ARALING PANLIPUNAN 5

1. Ang mga
Pandaigdigang
Pangyayari at
Malayang Kaisipan

2. PANIMULA

3. •Ang mga Europeo ay may
malalaking paniniwala na
ang ginto at pilak ay
makakatulong para sa
kanilang adhikain maging
makapangyarihan at
maunlad.

4. • Ang merkantilismo ay isang
sistemang pang-ekonomiya
na lumaganap sa Europa na
naghahangad ng
pagkakaroon ng maraming
ginto at pilak bilang tanda ng
kayamanan at kapangyarihan
ng bansa.

5. •Ang pera o salapi ay higit
na naging mahalaga
bilang pinagkukunan ng
kapangyarihan sa
panahong iyon kaysa sa
lupa.

6. •Ang mga bansang
sumunod sa sistemang
merkantilismo ay higit na
marami ang iniluwas na
produkto kaysa sa
inangkat na produkto
mula sa mga kolonya ng
bansa.

7. •Naging sanhi ito ng
pagsakop sa Pilipinas ng
bansang Espanya. Sa
paglipas ng panahon, may
ilang pangyayari sa mundo
noong ika-19 na siglo na
nagbunsod sa pagsilang ng
diwang nasyonalismo ng
bansa.

8. ALAMIN MO
•Ano-ano kaya ang mga
pandaigdigang
pangyayari na
nakapagpabago ng diwa
o kaisipan ng mga
Pilipino?

9. ALAMIN MO
•Paano kaya lumitaw
ang kaisipang “La
Ilustracion”?

10. PAGTATALAKAY

11. MERKANTILISMO BILANG BATAYANG
PANG-EKONOMIYA
•Naniniwala ang mga
Kanluranin na kapag mas
maraming hawak na kolonya,
makapangyarihan at
maimpluwensya ang bansa.

12. MERKANTILISMO BILANG BATAYANG
PANG-EKONOMIYA
• Ang pangunahing pakay ngmga
Europeo sa pangongolonya ng
mga bansa sa Asya tulad ng
ginawa ng Espanya sa Pilipinas
ay upang mapalago ang
kanilang ekonomiya.

13. MERKANTILISMO BILANG BATAYANG
PANG-EKONOMIYA
•Nanakop sila ng mga lupain
dahil sa pagnanais na
makatuklas ng mga lugar na
mayaman sa mga yamang
mineral lalung-lalo na sa
ginto at pilak.

14. MERKANTILISMO BILANG BATAYANG
PANG-EKONOMIYA
•Ang sistemang
merkantilismo ay may
kinalaman din sa
layuning ito.

15. Ano ang sistemang merkantilismo?
•Ang merkantilismo ay isang
sistemang pangkabuhayan
sa Europa noong ika-16 at
ika-17 siglo na nakatuon sa
akumulasyon ng maraming
ginto at pilak.

16. Ano ang sistemang merkantilismo?
• Naipapakita ang yaman ng isang
bansa batay sa dami ng mga
kayaman nito.
• Sa madaling salita, maituturing
na mayaman ang isang bansa
batay sa dami ng reserbang
ginto at pilak.

17. Ano ang sistemang merkantilismo?
• At dahil salat o kulang sa mga
likas na yaman ang mga bansa
sa Europa, sila ay naghanap ng
mga lugar na maaaring
pagkunan ng mga likas na
yaman.
• At dito na nga nag-umpisa ang
kolonyalismo.

18. Ano ang sistemang merkantilismo?
• Sa panahon ng pagtuklas at
paggalugad, naglakbay ang mga
bansang mahuhusay sa larangan ng
paglalayag upang makakita ng mga
lugar na maaaring pagkunan ng mga
ginto at pilak na kinakailangan upang
maituring ang isang bansang mayaman
at makapangyarihan.

19. Ano ang sistemang merkantilismo?
• Isa rin ito sa mga dahilan kung bakit
sinakop ng mga Kastila ang
Pilipinas. Dahil sa mga gintong
palamuti na isinusuot ng ating mga
ninuno, nahumaling ang Espanya sa
ating bansa at tuluyan na nga itong
ginawang kolonya.

20. Ano ang sistemang merkantilismo?
•Pagkatapos ng sistemang
merkantilismo, ipinakilala
ng Brittanya ang sistema
ng malayang kalakalan.

