2. 2
Ένα ταξίδι στο χθες
γυρνώντας το ρολόι του χρόνου
προς τα πίσω,
µε αποσκευές τις µνήµες,
που ξεθωριάζουν αλλά ποτέ δε σβήνουν!
Μ. ΒΟΤΣΗ
3. 3
ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ
Στο μάθημα της Ιστορίας της ΣΤ τάξης, οι μαθητές καλούνται να
γνωρίσουν μια μεγάλη ιστορική περίοδο (15ος
- 20ος
αιώνας).
Σ’ αυτό το ιστορικό ταξίδι , εμείς επιλέξαμε ν΄ ασχοληθούμε με ένα
κομμάτι της τοπικής ιστορίας μας:<<11 Ιουνίου 1821 -Η απελευθέρωση
του Βραχωρίου >>.
Κάθε χρόνο , η πόλη μας γιορτάζει στις 11 Ιουνίου την απελευθέρωσή
της από τους Τούρκους. Όμως, το ιστορικό αυτό γεγονός, περνά
απαρατήρητο τόσο από τους μεγάλους όσο και από τους μικρούς. Δεν
πραγματοποιούνται ιδιαίτερες εορταστικές εκδηλώσεις στην πόλη μας,
παρόλο που η άλωση του Βραχωρίου ήταν πολύ σημαντικό γεγονός
κατά το πρώτο έτος της Επανάστασης στη Δυτική Ελλάδα .
Μετά από σχετικές ερωτήσεις που τέθηκαν στην τάξη μας,
διαπιστώθηκε ότι οι μαθητές αγνοούσαν τα γεγονότα της
απελευθέρωσης της πόλης μας αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Είχαν
άγνοια για τους τοπικούς ήρωες, αν και καθημερινά βλέπουν τα
ονόματά τους στους δρόμους που περπατούν, μιας και αρκετές οδοί
είναι αφιερωμένες σ’ αυτούς.
Λαμβάνοντας, λοιπόν, αφορμή αυτή την άγνοιά τους, θεώρησα ότι
ήταν ευκαιρία αλλά και υποχρέωσή μου να κάνω με τους μαθητές μου
μια <<στάση>> στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, μιας και ένα μεγάλο
μέρος του βιβλίου της Ιστορίας μας , αναφέρεται στην περίοδο της
Τουρκοκρατίας στην πατρίδα μας.
4. 4
ΣΚΟΠΟΣ
Σκοπός του προγράμματος είναι οι μαθητές, γνωρίζοντας την τοπική
τους ιστορία , να γίνουν μέτοχοι της ιστορικής κληρονομιάς τους. Να
γνωρίσουν καλύτερα τον τόπο που ζουν αλλά και τους προγόνους τους.
Να συνειδητοποιήσουν ότι η γνώση του παρελθόντος είναι απαραίτητη
και δίνει εφόδια και προοπτική για ένα καλύτερο μέλλον.
ΣΤΟΧΟΙ
Στόχοι του Προγράμματος είναι:
Οι μαθητές ν’ αποκτήσουν ιστορικές γνώσεις ,μέσα από
βιωματικές δραστηριότητες.
Να γνωρίσουν την ιστορία της πόλης τους , για τη
συγκεκριμένη περίοδο, μιας και τα σχολικά βιβλία δεν τους
δίνουν αυτή τη δυνατότητα.
Nα αντλήσουν πληροφορίες από βιβλία ντόπιων συγγραφέων.
Να γνωρίσουν τους τοπικούς ήρωες αλλά και τις συνθήκες
διαβίωσης των προγόνων τους.
Ν’ αναπτύξουν τις ικανότητες έρευνας, παρατήρησης και
κατανόησης, συλλέγοντας υλικό από διάφορες πηγές.
Ν’ αναπτύξουν συνεργατικό πνεύμα ,μέσα στα πλαίσια της
ομαδικής εργασίας. Να αποκτήσουν υπευθυνότητα, ν’
αναλαμβάνουν τις υποχρεώσεις τους και να παίρνουν
πρωτοβουλίες. Να μην είναι αμέτοχοι, απρόθυμοι και
παθητικοί δέκτες.
Ν’ αναπτύξουν επικοινωνιακές δεξιότητες, ερχόμενοι σε
επαφή με υπεύθυνους μουσείων, βιβλιοθηκών, πολιτιστικών
συλλόγων κ. α.
Ν ’αναπτύξουν φιλαναγνωσία.
Να γράψουν κείμενα, να φτιάξουν ακροστιχίδες και
σταυρόλεξα.
5. 5
Να συλλέξουν σχετικά δημοτικά τραγούδια.
Να μάθουν παραδοσιακούς χορούς.
Να συνδέσουν τη γνώση με την ψυχαγωγία, μέσα από
εκπαιδευτικές επισκέψεις.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ
Διεπιστημονική , διαθεματική προσέγγιση.
Έρευνα, διατύπωση υποθέσεων, πειραματισμός , έλεγχος και
εξαγωγή συμπερασμάτων.
Έρευνα με τη μορφή συλλογής πληροφοριών από βιβλία και
αξιοποίηση του διαδικτύου από τα παιδιά.
Συλλογή εποπτικού υλικού και αξιοποίησή του.
Δημιουργική έκφραση μέσα από διάφορες μορφές τέχνης.
Σχετικές επισκέψεις.
Τα παιδιά εργάζονται σε ολιγομελείς ομάδες, συμμετέχουν σε
οργανωμένα σχέδια εργασίας και συνεργάζονται για την επίτευξη
συγκεκριμένων στόχων. Αξιοποιούνται οι αντιλήψεις, η προϋπάρχουσα
γνώση και τα βιώματα των παιδιών.
