2. Օքսիդներ
• Օքսիդներ, երկտարր միացություններ են, որոնք բաղկացած
են որևէ տարրի և թթվածնի ատոմներից։ Օքսիդներում
թթվածինը դրսևորում է -2 օքսիդացման աստիճան։
Թթվածինը իր էլեկտրաբացսականությամբ երկրորդն
է՝ ֆտորից հետո։ Այդ պատճառով գրեթե բոլոր տարրերը
առաջացնում են օքսիդներ։
• Օքսիդները բավականին տարածված են երկրի ընդերքում և
առհասարակ տիեզերքում Օրինակ այդպիսի
միացություններից
է ժանգը, ջուրը, շաքարավազը, ածխաթթու գազը։
• Միացությունները, որոնք պարունակում են թթվածնի երկու
ատոմ կոչվում են պերօքսիդներ,սուպերօքսիդներ։ Կոպիտ
ասած նրանք չեն մտնում օքսիդների դասի մեջ։
3. • Կա օքսիդների 4 հիմնական դաս՝ հիմնային,
թթվային, երկդիմի և աղ չառաջացնող։
• Կախված նրանից թե ինչ քիմիական կազմ ունեն
նրանք, տարբերում են.
• Աղ առաջացնող օքսիդներ.
– Հիմնային օքսիդներ (օրինակ, նատրիումի
օքսիդ Na2O, պղնձի օքսիդ(II)
CuO), մետաղների օքսիդները,
– Թթվային օքսիդներ (օրինակ, ծծմբի
օքսիդ(VI) SO3, ազոտի օքսիդ(IV) NO2), այն մետաղների
օքսիդները, որոնց օքսիդացման աստիճանը V—VII է
և ոչ մետաղները,
– Ամֆոտեր օքսիդներ (օրինակ, ցինկի
օքսիդ ZnO, ալյումին օքսիդ Al2О3), մետաղների
օքսիդները, որոնք ունեն III—IV օքսիդացման աստիճան
և կան բացառություններ (ZnO, BeO, SnO, PbO)
• Աղ չառաջացնող օքսիդներ. ածխածնի օքսիդ
(II) СО, ազոտի օքսիդ(I) N2O, ազոտի օքսիդ(II) NO։
4. Անվանակարգում 1
• IUPAC-ի անվանումներ ցանկի համաձայն օքսիդները
անվանվում են «օքսիդ» բառով և քիմիական
տարրի սեռական հոլովով. օրինակ՝ Na2O նատրիումի օքսիդ,
Al2O3 ալյումինի օքսիդ։ Եթե տարրը ունի
փոփոխական օքսիդացման աստիճան, ապա օքսիդի
անվանման կողքին առանց բացատանիշի, փակագծերի մեջ
նշվում է նրա օքսիդացման աստիճանը։ Օրինակ՝ Cu2О
պղնձի օքսիդ(I), CuO պղնձի օքսիդ(II), FeO երկաթի օքսիդ(II),
Fe2О3 երկաթի օքսիդ(III), Cl2O7 քլորի օքսիդ(VII)։
• Կախված օքսիդում թթվածնի ատոմների թվից, դրանք
կարող են ունենալ տարբեր անվանումներ։ Օրինակ, եթե
պարունակում է մեկ ատոմ թթվածին, ապա անվանում են
մոնօքսիդ, եթե երկու, ապա երկօքսիդ, իսկ եթե երեք, ապա՝
եռօքսիդ։ Օրինակ՝ ածխածնի մոնօքսիդ CO, ածխածնի
երկօքսիդ СО2, ծծմբի եռօքսիդ SO3։
5. Անվանակարգում 2
• XIX դարից հրակայուն օքսիդները, որոնք գործնականորեն չեն
լուծվում ջրում անվանեցին «հողեր»։[1]
• Կա օքսիդների 4 հիմնական դաս՝հիմնային, թթվային, երկդիմի և
աղ չառաջացնող։
• Հիմնային են այն օքսիդները, որոնց համապատասխանում
են Հիմքեր. դրանք մետաղների օքսիդներ են, օրինակ՝ Na2O, K2O,
CaO, Fe2O3։
• Թթվային են այն օքսիդները, որոնց համապատասխանում
են Թթուներ. դրանք էլ ոչ մետաղներիօքսիդներն են, օրինակ՝ N2O3,
P2O5, Cl2O7, Mn2O7։
• Երկդիմի են այն օքսիդները, որոնք կարող են փոխազդել թե
թթուների, թե հիմքերի հետ.դրանք բոլորը համեմատաբար պասիվ
մետաղների օքսիդներ են, ինչպես ZnO, FeO, Al2O3 օքսիդները։
• Աղ չեն առաջացնում այն օքսիդները, որոնք չեն փոխազդում ոչ
թթուների, ոչ հիմքերի հետ.դրանք ոչ մետաղների օքսիդներ են,
ինչպես՝ NO, N2O, CO և այլն։
