2. Բնության մեջ տարածվածությամբ
ծծումբը քիմիական տարրերի շարքում
զբաղեցնում է 15-րդ տեղը: Երկրակեղևում
նրա պարունակությունը 0,05% է (ըստ
զանգվածի):
3. Բնության մեջ ծծումբը հանդիպում է
ինչպես ազատ այնպես էլ
միացությունների ձևով: Սուլֆիդային
ծծումբը ներառում է ծծմբաջրածինը՝ H2S,
ցինկի խաբուսիկը՝ ZnS, զինջարակը` HgS,
կապարափայլը՝ PbS, պղնձափայլը՝ Cu2S,
պիրիտը`FeS2և այլն: Սուլֆատային
ծծումբը ներառում է գլաուբերյան աղը՝
Na2SO4.10H2O, գիպսը՝ CaSO4.2H2O,
պղնձարջասպը՝ CuSO4.3H2O,
երկաթարջասպը՝ FeSO4.7H2O, դառը աղը՝
MgSO4.7H2O:
4. Կենսոլորտի բազմաթիվ շարժընթացների
հետևանքով ծծումբը կուտակվում է հողի
հումուսում, քարածխում, նավթում,
ծովերում, օվկիանոսներում, ընդերքի
ջրերում, լճերում:
5. • Ծծումբը կյանքի համար կարևոր
քիմիական տարր է: Այն պարունակվում է
սպիտակուցներում (հատկապես՝ ձվի,
մազի, եղունգի, փետուրի և այլն), որոշ
վիտամիններում և հորմոններում
(օրինակ` ինսուլինում):
6. Ծծումբն ունի մի քանի
տարաձևություններ՝ շեղանկյուն,
ասեղնաձև կամ մոնոկլինային և
առաձգական, որոնք իրարից
տարբերվում են բյուրեղական ցանցի
կառուցվածքով ու մոլեկուլի
կազմությամբ: Բնածին ծծումբը նրա
շեղանկյուն տարաձևությունն է`
կազմված 8 ատոմից (S8):
7. Ծծմբի փոխազդեցությունը մետաղների
հետ ուղեկցվում է ջերմության մեծ
քանակների անջատմամբ: Թթվածնի հետ
ծծումբն առաջացնում է օքսիդներ՝
ծծմբաթթվային (SO2) և ծծմբաթթվական
(SO3) անհիդրիդներ:
8. Ծծմբի միացությունը ջրածնի հետ`
ծծմբաջրածինը (H2S), չափազանց
թունավոր և նեխած ձվի հոտ ունեցող
գազ է, որը միշտ առկա է նեխող
օրգանական մնացորդներում: Ծծմբի
հանքավայրերը հաճախ պարունակում
են ծծմբաջրածնի զգալի քանակներ: Այն
լավ վերականգնիչ է, որի շնորհիվ
օգտագործվում է բազմազան քիմիական
արտադրություններում:
9. Ծծումբը և նրա միացությունները
կիրառվում են թուղթ, ռետին, էբոնիտ,
լուցկի, սև վառոդ, գործվածքեղեն,
դեղամիջոցներ, կոսմետիկական
միջոցներ, պլաստմասսաներ,
ներկանյութ, պարարտանյութ,
թունաքիմիկատներ պատրաստելու
համար:
10. Աշխարհում ծծմբի խոշորագույն
մատակարարներն են Ամերիկայի
Միացյալ Նահանգները, Մեքսիկան և
Իտալիան: Ծծումբ պարունակող
հանքաքարեր կան նաև Հայաստանի որոշ
(օրինակ` Ալավերդու և Կապանի) պղնձի
հանքավայրերում: Ծծմբի
արդյունահանման և արդյունաբերական
ստացման ծավալները տարեցտարի
աճում են ամբողջ աշխարհում:
11. Երբ որոշ երկրներում ծծմբի պաշարների
կուտակումը գերազանցեց դրանց
սպառումը, գիտնականները մշակեցին
շինարարությունում լայնորեն կիրառվող
