
1680 ng Historia Byzantina ni Du Cange ay lalong nagpatanyag sa paggamit ng katagang Bizantino sa
mga awtor na Frances tulad ni Montesquieu. Ang palansak na paggamit ng katagang ―Bizantino‖ sa
kanlurang mundo ay naganap sa pagdatal ng siglo 19 sa pagsilang ng makabagongGresya.
Ang paggamit ng ―Imperyo Bizantino‖ gayundin ng Imperium Graecorum (Imperyo ng mga Griyego) ay
pagpapakita rin sa di-pagtanggap sa pag-angkin ng imperyo bilang tagapagmana ng Imperyo Romano.
Ang pag-angking Bizantino sa tronong Romano ay matibay na nilabanan ni Papa Leon mula pa man sa
pagpuputong kay Carlomagno bilang Imperator Augustus noong taong 800. Kapag binabanggit ng mga
Papa o mga namumuno sa Kanluran ang pangalang Romano na tumutukoy sa mga Bizantinong
Emperador , kanilang ginagamit ang katagangImperator Romaniæ sa halip na Imperator Romanorum, na
isang titulo na ginagamit ng mga taga-Kanluran para lamang kay Carlomagno at sa mga sumunod sa
kanya.

5. Kasaysayan[baguhin]
Paghahati ng Imperyo Romano[baguhin]
Noong siglo 3, tatlong krisis ang dumagok sa Imperyo Romano: nilusob ito mula sa labas, mga giyera
sibil sa loob nito, at ekonomiyang lulugo-lugo at puno ng problema. Humupa ang kahalagahan ng
lungsod ng Roma bilang sentro administratibo. Nagtatag ng bagong sistemang administratibo
si Diocleciano – ang tetrarkiya. Inagapay niya ang sarili sa isang katulong emperador o Augusto. Ang
bawat Augusto naman ay may batang ka-asisteng ampon o Cesar na kasamang namumuno at sa
lumaon ay taga-pagmana ng puwesto ng matandang pinuno. Subalit ang tetrarkya ay gumuho nang
magbitiw sina Diocleciano at Maximiano. Pinalitan ito ni Constantino I ng dinastikong pagpapamana ng
trono.
[2]
Inilipat ni Constantino ang Dakila ang luklukan ng Imperyo. Nagpalabas din ito ng mga mahahalagang
pagbabago sa mga batas sibil at pangrelihiyon..
[3]
Noong 330, itinatag ang Constantinopla bilang
pangalawang Roma (Nova Roma)sa lugar ng Bizancio na nakasadlak sa rutang kalakalan sa pagitan ng
Kanluran at Silangan. Nagpuno si Constantino ng mga repormang administratibo na sinimulan ni
Diocleciano. Pinatatag niya ang salapi (ang gintong solidus na kanyang sinimulan ay matatag at tunay na
hinanap), at binago ang balangkas ng sandatahan. Sa pamamahal ni Constantino, muli nitong natamo
ang lakas militar at panahon ng katatagan at kaunlaran.
Mapa ng Imperyo Romano ca. 395, na nagpapakita ng mga diyosis at mga probinsiyang pretoriano ng Italia, Illyrico at
Oriens (silangan), na halos analogo sa apat na sona ng impluwensay ng mga tetrarko ayon sa reporma niDiocleciano.
Sa ilalim ni Constantino, hindi man naging isang eksklusibong relihiyon ang Kristiyanismo kung saan
nagtamo ito ng pitak sa imperyo sa pagbibigay malaking suporta ng Emperador dito. Itinatag ni
Constantino ang palakad para sa mga emperador na hindi ito dapat lumutas sa mga katanungan tungkol
sa doktrina, sa halip tatawag ito ng konsilio eklesiyastikong panglahat. Ipinatawag ni Constantino
angKapulungan ng Arles at ipinakita niya ang sarili bilang ulo ng Simbahan sa Unang Konseho sa
Niseya. .
[4]

6. Maipakikita ang kalagayan ng Imperyo noong 395 sa mga nagawa ni Constantino. Sa katatagan ng
dinastikong palakad na kanyang itinatag at nang mamatay ang emperador na si Teodosio I nang taong
iyon kanyang maipamamana ang puwestong imperyal na ito sa kanyang dalawang anak na lalaki: kay
Arcadio ang Silangan at kay Honorio ang Kanluran.