6. 6
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ
Το θέμα προσεγγίστηκε με τα παρακάτω μαθήματα ως εξής:
ΓΛΩΣΣΑ
Ανάγνωση και σύνθεση
κειμένου
Εμπλουτισμός
λεξιλογίου
Δημιουργία κρυπτό-
λεξου και ακροστιχίδας
ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ
Γνωριμία με δημοτικούς
χορούς
ΙΣΤΟΡΙΑ
Ιστορικά και λαογραφικά
στοιχεία της περιοχής
μας
ΜΟΥΣΙΚΗ
Γνωριμία με δημοτικά
τραγούδια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ
Μελέτη του χώρου
και της σημασίας της
γεωγραφικής θέσης
ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ
ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
θεατρικό σκετς,
ζωγραφιές ,κολάζ,
χειροτεχνίες
7. 7
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
Για το πρόγραμμα συνεργαστήκαμε με τον Πολιτιστικό Σύλλογο
Γυναικών Αγρινίου, το Δήμο Αγρινίου, με κατάστημα λαϊκών φορεσιών
της πόλης μας , με χορευτικό σύλλογο , με τους συμμαθητές μας από
άλλες τάξεις για τη διοργάνωση της γιορτής της 25ης
Μαρτίου και με
τους γονείς.
ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
<<ΚΛΕΦΤΕΣ>>
Κονιώσης Γιάννης
Ιωάννου Κυριακή
Δημάδη Ιουλία
Γαϊτάνη Νίκη
<<ΒΡΑΧΩΡΙΤΕΣ>>
Μοσχονάς Χρήστος
Νικολοπούλου Ναταλία
Τσαρούχης Κωνταντίνος
Τζίντζουρα Ειρήνη
<< ΑΡΜΑΤΩΛΟΙ>>
Κρανιώτης Γιάννης
Κούτσικου Χριστίνα
Σιαπλαούρας Βασίλης
Κάκκου Κωνσταντίνα
<< ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ>>
Γούλας Βασίλης
Πλευρίτη Δέσποινα
Παπαθανασόπουλος
Αλέξανδρος
Κοντού Ανθή
8. 8
ΤΟ ΑΓΡΙΝΙΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
Το 1450 περίπου, η περιοχή του Αγρινίου καταλήφθηκε από τους
Τούρκους, οι οποίοι στη θέση της σημερινής πόλης ίδρυσαν το
Βραχώρι.
Η πόλη αναφέρεται σε αγγλικό χάρτη του 1560 σαν Imbrahor .Οι
τούρκικες κατοικίες ήταν ιδιόμορφες: έμοιαζαν με φρούρια και είχαν
διπλό ή τριπλό αμυντικό περίβολο .Ο Evlia Tselebi, Τούρκος περιηγητής,
πέρασε το 1668 από την πόλη και αναφέρει ότι υπήρχαν 300 σπίτια ,οι
κάτοικοι ήταν πλούσιοι γαιοκτήμονες και υπήρχαν και 40 καταστήματα.
Το 1700 περίπου έγινε πρωτεύουσα του Σαντζακίου του Κάρλελι .
Στα μέσα του 18ου
αιώνα τοποθετείται η συγκρότηση της χριστιανικής
κοινότητας στις παρυφές της πόλης. Εδώ ,το 1775 ο Κοσμάς ο Αιτωλός
ίδρυσε σχολείο που λειτούργησε ως το 1821.Ο Άγγλος περιηγητής W.
Leake πέρασε το 1805 από το Βραχώρι και αναφέρει 500
μουσουλμανικά σπίτια, 100 χριστιανικά και 40 εβραϊκά. Το 1809 πέρασε
ο Λόρδος Βύρων, ενώ το 1815 φιλοξενήθηκε στην πόλη ο Γάλλος
διπλωμάτης και ιστορικός Pouqueville.
Το Βραχώρι αποτέλεσε τον κύριο στόχο των Ελλήνων επαναστατών
λόγω της σημασίας του και του πλούτου του. Μέσα στην πόλη υπήρχαν
1000- 1500 ένοπλοι ((Τούρκοι κάτοικοι και αλβανική φρουρά του
Νούρκα Σεβάνη), ενώ οι επαναστάτες έφτασαν τους 4000 στην άλωση
της πόλης. Το 1822 οι Βραχωρίτες έκαψαν τα σπίτια τους, όταν
εγκατέλειψαν την πόλη τους, μπρος στην απειλή του Κιουταχή. Η
διαταγή είχε δοθεί από την επαναστατική κυβέρνηση, για να
παρεμποδίσουν την προέλαση των Τούρκων.
9. 9
<< ΚΑΡΛΕΛΙ>>
Οι Τούρκοι , στις περιοχές που κυρίευαν, συνήθιζαν να δίνουν τα
ονόματα των αρχόντων που διώχνανε απ’ αυτές. Έτσι στην περιοχή της
Αιτωλίας και της Ακαρνανίας , μέχρι τον Εύηνο ποταμό, δώσανε το
όνομα <<Κάρλελι>>, σε ανάμνηση της δεσποτείας των Τόκκων Καρόλου
Α’ και Καρόλου Β΄.Η ονομασία αυτή θα είναι η επίσημη για όλη την
περίοδο της Τουρκοκρατίας.
<<ΒΙΛΑΕΤΙΑ>>
Οι Τούρκοι μοίρασαν την Αιτωλοακαρνανία σε πέντε διαμερίσματα ή
<<βιλαέτια>> όπως τα λέγανε: του Βλοχού, του Ζυγού, του Απόκουρου,
του Βάλτου και του Ξηρόμερου. Τα βιλαέτια αποτελούσαν την ενιαία
διοίκηση του Κάρλελι, με στρατιωτικό διοικητή που είχε έδρα αρχικά το
Αγγελόκαστρο και στη συνέχεια το Βραχώρι.
<< ΑΡΜΑΤΟΛΙΚΙΑ>>
Κατά την έναρξη της επανάστασης του 1821 γνωστά αρματολίκια
ήταν: του Ξηρόμερου με οπλαρχηγό το Γιωργάκη Βαρνακιώτη, του
Βλοχού με τον Αλεξάκη Βλαχόπουλο, του Ζυγού με το Δημήτρη Μακρή,
του Βάλτου με τον Αντρέα Ίσκο , της Βελάουστας με το Γιαννάκη Στάικο
και του Απόκουρου με τον Κώστα Σιαδήμα.
10. 10
<<ΒΡΑΧΩΡΙ>>
Το Βραχώρι, την εποχή αυτή, θεωρούνταν ένα από τα πιο ισχυρά
στρατιωτικά τούρκικα οχυρά σε όλη την Ελλάδα. Ήταν ο στρατηγικός
κόμβος της Δυτικής Στερεάς . Δεν ήταν μόνο πρωτεύουσα του Βλοχού
αλλά ολόκληρου του Κάρλελι. Μέσα στο Βραχώρι κατοικούσαν 630
τούρκικες οικογένειες, 600 ελληνικές και 200 οικογένειες Εβραίων.
Η τυραννία ,που ασκούσαν οι Τούρκοι του Βραχωρίου στους Έλληνες
της πόλης, ήταν από τις πιο άγριες σ’ όλη τη χώρα. Οι Τούρκοι
έφτιαχναν τα σπίτια τους ,σωστά φρούρια, με διπλές και τριπλές
μάντρες, για το φόβο που είχαν στο ισχυρό αρματολίκι της περιοχής.
Υπήρχαν τρία δημόσια τζαμιά, έντεκα οικογενειακά (μετσίτια),
μεντρεσέδες (ιερονομικές σχολές) και τεκέδες δερβίσηδων. Υπήρχαν ,
επίσης, τρία χάνια, χαρέμι και λουτρό.
Το Βραχώρι είχε σπουδαία αγορά με σαράντα μαγαζιά πολυτελών
ειδών (χρυσοποίκιλτα υφάσματα και γούνες). Η αγορά είχε επίκεντρο τη
μικρή πλατεία και επεκτείνονταν μεταξύ των οδών Σταϊκου , Κύπρου και
Παπαστράτου.
Στα βραχωρίτικα χωράφια καλλιεργούνταν καπνός, ρύζι, ελιά,
αμπέλια, εσπεριδοειδή. Ήταν ανεπτυγμένη και η σταφιδοκαλλιέργεια.
Οι Τούρκοι έκαναν εξαγωγές από τη Ζάκυνθο στην Αγγλία.
11. 11
Ο ΠΑΛΑΙΟΣ ΑΓΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ
Ο ναός, που είναι ρυθμού Βασιλικής, έχει ανεγερθεί κατά τα χρόνια
της Τουρκοκρατίας (18ος
αι). Η παράδοση θέλει να κτίστηκε στην
ανατολική πλευρά της πόλης, προκειμένου να προστατεύεται η πόλη
από το χαλάζι που, πολλές φορές, κατέστρεφε τις αγροτικές
καλλιέργειες.
ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΩΝ ΧΑΛΚΟΥΝΙΩΝ
Ανάγεται στα προεπαναστατικά χρόνια. Αναφέρεται ότι στο Βραχώρι
υπήρχε Εβραϊκή κοινότητα, που ήθελε να είναι θρησκευτικά και
οικονομικά κυρίαρχη στην πόλη του Βραχωρίου. Οι Έλληνες, με την
επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, ήταν ελεύθεροι να τελούν κάποια
θρησκευτικά τους καθήκοντα. Ένα απ’ αυτά ήταν η περιφορά του
Επιταφίου της Μεγάλης Παρασκευής. Κατά την ώρα της περιφοράς,
πολλοί Εβραίοι εισέρχονταν στην πομπή και δημιουργούσαν επεισόδια,
με στόχο να εκθέσουν τους Έλληνες στους Τούρκους κατακτητές.
Θέλανε να δείξουν ότι αυτές οι <<ψευτοθρησκευτικές
συγκεντρώσεις>>, είναι οχλοκρατικές διαδηλώσεις που μπορεί να
μεταβληθούν και σε επανάσταση και συνεπώς πρέπει να
απαγορευτούν. Ζήτησαν, λοιπόν, οι Έλληνες να τους επιτρέψουν οι
Τούρκοι να κάνουν χρήση των χ α λ κ ο υ ν ι ώ ν .
12. 12
TO ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΒΡΑΧΩΡΙΟΥ
Από τα τέλη του 18ου
αιώνα ως την επανάσταση του 1821 λειτουργεί
στο Βραχώρι ελληνικό σχολείο «κοινών μαθημάτων», το οποίο , κατά
παράδοση, είχε ιδρύσει ο Κοσμάς ο Αιτωλός το 1775.
Πρώτοι δάσκαλοι ήταν ο Ευστάθιος Καραβίας Πενταζάκος και o
Μεσολογγίτης, Κωνσταντίνος Ραζηκότσικας. Αυτοί διαδέχτηκαν οι
αδελφοί Καραπάνου, μαθητές της Παλαμιαίας Σχολής.
ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ
Ο Άγιος Κοσμάς γεννήθηκε στο Μέγα Δένδρο της Αιτωλίας το 1714
στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Έμαθε τα πρώτα του γράμματα
στην ιδιαίτερη πατρίδα του και συνέχισε τις σπουδές του στο Άγιο Όρος,
στην Αθωνιάδα Σχολή. Έγινε μοναχός και αργότερα πρεσβύτερος.
Ο Πατροκοσμάς άρχισε το ιεραποστολικό του έργο κάτω από τον
τούρκικο ζυγό. Γύριζε στις πόλεις και στα χωριά, κήρυττε, ίδρυε σχολεία
και βάφτιζε χριστιανούς. Με πολλές θυσίες κατόρθωσε να ιδρύσει
διακόσια <<κοινά>> σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης και δέκα
σχολεία <<ελληνικά>>.
Πίστευε πως μόνο η παιδεία μπορεί να απαλλάξει το Γένος από την
αμάθεια. Πυρήνας της διδασκαλίας του ήταν η κοινωνική ενότητα, η
ταπείνωση , η ελευθερία από προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, η
αγάπη.
13. 13
Το 1779 οι Οθωμανοί τον κρέμασαν έξω από το χωριό Καλικόντασι
της Βόρειας Ηπείρου.
14. 14
ΤΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΤΟΥ ΑΛΑΜΠΕΗ
Στα τέλη του 18ου
αιώνα (1773) γίνεται ένα σημαντικό έργο στον
κάμπο του Βραχωρίου. Πρόκειται για τα περίφημα 3 6 5 γεφύρια που
στήριζαν λιθόκτιστο δρόμο 3 χ.μ. Τα έχτισε ο μουτεσελίμης του Κάρλελι
Αλάμπεης, ανάμεσα στο στένεμα του βάλτου μεταξύ Τριχωνίδας και
Λυσιμαχείας. Τις δαπάνες του έργου ο Αλάμπεης τις κάλυψε από μέρος
των εισφορών της δ ε κ ά τ η ς, με έκτακτες εισφορές αλλά και με
αγγαρείες που επιβάρυνε τους κατοίκους .Το θαυμάσιο αυτό μνημείο
δυστυχώς καταστράφηκε.
15. 15
Η ΑΛΩΣΗ ΤΟΥ ΒΡΑΧΩΡΙΟΥ
Η Επανάσταση στο Βραχώρι το 1821, άργησε να εκδηλωθεί , γιατί
ήταν η έδρα ισχυρών Τούρκικων στρατευμάτων καθώς επίσης ήταν και
το Τούρκικο Στρατιωτικό Κέντρο της Δυτικής Χέρσου Ελλάδας.
Το Βραχώρι ήταν για τη Δυτική Ελλάδα ότι η Τριπολιτσά για την
Πελοπόννησο .Μετά τα πρώτα επαναστατικά κρούσματα στην
Αιτωλοακαρνανία, οι Τούρκοι άρχισαν ν’ ανησυχούν . Και οι φόβοι τους
βγήκαν αληθινοί. Στις 26 με 27 Μαΐου, οι Επαναστατικές δυνάμεις της
περιοχής πήραν θέσεις γύρω από το Βραχώρι για να το πολιορκήσουν.
Το βράδυ της 28ης
Μαΐου 1821 , ο κλοιός γύρω από το Βραχώρι είχε
ολοκληρωθεί και τα χαράματα της ίδιας νύχτας άρχισε η επίθεση απ’
όλες τις μεριές.
ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ
Οι Τούρκοι , εκείνη την ημέρα, γιορτάζανε το Ραμαζάνι και
μόλις ακούσανε τους πυροβολισμούς των Ελλήνων, έντρομοι, τρέξανε
στο εσωτερικό της πόλης. Οι πρώτοι ένοπλοι Έλληνες , που πατήσανε
στην πόλη, βάλανε φωτιά στα πρώτα σπίτια. Το ίδιο κάνανε και οι
Βραχωρίτες που ήταν στην πόλη. Οι επιθέσεις των πολιορκητών
μεγάλωναν, γιατί συνέχεια έφθαναν νέες ενισχύσεις, που ανέβασαν τον
αριθμό των Ελλήνων στις 4.000.
Το σχέδιο της επίθεσης είχε ως εξής: Ο Δ. Μακρής με 700 άνδρες
είχε πιάσει τα γεφύρια του Αλάμπεη στο δρόμο Μεσολογγίου-
16. 16
Βραχωρίου. Στη θέση Ντουγρί, στο δρόμο Θέρμου- Βραχωρίου, φύλαγε
Α. Βλαχόπουλος με 500 παλικάρια και ο Σιαδήμας με τους γενναίους
Αποκουρίτες. Μαζί τους και ο Γρίβας με άλλους 200 Ξηρομερίτες
αγωνιστές. Εκεί ,συναντήθηκε με τον Βαλτινό ,τον Ίσκο, τον Ραζηκότσικα
και τον Παπασάικα με τους άνδρες τους. Η διάταξη των τμημάτων
σχημάτιζε πέταλο ανοιχτό προς τα δυτικά και το άνοιγμα θα έκλεινε ο
Γιώτης Βαρνακιώτης με το σώμα του, ενώ ο αδερφός του ο Γιωργάκης,
είχε πιάσει τις διαβάσεις του Μακρυνόρους.
Οι πολιορκούμενοι βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Άρχισαν οι
διχόνοιες μεταξύ τους. Ο Τουρκαλβανός διοικητής τους , Νούρκα
Σέρβενη ,τους εγκαταλείπει κρυφά, παίρνοντας μαζί του όλους τους
Τούρκικους θησαυρούς. Τον συνέλαβαν αργότερα οι Έλληνες
πολιορκητές, με τους οποίους ήρθε σε συμφωνία. Οι κλεισμένοι, στο
Βραχώρι ,Τούρκοι με τον Δερβέν αγά Ταχήρ Παπούλια, που δεν ήταν
Αλβανός, υπογράψανε συμφωνία με τον Γ. Βαρνακιώτη, που υποχρέωνε
τους Τούρκους να παραδώσουν τα όπλα και να φύγουν. Έτσι, οι Τούρκοι
του Βραχωρίου, παραδίνονται. Ακολουθούν σφαγές και βασανιστήρια
Τούρκων και Εβραίων από τους Έλληνες, παρ’ ότι υπήρχαν διαφωνίες
μεταξύ των οπλαρχηγών. Η αυγή του Σαββάτου της 11ης
Ιουνίου του
1821, θα βρει το Βραχώρι ελεύθερο από τον Τούρκο καταχτητή.
18. 18
ΤΟ ΒΡΑΧΩΡΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟY
Το Βραχώρι , μετά την απελευθέρωσή του και μέχρι τον Αύγουστο
του 1822 , που ξανακάηκε από Έλληνες, για να μην πέσει πάλι στα
χέρια των Τούρκων, είχε εξελιχθεί σε δεύτερο διοικητικό κέντρο της
Δυτικής Στερεάς, μετά το Μεσολόγγι. Στο Βραχώρι συνεδρίαζε, μερικές
φορές, η Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδας, όπως και άλλα
διοικητικά και στρατιωτικά όργανα της περιοχής.