նոր նյութեր՝ ջերմամեկուսիչ ծծմբական
փրփրապլաստ, հատուկ բետոնե
խառնուրդներ, ինչպես նաև
ավտոմայրուղիների պատվածքներ,
որոնցում ծծումբը մասամբ կամ լրիվ
փոխարինում է պորտլանդ ցեմենտին:
12. Երբեմն ծծմբի դերը քիմիական
արդյունաբերության մեջ համեմատում են
սննդում հացի ունեցած դերի հետ և
պետության արդյունաբերական
հզորությունը պայմանավորում են այդ
երկրում սպառվող ծծմբի քանակներով:
13. Ֆիզիկական հատկությունները
Ծծումբը դեղին գույնի բյուրեղային նյութ է։
Այն հեշտությամբ հալվում է 100 ցելսիուսից
փոքր-ինչ բարձր ջերմաստիճաններում։
Ծծումբի ուժեղ տաքացման ժամանակ
առաջանում են մուգ-շագանակագույն
գոլորշիներ։ Արագ սառեցնելիս ծծումբի
գոլորշիներն անմիջապես, առանց
հեղուկանալու փոխարկվում են նրբագույն
փխրուն փոշու, որը կոչվում է ծծմբածաղիկ։
Ծծումբը ջրում չի լուծվում, բայց այն լուծվում
է մի քանի ուրիշ հեղուկներում, օրինակ,
ծծմբածխածնում։ Քիմիական
հատկությունները
14. Կիրառությունները
Ծծումբը մանր փոշու՝ ծծմբածաղկի
ձևով օգտագործվում է խաղողի թփի
հիվանդությունների դեմ պայքարելու
համար։ Մեծ քանակով ծծումբ է
ծախսվում կաուչուկի վուլկանացման―
կաուչուկը ռետինի փոխարկելու
համար։ Դրա համար էլ առանց ծծումբի
անհնար է արտադրել այնպիսի ռետինե
իրեր, ինչպիսիք են անվադողերը,
կրկնակոշիկները, շլանգները և այլ
իրեր։
15. Ծծումբը մտնում է որսորդական վառոդի
կազմի մեջ, կիրառվում է լուցկու
արտադրության ժամանակ։ Ծծումբի
զգալի քանակություն օգտագործվում է
ծծմբական թթվի արտադրման ժամանակ։
Ծծումբը առաջացնում է երեք
տարաձևություն, որոնցից
ամենակայունը շեղանկյուն կամ ալֆա
ծծումբն է, որը սովորաբար ստանում են
դեղին փոշու տեսքով:
16. Ծծմբի օգտագործման
պատմությունից
Ծծումբը մարդկությանը հայտնի է
հնագույն ժամանակներից: Այն
հիշատակվում Է Աստվածաշնչում,
Հոմերոսի պոեմներում: Ռազմական
նպատակների համար ծծմբից
պատրաստել են հրկիզող
խառնուրդներ, օրինակ՝ «հունական
կրակը»:
17. Մոտավորապես XIII դարում Չինաստանում
ծծումբը կիրառվել Է հրատեխնիկական
նպատակներով: Նախկինում մարդիկ
կարծում էին, թե այրվող ծծմբից առաջացած
կապույտ բոցն ու սուր հոտը վանում են
չարքերին:
18. Ծծումբը և նրա միացություններն
օգտագործել են մաշկային
հիվանդություններ (օրինակ՝ քոսը)
բուժելու, ինչպես նաև այգեգործական
նպատակներով:
19. Արաբ ալքիմիկոսները
կարծում էին, թե բոլոր
մետաղները կազմված
են ծծմբի և սնդիկի
խառնուրդից: Ծծումբը,
որպես քիմիական
տարր, առաջինը
բացահայտել Է
ֆրանսիացի քիմիկոս
Ա. Լավուազիեն XVIII
դարի վերջին: