οι τσαμηδες και η τσαμουριά

25/6/2016 Νικήτας Βουγιουκλής 1
ΟΙ ΤΣΑΜΗΔΕΣ ΚΑΙ Η ΤΣΑΜΟΥΡΙΑ
O ΕΠΕΚΤΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΛΒΑΝΩΝ
«Το Έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ότι είναι αληθές»
Διονύσιος Σολωμός

• Κάποιοι Φίλοι με ρωτούν γιατί ασχολούμαι με αυτά τα πονήματα. Η απάντηση είναι
απλή. Προσπαθώ να καλύψω τα κενά που έχω στις γνώσεις μου πάνω σε θέματα για τα
οποία έχω περιέργεια και ενδιαφέρον. Επομένως μπορεί κάποιος να πει ότι γράφω για
θέματα τα οποίa δεν ήξερα τίποτα γι’ αυτά η θέματα τα οποία προσπαθώ να φέρω στη
μνήμη μου ξανά.
• Επειδή πάντα εύρισκα σαν πιο αποτελεσματικό τρόπο μάθησης τη γραφή, για το λόγο
αυτό κρατώ σημειώσεις από ότι διαβάζω (cut & paste) τα οποία και μεταφέρω σε μορφή
Power Point Presentation. Επομένως δεν κάνω πρωτογενή έρευνα αλλά παρουσιάζω
μόνο, σε κάποια οργανωμένη μορφή, τις πληροφορίες που αντλώ από τις πηγές μου τις
οποίες καμιά φορά εμπλουτίζω με videos η ακόμα και με μουσική.
• Ελπίζοντας ότι κάποιοι από τους φίλους μου θα έχουν το ίδιο ενδιαφέρον μάθησης, τα
διανέμω σε αυτούς πιστεύοντας ότι στη χειρότερη περίπτωση θα τους βάλω στο κόπο να
κάνουν ένα DELETΕ.
MΦΧ
ΝΙΚΗΤΑΣ
nvougiouklis@yahoo.com

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
• ΤΙΤΛΟΣ ΣΕΛΙΔΑ
• Εισαγωγή 4
• Η Τσαμουριά 5
• Οι Τσάμηδες 7
• Εξισλαμισμός 9
• Πληθυσμός 10
• Εξαίρεση Ανταλλαγής 11
• Διεκδικήσεις 13
• Ελληνικές Αντιδράσεις 19
• Μεγάλη Αλβανία 22
• Ρήξη με το Ελληνικό Κράτος 25
• Συνεργασία με τις Κατοχικές Δυνάμεις 31
• Οι εκτελέσεις στη Παραμυθιά 41
• Ζέρβας και ΕΔΕΣ 51
• Η Μετανάστευση των Τσάμηδων 55
• Οι Αποφάσεις 59
• Οι Ακαδημαϊκοί 62
• Τα Συμπεράσματα μου 67
• ΣΧΕΤΙΚΑ 70

• Εισαγωγή: Στις 6 /11/2013 ο πρόεδρος της
Αλβανίας έθεσε θέμα «Τσάμηδων» στον
Κάρολο Παπούλια!
• Ειδικότερα, ο πρόεδρος της Αλβανίας, ζήτησε
όπως «το ελληνικό Κοινοβούλιο ακυρώσει τον
νόμο που εμπολέμου, που είναι ακόμη σε ισχύ
και κρατά υπό συντηρητική κατάσχεση τις
περιουσίες των Αλβανών πολιτών (Πρόκειται
για την ιστορία με τους «Τσάμηδες»).
• Στις 06|06|2016 μία ομάδα περίπου 150
«Τσάμηδων» διαδηλωτών «υποδέχθηκε» τον
Έλληνα υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά κατά
την επίσκεψή του στο αλβανικό ΥΠΕΞ.
• Στις 11/6/2016 Αλβανοί φίλαθλοι σήκωσαν
πανό στο Euro κατά τη διάρκεια του αγώνα
Αλβανίας-Ελβετίας με αναφορά στο ζήτημα των
Τσάμηδων, και το μήνυμα πως «η Ελλάδα είναι
ένοχη γενοκτονίας 100.000 Τσάμηδων στα
χέρια των Ελλήνων. Όλα αυτά κάνουν αναγκαία
τη σωστή πληροφόρηση.
• Σε συζήτηση με φίλους ελέχθη ότι οι Τσάμηδες
ήταν «Τουρκαλβανοί» προδότες οι οποίοι στο
Β’ Παγκόσμιο πόλεμο συνεργάστηκαν με τις
δυνάμεις κατοχής. Μετά τη λήξη του πολέμου
φοβούμενοι αντίποινα, μετανάστευσαν στην
Αλβανία ζητώντας προστασία από την εκεί
Κυβέρνηση. Θεώρησα ότι αυτή τη πρώτη
πληροφόρηση ήταν εύπεπτη και ικανοποιητική.
• Διάβασα λίγο αργότερα ότι αποφεύγονται οι
δημόσιες συζητήσεις για τους Τσάμηδες και
ότι η τελευταία προσπάθεια, που έγινε στο
Κέντρο Μελετών Μειονοτικών Ομάδων το 2008,
δημιούργησε αρνητικές αντιδράσεις από τους
επίσημους φορείς. Η περιέργεια μου μεγάλωσε
και αποφάσισα να ευρύνω τις γνώσεις μου στο
θέμα αυτό.

• Η Τσαμουριά (αλβανικά: Çamëria) είναι
ονομασία η οποία σήμερα χρησιμοποιείται
κυρίως από τους Αλβανούς για να περιγράψει
παράλια τμήματα της Ηπείρου στη νότια
Αλβανία και στη βορειοδυτική Ελλάδα και
σχετίζεται με τους Τσάμηδες.
• Για την προέλευση της ονομασίας υπάρχουν
πολλές εκδοχές. Η περισσότερο
ανταποκρινόμενη στην πραγματικότητα
φαίνεται να είναι η εκδοχή που κάνει λόγο για
παραφθορά του ονόματος του ποταμού Θύαμις
(Καλαμάς), με παραφθορά του με την πάροδο
του χρόνου: Θύαμις, Θυάμις, Τσ(ι)άμης, δηλ. ο
κάτοικος που βρίσκεται κοντά στον Θύαμη
ποταμό, την Θυαμυρία, την Τσ(ι)αμουριά.
• Πέρα από γεωγραφική χρήση, η ονομασία
χρησιμοποιείται και με αλυτρωτικές επεκτάσεις
από τους Τσάμηδες.
25/6/2016 5Νικήτας Βουγιουκλής
ΤΣΑΜΗΔΕΣ ΧΟΡΕΥΤΕΣ

Η ΤΣΑΜΟΥΡΙΑΠΟΤΑΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΣ Η ΘΥΑΜΙΣ

• Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, το
τοπωνύμιο χρησιμοποιούταν ως επίσημη
ονομασία σε όλα τα ελληνικά έγγραφα, αλλά
πλέον ο όρος θεωρείται παρωχημένος στα
ελληνικά και διατηρείται μόνο σε παλιά
παραδοσιακά τραγούδια.
• Το μεγαλύτερο τμήμα της Τσαμουριάς σήμερα
χωρίζεται στους νομούς
Θεσπρωτίας και Πρεβέζης, και μικρά τμήματα
βρίσκονται στο νότιο άκρο της Αλβανίας.
• Η κατοχή της Τσαμουριάς αποτελεί το κρυφό
όνειρο Αλβανών (Μεγάλη Αλβανία)
συμπεριλαμβανομένων ιδιαίτερα και των
Τσάμηδων.
• Οι Τσάμηδες - Εξισλαμισμός: : Για την
καταγωγή τους υπάρχουν διαφορετικές
προσεγγίσεις. Ορισμένοι ερευνητές τους
προσμετρούν σε εκείνους, που τον 17ο αιώνα,
λόγω της αποτυχίας της επανάστασης του 1611
που προσπάθησε να υποκινήσει ο
Μητροπολίτης Διονύσιος ο επονομαζόμενος
από τους Οθωμανούς Σκυλόσοφος,
ασπάσθηκαν το Ισλάμ.
₋ Σημείωση : Μητροπολίτης Διονύσιος ο
Φιλόσοφος το 1611, με ένα σώμα περίπου χιλίων
χωρικών από τη Θεσπρωτία και τις γύρω περιοχές
έκανε έφοδο στα Ιωάννινα, πραγματοποιώντας
εξέγερση εναντίον των Τούρκων. Η εξέγερση του
Διονύσιου απέτυχε, καθώς πολλοί Έλληνες
κάτοικοι του Κάστρου τον πρόδωσαν. Οι εχθροί
του άλλαξαν το προσωνύμιο του από
«Φιλόσοφος» σε Σκυλόσοφος», τον κατέδωσαν
και συνελήφθη από τους Τούρκους οι οποίοι τον
έγδαραν ζωντανό.
• Κάποιοι πιστεύουν ότι οι Τσάμηδες είναι
αλβανικής καταγωγής και ως αποδεικτικό
στοιχείο χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣΣΚΕΝΤΕΡ ΜΠΕΗΣ

• Κατά τη γνώμη αρκετών μελετητών οι Τσάμηδες
δεν ήταν ούτε Τουρκικής καταγωγής, ούτε
Αλβανικής, αλλά προέκυψαν από το γηγενές
στοιχείο της Τσαμουριάς, εξαιτίας του
εξισλαμισμού που έλαβε χώρα στην Ήπειρο και
στη Θεσπρωτία, ο οποίος άρχισε μετά τον
θάνατο του Σκερντέμπεη και ιδιαίτερα τον
17ο μ.Χ. αιώνα.
– Σκεντέρμπεης. Οι συνεχείς επιδρομές των
μουσουλμάνων τρομοκρατούσαν τον πληθυσμό
της Αλβανίας και ο Ιωάννης Καστριώτης στον
Βορρά επαναστάτησε ανεπιτυχώς Για να
κρατήσει τα εδάφη του, πλήρωνε υψηλό ετήσιο
φόρο και παρέδωσε τα τέσσερα αγόρια του ως
ομήρους και εγγύηση. ¨Ένας από αυτά τα παιδιά
ο Γεώργιος, εξισλαμίστηκε. Ονομάστηκε Ισκεντέρ
(Αλέξανδρος) και του απένειμαν τον τίτλο του
Μπέη. Πολέμησε εναντίον Μογγόλων, Ελλήνων
και Μαγυάρων και διακρίθηκε για τη ρώμη του..
• Οι μεγάλοι Αλβανοί κτηματίες και οι Σπαχήδες
(έφιπποι, μισθοφόροι) που είχαν εγκατασταθεί
στη Θεσπρωτία από το 1700 εξαναγκάζονται να
εξισλαμισθούν, για να διατηρήσουν τα τιμάριά
τους, αξιοθέντες του τίτλου «μπέηδες»
κληρονομικά.
• Τούτους από ψυχολογικό εξαναγκασμό
μιμήθηκαν και οι φτωχοί κολίγοι. Οι Τσάμηδες
μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας ήταν λοιπών
απόγονοι των ανωτέρω εξωμοτών.
• Καταρχήν οι εξισλαμισθέντες αυτοί Χριστιανοί
διατήρησαν την Ελληνική γλώσσα και
συμπαθούσαν τους Χριστιανούς κατοίκους, με
τους οποίους συνδέονταν και με δεσμά
συγγενείας.
• Με την πάροδο του χρόνου οι σχέσεις τους με
τους Αλβανούς μπέηδες (γαιοκτήμονες) τους

ανάγκασαν να μάθουν και την Αλβανική
γλώσσα
• Με τη πάροδο του χρόνου διαφοροποιήθηκαν
συναισθηματικά από το χριστιανικό στοιχείο,
άρχισαν να το υποβλέπουν , να μάχονται τούτο
και να ζητούν την εξόντωσή του.
• Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε η μικρή
μουσουλμανική μειονότητα της Τσαμουριάς
στη Θεσπρωτία, με καθαρά τουρκική φυλετική
συνείδηση.
• Πληθυσμός: Οι Τσάμηδες αυτοί, με τη Συνθήκη
των Αθηνών (1913), προστατεύονται σαν
(θρησκευτική) μουσουλμανική μειονότητα, ενώ
κατέστησαν Έλληνες υπήκοοι, αφού τον
Φεβρουάριο του 1913 ελευθερώθηκε η
Ήπειρος από τον Οθωμανικό ζυγό. Μέχρι τότε
ήταν Τούρκοι υπήκοοι, της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας
• Στο ελληνικό τμήμα της Τσαμουριάς ζούσαν το
1923, 20.319 μουσουλμάνοι που είχαν την
αλβανική ως μητρική γλώσσα.
• Πριν το 1928 ο μουσουλμανικός πληθυσμός της
Ηπείρου ανέρχονταν περί τους 20.000
κατοίκους, εγκατεστημένος σε 63 διαφορετικά
χωριά και πόλεις ενώ οι 17.008 δήλωναν ως
μητρική τους γλώσσα την αλβανική.
• Το 1940, ο αριθμός των Τσάμηδων του νομού
Θεσπρωτίας, σε σύνολο 61.300 κατοίκων, μόλις
ανήρχετο στους 16.600, δηλαδή το 27%. (Η
Κοινωνία των Εθνών τους υπολόγιζε σε 20.000).
• Είχαν δικά τους σχολεία για την εκμάθηση της

γλώσσας τους και τεμένη, στα οποία δίδασκαν
οι Χοτζάδες, που πληρωνόντουσαν από το
Ελληνικό Δημόσιο.
• Εξαίρεση Ανταλλαγής : Κατά τους Βαλκανικούς
πολέμους 1912-1913 η προπαγάνδα της
Αυστρίας στρατολόγησε πολλούς πράκτορες
μεταξύ των Τσάμηδων, τους οποίους εκίνησε
κατά του Ελληνισμού.
• Μετά την ίδρυση του αλβανικού κράτους το
1913 και κυρίως στη δεκαετία του 1920, οι
Τσάμηδες στράφηκαν προς την αλβανική
πλευρά, η οποία και άρχισε να καταβάλει κάθε
προσπάθεια για να δημιουργήσει ζήτημα.
• Οι Ιταλοί εξ άλλου, από το 1923, γνωρίζοντες το
ιδιαίτερο ενδιαφέρον των Αλβανών για τη
Θεσπρωτία, καθώς και τον πόθο τους να
επεκταθούν προς αυτήν δεν άφηναν ευκαιρία
ανεκμετάλλευτη από το να υποδαυλίζουν
αυτούς και να τους κρατούν σε ψυχικό
αναβρασμό, να τους φανατίζουν και να τους
τροφοδοτούν με συνθήματα για την
πραγματοποίηση των ονείρων τους.
• Πρέπει να σημειωθεί ότι στις διατάξεις της
συνθήκης της Λωζάννης (24.7.1923) δεν γίνεται
λόγος για Έλληνες και Τούρκους, αλλά για
Μουσουλμάνους και Χριστιανούς.
• Σύμφωνα λοιπόν με αυτή τη Συνθήκη θα
έπρεπε τότε όλοι οι μουσουλμάνοι, μεταξύ των
οποίων και οι μουσουλμάνοι Τσάμηδες, να
ανταλλαγούν με τους Έλληνες.
• Πολλοί από αυτούς ήταν υπέρ της ανταλλαγής
και επιθυμούσαν να αναχωρήσουν για την
Τουρκία. Μάλιστα περί τους 5.000 μετοίκησαν
εκεί.

• Τελικά, χωρίς να υπολογίζουμε αυτούς που
μετοίκησαν στη Τουρκία οι υπόλοιποι
Τσάμηδες εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή.
• Η ειδική αυτή ρύθμιση ήταν το αποτέλεσμα
μιας πρωτοβουλίας με πρωταγωνιστές τον
Υπουργό Εξωτερικών και τον εκπρόσωπο της
αλβανικής Αντιπροσωπείας στην Κοινωνία των
Εθνών ενώ σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και ο
επικεφαλής της ιταλικής Αντιπροσωπείας ο
οποίος πρότεινε να παραμείνουν οι Τσάμηδες
στην Ελλάδα.
• Επί δικτατορίας Θ. Παγκάλου, και με Ελληνική
πρωτοβουλία και προς εκδήλωση φιλικών
αισθημάτων προς την Αλβανία, οι Τσάμηδες
αναγνωρίστηκαν (1926) σαν «Αλβανική»
μειονότητα, για να αποφύγουν την ανταλλαγή.
• Με άλλα λόγια, για άλλη μια φορά βγάλαμε
ΔΙΚΤΑΤΩΡ Θ. ΠΑΓΚΑΛΟΣ

μόνοι μας τα μάτια μας. Αν είχε τηρηθεί η
Ελληνο-Τουρκική συμφωνία για ανταλλαγή
μουσουλμάνων και χριστιανών δεν θα είχαμε
σήμερα θέμα τσάμηδων.
• Διεκδικήσεις: Μία από τις οργανωμένες ομάδες
των Τσάμηδων, με βάση στη Βέρνη της Ελβετίας
είναι η "Η αδελφότητα μας" (Vellazerimi Yne ).
• Στις 24/10/2012 έγινε γνωστό ότι η αδελφότητα
αυτή εγείρει το ζήτημα των Τσάμηδων μέσω
μιας επιστολής διαμαρτυρίας που παραδόθηκε
στην Ελληνική Πρεσβεία στην Βέρνη, στο
Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας στη Βουλή
των Ελλήνων, όσο και στις πρεσβείες φιλικών
κρατών προς την Αλβανία, όπως ΗΠΑ, Ηνωμένο
Βασίλειο, Τουρκία, Γερμανία, Γαλλία, κλπ.,
καθώς και διεθνείς διπλωματικές οργανώσεις
στη Νέα Υόρκη, τη Γενεύη και Βρυξέλλες.
• Η αδελφότητα απέστειλε επιστολή προς
διάφορες Πρεσβείες και οργανώσεις με στόχο
την επίλυση του ζητήματος των Τσάμηδων, ως
μέρος της συνολικής διευθέτησης του
αλβανικού ζητήματος στα Βαλκάνια,.
• Τα αιτήματα της είναι:
1. Η Ελληνική κυβέρνηση να αποδεχτεί
επίσημα και άμεσα την ελληνική
γενοκτονία πάνω στον αθώο τσάμικο
πληθυσμό κατά την περίοδο 1944-45,
σκοτώνοντας, απαλλοτριώνοντας τις
περιουσίες τους και εκδιώκοντας τους
εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους της
περιοχής προς διαφορετικές κατευθύνσεις
(πάνω από 300.000 ζουν μόνο στη
Δημοκρατία της Αλβανίας), και
επανακατοίκηση από ερχόμενους Έλληνες
αποίκους.

2. Το Ελληνικό Κοινοβούλιο, μέσα από μια
δημόσια δήλωση να ζητήσει συγγνώμη εκ
μέρους του ελληνικού λαού που εμείς οι
αλβανοί γενιές επί γενεών τον θεωρούμε
ως φίλο λαό.
3. Να αναγνωρισθεί η κυριότητα της
ιδιοκτησίας στους νόμιμους ιδιοκτήτες της
και να διευκολυνθούν στην οργανωμένη
επιστροφή τους στα πατρώα εδάφη τους
μέσω διεθνών οργανισμών, όπως του
Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, του Διεθνούς
Οργανισμού για την Ελευθερία και τα
Ανθρώπινα Δικαιώματα, καθώς και
άλλους οργανισμούς που αναπτύσσουν
ανθρωπιστικές δραστηριότητες κοντά στα
Ηνωμένα Έθνη.
4. Να σταματήσει μία και καλή η καταπίεση
και οι διακρίσεις πάνω στους Ορθόδοξους
Αλβανούς που ζουν διάσπαρτοι σε όλη την
ελληνική ηπειρωτική χώρα καθώς και
άλλες απαιτήσεις.
5. Εν τω μεταξύ, από τη διεθνή κοινότητα
απαιτείται η ευαισθητοποίηση και η
άμεση υπευθυνότητα που συνδέεται με
αυτό το 100χρονο τραύμα του αλβανικού
λαού, τονίζετε στο τέλος της αντίδρασης
της Παναλβανικής Ένωσης "Η αδελφότητά
μας", ("Vëllazërimi Ynë").
• Στο σημείο αυτό καλόν είναι να θυμηθούμε το
νομικό ορισμό του όρου Γενοκτονία ως
αποδίδεται από την Βικιπέδια:
– Γενοκτονία: Ο ελληνικός όρος γενοκτονία είναι
ταυτόσημος με τον διεθνώς χρησιμοποιούμενο
όρο genocide που προέρχεται από τις ελληνικές

λέξεις γένος και κτείνω (=φονεύω). Τόσο ο
ελληνικός όσο και ο διεθνής όρος
δημιουργήθηκαν επίσημα (όρος διεθνούς
δικαίου) μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Με
αυτόν τον όρο αποδίδεται κυριολεκτικά η από
τους αρχαιότατους χρόνους υφιστάμενη έννοια
και ακριβέστερα ένα από τα αρχαιότερα μαζικά
εγκλήματα που αποβλέπουν στη συστηματική, με
βίαια ως επί το πλείστον μέσα, επιδιωκόμενη
εξόντωση ολόκληρης φυλής ή τμήματος αυτής σε
ορισμένο τόπο.
• Επί πλέον στις 15 Φεβρουαρίου 2016 οι
Τσάμηδες της Αλβανίας προσέφυγαν στο
Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης. Το
κάλεσαν να καταδικάσει την Ελλάδα ότι το
1943-1944 διέπραξε γενοκτονία των Τσάμηδων
υπηκόων της και εγκλήματα κατά της
ανθρωπότητας το 1913-1945. Η αντιπροσωπεία
τους έγινε δεκτή από τον αρμόδιο Εισαγγελέα
του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης,
που εξετάζει κυρίως εγκλήματα πολέμου.
• Στην φωτογραφία στη διαφάνεια 16, βλέπετε
μέλη της αντιπροσωπίας στο περίβολο του
Διεθνούς Δικαστηρίου.
• Η αντιπροσωπία των Τσάμηδων που
αποτελούταν από εκπροσώπους κομμάτων,
δικηγόρους, καθηγητές πανεπιστήμιου,
ιστορικούς και ιερείς, κατέθεσαν πολυσέλιδο
φάκελο σχετικό με τις διεκδικήσεις τους.
• Σύμφωνα με πληροφορίες της ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ-
online.gr, ο σχετικός φάκελος περιείχε 4 αρχεία
και πιο συγκεκριμένα:.
1. Το πρώτο αρχείο αφορά την αναγνώριση
της υποτιθέμενης γενοκτονίας.
2. Το δεύτερο αρχείο, αφορά αναφορές για
τα υποτιθέμενα εγκλήματα κατά της

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΙΑ ΤΣΑΜΗΔΩΝ ΕΞΩ ΑΠO ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΣΤΗ ΧΑΓΗ

ΤΣΑΜΗΔΕΣ ΣΤΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ

ανθρωπότητας από τις ελληνικές
κυβερνήσεις από το 1913 μέχρι το 1945.
3. Το τρίτο αρχείο αφορά την διεκδίκηση
επαναπατρισμού των υποτιθέμενων
εκτοπισμένων πληθυσμών.
4. Το τέταρτο αρχείο αφορά την επιστροφή
της ακινήτου περιουσίας των Τσάμηδων.
• Στις αναφορές των Τσάμηδων στη Χάγη, γίνεται
ιδιαίτερη μνεία της Παραμυθιάς, με σαφέστατη
παραχάραξη της ιστορίας, όπως:
1. Αναφορά για διάφορα σημεία με
ομαδικούς τάφους Τσάμηδων στην
Παραμυθιά
2. Αναφορά πού περιλαμβάνει σχεδόν το
50%των αγροκτημάτων και των κτισμάτων
της περιοχής της Παραμυθιάς,
συμφώνα με τους οποίους ανήκουν σε
Τσάμηδες
3. Αναφορές για θανάτωση γυναικόπαιδων
στο κέντρο της πόλης
• Ο φάκελος είναι γραμμένος σε 3 γλώσσες και
πιο συγκεκριμένα σε γλώσσες, Αγγλικά,
Γερμανικά και Γαλλικά. Παρών στην
αντιπροσωπία ήταν και ο ιερέας Νikolla Μarku,
με αλυτρωτικές δράσεις κατά το παρελθόν.
• Όσον αφορά την διαδικασία του Δικαστηρίου,
θα είναι χρονοβόρα αν και εφόσον φτάσει σε
ακροαματική διαδικασία.
• Οι αποφάσεις του δικαστηρίου της Χάγης
μπορεί να είναι δεσμευτικές για τις

εμπλεκόμενες χώρες και είναι δυνατόν οι
διεκδικήσεις των Τσάμηδων να είναι
ανυπόστατες, ωστόσο κανείς δεν ξέρει που θα
καταλήξει το θέμα.
• Ελληνικές Αντιδράσεις: Το θέμα αν και είναι
σοβαρό, έχει αποσιωπηθεί κατά περίεργο λόγο
από τα Ελληνικά MME, αν και είναι μια
πρωτοφανής εξέλιξη για το Ελληνικό κράτος
• Δεν είναι γνωστές οι αντιδράσεις της
Κυβέρνησης στη Αθήνα. Είναι αλήθεια ότι η
διπλωματία δουλεύει πολλές φορές ποιο
αποτελεσματικά όταν δουλεύει χωρίς θόρυβο.
• Αυτό πάντως που γνωρίζουμε είναι την
αντίδραση της Ελληνίδας ευρωβουλευτού Μ.
Σπυράκη που κατέθεσε την παρακάτω
επερώτηση στη Κομισιόν.:
– Στις 5.6.2016, μία ημέρα πριν από την
επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών
στη Αλβανία, ο Πρωθυπουργός της Αλβανίας
κ. Έντι Ράμα, κατά τη διάρκεια της ομιλίας
του στο συνέδριο του κόμματος των
Τσάμηδων «Δικαιοσύνης Ένταξης και
Ενότητας», έκανε αναφορά σε «Αλβανούς της
μέσης Αλβανίας, της Ηπείρου και της
Μακεδονίας».
– Στις 6.6.2016 το κόμμα των Τσάμηδων
«Δικαιοσύνης Ένταξης και Ενότητας», που
συμμετέχει στην κυβέρνηση Ράμα με
υφυπουργούς, οργάνωσε κινητοποίηση,
συγκέντρωση στην κεντρική πλατεία των
Τιράνων και πορεία προς το Υπουργείο
Εξωτερικών.
– Της κινητοποίησης ηγείτο ο πρόεδρος του
κόμματος Στετίμ Ιντρίζι, που κατέχει θέση
αντιπροέδρου στο αλβανικό κοινοβούλιο

Η ΕΥΡΩΒΟΥΛΕΥΤΗΣ ΤΗΣ Ν.Δ. ΚΑΙ ΤΟΥ Ε.Λ.Κ. ΜΑΡΙΑ ΣΠΥΡΑΚΗ

– Οι διαδηλωτές επιχείρησαν, υπό την ανοχή
των αρχών, να εμποδίσουν την απρόσκοπτη
είσοδο του υπουργού Εξωτερικών της
Ελλάδας στο κτίριο του υπουργείου
Εξωτερικών για τη συνάντηση με τον ομόλογό
του κ. Μπουσάτι και καταλαμβάνοντας τον
χώρο μπροστά από το ΥΠΕΞ φώναξαν
συνθήματα όπως «Τσαμουριά μητέρα μας
περίμενέ μας», ανακινώντας αλυτρωτικά
ζητήματα και διαστρεβλώνοντας την ιστορική
πραγματικότητα.
– Δεδομένου ότι από τις 27 Ιουνίου 2014 η
Αλβανία είναι υποψήφια προς ένταξη χώρα
στην ΕΕ και λαμβάνει προ-ενταξιακή
οικονομική βοήθεια ύψους €649.4
εκατομμυρίων ευρώ, ερωτάται η Επιτροπή:
1) Kατά πόσο συνάδει η ως άνω πράξη του
κυβερνητικού κόμματος με το πνεύμα των
σχέσεων καλής γειτονίας, που αποτελεί
ΔΙΑΔΗΛΩΣΗ ΤΣΑΜΗΔΩΝ

προϋπόθεση για την ευρωπαϊκή πορεία της
Αλβανίας;
2) Προτίθεται να λάβει υπόψη τα γεγονότα
αυτά στην επόμενη έκθεση προόδου της
Αλβανίας;».
• Σήμερα οι απόγονοι των Τσάμηδων μετέχουν
στην κυβέρνηση συνασπισμού της Αλβανίας με
δικό τους κόμμα, το κόμμα της «Δικαιοσύνης,
Ένταξης και Ενότητας» με Αρχηγό τον Στετίμ
Ιντρίζι
• Η Αλβανική Κυβέρνηση δεν έκρυψε ποτέ την
εχθρότητά της κατά της Ελλάδος. Ο Έντι Ράμα
ως Αρχηγός της Αντιπολίτευσης ακόμα
κατήγγειλε στο Συνταγματικό Δικαστήριο την
διμερή συνθήκη Ελλάδος-Ο Αλβανίας για την
οροθέτηση της ΑΟΖ και επέτυχε την αναστολή
της.
• Ως Πρωθυπουργός απαίτησε το 2015 από την
Αθήνα να του παραδώσει τους χάρτες
γεωτρήσεων για τον εντοπισμό ενεργειακών
κοιτασμάτων στο έδαφος της Ηπείρου ώστε να
εξετάσει αυτός μήπως οι έρευνες
«παραβιάζουν εθνικά κυριαρχικά της
Αλβανίας» σε ελληνικά εδάφη!
• Μεγάλη Αλβανία: Κάποιοι εκτιμούν ότι στην
πραγματικότητα ο Έντι Ράμα χρησιμοποιεί τους
Τσάμηδες για να υλοποιήσει το όνειρο του της
ίδρυσης της Μεγάλης Αλβανίας που θα
περιλαμβάνει την Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο,
το μισό Κράτος των Σκοπίων, το Σαντζάκ του
Μαυροβουνίου, την κοιλάδα Πρέσεβο της
Σερβίας καθώς επίσης την μισή ελληνική
Ήπειρο και όλη τη Δυτική Μακεδονία.
• Μην ξεχνάμε ότι τον Οκτώβριο 2012 ο τότε
Πρωθυπουργός Σαλή Μπερίσα όρισε δημόσια

Η ΑΛΒΑΝΙΑ ΔΙΕΚΔΙΚΟΙ ΤΜΗΜΑΤΑ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΣΚΟΠΙΩΝ, ΣΕΡΒΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟΥ

ΕΝΤΙ ΡΑΜΑ – ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΑΛΒΑΝΙΑΣ
ΣΑΛΙ ΜΠΕΡΙΣΣΑ – ΤΕΩΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΑΛΒΑΝΙΑΣ

και αυτός την Μεγάλη Αλβανία «από την
Πρέβεζα μέχρι το Πρέσεβο, από το Τέτοβο
μέχρι το Σαντζάκ και από τα Σκόπια μέχρι την
Πρίστινα».
• Τέλος οι απαιτήσεις της Αλβανικής Κυβέρνησης
συμπεριλαμβάνουν και μερικά δις ευρώ.
• Για τους νεώτερους Έλληνες προκαλούνται
ερωτηματικά για την ισχύ των απαιτήσεων των
Τσάμηδων και τις κατηγορίες για Εθνοκάθαρση
η/και Γενοκτονία. Θα κάνουμε προσπάθεια
μιας σωστής εξιστόρησης των γεγονότων.
• Ρήξη με το Ελληνικό Κράτος: Η ποιο σημαντική
πτυχή της σύγκρουσης των Τσάμηδων με την
Ελληνική Πολιτεία είναι οι σημαντικές
περιουσίες των Τσάμηδων.
SHPËTIM IDRIZI

• Το 1913, όταν η Ήπειρος ενώθηκε με την
Ελλάδα, οι αλβανόφωνοι κάτοικοί της
ανέρχονταν στους 40.000.
• Πολλοί από τους Τσάμηδες φοβούμενοι για τη
περιουσία τους, επέλεξαν να τη
ρευστοποιήσουν και να μεταβούν στην Τουρκία
και στην Αίγυπτο.
• Επί πλέον οι ξένες επεμβάσεις (Αλβανίας και
Ιταλίας) δεν ήταν ασήμαντες μια και
κατόρθωναν να δηλητηριάσουν τις ήδη κακές
σχέσεις με το χριστιανικό στοιχείο της
περιοχής. Πιθανόν να μην είχαν βρει έδαφος
αν δεν υπόβοσκε η αγωνία των Τσάμηδων για
την πράγματι σημαντική περιουσία τους.
• Σε αυτό το συμπέρασμα συγκλίνουν τα
εξής: Όταν η Τσαμουριά πέρασε στην Ελλάδα
κατά τους Βαλκανικούς πολέμους, οι
περισσότεροι Τσάμηδες επέλεξαν την ελληνική
ιθαγένεια, σύμφωνα με το άρθρο 4 της
Συνθήκης των Αθηνών του 1913.
• Κύρια εξήγηση της επιλογής της ελληνικής
ιθαγένειας ήταν η διατήρηση των μεγάλων
τσιφλικιών τους στην Ήπειρο.
• Με την εφαρμογή του νόμου 2521/19203,
ξέσπασε δυσφορία ανάμεσα στους Τσάμηδες
γιατί πολλοί από αυτούς ήταν ιδιοκτήτες γης,
ζούσαν αποκλειστικά σχεδόν από το γεώμορο
και θεώρησαν τις αποζημιώσεις, που τους
επιδικάστηκαν για τη σύμφωνα με τις διατάξεις
του νόμου παραχώρηση της σοδειάς στους
κολλήγους, ανεπαρκείς.
– Σημείωση: Το γεώμορο, ή και γήμορο, [

ουσιαστικό, ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ:‹ γεω ‹ γαία + μορο ‹
μοίρα = μερίδιο], η ποσότητα του καρπού και
γενικά του προϊόντος που ο καλλιεργητής δίνει
στον ιδιοκτήτη του
καλλιεργούμενου αγροτεμαχίου ως
μορφή ενοικίου και αμοιβή του ιδιοκτήτη σε
είδος.
• Ανησυχία στην περιοχή προκάλεσε και το από
22 Νοεμβρίου 1922 νομοθετικό διάταγμα "Περί
επιτάξεως ακινήτων για εγκατάσταση
προσφύγων και απαλλοτριώσεως οικοπέδων
για ανέργεση προσφυγικών συνοικισμών», αν
και η εφαρμογή του φέρεται να έγινε στην
Τσαμουριά με «πνεύμα επιείκειας».
• Η πιεστική ανάγκη αποκατάστασης των
προσφύγων από την Μ. Ασία οδήγησε λίγο
αργότερα στην δέσμευση ή και στην
απαλλοτρίωση, μεταξύ άλλων, και κτημάτων
των Τσάμηδων.
• Μάλιστα, με απόφαση του Ν. Πλαστήρα
επετράπη η κατάληψη των ακινήτων εν γένει
και προ της καταβολής αποζημίωσης.
• Σε διπλωματικό επίπεδο, αυτό προκάλεσε
συνεχείς αλβανικές κατηγορίες σε βάρος της
Ελλάδας στην Κοινωνία των Εθνών.
• Σε διμερές επίπεδο, η αλβανική κυβέρνηση
πίεσε για την ειδική ρύθμιση, μέσω συμφωνίας,
των αποζημιώσεων των περιουσιακών
στοιχείων των μουσουλμάνων "αλβανικής
φυλής ή υπηκοότητας".
• Σε τοπικό επίπεδο, οι σχέσεις Τσάμηδων
(μουσουλμάνων) και χριστιανών (προσφύγων
και μη) εντάθηκαν κατακόρυφα.
• Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι τον

ΝΙΚΟΣ ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ ΩΣ ΛΟΧΑΓΟΣ

Φεβρουάριο του 1925 εγκαταστάθηκαν 18.000
πρόσφυγες από την Μ. Ασία στα χωριά των
μουσουλμάνων που θεωρήθηκαν ανταλλάξιμοι
και ετοιμάστηκαν να φύγουν για Τουρκία.
• Όμως, η ανταλλαγή ματαιώθηκε (μεσολάβησε
ξαφνική απόφαση του στρατηγού Πάγκαλου της
23ης Ιανουαρίου 1926) και οι Τσάμηδες
επέστρεψαν στα σπίτια τους και στα χωράφια
τους στα οποία είχαν ήδη εγκατασταθεί οι
χριστιανοί πρόσφυγες.
• Η τριβή μεταξύ των δύο ομάδων πληθυσμού
μετριάστηκε μόνο μετά την άνοιξη του 1926
όταν σταδιακά οι πρόσφυγες μετακινήθηκαν
προς τη Θεσσαλία.
• Ο αγροτικός νόμος του 1926 με τα άρθρα 3 και
5 διαφοροποίησε τις περιοχές Θεσσαλίας,
Άρτας, Ηπείρου, Μακεδονίας και Θράκης.
• Σ' αυτές τις περιπτώσεις επέτρεπε την
απαλλοτρίωση και στα κάτω των 30 εκταρίων
κτήματα. Ο λόγος ήταν ότι σε αυτές τις περιοχές
εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες. Έτσι, όμως,
πλήττονταν οι μικροϊδιοκτήτες Τσάμηδες.
• Το 1926 υπογράφηκαν από τον στρατηγό
Πάγκαλο τέσσερις διμερείς συμβάσεις με την
Αλβανία. Λίγο μετά την ανατροπή του (πάντοτε
το 1926), εισήχθησαν στην Βουλή για κύρωση.
• Η μία από αυτές ("Περί εγκαταστάσεως και
προξενικής υπηρεσίας") αποσύρθηκε τη
τελευταία στιγμή από την συζήτηση στην
κοινοβουλευτική επιτροπή γιατί στο άρθρο 3
όριζε ότι οι Αλβανοί υπήκοοι, κτήματα των
οποίων στην Ελλάδα έχουν απαλλοτριωθεί,
δικαιούνταν αποζημίωση μεγαλύτερη από
εκείνη που προβλεπόταν βάσει της αγροτικής
νομοθεσίας.

• Ο επιθεωρητής μειονοτήτων Στυλιανόπουλος
έγραφε σε έκθεσή του το 1930: «Η
απελευθέρωση της Ηπείρου υπό της Ελλάδος
επέφερε τελεία ανατροπή της κατάστασης. Οι
μουσουλμάνοι της Τσαμουριάς από κυρίαρχοι
και σατραπίσκοι έγιναν απότομα ακτήμονες,
άστεγοι και πένητες».
• Η περιουσία των περιήλθεν εις τους
μικροκαλλιεργητάς εκ διαρπαγής και
απαλλοτριώσεως. Εννοείται ότι η απότομος
αυτή μεταβολή τούς έφερε δεινή παραζάλην
και τους περιήγαγε εις αθλιότητα και οικτράν
δυστυχίαν, ώστε πολλοί εξ αυτών να
στερούνται και αυτό το ψωμί».
• Η κυβέρνηση Βενιζέλου, που επιθυμούσε την
ηρεμία στον πληθυσμό της Τσαμουριάς,
ψήφισε το 1930 και το 1931 ειδικούς νόμους
για την "εύλογη" (ευνοϊκή) αποζημίωση των
Τσάμηδων.
• Αντιθέτως, η δικτατορία του Μεταξά υιοθέτησε
το 1937 νόμο για την αναγκαστική
απαλλοτρίωση των υπολειπόμενων αλβανικών
περιουσιών στο όνομα του αναδασμού της γης.
Η καταβολή των σχετικών αποζημιώσεων
καθυστέρησε υπερβολικά.
• Οι προηγούμενες επεμβάσεις στα περιουσιακά
στοιχεία των Τσάμηδων οδήγησαν στον
προοδευτικό εκτοπισμό τους από γη και σπίτια
με αποτέλεσμα, αφενός τα τοπικά μίση,
αφετέρου την αναζήτηση ξένου προστάτη στην
υπό Ιταλική κατοχή (1939) "Μεγάλη Αλβανία».
• Ήδη, πριν τον Οκτώβριο του 1940 χίλιοι
πεντακόσιοι Τσάμηδες είχαν εκτοπισθεί στην
Χίο, στην Κρήτη και σε άλλες απόμακρες
περιοχές της χώρας .

• Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ένα τμήμα των
περιουσιών κατασχέθηκε με βάση τη Συνθήκη
της Λωζάννης και ύστερα από συμφωνία με
τους ιδιοκτήτες για να καλυφθούν οι ανάγκες
των προσφύγων που σύμφωνα με την ίδια
Συνθήκη μετεγκατεστάθηκαν στην Ήπειρο..
• Παρόλα ταύτα το ζήτημα επανήλθε πολλές
φορές στην επικαιρότητα με τις ενέργειες των
Αλβανών (και τις αντίστοιχες του Βενιζέλου)
όπως και πριν το 1940.
• Είναι προφανές λοιπόν ότι η ρήξη των
Τσάμηδων με το κεντρικό ελληνικό κράτος
συντελέστηκε ουσιαστικά πριν τον πόλεμο
εξαιτίας των περιουσιακών στοιχείων των.
• Από την εισβολή των ιταλικών στρατευμάτων
στην Ελλάδα το 1940. μέχρι και την αποχώρηση
των στρατευμάτων κατοχής από την Ελλάδα το
1944 η κατάσταση περιπλέκεται πολύ σοβαρά.
• Κατοχικές Δυνάμεις: Είναι αναμφισβήτητο
γεγονός, ότι οι Τσάμηδες αισθανόμενοι
αδικημένοι με την εξέλιξη του θέματος των
περιουσιών τους επέλεξαν στο να
συνεργασθούν με τους Ιταλούς και τους
Γερμανούς.
• Οι Τσάμηδες της Θεσπρωτίας δεν παρέλειπαν
καμιά ευκαιρία διεθνούς περιπλοκής, για να
εκδηλώσουν τα ανθελληνικά τους αισθήματα.
• Τόσο νωρίς όσο και τον μήνα Μάιο του 1917,
όταν τα Ιταλικά στρατεύματα κατέλαβαν τη
Θεσπρωτία, οι Τσάμηδες οπλισθέντες
απετέλεσαν τμήματα του Ιταλικού Στρατού .

περίπλοκο θέμα.ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΙΩΑΝ. ΜΕΤΑΧΑΣ

ενσωμάτωση της Θεσπρωτίας στο Αλβανικό
Κράτος.
• Με γιορτές και πανηγύρια ύψωσαν στο
Μαργαρίτι την Αλβανική σημαία.
• Με την αντεπίθεση του Ελληνικού Στρατού και
την υποχώρηση των Ιταλών οι ένοπλοι
Τσάμηδες, πυροβολώντας από τα νώτα τα
προελαύνοντα Ελληνικά τμήματα, προξένησαν
πολλά θύματα εις αυτά .
• Σχηματίσθηκαν Τάγματα Τσάμηδων που
συμπολέμησαν στις επιχειρήσεις εναντίον των
Ελλήνων ανταρτών με τους Ιταλούς στην αρχή,
και τους Γερμανούς αργότερα.
• Και στις δύο περιπτώσεις επικεφαλής των
προπομπών ήταν πάντοτε Τσάμηδες.
• Στην Πέρδικα ύψωσαν την Αλβανική σημαία και
έδιωξαν από τα χωριά τις ελληνικές αρχές.
Μετά την αποχώρηση των Ιταλών από τα
Ελληνικά εδάφη, έριξαν τους ανθελληνικούς
τόνους, χωρίς να εγκαταλείψουν την
συνωμοτική τους τακτική.
• Μετά την κατάκτηση της Αλβανίας από τους
Ιταλούς, οι Τσάμηδες ενισχύθηκαν με χρήματα
και οπλισμό μεθοδικότερα και
συστηματικότερα και όταν κατά την Ιταλική
επίθεση της 28 Οκτωβρίου του 1940 ο
Ελληνικός Στρατός υποχώρησε στο Νότιο Τομέα,
οι Τσάμηδες αποτέλεσαν την εμπροσθοφυλακή
του Ιταλικού Στρατού.
• Κατά την Κατοχή τάχθηκαν ανεπιφύλακτα όλοι
στο πλευρό του Ιταλικού Στρατού Κατοχής, με
την ελπίδα, ότι θα αποσπάσουν την
συγκατάθεση της Ιταλικής Κυβερνήσεως για

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΧΩΡΙΩΝ «ΠΕΡΔΙΚΑ» ΚΑΙ «ΜΑΡΓΑΡΙΤΙ».

• Τα τάγματα αυτά επιδόθηκαν με ανήκουστη
θηριωδία στο «πλιάτσικο» των οικιών και
καταστημάτων των Ελλήνων Χριστιανών.
• Τον Ιούλιο του 1941 η Ιταλική Κυβέρνηση
διόριζε με Διάταγμα τον αρχηγό της
εγκληματικής μαφίας από την Παραμυθιά Jemil
Dino, σαν Ύπατο Αρμοστή Θεσπρωτίας. Ο Jemil
Dino δεν εμφανίστηκε για να αναλάβει τα
καθήκοντά του.
• Τον Ιούλιο του 1942, υπό την καθοδήγηση του
Nuri Dino, οι Τσάμηδες συγκροτούν την
K.S.I.L.I.A. («Αλβανικό Σύστημα Πολιτικής
Διοικήσεως») με 14 Τάγματα, έχοντας ως κύριο
στόχο τους την συστηματοποίηση του έργου
της εξολοθρεύσεως του ελληνικού στοιχείου.
• Αρχηγός της οργάνωσης ήταν ο Nuri Dino
NURI DINO