Το Φλεβάρη του 1822, κυκλοφόρησε στο Βραχώρι η χειρόγραφη
εφημερίδα <<Αχελώος>>, η οποία στην πρώτη της σελίδα έφερε τη
σφραγίδα της Γερουσίας. Εκδότης ήταν ο Ν. Λουριώτης ,
αρχιγραμματέας της Δυτικής Ελλάδας. Αυτή η εφημερίδα ήταν ο
πρόδρομος της μετέπειτα <<Εφημερίδας της Κυβερνήσεως>>. Έχουν
διασωθεί μόνο δυο φύλλα.
Στα επόμενα χρόνια, το Βραχώρι βρέθηκε πάλι στα χέρια των
Τούρκων. Μετά την πτώση του Μεσολογγίου, στις 10 Απριλίου του
1826, ολόκληρη η Αιτωλοακαρνανία, μαζί και το Βραχώρι, σκλαβώθηκε
ξανά στους Τούρκους. Ακολούθησαν κι άλλες μάχες, ώσπου το 1832 με
τη Συνθήκη του Λονδίνου, το Βραχώρι και ολόκληρη η
Αιτωλοακαρνανία, περιελήφθησαν οριστικά στην Ελληνική Επικράτεια.
19. 19
ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ
Οι δρόμοι της πόλης μιλάνε, θυμούνται! Το όνομά τους τούς
προσδίνει, κατά κανόνα , το συμβολισμό της μνήμης και της τιμής.
Κάποιοι άνθρωποι παραμένουν ζωντανοί στη συνείδηση και στη
συλλογική μνήμη του λαού. Έτσι, θέλοντας να τους τιμήσουν, δίνουν τα
ονόματά τους σε ένα δρόμο ή σε μια πλατεία. Στην πόλη μας, έχουν
δοθεί τα ονόματα κάποιων οπλαρχηγών που πρωτοστάτησαν στην
άλωση του Βραχωρίου αλλά και σε πολλές άλλες μάχες της
Επανάστασης του 1821.Κάποια από αυτά είναι:
Μακρής Δημήτριος
Βλαχόπουλος Αλεξάκης
Βαρνακιώτης Γεώργιος
Στάικος Ιωάννης
Γρίβας Θεόδωρος
Τσέλιος Δήμος
Σιαδήμας Κώστας
Ζέρβας Νικόλαος
Ίσκος Ανδρέας
Βαλτινός Γεώργιος
Γαλάνης Πάνος
22. 22
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΚΡΗΣ
Ο Δημήτριος Μακρής γεννήθηκε στη Γαβαλού Μακρυνείας το 1772.
Το πραγματικό του όνομα ήταν Πραγγέλης , αλλά μετονομάστηκε
Μακρής, επειδή ήταν<< μακρύς>> στο ανάστημά του. Ήταν από τους
ισχυρότερους οπλαρχηγούς της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Αρχικά ήταν
κλέφτης και αργότερα διορίστηκε αρματολός του Ζυγού. Ήταν από τους
ελάχιστους μεγαλοκαπεταναίους που δεν υπηρέτησαν στην αυλή του
Αλή Πασά. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Πρωταγωνίστησε στην Άλωση
του Βραχωρίου με 700 παλικάρια από την περιοχή του Αρακύνθου και
Μεσολογγίου. Ακολούθησε τον γενικό διευθυντή της Δυτικής Χέρσου
Ελλάδας Αλ. Μαυροκορδάτο στην εκστρατεία του. Το 1823 πήρε το
δίπλωμα της στρατηγίας από την Προσωρινή Κυβέρνηση. Το 1825- 1826
πήρε μέρος στην άμυνα του πολιορκημένου Μεσολογγίου. Ήταν
αρχηγός μιας από τις τρεις φάλαγγες εξόδου. Στη συνέχεια ακολούθησε
τον Καραϊσκάκη. Επί Καποδίστρια, ηθελημένα δεν πήρε καμία θέση.
Όταν ο Όθωνας τον ονόμασε υπασπιστή του, εκείνος αρνήθηκε να
δεχτεί. Πέθανε στο χωριό του το 1841.
23. 23
ΑΛΕΞΑΚΗΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Αλεξάκης Βλαχόπουλος ήταν γόνος της ονομαστής οικογένειας
των Βλαχοπουλαίων , η οποία κατείχε το αρματολίκι του Βλοχού
(Τριχωνίδας) από το 1760. Υπηρέτησε στην αυλή του Αλή πασά.
Αργότερα έδρασε ως αρματολός. Στη διάρκεια του μεγάλου διωγμού
των αρματολών(1806-1808) κατέφυγε με τα αδέρφια του στα Επτάνησα
και υπηρέτησε ως αξιωματικός του αγγλικού στρατού. Το 1819 ο
αδελφός του Δημήτριος τον μύησε στη Φιλική Εταιρεία. Ο Βλαχόπουλος
επικεφαλής 500 αγωνιστών, πήρε ενεργά μέρος στην πολιορκία και στις
μάχες, από 28 Μαΐου έως 11 Ιουνίου του 1821, που είχαν αποτέλεσμα
την απελευθέρωση του Βραχωρίου και του Ζαπαντίου . Το 1827
διορίστηκε Γενικός Επιθεωρητής του Στρατού της Στερεάς Ελλάδας. Το
1828 , επί Καποδίστρια , έγινε υπουργός Στρατιωτικών και επί Όθωνα,
έγινε υπουργός Ναυτικών. Πέθανε το 1865, ως υπασπιστής του βασιλιά
Γεωργίου Α΄.
ΓΡΙΒΑΣ ΘΟΔΩΡΗΣ
Ο Γρίβας Θοδωρής γεννήθηκε στην Πάργα το 1797. Ήταν γιος του
ονομαστού οπλαρχηγού του Ξηρόμερου , Δράκου Γρίβα. Μυήθηκε στη
Φιλική Εταιρεία μαζί με τα αδέλφια του. Πήρε μέρος με 200 αγωνιστές
στις πολιορκίες του Βραχωρίου, Ζαπαντίου, Μακρυνόρους, Αετού,
Κομποτίου και Μεσολογγίου. Πέθανε το 1862.