[5]
Si Teodosio ang huling emperador na naghari sa
buong lawak ng imperyo na ngayo‘y nahati.
Nakaiwas sa malaking kahirapan ang Silingan Imperyo kumpara sa Kanluran noong bahagi ng siglo 3 at
4 dahil sa katatagan ng kulturang panglunsod at mainam na mapagkukunan ng pera na ginamit sa
pagpapatahimik ng mga barbarong panlabas sa pagbibigay ng suhol at pagbabayad sa mga
mersenaryong panlabas. Lalo ring pinatibay ni Teodosio II ang muralya ng Constantinopla na proteksiyon
nito sa maraming pang paglusob. Hindi napigtas ang muralya hanggang taong 1204. Upang patihimikin
ang mga Hunos ng Atila, tinustusan sila ni Teodosio (ng halos 300 kg (700 lb) ng ginto).
[6]
Moreover, he
favored merchants living in Constantinople who traded with the Huns and other foreign groups. Dagdag
pa rito, kanyang pinaboran ang mga mangangalakal na naninirahan sa Constantinopla na
nakikipagkalakal sa mga Hunos at iba pang panglabas na mga grupo. Pinutol ang napakalaking halagang
suhol ng kanyang kahaliling si Marciano. Gayundin, nakatuon na ang atensiyon ng Attila sa Kanlurang
Imperyo Romano. Nang mamatay siya noong 453, bumagsak ang kanyang imperyo. Sinimulan ng
Constantinopla ang masamang relasyon nito sa mga Hunos na nang lumaon ay lalaban bilang mga
mersenaryo sa sandatahang-lakas Bizantino. Matapos bumagsak ang Atila, lumaganap ang panahon ng
kapayapaan sa Silangang Imperyo habang ang Kanlurang Imperyo ay bumagsak (na karaniwang
inilalagay sa taong 476 nang inalis sa puwesto ang Kanlurang Emperador na si Romulus
Augustulus ni Odoacer, isang Romanong heneral na may dugong Aleman na hindi na pinalitan ng isang
pang tutang pinuno).
Imperyong Romano ng Silangan, c. AD 480[baguhin]
Upang makuhang uli ang Italia, nakipagnegosasyon ito sa mga Ostrogodo ni Teodorico na namuhay sa
Moesia. Ipinadala niya ang godong hari sa Italia bilang magister militum per Italiam (―punong komandante
para sa Italia‖). Matapos bumagsak si Odoacer noong 493, mag-isang naghari si Teodorico, na nanirahan
sa Constantinopla noong kabataan niya, sa buong Italia. Kaya, pahiwatig na sinakop ni Teodorico ang
Italia bilang Ostrogotikong kaharian, napanatili ni Zeno bilang paghaharing nominal sa kanlurang lupa
habang inalisan nito ang Silangang Imperyo ng mga di masupil na tagasunod.
Noong 491, naging emperador si Anastasio I, isang matandang opisyal sibil na tubong Romano, ngunit
sa pagdatal lamang ng 498 nang tunay na natugunan ng mga pwersa ng bagong emperador ang taga-
Isaurio. Ipinakita ni Anastacio na siya isang matikas ng tagapagbago at mahusay na administrador.
Napabuti niya ang sistema ng pananalapi ni Constantino I sa pagtatakda ng timbang sa tansong follis,
ang perang ginagamit sa pangaraw-araw na transaksiyon. Kanya ring binago ang sistema ng buwis at
tuluyang inalis ang kinamumuhiang buwis na chrysargyron. Ang Panalapiang Estado ay naglalaman ng
malaking halaga ng ginto - 145,150 kg (320,000 lbs) nang siya ay mamatay.

7. Ang Pagbawi ng mga rehiyon sa Kanluran[baguhin]
Ang paglaki ng Imperyo sa pamamahala ni Justinian I.
Si Justiniano I, na nakuha ang trono noong 527, ay nag-ambisyon na mabawi ang mga dating territoryo
ng Imperyong Romano. Siya ay isang anak ng Illyrian na mahirap lamang, pero siya ay nagkaroon na ng
impluyensa sa pamamahala ng tito niya, si Justin I (518–527).