ΥΠΟΔΟΧΗ ΙΤΑΛΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΤΣΑΜΗΔΕΣ

Μπέης, γαμπρός του Αλβανού πρωθυπουργού
Σεφγκέτ Βερλάτσι (Sefget Verlaci).
• «Η αφοσίωσή μου και οι πλέον των 40 ετών
παρασχεθείσες υπηρεσίες στην Ιταλία με
υποχρεώνουν να σας αναφέρω όσα συμβαίνουν
τον τελευταίο καιρό στην Τσαμουριά, Ελλάδα
και Νότια Αλβανία, όπου έτυχα μάρτυς και θύμα
μιας ύπουλης επίθεσης που κόστισε τη ζωή και
αρκετών Ιταλών στρατιωτών», ξεκινάει η
κατάπτυστη επιστολή του Ντίνο προς τον
Μπενίτο Μουσουλίνι (Φεβρουάριος 1943) που
υπάρχει σήμερα στα ιταλικά αρχεία, η οποία
αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα του ρόλου των
Τσάμηδων εις βάρος της Ελλάδας.
• Μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών το 1943 οι
Γερμανοί ανέλαβαν τον έλεγχο της ιταλο-
SEFGET VERLACI

κρατούμενης ζώνης στην Ήπειρο, συνεχίζοντας
να έχουν ως δεκανίκι τους Τσάμηδες.
Προχώρησαν μάλιστα στη δημιουργία
«Σκιπετάρικης (Αλβανικής) Χωροφυλακής», η
οποία είχε βάλει στο στόχαστρο τον ελληνικό
πληθυσμό της περιοχής.
• Στη εφημερίδα των Τιράνων «Bashkimi i
Kombit» στις 14.3.1944 δημοσιεύθηκαν οι
κοινές δράσεις των Τσάμηδων με τους Ναζί το
Φεβρουάριο του 1944, που είχαν ως τραγικό
αποτέλεσμα την πυρπόληση χιλιάδων σπιτιών
και τη δημιουργία χιλιάδων προσφύγων.
• Κατά το χρονικό αυτό διάστημα προέβησαν σε
ανομολόγητα εγκλήματα κατά του χριστιανικού
στοιχείου της περιοχής.
• Οι αναρίθμητοι φόνοι, οι βιασμοί των
γυναικών, οι πυρπολήσεις των σπιτιών, η κλοπή
ολοκλήρων ποιμνίων και άλλων κινητών
πραγμάτων, ήταν συνηθισμένες πράξεις.
• Με στόχο τον αφελληνισμό της Θεσπρωτίας, οι
Τσάμηδες προσπάθησαν, δι’ ασκήσεως
ψυχολογικής βίας, να αντικαταστήσουν την
Ελληνική γλώσσα με την Αλβανική.
• Σα να μην αρκούσαν όλα αυτά, υποχρέωσαν
τους Έλληνες να φορούν το γνωστό Αλβανικό
άσπρο σκούφο και διέπραξαν γενικά ανήκουστα
εγκλήματα κατά των άτυχων Θεσπρωτών, τους
οποίους βασάνιζαν και σκότωναν.
• Μία συσταθείσα ανεξάρτητη και αμερόληπτη
επιτροπή ανέλαβε το δύσκολο και δυσάρεστο
έργο να καταγράψει τα εγκλήματα του
«Αλβανικού Συστήματος Πολιτικής Διοικήσεως
κατά την Κατοχή (K.S.I.L.I.A.) τα οποία έχουν ως
ακολούθως:

ΤΣΑΜΗΔΕΣ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ NURI DINO

1. Δολοφονηθέντες υπό Τσάμηδων μόνων ή
με τα στρατεύματα κατοχής: 632
2. Απαχθέντες ως όμηροι : 428
3. Βιασμοί γυναικών και κορασίδων: 209
4. Απαγωγαί : 31
5. Πυρποληθείσαι οικίαι : 2.332
6. Λεηλατηθέντα ολοσχερώς χωρία : 53
7. Διαρπαγέντα ζώα :
(α) Αιγοπρόβατα : 37556
(β) Βοοειδή : 9.285
(γ) Ιπποειδή : 4.185
(δ) Πουλερικά (ένα μέρος) : 30.000
(ε) Κυψέλαι : 742
• Τα ανωτέρω καταγραφέντα είναι κατώτερα των
πραγματικών μια και οι νεκροί δεν μιλάνε και
έτσι στερούμεθα των μαρτυριών τους.
• Oι Τσάμηδες δημιουργούσαν προσκόμματα στη
λειτουργία των Ελληνικών σχολείων και
αρνούνταν την ύπαρξη Ελληνικών Αρχών, με
σκοπό να παρουσιάσουν στα μάτια των
Ιταλικών αρχών Κατοχής ως δήθεν καθαρώς
Αλβανική την Εθνολογική μορφή της περιοχής.
• Μεταβληθέντες σε τυφλά όργανα της Ιταλικής
κατασκοπείας προέβαιναν σε παρακολουθήσεις
και καταδόσεις Χριστιανών, ως δήθεν
επικίνδυνων δια την ασφάλεια των Ιταλικών
στρατευμάτων Κατοχής, με σκοπό την αρπαγή
της περιουσίας τους, ύστερα από τις
φυλακίσεις και εκτελέσεις, που υφίσταντο οι
καταδοθέντες.
• Για να τρομοκρατήσουν ακόμη περισσότερο το
Ελληνικό στοιχείο, και να επιδείξουν στην
Ελληνική Κυβέρνηση τη θέλησή τους για την
απόσπαση του Νομού Θεσπρωτίας από τον

ελληνικό κορμό οι Τσάμηδες, δολοφονούν στις
19 Φεβρουαρίου 1942 μπρος στο Νομαρχιακό
κατάστημα τον αναπληρωτή Νομάρχη
Θεσπρωτίας Γεώργιο Βασιλάκο. Μαζί και οι
συνεργάτες του, που έπεσαν και αυτοί θύματα.
• Ο συγκεκριμένος ανώτερος κρατικός
υπάλληλος, μπήκε στο στόχαστρο των
Τσάμηδων, που τελικά τον εξόντωσαν, γιατί
ήταν εμπόδιο στην προσπάθειά τους να
ανακηρύξουν «αυτόνομη» την περιοχή και να
την προσαρτήσουν στην Αλβανία
• Ο Γ. Βασιλάκος καταγόταν από τη Μάνη και
βρέθηκε να υπηρετεί στη Θεσπρωτία τον καιρό
της Κατοχής Ως διοικητικός παράγοντας,
κατέβαλε προσπάθειες να προστατεύσει τον
χριστιανικό πληθυσμό από τις θηριωδίες των
Μουσουλμάνων Τσάμηδων.
• Η δολοφονία αυτή υπήρξε το σύνθημα των
ομαδικών εκτελέσεων σε ολόκληρο το Νομό, με
κορύφωση την εκτέλεση των 49 προκρίτων της
Παραμυθιάς (29-9-1943). Λεπτομέρειες για το
έγκλημα αυτό θα δούμε στη συνέχεια.
• Οι εκτελέσεις στη Παραμυθιά: Στις
24/9/1943 Γερμανοί στρατιώτες μαζί με
ντόπιους μουσουλμάνους Τσάμηδες (δεν είναι
γνωστός ο ακριβής αριθμός, τόσο των
Γερμανών όσο και των μ. Τσάμηδων) ανέβηκαν
για αναγνώριση στη Σκάλα της Παραμυθιάς,
όταν πλησιάζοντας στη θέση Ρούπη, έπεσαν οι
πρώτες τουφεκιές από τους Αντάρτες.
• Οι Γερμανοί ανταπέδωσαν. Οι μουσουλμάνοι
Τσάμηδες, αφού σκορπίστηκαν και κρύφτηκαν,
αλλά όταν οι πυροβολισμοί πύκνωσαν, άρχισαν
και αυτοί να πυροβολούν.

• Στο μέρος αυτό από τους Γερμανούς
σκοτώθηκαν έξι και τραυματίστηκαν τρεις.
Οι υπόλοιποι μαζί με τους τραυματίες και τους
Τσάμηδες τράπηκαν σε φυγή, εγκαταλείποντας
τους νεκρούς των.
• Οι Αντάρτες στη συνέχεια κατέβηκαν από τα
υψώματα και, αφού αφαίρεσαν από τους
νεκρούς όλον τον οπλισμό τους και τα κράνη …
, επέστρεψαν ανενόχλητοι στα μετερίζια τους.
• Στις 29-9-1943, ύστερα από την απόφαση της
Τσάμικης ηγεσίας, της Μιντζιλισί Ιτανρέ,
αποφασίζεται ο “αποκεφαλισμός” της
Ελληνικής ηγεσίας της περιοχής Παραμυθιά.
• Προφανώς οι Τσάμηδες θέλησαν να
εκμεταλλευτούν τα αντίποινα των Γερμανών για
τους 6 φόνους των στρατιωτών τους .
• Στα αρχεία του Γερμανικού Στρατού υπάρχει
καθαρή απόφαση της Γερμανικής Στρατιωτικής
ηγεσίας για τη εκτέλεση των κατοίκων της
Παραμυθιάς, και όχι μόνο, σαν αντίποινα για
την θανάτωση έξη στρατιωτών.
• Ο καθηγητής Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων Αθανάσιος Γκότοβος, ο οποίος
μελέτησε διεξοδικά τα γερμανικά αρχεία, έφερε
στο φως ντοκουμέντα που αποδεικνύουν ότι οι
εκτελέσεις των αμάχων στην Παραμυθιά έγιναν
βάσει του καταλόγου ονομάτων που είχε
συντάξει η ηγεσία των Τσάμηδων στην περιοχή.
• Ο φόνος των έξι Γερμανών στρατιωτών στη
Σκάλα της Παραμυθιάς θεωρείται, σχεδόν, από
όλες τις γραπτές (ελληνικές) πηγές ως η
αφορμή για την εκτέλεση των Σαράντα Εννέα
(49) Προκρίτων της Παραμυθιάς.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΚΟΤΟΒΟΣ

ΤΣΑΜΗΔΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΣ ΟΠΛΑ ΣΕ ΓΕΡΜΑΝΟ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟ

• Αναφέρεται μάλιστα και η γερμανική διαταγή
των αντιποίνων, αναφορά αρ. 79 (Σχετ.10), 1
προς 10 (1 φόνος Γερμανού στρατιώτη = με 10
φόνους Ελλήνων της Παραμυθιάς και της γύρω
περιοχής ) και για να καταλήξουν δε στον
αριθμό 60 = 6Χ10 προσέθεσαν και άλλους
έντεκα (11) Έλληνες, φονευθέντες πριν της 29ης
Σεπτέμβρη του 1943.
• Όλες οι προσπάθειες για τη ταυτοποίηση των
ανταρτών που φόνευσαν τους Γερμανούς είναι
μέχρι σήμερα (2016) άκαρπες και έτσι η
επίθεση αυτή δεν είναι επιβεβαιωμένη από
Ελληνικές πηγές.
• Επιλεκτικά λοιπόν, πενήντα δύο Έλληνες
δεμένοι οδηγούνται ενάμιση χιλιόμετρο έξω
από την Παραμυθιά, στον Αϊ Γιώργη, με
συνοδεία πενήντα Τσάμηδων και δεκαπέντε
Γερμανών.
• Ο επικεφαλής Γερμανός αξιωματικός γλυτώνει
τρεις και εκτελούνται οι υπόλοιποι σαράντα
εννιά.
• Η αντιστασιακή εφημερίδα «Επαναστάτης»
έγραψε για την τραγωδία: «Στην αρχή
διαδόθηκε ότι οι συλληφθέντες θα κρατούνταν
ως όμηροι και θα τους έστελναν στα Ιωάννινα.
• Οι οικογένειες των λοιπόν, φρόντισαν και τους
εφοδίασαν με χρήματα, τρόφιμα και διάφορα
άλλα είδη.
• Δυστυχώς αντί ν’ αποσταλούν, στα Ιωάννινα,
μετεφέρθησαν λίγο έξω από τη πόλη, στο
παρεκκλήσι Άγιος Γεώργιος (Παραμυθιάς),
όπου και εξετελέσθησαν αφού τους έβαλαν
πρώτα και έσκαψαν μόνοι τους τάφους τους.
[…]

Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ 49 ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΤΩΝ

ΜΝΗΜΕΙΟ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗ ΠΑΡΑΛΥΘΙΑ

• Μετά την εκτέλεση οι μουσουλμάνοι τους
εσύλησαν, τους πήραν τα χρήματα και λοιπά
είδη που είχαν, τους έβγαλαν τα ρούχα τους και
τα παπούτσια τους και τους έριξαν στην τάφρο
που οι ίδιοι είχαν ανοίξει».
• Την ίδια μέρα της εκτέλεσης μπαίνει στην
Παραμυθιά ο καινούργιος Δεσπότης Δωρόθεος.
Κανένας Χριστιανός δεν παραβρέθηκε στην
υποδοχή. Παντού τρόμος θανάτου.
• Ο Δεσπότης, πείθει τον Γερμανό φρούραρχο
και αφήνει ελεύθερους τους πεντακόσιους
κρατούμενους Παραμυθιώτες.
• Την επομένη, με συνοδεία δύο Γερμανών
στρατιωτών παίρνει και πέντε χριστιανούς,
πηγαίνει στον τόπο της θυσίας και ενταφιάζει
τους σαράντα εννιά άταφους μάρτυρες.
ΔΕΣΠΟΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ ΔΩΡΟΘΘΕΟΣ

ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ» ΤΗΣ 26/5/1944

• Ζέρβας και ΕΔΕΣ: Την άνοιξη του 1944, στα
πλαίσια των επιχειρήσεων εναντίον των
Γερμανών στην Ήπειρο, κρίθηκε αναγκαίο από
την Βρετανική συμμαχική αποστολή να
καταλάβει ο Ζέρβας τις Ηπειρωτικές ακτές στην
περιοχή της Πάργας.
• Τη περιοχή αυτή την ήλεγχαν οι Τσάμηδες, Ο
Ζέρβας ήθελε τον έλεγχο της περιοχής
προκειμένου να γίνεται πιο εύκολα ο
ανεφοδιασμός του ΕΔΕΣ με πλοιάρια από την
Ιταλία
• Στις επιχειρήσεις αυτές στο πλευρό των
Γερμανών πολέμησαν και ένοπλα σώματα
Τσάμηδων, ιδιαίτερα στην περιοχή της Πάργας,
της Παραμυθιάς και της Ηγουμενίτσας.
• Αξίζει να αναφερθεί η μάχη της Μενίνας
(17/18-8-1944), όπου μαζί με τους 92 νεκρούς
και 109 αιχμαλώτους Γερμανούς, είχαν και οι
συμπολεμιστές τους Τσάμηδες 86 νεκρούς και 7
αιχμαλώτους, έναντι 6 ανδρών του ΕΔΕΣ και του
Άγγλου Ταγματάρχου Δαβίδ Ουάλλας.
• Για τον ρόλο αυτό των Τσάμηδων η συμμαχική
αποστολή διέταξε τον Ζέρβα να διαλύσει τα
Σώματα αυτά, με αντικειμενικό σκοπό στο να
διευκολυνθούν οι επιχειρήσεις ενάντια στους
Γερμανούς κατά την αποχώρησή τους προς την
Αλβανία (Οκτώβριος 1944).
• Το καλοκαίρι του 1944 οι ομάδες ανταρτών του
ΕΔΕΣ απελευθέρωσαν την Παραμυθιά, την
Πάργα και μεγάλο παραλιακό τμήμα της
Θεσπρωτίας. Όμως, παρά την επιδειχθείσα εκ
μέρους της Αλβανοφώνου μειονότητας εχθρική
στάση, η Ελληνική μεγαλοψυχία και
γενναιοφροσύνη εκδηλώθηκε για μια ακόμα
φορά .

Ο ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΖΕΡΒΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΤΟΥ

• Για τα διαπραχθέντα αδικήματα από τους
Τσάμηδες κατά την διάρκεια των πολεμικών
επιχειρήσεων το Ελληνικό Κράτος διαμέσου του
ΕΔΕΣ έδειξε μεγαλοψυχία και γενναιοφροσύνη
• Ο Διοικητής της 10ης Μεραρχίας του ΕΔΕΣ με
προκήρυξή του την 29 Ιουνίου 1944 καλεί τους
Τσάμηδες να καταθέσουν τα όπλα και να
ασχοληθούν με τα ειρηνικά τους έργα.
• Τους διαβεβαιώνει δε ότι θα προστατευθεί η
ζωή, η τιμή και η περιουσία τους. Δυστυχώς,
παρά τις αγαθές αυτές διαθέσεις και την
υπέρμετρη ευγένεια της ΕΔΕΣίτικης Μεραρχίας,
οι Τσάμηδες αποδείχθηκαν αμετανόητοι.
• Έλαβαν και πάλι μέρος στο πλευρό των,
Γερμανών κατά την μάχη των Αγίων Θεοδώρων
για να καταλάβουν την πόλη της Παραμυθιάς,
χωρίς όμως αποτέλεσμα.
• Παρ’ όλα αυτά η Διοίκηση της 10ης Μεραρχίας
των ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ του Ναπ. Ζέρβα κοινοποιεί προς
τους Τσάμηδες την 30 Ιουνίου 1944, νέα
προκήρυξη, στην οποία μεταξύ των άλλων λέει:
• «Παρά τον τουφεκισμό 49 επιφανών κατοίκων
της Παραμυθιάς και την ενέργεια και άλλων
εκτελέσεων, ως και προδοτικών πράξεων του
Μουσουλμανικού στοιχείου, η Μεραρχία
επέδειξε τας πλέον διαλλακτικές διαθέσεις. Ο
Μουσουλμανικός πληθυσμός της πόλεως
απολαμβάνει ήδη ελευθερίας και προστασίας
ζωής, τιμής και περιουσίας. Παρά ταύτα
εδέχθημεν σήμερον επίθεση Γερμανών
βοηθουμένων υπό ενόπλων τμημάτων
Τουρκαλβανών. Εν τη επιθυμία μας, όπως
εξαντλήσουμε παν μέσον συμφιλιώσεως,
διαβεβαιώνουμε και πάλιν τους Τουρκαλβανούς
της Θεσπρωτίας ότι διαπνεόμεθα υπό των
καλλιτέρων και φιλικότερων διαθέσεων έναντι
αυτών και υποσχόμεθα πλήρη προστασία των,