24. 24
ΤΣΕΛΙΟΣ ΔΗΜΟΣ
Ο Τσέλιος Δήμος ή Γεροδήμος γεννήθηκε στο Σπαρτοχώρι
Μεγανησίου Λευκάδας ή στο Αρχοντοχώρι Ξηρόμερου από όπου
καταγόταν η μητέρα του .Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Ήταν από τους
πιο ονομαστούς οπλαρχηγούς της Δυτικής Ελλάδας. Έλαβε μέρος στις
πολιορκίες του Βραχωρίου, Ζαπαντίου , Αετού, Λεπενούς, Αιτωλικού,
Μεσολογγίου κ.α. Στο κίνημα του 1853- 1854 ανέλαβε την οργάνωσή
του στη Δυτική Ελλάδα. Συνολικά πήρε μέρος σε 12 εκστρατείες, 12
πολιορκίες πόλεων και κάστρων, 39 μάχες και τραυματίστηκε 3 φορές.
Πέθανε στις 11- 11- 1854.
25. 25
ΒΑΡΝΑΚΙΩΤΗΣ ΓΙΩΡΓΑΚΗΣ
Γεννήθηκε το 1780 στο Βάρνακα Ξηρόμερου. Ύψωσε τη σημαία της
Επανάστασης στο Ξηρόμερο. Έλαβε μέρος ως οπλαρχηγός στις
πολιορκίες του Βραχωρίου , Ζαπαντίου, στις μάχες του Μακρυνόρους,
Αετού και στις πολιορκίες του Μεσολογγίου. Αναδείχτηκε σε έναν από
τους σημαντικότερους οπλαρχηγούς της Δυτικής Ελλάδας. Η προκήρυξη
της Επανάστασης ,με ημερομηνία 25 Μαΐου 1821 ,φέρει την υπογραφή
του. Κατά την παράδοση των πολιορκημένων Τούρκων στο Βραχώρι,
μόνο αυτόν εμπιστεύονταν οι κατακτητές λόγω του χαρακτήρα του και
της επιρροής που ασκούσε στους Έλληνες. Υπέγραψε μαζί με τον Ι.
Παπαρρηγόπουλο την συνθήκη παράδοσης του Μεσολογγίου από τους
Τούρκους το 1829. Πέθανε στο Μεσολόγγι το 1842.
ΣΤΑΪΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
O Στάικος Ιωάννης (Γιαννάκης) καταγόταν από τη Βελάουστα
Τριχωνίδας. Η οικογένειά του ήταν μια από τις παλιότερες οικογένειες
πλούσιων προεστών του Βραχωρίου, αντίπαλη οικογένεια, της
οικογένειας των Βλαχόπουλων. Με την κήρυξη της Επανάστασης ο
Γιαννάκης δημιούργησε δικό του σώμα και πολέμησε στη Δυτική
Ελλάδα. Κατά την πολιορκία του Μεσολογγίου το 1825-26 πολεμούσε
απ’ έξω. Μετά την Απελευθέρωση έμεινε στο στρατό και έφτασε στο
βαθμό του στρατηγού. Αργότερα έγινε γερουσιαστής και υπουργός των
Στρατιωτικών. Πέθανε στο Αγρίνιο το 1861.
26. 26
ΣΙΑΔΗΜΑΣ ΚΩΣΤΑΣ
Γεννήθηκε στο Αργυρό Πηγάδι του Απόκουρου . Χρίστηκε καπετάνιος
της περιοχής από το 1790 μέχρι το 1822. Συμμετείχε επικεφαλής
σώματος 300 ανδρών του Απόκουρου στις πολιορκίες του Βραχωρίου,
Ζαπαντίου, Αετού , Ναυπάκτου, Καρπενησίου κ.α. Ο Πρόεδρος του
Εκτελεστικού , τον Αύγουστο του 1822, εκτιμώντας τις υπηρεσίες του
προς την πατρίδα, του παραχώρησε το τσιφλίκι στη Γούστιανη
Απόκουρου. Κατά την έξοδο της Φρουράς του Μεσολογγίου ,στις
10-4-1826, έπεσε νεκρός μαζί με τους 53 από 55 γενναίους στρατιώτες
του, που μπήκαν στις 13 -9-1825 για ενίσχυση του Μεσολογγίου.
ΖΕΡΒΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Ο Νικόλαος Ζέρβας γεννήθηκε στο Σούλι το 1800.Πήρε μέρος
επικεφαλής σώματος Σουλιωτών, στις πολιορκίες του Βραχωρίου,
Ζαπαντίου, Πέτα, Κομποτίου, Βόνιτσας αλλά και στις πολιορκίες του
Μεσολογγίου. Τον Απρίλιο του 1824 έγινε στρατηγός. Μετά την πτώση
του Μεσολογγίου, συνέχισε τον αγώνα με τις δυνάμεις του Γ.
Καραϊσκάκη στις μάχες του Φαλήρου. Πήρε μέρος στο κίνημα του 1836.
Πέθανε το 1869.
ΒΑΛΤΙΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Γεννήθηκε το 1775 στους Χαλκιόπουλους Βάλτου. Υπηρέτησε στο
στρατό του Αλή Πασά. Πήρε μέρος επικεφαλής Μεσολογγιτών στις
πολιορκίες του Βραχωρίου, Ζαπαντίου, στη μάχη της Λαγκάδας και στην
τρίτη πολιορκία του Μεσολογγίου .Ήταν από τους διασωθέντες κατά
την έξοδο της Φρουράς του Μεσολογγίου. Συνέχισε τον αγώνα με τον
Καραϊσκάκη για την ανακατάληψη της Ρούμελης. Έγινε μέλος του
27. 27
Συμβουλίου Επικρατείας ,επί κυβερνήσεως Καποδίστρια. Πέθανε στην
Αθήνα το 1837.