[7]
Lumitaw ang isang kaguluhan sa
kanyang pamamahala, ang Nika Revolt, pero hindi naging matagumpay ang mga nag-alsa na mapatalsik
siya. Dahil dito, lalo pang lumakas ang kapangyarihan ni Justiniano.
[8]
Ang pagsalakay sa Kanluran ay nagsimula noong 533, kung saan pinadala ni Justinian ang kanyang
heneral na si Belisarius para makuha ang Hilagang Aprika mula sa mga Bandalo (Vandals) dala ang mga
sundalo na aabot sa 15,000 katao. Naging matagumpay ang ekspidisyon, pero tumigil lamang ang
resistensiya ng mga tribo noong 548. Noong 535, isang maliit na Bisantinong ekspidisyon na pinadala
sa Sicily ay madaling nagtagumpay, pero pinalakas ng ma Goth ang kanilang resistensiya, kaya noong
540 lamang nagtagumpay ang imperyo, kung saan kinuha ni Belisarius ang Ravenna, pagkatapos
mabawi ang Naples at Roma.
[9]
Si Justinian ay naging tanyag dahil sa kanayang pag-aayos ng Batas Romano sa tulong ni John the
Cappadocian
[10]
. Sinimulan ng huli noong 529 ang komisyon (10 tao) na ayusin ang sinaunang Batas
Romano, kung saan ginawa ang bagong Corpus Juris Civilis, isang koleksiyon ng mga batas na tinawag
na "Justinian's Code".
Sa pagkamatay ni Justiniano I noong 565, ang kanyang tagapagmana, si Justin II ay hindi nagbayad ng
tribute sa mga Persa (Persian). Binawi din ng mga Lombard ang Italya, sa katapusan ng siglo, isang
bahagi na lamang ng Italya ang nasa kamay ng Imperyo.
Alexios I Kommenos at ang Unang Krusada[baguhin]
Mapa ng imperyo bago ang Krusada.

8. Pagkatapos ng ilang siglo ng paghina ng Ekonomiya ng imperyo, isang muling-paglakas ang naganap na
itinuring na restorasyong Komneniano dahil sa mga ginawa ng emperador noong panahon ng
Dinastiyang Komnenian. Si Alexios I Komnenos ay nagkaroon ng problema sa mga pag-atake ng mga
Normano kung saan kinuha ng huli ang Dyrrhachium at Corfu, at binantaan ang Larissa sa Thessaly. Ang
kamatayan ng normanong lider na si Robert Guiscard's noong 1085 ay pansamantlang pumigil sa
problema. Sumunod din ang pagkamatay ng Sultan ng Seljuq sultan died, at bumagsak ang Sultanato.
Tinalo ni Emperador Alexios ang mga Pechenegs sa Labanan sa Levounion noong 28 Abril
1091.
[11]
Nagawa niyang ibalik ang kapayapaan sa Kanluran ng imperyo. Ang kanyang apela sa
Kanlurang Europa (lalo na sa Santo Papa) para sa tulong laban sa mga Turko ang siyang hudyat para
masimula ang mga Krusada.
Ika-apat na Krusada at ang Paghina ng Imperyo[baguhin]
Ang ika-apat na Krusada ay pinasimulan ni Papa Innocent kung saan dapat labanan ng mga Krusaders
ang Ehipto. Pero, noong Abril 1204, ang mga Taga-Krusada ay Ninakawan ang Constantinopla, ang
kabisera ng imperyo. Dahil dito, tuluyan nang naghiwalay ang Simbahang Katoliko at ang Simbahang
Orthodox.
[12]
Ang mapa ng Latin Empire (at mga vassal) at ng mga natirang estado ng imperyo:Imperyo ng Niseya, Imperyo ng
Trebizond at Despotado ng Epirus.
Pagkatapos ng pagsalakay at pagnakaw sa Constantinopla noong 1204, ang mga natirang estado ng
imperyo: Imperyo ng Niseya at Despotado ng Epirus ang naitatag. Ang Imperyo ng Trebizond ay itinatag
ilang linggo bago ang pagsalakay sa Constantinopla. Ang Imperyo ng Niseya, ang pinakamalapit
sa Constantinoplaay nahirapan at unti-unting naubos ang territoryo sa timog Anatolia.
[13]
Ang paghina
ng Sultanado ng Rûm dahil sa pagsalakay ng mga Mongol ay siyang nagpahina rin sa mga Bizantino sa
Asya Minor.
[14]
Pero, dahil sa Pagsalakay ng mga Mongol, medyo napahinga ang Nicaea sa pagsalakay
ng mga Seljuk.
Muling nabawi ng Imperyo ng Niseya ang Constantinopla mula sa mga Latin noong 1261 at tinalo ang
Epirus. Ito ay nagdulot ng muling pagkabuhay ng katanyagan ng Ekonomiyang Bizantino sa pamamahala
ni Michael VIII Palaiologos. Maraming proyekto din ang sinimula para ayusin ang mga nasira sa kabisera
dulot ng ika-apat na Krusada. Pero, unti-unting naubos ng mga ghazi ang teritoryo sa Asya Minor.
Digmaang Bizantino-Ottomano at ang Pagbagsak ng
Constantinopla[baguhin]
Muling nalugmok sa kahirapan ang imperyo dahil sa 6-taon digmaang sibil pagkatapos ng kamatayan
ni Andronikos III. Unti-unting kinuha ng lumalakas na mga Ottoman ang mga territoryo sa Serbia; isang
lindol sa Gallipoli noong 1354 ay naging daan para makuha ito ng mga Ottoman.
[15]

9. Eastern Mediterraneano bago ang Pagbagsak ng Constantinopla.
Ang mga emperador ay humingi ng tulong sa kanluran, ngunit ayon sa Papa, magpapadala lamang sila
ng tulong kung muling mag-kaisa ang dalawang simbahan.
[16]
Ang kaunting tulong at pagpadala ng
sundalo ng kanluranng Europa ay hindi naging sapat upang matalo ang malakas na Imperyong Ottoman.
Ang kabisera na Constantinople ay hindi na mataao. Isa na lang itong hindi-mataong lungsod na
pinaliligiran ng mga taniman at mga abandonadong gusali. Noong 2 Abril 1453, ang Ottoman Sultan
Mehmed II ay lumusob sa kabisera na may 80,000 sundalo.
[17]
. Tuluyan nang bumagsak ang
kabisera noong 29 Mayo 1453. Ang huling emperador, Constantine XI Palaiologos, ay huling nakita na
tinanggal ang imperyong kasuotan ay nakipaglaban sa mga turko.
[18]
Pagkatapos ng pagbagsak ng
imperyo, sinakop ni Mehmed II ang mga natirang Griyegong lupain ng Mistra noong 1460 at Trebizond
noong 1461.
Ekonomiya[baguhin]
Solidus ni Justiniano II, sa pangalawang pag-upo, matapos ang 705.
Pinakamaunlad ang ekonomiyang Bizantino sa Europa at Mediteraneo sa maraming siglo. Hindi
napantayan ng Europa ang lakas pang-ekonomika nito hanggang sa dakong huli ng Edad Media.
Pangunahing sangangdaan sa kalakalan ang Constantinopla nang maraming panahon na umaabot sa
buong Eurasya at Hilagang Africa. Ito rin ang pangunahing katapusan sa kanluran ng tanyag na Daang
Seda. Binabanggit ng ilang eskolar na bago pa man dumating ang mga Arabe noong siglo 7,
pinakamalakas na ekonomiya na sa buong mundo ang Imperyo. Subalit, ang pananakop ng mga Arabe
ay nagdulot ng malaking pagbabago ng kapalaran na nagpahupa at nagpalubog rito. Ang mga reporma
ni Constantino V (c. 765) nagpasimula ng pagbabagong sigla sa ekonomiya na nagpatuloy hanggang
1204. Mula siglo 10 hanggang the katapusan ng siglo 12, ipinamalas ng Imperyo Bizantino ang

10. karangyaan niya. Ang lahat ng manlalakbay ay humanga sa mga nalikom na kayamanan nito sa
kabisera. Ang lahat nang ito ay nagbago sa pagdating ng ika-apat na Cruzada na nagpabagsak sa
kanyang ekonomiya. Sinubukang buhayin ang ekonomiya ng Palaiologoi subalit wala na silang kontrol sa
mga puwersang ekonomika sa loob at labas ng bansa. Unti-unti ring nawala ang impluwensiya nito sa
mga kaparaanan ng kalakalan at paghahalaga, at kontrol sa pagluluwas ng mga mamahaling metal at
ayon sa ilang eskolar pati na rin sa paggawa ng salapi.
Kalakalan ang isa sa mga pundasyong ekonomiko ng imperyo. Sinasabing ang mga hinabi (tela) ay
pinakamahalagang bagay sa kalakalan. Ang seda ay iniluluwas sa Ehipto gayundin sa Bulgaria at
Kanluran. Mahigpit na kontrol ng estado ang kalakalang panloob at panlabas nito. Sila lamang ang
gumagawa ng salapi. Pormal na hawak at kontrolado ng gobyerno ang patubuan ng salapi at sa
pagtataktada ng mga reglamento sa mga sindikatong pangkalakal at mga korporasyon kung saan may
interes ito. Sa mga panahon ng krisis, nakikialam ang emperador at mga opisyal nito upang siguraduhin
na sapat sa mga materyales ang kabisera at mababa ang halaga ng mga ani. Sa huli, ang mga sobrang
kalakal ay kinakalap ng gobyerno sa pamamagitan ng buwis at ibinabalik ito sa sirkulasyon bilang
suweldo ng mga opisyal ng estado o porma ng investment sa gawang pambayan.
[19]
Kultura[baguhin]
Agham, Medisina, Batas[baguhin]
Ang Bautismo ni Constantino, pinta ng estudyante ni Rafael (1520-1524, fresco, Lungsod Vaticano, Palasyo Apostoliko).
Isinulat ni Eusebio ng Cesaria, na isang kaugalian nong mga bagong binyag na Kristiyano noong panahong iyon,
ipinagpaliban ni Constantino ang pagtaggap ng bautismo bago siya mamatay.[20]
Walang humpay ang Bizancio sa paglilinang ng mga katha ng sinaunang Klasiko. Dahil dito, ang agham
Bizantino sa bawat panahon nito ay nakaakibat sa mga sinaunang pilosopiya at metapisika. Kahit na sa
iba‘t-ibang panahon malaki ang naging abuloy ng mga Bizantino sa aplikasyon ng mga agham (bantog
rito ang pagtatayo ng Hagia Sophia), matapos ang siglo 6 humupa ang mga bagong abuloy ng mga
eskolar na Bizantino sa agham sa larangan ng pagbubuo ng bagong hinua o pagpapalawig ng mga ideya
ng mga klasikong awtor. Naudlot ang eskolastika nila noong mga kadilimang taon ng salot (plague) at

11. pananakop ng mga Arabe. Subalit noong katapusan ng unang milenyo na tinatawag na Renasimientong
Bizantino, isunulong ng mga eskolar na Bizantino kung saan sila ay naging dalubhasa sa pagpapaunlad
ng mga agham Arabe at Persico lalo na sa astronomiya at matematika.
Sa huling siglo ng Imperyo, ang mga dalubhasa sa balarilang Bizantino ang nangalaga at naghatid, sa
papel at personal, sa pag-aaral ng balarila at panitikang Griyego sa bungad ng Renasimientong Italiano.
Noong panahong ito, ang astronomiya at ibang mga agham pangmatematika ay itinuturo sa Trebizond.
Halos lahat ng mga eskolar ay intresado rin sa medisina.
Sa larangan ng batas, malinaw ang epekto ng mga repormang ipinaganap ni Justiniano I sa pag-inog ng
jurisprudencia habang ang Ecloga ni Leon III ay may impluwensiya sa pagbuo ng mga batasan sa
mundong Eslavaco.
[21]
Relihiyon[baguhin]
Bilang tanda at pagpapakita sa katanyagan ng Patriarka ng Constantinopla, ipinatayo ni Justianiano
ang Simbahan ng Banal ng Karunungan ng Diyos, Hagia Sophia, na natapos sa maikling panahon nang
apat at kalahating taon (532-537).