21. Ano ang bulyon?
•Ito ay purong ginto o
pilak sa hugis ng isang
bareta.

22. Ano ang Laissez-faire?
•Ito ay isang salitang
Pranses na ang ibig
sabihin ay “pabayaan
kami.”

23. Ano ang Laissez-faire?
•Tumutukoy ito sa polisiya
ng malayang kalakalan na
pinabayaan ng pamahalaan
ang pagsasagawa ng
kalakalan sa mga bansa.

24. Pagbubukas ng Pilipinas sa
Pandaigdigang Kalakalan
• Upang mas mabilis ang pag-
aangkat ng produkto sa mga
kolonya ng mga bansa sa
Europa, binuksan sa
pandaigdigang kalakalan ang
Suez Canal noong ika-17 ng
Nobyembre 1869.

25. Pagbubukas ng Pilipinas sa
Pandaigdigang Kalakalan
• Ang pagbubukas ng kanal na ito
na nagdurugtong sa
Mediterranian Sea at Red Sea ay
naging dahilan upang mapadali
sa isang buwan ang paglalakbay
sa pagitan ng Espanya at
Pilipinas.

26. Pagbubukas ng Pilipinas sa
Pandaigdigang Kalakalan
• Hindi lamang ito nagdala ng
mga kalakal sa bansa kundi ng
mga kaisipang liberal o malaya
gaya ng pagtutol sa paraan ng
pamumuno ng isang lider na
hindi karapat-dapat o ang pag-
aalsa laban sa pamahalaan.

27. Paglitaw ng Gitnang Antas ng
Lipunan
• Dahil sa pag-unlad ng
ekonomiya ng bansa ay
nagkaroon ng panggitnang
antas ng talo sa lipunan at ito ay
kinabibilangan ng mayayamang
Pilipino na tinawag na mga
Ilustrado.

28. Paglitaw ng Gitnang Antas ng
Lipunan
• Ang kanilang mga anak na nag-
aral ng kolehiyo sa Maynila,
Espanya, at ibang bansa ay higit
na naging masigasig sa paghiling
ng mga pagbabago at
pagtatanggol sa kanilang
karapatan.

29. Paglitaw ng Gitnang Antas ng
Lipunan - Ilustrado

30. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
•Nagkaroon ng pagbabago sa
pag-uuri ng mga tao sa
lipunan kaugnay ng
kalakalang pandaigdig.
•Mula sa “lahi”, ang bagong
batayan ay”kayamanan”.

31. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
• Sa usaping yaman at
edukasyon, nahigitan ng ilang
Pilipino ang mga Espanyol, may
bagong uring nabuo.
• Ang pangkat na ito ay kilala
bilang “panggitnang uri”

32. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
•Binubuo sila ng mayayamang
Pilipino at mestisong
Espanyol.
•Sila ang nagmamay-ari o
nagrerenta ng malalawak na
hacienda o malawak na
taniman.

33. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
•Sa kabila nito, mababa pa
rin ang tingin sa kanila ng
mga Espanyol.
•Nabuo ang hangarin ng
gitnang uri na magkaisa.

34. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
•Hinangad nilang
magkaroon ng kalayaan at
karapatang politikal
kagaya ng mga Espanyol.

35. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
•Dahil mayayaman ang
gitnang uri, nakapag-aral ang
mga anak nila sa matataas na
institusyon ng edukasyon sa
Pilipinas at sa Europa.

36. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
•Tinawag na Ilustrado
ang mga Pilipinong
nagkaroon ng pormal na
edukasyon sa mga
pamantasan.

37. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
• Ang pag-aaral at paglalakbay sa
ibang bansa ang nagbukas ng
kanilang kaisipan sa ideya ng
pagkakapantay-pantay na hindi
nangyayari sa Pilipinas sa ilalim
ng Espanya.

38. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
•Kalaunan, sila ay nakabuo
ng Kilusang Propaganda
na humingi ng pagbabago
mula sa Espanya.

39. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
•Sa ganitong paraan lumitaw
ang kaisipang “La
Ilustracion” na
pinangunahan ng mga
Ilustrado
(nangangahulugang “mga
naliwanagan”)

40. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
• Dahil sa pag-unlad ng
ekonomiya ng bansa ay
nagkaroon ng panggitnang
antas ng tao sa lipunan at ito ay
kinabibilangan ng mayayamang
Pilipino na tinawag na mga
Ilustrado.

41. Paglitaw ng Kaisipang La Ilustracion
• Ang kanilang mga anak na nag-
aral ng kolehiyo sa Maynila,
Espanya, at ibang bansa ay higit
na naging masigasig sa paghiling
ng mga pagbabago at
pagtatanggol sa kanilang
karapatan.