ΓΑΛΑΝΗΣ ή ΜΕΓΑΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Γεννήθηκε το 1759 στις Φυτείες Ξηρόμερου. Διορίστηκε από τον Αλή
πασά γενικός επίτροπος των <<ραγιάδων>> με αρμοδιότητα την
είσπραξη φόρων. Απέκτησε τεράστια περιουσία. Μυήθηκε στη Φιλική
Εταιρεία. Έλαβε μέρος στις πολιορκίες του Βραχωρίου, Ζαπαντίου και
Αιτωλικού .Πέθανε αιχμάλωτος στην Άρτα .Μια δεύτερη εκδοχή είναι
ότι εκτελέστηκε από Τουρκαλβανούς με την κατηγορία της προδοσίας.
28. 28
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ <<ΒΡΑΧΩΡΙ>>
Για την προέλευση της ονομασίας <<Βραχώρι>>, υπάρχουν πολλές
εκδοχές, που πρόκειται για παραφθορά της αρχικής.
ΒΡΑΧΟΧΩΡΙΟΝ: η εκδοχή αυτή εύκολα μπορεί ν’ αναιρεθεί γιατί ο τόπος
δεν είναι βραχώδης.
ΒΛΑΧΟΧΩΡΙ: Οι υποστηριχτές αυτής της εκδοχής θεωρούν δεδομένο,
ότι η περιοχή ήταν κατοικημένη από Βλάχους.
ΒΛΟΧΟΧΩΡΙ: αν δεχτούμε αυτή την εκδοχή, τότε συνοίκισαν το χώρο
κάτοικοι του γειτονικού Βλοχού.
ΕΒΡΑΙΟΧΩΡΙ: από τη Ρωμαϊκή εποχή ζούσαν στο χώρο της Αιτωλίας
Εβραίοι.
ΒΡΑΚΟΧΩΡΙ: είναι μια αληθοφανής εκδοχή, αφού οι κάτοικοι, άντρες και
γυναίκες, φορούσαν μπουραζάνα, τη γνωστή βράκα.
ΙΜΠΡΑΧΟΡ: η λέξη σημαίνει σταβλάρχης και ήταν τίτλος <<επί τιμής>>
της σουλτανικής αυλής. Αν, λοιπόν, ο πρώτος οικιστής έφερε τον τίτλο
του<< ιμπραχόρ>>, τότε μπορεί κι όλος ο οικισμός να ονομάστηκε έτσι.
29. 29
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
1460: Κατάληψη της περιοχής του Βραχωρίου από τους Τούρκους
1585:Κίνημα των αρματολών Μπούα-Γρίβα-Δράκου. Λεηλασία του
Βραχωρίου
1699: Συνθήκη του Κάρλοβιτς
1718:Συνθήκη Πασσάροβιτς
1733-1734: Το Βραχώρι, έδρα ανεξάρτητου εφήμερου πασαλικιού.
1770: Αποκεφαλίζονται οι πρόκριτοι Ξηρόμερου ως συνένοχοι του
Ορλοφικού κινήματος.
1795-1820: Ο Αλή πασάς επεμβαίνει στη διοίκηση του Κάρλελι.
1818-1819: Μύηση του Παναγιώτη Στάικου, Αλεξάκη Βλαχόπουλου και
άλλων στη Φιλική Εταιρεία.
1820: Αποκήρυξη του Αλή από τους Τούρκους του Βραχωρίου.
28 Μαΐου – 10 Ιουνίου 1821:Πολιορκία Βραχωρίου
11 Ιουνίου 1821: Άλωση του Βραχωρίου
26 Ιουλίου 1821:Άλωση του Ζαπαντίου
24 Φεβρουαρίου 1822: Ίδρυση της Γερουσίας της Δυτικής Χέρσου
Ελλάδας
1824-1826: Βραχωρίτες με τον Στάικο, τον Βλαχόπουλο και τον
Μεγαπάνο , συμμετέχουν στη β΄ πολιορκία του Μεσολογγίου. Εποποιία
των αμάχων Βραχωριτών στους βάλτους της Λυσιμαχείας.
1827: Ο Αλεξ. Βλαχόπουλος διορίζεται από τον Καποδίστρια γενικός
επιθεωρητής του στρατού της Δυτικής Ελλάδας.
1830:Η Ε΄ Εθνοσυνέλευση ικανοποιεί το αίτημα τωνΣουλιωτών για
εγκατάσταση στο Βραχώρι.
30. 30
1828-1830: Πληθυσμός του δήμου 996 κάτοικοι
3 Απριλίου 1833: Ιδρύεται, με διάταγμα της Αντιβασιλείας, ο νομός
Αιτωλίας και Ακαρνανίας με έδρα το Βραχώρι. Η έδρα το Σεπτέμβριο
μεταφέρεται στο Μεσολόγγι.
1836: Η αγροτική εξέγερση υπό τους Στράτο, Ζέρβα και Δήμο Τσέλιο
χωρίζει την πόλη σε αντίπαλα στρατόπεδα.
1851: Ολοκληρώνεται ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής, ενορίας των
Σουλιωτών.
1854:Έναρξη ετήσιας εμποροπανήγυρης στο Ζαπάντι.
1855: Θανατηφόρα επιδημία πανώλης.
1861: Κάτοικοι στο δήμο: 5.579
1862: Αντιοθωνικό κίνημα με αντάρτικα σώματα,υπό τον
Γρίβα,καταλαμβάνουν την πόλη.
36. 36
1)Συμπληρώνοντας την ακροστιχίδα , θα βρείτε την παλιά ονομασία
του Αγρινίου.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _
1) Το όνομα ενός οπλαρχηγού που πρωτο-
στάτησε στην άλωση του Βραχωρίου
2)Γιορτή των Τούρκων
3)Πρώτη έδρα του σαντζακίου του Κάρλελι
4)Γράμμα του Βραχωρίου
5) Γράμμα της άλωσης
6)Αυτό το υλικό έριχναν οι Έλληνες στις
τρύπες των πύργων.
7) Όπλο των Τούρκων (αντίστροφα)
2)Συμπληρώνοντας την ακροστιχίδα , θα βρείτε το όνομα του
Τοπικού Οργανισμού της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας.
_ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _
_ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _
1) Το μικρό όνομα του οπλαρχηγού
Βαρνακιώτη
2)Την απελευθέρωσή της επιθυμούσαν
όλοι οι ΄Ελληνες.