Ayon kay Joseph Raya, iisa at pareho ang kulturang Bizantino at Ortodoxiya. Ang buhay ng Imperyo sa
Silangan ay nakasalalay sa aktibong papel ng Emperador sa mga asunto ng Simbahan. Minana ng
estadong Bizantino mula pa man nang panahong pagano ang pagpapatakbo ng mga asuntong
administratibo at pananalapi ng pamunuang pangrelihiyon na nakasalalay sa Simbahang Kristiyano.
Bilang pagsunod sa padrong itinalaga ni Eusebio ng Cesarea, itinalaga ng mga Bizantino ang Emperador
bilang kinatawan o pasugo ni Kristo lalo na sa pagpapalawak ng Kristiyanismo sa mga pagano gayundin
sa mga ―panlabas‖ asunto ng relihiyon tulad ng administrasyon at pananalapi. Subalit ang papel ng
imperyo sa mga asunto ng Simbahan ay hindi umunlad na itinatakda ng batas.
Sa paglubog ng Roma at mga alitan sa loob ng mga partriyarkado sa Silangan, ang simbahan ng
Constantinopla ang pinakamayaman at pinakamaimpluwensiyang sentro ng Sankristiyano noong pagitan
ng ika-6 at 11 siglo. Kahit na multo na lamang ang Imperyo, hindi nabawasan ang Simbahan nang lubos
na impluwensiya sa loob at labas ng imperyo. Sabi nga ni George Ostrogorsky: Nanatiling sentro ng
mundo ng Ortodoxiya ang Patriyarkado ng Constantinopla na may sedeng metropolitano at arzobispado
sa teritoryo ng Asia Menor at ng mga Balcano na nahulog sa Bazancio gayundin sa Caucaso, Rusia, at
Lituania. Pinakamatatag na elemento ang Simbahan sa Imperyong Bizantino.
Sining at Panitikan[baguhin]
Ipinakikita ang malinggit na Evangeliong Rabula noong siglo 6 na may masalimuot at masagisag na anyo
ng sining Bizantino. Mahalaga ang naging impluwensiya ng Imperyong Bizantino saarkitektura, pintura at
iba pang tanawing-sining (visual arts). Nakatuon ang sining Bizantino sa mga ekspresyong pangrelihiyon
lalo na sa impersonal na pagpapakita ng sining na maingat na sinupil ng simbahan. Kumalat ang mga
hugis Bizantino sa kalakalan at pananakop nito ng Italia at Cicilia kung saan sila tumagal datapuwat may
panibagong hugis hanggang siglo 12 at naging impluwensiya sa pagbuo sa sining ng Renasimientong
Italiano. Sa pagkalat ng simbahang Silanganing Ortodoxo, ang mga hugis Bizantino ay kumalat rin sa
mga lungsod ng silangang Europa lalo na sa Rusia. Ang impluwensiya ng arkitekturang Bizantino, lalo na
sa mga gusaling pangrelihiyon, ay makikita magpahanggang ngayon sa ibat-ibang rehiyon mula Ehipto at
Arabia hanggangRusia at Romania.

12. Sa panitikang Bizantino, may apat ang magkakaibang pangkulturang elemento ang maitatalaga: Griyego,
Kristiyano, Romano at Silanganin. Madalas na pinagpapangkat ang panitikang Bizantino: taga-salaysay,
taga-ensiklopedya at taga-paglahad, at mga manunulat ng tulang pambayan. Kasama sa dalawang
huling pangkat ang panitikang pangsimbahan at teolohika at tulang pambayan. Sa halos dalawa
hanggang tatlong libong buok (volumes) ng panitikang Bizantino ang nakaligtas hanggang ngayon, halos
tatlong daan at tatlumpo ang kumakatawan sa tulang pambayan, kasaysayan, agham at pseudo-agham.
Habang ang pinakamayabong na panahon ng panitikang pambayan ng Bizancio ay naganap noong siglo
9 hanggang 12, ang panitikang pangrelihiyon ay mas naunang nalinang kung saan ang Romanos at ang
Melodista ang pangunahing kumakatawan dito.