42. Pagpasok ng Liberal na Kaisipan at
Pamumuno ni Gob. Hen. Carlos Maria de la
Torre
• Ang pagbubukas ng Suez Canal na
nagdurugtong sa Mediterranean Sea at
Red Sea ay hindi lamang nagdala ng
mga kalakal sa bansa kundi ang mga
kaisipang liberal o malaya gaya ng
pagtutol sa paraan ng pamumuno ng
isang lider na hindi karapat-dapat o ang
pag-aalsa laban sa pamahalaan.

43. Pagpasok ng Liberal na Kaisipan at
Pamumuno ni Gob. Hen. Carlos Maria de la
Torre
• Naitulad ng mga Pilipino ang
kanilang sarili sa pangyayari sa
Pransya na kung saan naitatak sa
kanilang isip ang adhikain ng
rebolusyon na pagkakapantay-
pantay, kalayaan, at
pagkakapatiran.

44. Pagpasok ng Liberal na Kaisipan at
Pamumuno ni Gob. Hen. Carlos Maria de la
Torre
•Noong ika-19 ng
Setyembre 1868,
sumiklab ang isang
himagsikang Spain.

45. Pagpasok ng Liberal na Kaisipan at
Pamumuno ni Gob. Hen. Carlos Maria de la
Torre
•Nagbunga ito sa
pagpapalit ng
pamamahala ng Spain
mula sa kamay ng mga
konserbatibo tungo sa
mga liberal.

46. Pagpasok ng Liberal na Kaisipan at
Pamumuno ni Gob. Hen. Carlos Maria de la
Torre
•Sa panahong ito, ipinadala
bilang bagong
gobernador-heneral sa
Pilipinas si Carlos Maria de
la Torre.

47. Pagpasok ng Liberal na Kaisipan at
Pamumuno ni Gob. Hen. Carlos Maria de la
Torre
• Ang simula ng panunungkulan ni de
la Torre ay nakatulong nang malaki
sa pag-unlad ng nasyonalismo sa
puso ng mga Pilipino, nabigyan ng
ilang kalayaan at karapatan ang
mga Pilipino.

48. Pagpasok ng Liberal na Kaisipan at
Pamumuno ni Gob. Hen. Carlos Maria de la
Torre
• Madaling nakuha ni de la Torre ang
pagtitiwala ng mga Pilipino.
• Sa unang pagkakataon ay
naramdaman nilang sila ay hindi
mga alipin kundi mamamayang
bahagi ng isang lipunan.

49. Pagpasok ng Liberal na Kaisipan at
Pamumuno ni Gob. Hen. Carlos Maria de la
Torre
• Ang panunungkulan ni de la
Torre ay nagbigay ng ibayong
pagsusumigasig sa mga
Pilipinong ipagpatuloy ang
kanilang nasimulan na lalo pang
umigting sa pagdaan ng
panahon.

50. Repormang Borbon

51. Isyu ng Sekularissasyon
•Ang mga paring regular
(Espanyol) ay nagsanay ng
mga paring sekular
(Pilipino) upang
makatulong sa pagtuturo
ng relihiyon.

52. Isyu ng Sekularisasyon
• Itinadhana ng Konseho ng Trent na
ang mga paring regular ang
mamuno sa mga misyon at sa
pagpapalaganap ng Katolisismo
samantalang ang mga paring
sekular ang mamahala sa mga
parokya ng bansa.

53. Isyu ng Sekularisasyon
•Ikinatakot ito ng mga
regular kaya guamwa sila
ng paraan upang
maibalik sa kanila ang
pamumuno sa mga
parokya.

54. Isyu ng Sekularisasyon
• Hindi nagutuhan ng mga sekular
ang pamamalakad ng simbahan sa
bansa sa ilalim ng mga regula kaya
binuo nila ang Kilusang
Sekularisasyon na humuhiling ng
pantay na karapatan ng mga paring
sekular at regular.

55. Isyu ng Sekularisasyon
• Hindi nagutuhan ng mga sekular
ang pamamalakad ng simbahan sa
bansa sa ilalim ng mga regula kaya
binuo nila ang Kilusang
Sekularisasyon na humuhiling ng
pantay na karapatan ng mga paring
sekular at regular.

56. SAGUTIN

57. •1. Ano ang tawag sa
sistemang pangkabuhayan
ng Europa noong ika-16 at
ika-17 siglo na nakatuon sa
akumulasyon ngmaraming
ginto at pilak?