3)Αλλιώς η Στερεά Ελλάδα
4)Όνομα Τούρκου στρατηγού
5) Γράμμα από το όνομα του Βύρωνα
6) Η Εθνο…………. της Επιδαύρου
7)Βραχωρίτης οπλαρχηγός
8)Ήταν ο πρόδρομος της Εφημερίδας
της Κυβέρνησης.
37. 37
3)Συμπληρώνοντας την ακροστιχίδα, θα βρείτε το γεγονός του
εορτασμού της πόλης μας στις 11 Ιουνίου.
Το αρχαίο όνομα της πόλης μας - - - - - - -
Αλλιώς η άλωση - - - - - - - - -
Ζούσαν κι αυτοί στο Βραχώρι. - - - - - - -
Γράμμα της εθνοσυνέλευσης - - - - -
Μέλος της Φιλικής… ήταν ο Βλαχόπουλος. - - - - - - - - -
Αλλιώς η σκλαβιά - - - - - - -
Γράμμα των Οθωμανών - - - -
Η……. στο Βραχώρι άρχισε στις 28-5-1821. - - - - - - -
Οι Τούρκοι γιόρταζαν το …….. - - - - - - - -
Γράμμα της άλωσης - - - -
Το όνομα του Τουρκαλβανού διοικητή - - - - - - -
Η άλωση (αντίστροφα) - - - - -
38. 38
Το κρυπτόλεξο
Των οπλαρχηγών
της Άλωσης του Βραχωρίου
Ο Τ Θ Ι Σ Τ Α Ι Κ Ο Σ Τ Η Σ
Μ Ε Υ Λ Τ Ο Ε Ξ Ρ Α Φ Η Σ Ο
Α Ρ Γ Γ Ρ Ι Β Α Σ Π Κ Τ Ε Ι
Κ Α Ο Ε Σ Λ Ι Χ Μ Ι Α Υ Ρ Σ
Ρ Β Λ Α Χ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ Υ Κ
Η Α Κ Ο Α Ι Α Δ Χ Ο Σ Υ Μ Ο
Σ Ι Α Δ Η Μ Α Σ Α Μ Λ Σ Η Σ
Υ Β Α Ρ Ν Α Κ Ι Ω Τ Η Σ Ο Η
Δ Α Π Ο Η Σ Ο Ε Σ Ι Ο Ε Κ Σ
39. 39
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Η εργασία αυτή μας έδωσε την ευκαιρία να γίνουμε για λίγο…
ερευνητές, δημοσιογράφοι , ηθοποιοί , χορευτές, τραγουδιστές, πιο σοφοί
και καλοί δημιουργοί!!!.
Κάπου διαβάσαμε…
<<Ο τόπος μας έχει σημασία γιατί μας φτιάχνει και τον φτιάχνουμε,
βιώνουμε με τη σκέψη και τις αισθήσεις μας, οτιδήποτε ζωντανό. Δεν τον
αγαπάμε, επειδή τον συνηθίσαμε ή επειδή έτυχε να τον βρούμε ή να τον
κληρονομήσουμε. Γιατί, αν συμβαίνει αυτό, είμαστε απλά φιλοξενούμενοι,
που επιδιώκουν να περάσουν καλά με έμφαση στο εφήμερο και χωρίς
ίχνος σεβασμού στους ανθρώπους, στην παράδοση, στο φυσικό
περιβάλλον αλλά και στον αυτοσεβασμό!>>
41. 41
ΠΗΓΕΣ
<<Το Αγρίνιο κάποτε>> (Α. Μπαρχαμπάς)
<<Αγρίνιο- Δρόμοι που γράφουν ιστορία>>(Γ. Γερολυμάτος)
<<Αιτωλοακαρνάνικη και Ευρυτανική εγκυκλοπαίδεια>>
<<Τα Δημοτικά Τραγούδια της Αιτωλικής γης>> (Π. Μπερερής>>
<<Βραχώρι, 11 Ιουνίου 1821-Οι Αθάνατοι Αγωνιστές>> Ι.Διονυσάτος
Εφημερίδες, διαδίκτυο
Φωτογραφικό υλικό της ΣΤ2 τάξης του 5ου Δημοτικού σχολείου
Αγρινίου
Ευχαριστώ, την εκπαιδευτικό της Πληροφορικής του σχολείου μας, κ.
Ράπτη Φωτεινή, για την πολύτιμη βοήθειά της.
42. 42
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ε πιλογή θέματος σελ. 3
Σκοπός-Στόχοι- Μέθοδοι υλοποίησης σελ. 4-5
Προσέγγιση θέματος σελ.6
Συνεργασία-Ομάδες Εργασιών σελ.7
Το Αγρίνιο την εποχή της Τουρκοκρατίας σελ.8-9
(Κάρλελι-Βιλαέτια-Αρματολίκια)
Βραχώρι σελ. 10
Ο παλαιός Άγιος Χριστόφορος σελ.11
Το έθιμο των χαλκουνιών
Το<< ελληνικό σχολείο >> του Βραχωρίου σελ. 12-13
Κοσμάς ο Αιτωλός
Τα γεφύρια του Αλάμπεη σελ. 14
Η άλωση του Βραχωρίου – Το σχέδιο της επίθεσης σελ.15-17
Το Βραχώρι μετά την απελευθέρωση σελ. 18
Οι δρόμοι της πόλης μας σελ. 19-20
Ήρωες του τόπου μας σελ. 21-27
Προέλευση του ονόματος <<Βραχώρι>> σελ.28
Χρονολόγιο σελ.29-30
Φωτογραφικό υλικό από τη γιορτή της 25ης
Μαρτίου σελ.31-32
Δημοτικά τραγούδια της περιοχής μας σελ.33-34
43. 43
Ακροστιχίδες και κρυπτόλεξο σελ.35-38
Αντί επιλόγου σελ. 39
Απαντήσεις στις ακροστιχίδες και στο κρυπτόλεξο σελ.40
Πηγές σελ.41
Περιεχόμενα σελ.42 -43