[22][di-maaasahang pinagmulan?]
Pamahalaan at burokrasya[baguhin]
Leo I ng Imperyo Bizantino (401–474), naghari 457–474.
Sa estado, ang Emperador Bisantino ang nag-iisa at absolutong namumuno. Hindi katulad ng Imperyong
Romano, hindi sinasamba ang mga emperaodrbagkus itinuturi silang Tagapaglingkod sa Diyos. Mayroon
paring Consul ng Imperyo Romano na sumusubaybay sa mga gawain ng emperador. Bago matapos ang
siglo 8, isang administrasyong sibil ang binuo upang tumutok sa malakihang konsolidasyon ng
kapangyarihan sa kapitolyo (ang pag-angat ng puwesto ng sakellarios ay kasangkot sa pagbabagong
ito). Ang pagbuo ng mga tema ang pinakamahalagang reporma nang panahong ito kung saan ang
administrasyong sibil at militar ay hawak ng isang tao, ang strategos.
Kahit na minsang mapanira ang paggamit ng salitang ―Bizantino‖, malinaw ang abilidad ng sistemang
Bizantino na ayusin ang sarili ayon sa kasalukuyang situwasyon ng imperyo. Sa mga makabagong
paningin, maayos ang sistema nito sa paggamit ng sistema ng titulatura at puwesto. Mahigpit ang
pagkaka-ayos ng mga opisyal sa paligid ng emperador at nakasalalay ang ranggo nila sa imperyo. May
mga itinalagang puwestong administratibo ngunit ang kapangyarihan nito ay nakalagay sa tao at hindi sa
puwesto. Noong siglo 8 at 9, paglilingkod bayan ang pinakamalinaw na daan upang umaangat sa
aristokratikong puwesto. Nang nagsimula ang siglo 9, naging magkaribal ang aristokrasyang bayan
nang aristokrasya sa dugo. Ayon sa ilang pag-aaral ng pamahalaang Bizantino, nangingibabaw ang

13. kompetisyon sa pagitan ng aristokrasyang pambayan at pangmilitar noong politika ng siglo 11. Noong
panahong ito, nagpalabas nang mahalagang repormang pang-administratibo si Alexios I na kasama ang
paglalang ng mga puwestong pang dignitaryo at pang-kortes.
Diplomasya[baguhin]
Matapos bumagsak ang Roma, ang malaking hamon sa Imperyo ay ang magpanatili ng relasyon nito sa
mga kalapit bansa. Ang mga kalapit bansang ito ay umaasa sa Constantinopla sa pagbuo ng pormal na
institusyong pampolitika. Dahil dito nahimok ng diplomasyang Bizantino ang mga kalapit bansa sa
pagbuo ng isang network sa pagdaigdigan o pambansang relasyon. Uminog ang network na ito sa
pagbuo ng kasunduan kasama ang pagtanggap ng bagong pinuno sa pamilya ng mga hari at sa
pagtanggap ng panlipunang kalakaran at pagpapahalaga sa institusyong Bizantino. Ipinapalagay ng mga
Bizantino ang diplomasya bilang isang uri ng pakikidigma sa ibang kaparaanan – hindi madugo. Ang
kawanihang Barbaro ang unang ahensiyang pantiktik sa ibang bansa na nangangalap ng mga
impormasyon sa mga kaaway nito sa anumang kaparaanan. Sinamantala ng mga Bizantino ang ilang
patakbong diplomatiko. Halimbawa, ang mga embahada sa kabisera ay hinayaang bukas sa maraming
taon. Ang isang kasapi ng ibang casa real (angkang dugong bughaw) ay sinasabihang tumatahan nang
matagal sa Constantinopla hindi lamang bilang potensiyal na bihag gayundin bilang isang pain sakaling
magbago ang simoy politika saan man sila galing. Ang isa pang malaking kalakaran rito ay ang busugin
sa tanawin ang mga panauhin. Ayon kay Dimitru Obolensky, ang pagpapanatili ng sibilisasyon sa
Silangang Europa ay dahil sa magaling at masikap na diplomasyang Bizantino na nagdulot ng malaking
abuloy sa pagpapanatili sa kasaysayan ng Europa.