58. • 1. Ano ang tawag sa
sistemang pangkabuhayan ng
Europa noong ika-16 at ika-17
siglo na nakatuon sa
akumulasyon ngmaraming
ginto at pilak?
• Sagot: MERKANTILISMO

59. •2. Bakit sinakop ng
Espanya ang Pilipinas?

60. • 2. Bakit sinakop ng Espanya
ang Pilipinas?
• Sagot: Isang lugar na
maaaring pagkunan ng mga
ginto at pilak na kinakailangan
upang maituring na isang
bansang mayaman at
makapangyarihan

61. •3. Ano ang
pandaigdigang
pangyayari tungo sa
pakikibaka ng bayan
ang ipinakikilala?

62. • 3. Ano ang pandaigdigang
pangyayari tungo sa
pakikibaka ng bayan ang
ipinakikilala?
• Sagot: Pagbubukas ng
Pilipinas sa Pandaigdigang
Kalakalan

63. •4. Paano nakatulong
ang kalakalang
pandaigdig tungo sa
pakikibaka ng mga
Pilipino para sa
kalayaan?

64. • 4. Paano nakatulong ang
kalakalang pandaigdig tungo
sa pakikibaka ng mga Pilipino
para sa kalayaan?
• Sagot: Napadali sa isang
buwan ang paglalakbay sa
pagitan ng Espanya at
Pilipinas.

65. •5. Bakit mahalaga ang
paglitaw ng gitnang uri
ng lipunang Pilipino sa
pagbuo ng diwang
makabayan? Kamalayang
pambansa ng mga
Pilipino?

66. •6. Paano nakaambag ang
pamamahala ni
Gobernador Heneral de
la Torre sa pagmulat ng
kamalayang pambansa
ng mga Pilipino?

67. • 6. Paano nakaambag ang
pamamahala ni Gobernador
Heneral de la Torre sa pagmulat
ng kamalayang pambansa ng
mga Pilipino?
• Sagot: Nakatulong ng malaki sa
pag-unlad ng nasyonalismo sa
puso ng mga Pilipino, nabigyan
ng ilang kalayaan at karapatan
ang mga Pilipino.

68. •7. Ano ang
palatandaan ng taong
may kaisipang liberal o
malaya?

69. • 7. Ano ang palatandaan ng
taong may kaisipang liberal o
malaya?
• Sagot: May pagtutol sa
paraan ng pamumuno ng
isang lider na hindi karapat-
dapat o ang pag-aalsa laban
sa pamahalaan.

70. •8. Ano ang naging isyu
sa sekularisasyon?

71. • 8. Ano ang naging isyu sa
sekularisasyon?
• Sagot: Itinadhana ng Konseho ng
Trent na ang mga paring regular
ang mamuno sa mga misyon at
sa pagpapalaganap ng
Katolisismo samantalang ang
mga paring sekulat ang
mamahala sa mga parokya ng
bansa.

72. GAWIN
MO

73. Gawain A

74. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 1. Pag-unlad ng
kalakalan.

75. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 1. Pag-unlad ng
kalakalan.

76. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 2. Pagbubukas ng
Suez Canal.

77. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 2. Pagbubukas ng
Suez Canal.

78. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 3. Pagpapagawa
ng mga daan.

79. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 3. Pagpapagawa
ng mga daan.

80. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 4. Pagpapatayo ng
mga pabrika.

81. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 4. Pagpapatayo ng
mga pabrika.

82. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 5. Pagkatatag ng
Kilusang Sekularisasyon

83. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 5. Pagkatatag ng
Kilusang Sekularisasyon

84. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
• _____ 6. Pamumuno ng
pamahalaang liberal ni Gob.
Hen. Carlos Maria de la Torre.

85. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
• _____ 6. Pamumuno ng
pamahalaang liberal ni Gob.
Hen. Carlos Maria de la Torre.

86. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 7. Pag-aaral ng
mga Pilipino sa Europa.

87. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 7. Pag-aaral ng
mga Pilipino sa Europa.

88. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 8. Paglitaw ng
gitnang antas ng lipunan.

89. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 8. Paglitaw ng
gitnang antas ng lipunan.

90. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 9. Pagbubukas ng
mga daungan ng barko sa
Pilipinas.

91. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 9. Pagbubukas ng
mga daungan ng barko sa
Pilipinas.

92. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 10. Pagbibigay ng
isang pangalan sa buong
kapuluan.

93. Lagyan ng bandila ang
patlang kung ang pangyayari ay
nakatulong upang magising ang
diwang makabayan ng mga
Pilipino. Lagyan ng ekis ( ) kung
hindi.
•_____ 10. Pagbibigay ng
isang pangalan sa buong
kapuluan.