Wika[baguhin]
Kaliwa: Ang Salterong Mudil, ang pinakamatandang saltero sa wikang
Copto (Museong Copto, Egipto, Cairo).
Middle: Gitna: Ang Codex Armenicus Rescriptus, isang pahina noong
siglo 6/10 na naglalaman ng liturhiyang Armenio at Siriaco
(Koleksiyong Schøyen).
Right: Kanan: Ang Balumbong Josua, isang iluminadong Griyegong
manuskrito noong siglo 10 na maaring ginawa sa Constantinopla
(Aklatang Vaticano, Roma)
Latin ang orihinal na wika ng pamahalaan ng Imperyo sa dahilang nagmula ito sa Roma. Hindi ito
nalinang ng mga edukado sa Silangan bilang wikang pampanitikan. Unti-unting humupa ang
kahalagahan nito at noong siglo 17 na malinaw na tinalikuran bilang ‗opisyal‘ na wika ng Imperyo nang
paboran ang Griyego. Matapos magtagumpay ang Imperyo laban sa mga Persico noong 629, kinalag ni

14. Heraclius ang maraming daang-taong tradisyon sa paggagawad nito sa sarili ng titulong Griyegong
Basileus sa halip na titulong Latin na Augustus. Gayunman, patuloy pa rin ang paggamit ng Latin sa
bilang pangseremonyang wika ng kultura ng Imperyo. Sa lugar ng mga Balcanes, ang Lating Vulgar ay
patuloy na isang wika ng menoridad na nagluwal sa mga wikang Vlaco, at sa Italia, katulad rin sa
kanlurang Mediteraneo, nanatili ang Latin bilang wikang gamit ng bayan, kultura at lokal na pamahalaan.
Ang pagpapakita sa huling paggamit ng Latin sa imperyo ay huling siglo 7 mosaiko sa Basilika ni San
Apolinario sa Classe sa Ravenna ni Constantino IV.
Maliban sa korteng imperyal, Griyego na ang pangunahing wikang ginagamit sa mga Romanong
lalawigan sa silangan (i.e., Silanganing Imperyo Romano) kahit bago pa man lumubog ang Kanlurang
Imperyo. Sa katunayan noon pa mang bungad ng Imperyong Romano, Griyego na ang karaniwang wika
ng Simbahang Kristiyano, ng karunungan, at ng sining. Ito na rin ang lingua franca sa kalakalan sa
pagitan ng mga probinsiya at mga bansa. Ang wikang ito ay nagtamo ng dalawang mukha kung saan ang
Koine, bilang pangunahing wikang pambayan, at kasaakibat nito ang matandang wikang pampanitikan na
nang lumaon ay uminog bilang isang istandard na dialekto.
Maraming wika ang umiinog sa multi-etnikong Imperyo kung saan ang ilan ay binigyan ang limitadong
opisyal na status sa kani-kanilang lalawigan sa iba‘t-ibang panahon. Kilala rito sa bungad ng Edad Media
kung saan ang Ciriaco at Aramaico ay malawak na ginamit ng mga edukado sa malalayong lalawigan sa
silangan. Gayundin, ang Coptico, Armenio, at Gregorio ay naging mahalaga sa mga edukado ng kanilang
lalawigan. Nang lumaon, ang mga wikang Eslavonico, Vlaco at Arabe ay naging mahalaga sa Imperyo at
sa daigdig na naiimpluwensiya nito.
Higit dito dahil isang pangunahing lungsod kalakalan ang Constantinopla sa rehiyong Mediteraneo at
karatig nito, halos lahat ng kilalang wika noong Edad Media ay sinasalita sa Imperyo sa panahon nito pati
na rin ang Tsino. Sa huling paghupa ng Imperyo, ang mga mamamayan ng Imperyo ay halo-halo na at
kung saan ang Griyego ay naging sinonimo sa kanilang katauhan at relihiyon.
[23]
Katularan, ang mga
Wikang Coptic, Armenian, and Georgian ay naging mahalaga sa mga nakapag-aral sa probinsiya,
[24]
and
later foreign contacts made the Slavonic, Vlach, andArabic ay naging mahalagang wika ng imperyo sa
mga naiimpuwensiyahan nito