ΤΣΑΜΗΔΕΣ ΜΕ ΦΑΣΙΣΤΕΣ/ΝΑΖΙ

προς το συμφέρον σας προσκαλώ όλους, όπως
καταθέσετε τα όπλα και ασχοληθείτε με τα
ειρηνικά σας έργα. . .».
• Η προκήρυξη αυτή δεν βρήκε απήχηση στην
ψυχή των Τσάμηδων. Όχι μόνο δεν κατέθεσαν
τα όπλα, αλλά κατόρθωσαν να κερδίσουν τον
απαιτούμενο χρόνο για να διώξουν στην
Αλβανία τις οικογένειές τους, τις οικοσκευές, τα
ποίμνια και τα λεηλατημένα κινητά.
• Τον Ιούνιο του 1944, η φαντασίωση της ένωσης
της Θεσπρωτίας με τη Μεγάλη Αλβανία, όπως
την είχε υποσχεθεί ο Χίτλερ, βρίσκεται προς το
τέλος της και ο Nuri Dino το γνωρίζει.
• Η αποστολή του τώρα είναι να υπερασπιστεί τη
de facto εξουσία των μουσουλμάνων Τσάμηδων
στην περιοχή αυτή κάτω από στρατιωτικά
αντίξοες έως δραματικές για εκείνον συνθήκες.
• Η εξουσία των Τσάμηδων απειλείται τώρα
ευθέως από τον ΕΔΕΣ και τις συμμαχικές
δυνάμεις, οι οποίες επιδιώκουν τον πλήρη
έλεγχο των θεσπρωτικών ακτών και τη
δημιουργία εκτεταμένου προγεφυρώματος για
εφοδιασμό της ελληνικής αντίστασης,
προκειμένου να οργανωθούν οι δολιοφθορές
στις αποχωρούσες γερμανικές δυνάμεις.
• Η Μετανάστευση των Τσάμηδων: Αυτό που
καταφέρνει ο ηγέτης της μουσουλμανικής
μειονότητας, παρά την πίεση που δέχονται οι
δυνάμεις του, είναι να οργανώσει και να
πετύχει το καλοκαίρι του 1944 την εκκένωση
της περιοχής νοτίως του Καλαμά με ελάχιστες
απώλειες.
• Οι συμμαχικές δυνάμεις και ο Ζέρβας παρέχουν
συνειδητά τον αναγκαίο χρόνο για την
επιχείρηση αυτή, η οποία στην πρώτη της φάση
δεν ήταν αναίμακτη, καθώς ήταν αδύνατον να

ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ ΤΟΥ ΕΔΕΣ

ελεγχθούν οι πράξεις αυτοδικίας και
αντεκδίκησης των μαχητών των στρατιωτικών
μονάδων του Ζέρβα στην περιοχή, και ειδικά
εκείνων που η ίδια η ζωή τους είχε σημαδευτεί
επί τέσσερα χρόνια από τη κατοχική βία των
ενόπλων Μουσουλμάνων της Θεσπρωτίας και
των οποίων αγαπημένα πρόσωπα είχαν
δολοφονηθεί από αυτούς.
• Σε σύγκριση πάντως με τα αιματηρά επεισόδια
με θύματα Γερμανούς και άλλους πρόσφυγες
που καταγράφηκαν κατά την προέλαση του
κόκκινου στρατού τους τελευταίους μήνες των
συγκρούσεων στο ανατολικό μέτωπο, τα βίαια
επεισόδια εναντίον αμάχων Μουσουλμάνων
στην Παραμυθιά, το Καρβουνάρι, την Πάργα και
τους Φιλιάτες, το καλοκαίρι και το Φθινόπωρο
του 1944, ήταν εξαιρετικά περιορισμένα, και
αυτό επειδή τελικά ο Ζέρβας μπόρεσε να
επιβάλει την αναγκαία πειθαρχία για την
περιφρούρηση του συγκεντρωμένου σε
διάφορα ασφαλή σημεία άμαχου
μουσουλμανικού πληθυσμού.
• Η εκκένωση του συνόλου σχεδόν του
μουσουλμανικού πληθυσμού της Θεσπρωτίας –
με εξαίρεση τους λίγους μουσουλμάνους
μαχητές που ήταν ενταγμένοι στο αντάρτικο του
ΕΔΕΣ κυρίως από το χωριό Κόντρα της Γκρόπας–
ήταν, ίσως, μια από τις λίγες ρεαλιστικές
αποφάσεις που πήρε ο Nuri Dino όταν δεν
μπορούσε πλέον παρά να παραδεχτεί ότι το
σενάριο του αλυτρωτισμού είχε ακυρωθεί
οριστικά.
• Η τραγωδία, όμως, της υπόθεσης αυτής δεν
βρίσκεται στην αυτοκαταστροφική πορεία της
ηγεσίας των μουσουλμάνων Τσάμηδων της
Θεσπρωτίας, αλλά στο ότι η ηγεσία αυτή, χωρίς
να συναντήσει στο εσωτερικό της μειονότητας
τους φραγμούς και τις αντιστάσεις που θα

περίμενε κανείς, κατάφερε και παγίδευσε το
σύνολο σχεδόν των ομοεθνών της να
συμμετάσχουν στην υλοποίηση της αλβανικής
μεγάλης ιδέας, να υπολογίσουν σε λάθος
σύμμαχο για την πραγμάτωση της ένωσης της
Θεσπρωτίας με την Αλβανία και τελικά να
οδηγηθούν αναγκαστικά στον ξεριζωμό, στα
πλαίσια μιας εθνοκάθαρσης εξ αντανακλάσεως,
παρόμοια με εκείνες που σημειώθηκαν με
γερμανικούς πληθυσμούς σε χώρες της
Ανατολικής Ευρώπης με την προέλαση του
σοβιετικού στρατού.
• Ότι ο ξεριζωμός ήταν το πιο αναίμακτο σενάριο
αν η συμμαχία με τη Wehrmacht κατέρρεε, το
γνώριζε, όπως αποδεικνύεται από τη μελέτη
των γερμανικών στρατιωτικών αρχείων, η
ηγεσία της μειονότητας από πολύ νωρίς.
• Αποφάσισε όμως να αναλάβει το ρίσκο και να
παίξει με συνέπεια το χαρτί του αλυτρωτισμού,
μιλώντας στα μέλη της μειονότητας μέχρι τα
τελευταία για «νίκη» και για «απελευθέρωση»
της Θεσπρωτίας.
• Η ηγετική ομάδα των μουσουλμάνων
Τσάμηδων έπαιξε κυριολεκτικά με τη φωτιά και
έχασε.
• Περίπου 18.000 μουσουλμάνοι Τσάμηδες
εγκατέλειψαν την Ελλάδα, ενώ με βάση τα
στοιχεία της απογραφής της 7/4/1951, είχαν
παραμείνει στην Ελλάδα 123 Τσάμηδες οι
οποίοι ζουν ειρηνικά και φιλικά με του Έλληνες
Χριστιανούς μέχρι και σήμερα..
• Μεγάλος αριθμός Τσάμηδων μεταφέρθηκε
στην Αλβανία με Γερμανικά μεταφορικά μέσα,
σύμφωνα με αναφορά Αμερικανού
αξιωματικού.

• Οι αποφάσεις: Στην Αλβανία, το καθεστώς του
Εμβέρ Χότζα τους εγκατέστησε στην πεδιάδα
της Μουζακιάς και τους διατήρησε ως Έλληνες
υπηκόους με την ελπίδα επιστροφής τους στην
Ελλάδα και επανάκτησης των περιουσιακών
τους στοιχείων, τα οποία είχαν δεσμευθεί στο
μεταξύ από το ελληνικό κράτος.
• Συγκεκριμένα, με την υπ΄αρ. 344/23-4-1945
απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου δωσιλόγων
Ιωαννίνων και περί τις 1.700 σχετικές
καταδικαστικές αποφάσεις ερήμην που
επακολούθησαν καταδικάστηκαν ως
εγκληματίες πολέμου, ενώ οι περιουσίες τους
δημεύτηκαν (Β.Δ. 2185/1952 και Ν.27891/1954)
και εκποιήθηκαν ή διανεμήθηκαν σε όλους,
όσους έπεσαν θύματα της θηριωδίας τους.
• Παράλληλα, με την υπ΄αρ. Α.Π. 50862/1947
απόφαση του Υπουργείου Στρατιωτικών οι
Τσάμηδες στερήθηκαν της ελληνικής
ιθαγένειας.
• Ότι αφορά την πληθυσμιακή κατάσταση, με την
εθνική απογραφή στην Ελλάδα της 17ης
Μαρτίου 1991 οι «Τσάμηδες» που ζουν σήμερα
στην Ελλάδα βρίσκονται σε τρεις κοινότητες του
νομού Θεσπρωτίας και συγκεκριμένα αριθμούν
56 άτομα.
• Κατά την διαφαινομένη άποψη της Ελληνικής
πλευράς, φαίνεται ότι οι Τσάμηδες ως
εγκληματίες πολέμου, ουδεμιάς αποζημιώσεως
δικαιούνται.
• Αντιθέτως, η χώρα μας έχει αξιώσεις
αποζημιώσεως εκ μέρους της Αλβανίας αι
οποίαι συνίστανται :

ΠΕΔΙΑΔΑ ΜΟΥΖΑΚΙΑΣ ΟΠΟΥ ΕΓΚΑΤΕΣΤΑΘΗΚΑΝ ΟΙ ΤΣΑΜΗΔΕΣ
ΠΕΔΙΑΔΑ ΜΟΥΖΑΚΙΑΣ

• 1) Εις την αποζημίωση των οικογενειών των
εκτελεσθέντων Ελλήνων υπό των Τσάμηδων και
Αλβανών, των προμνησθεισών επαρχιών της
Ηπείρου.
2) Εις την αποζημίωση των ιδιοκτητών των
πυρποληθεισών οικιών των Ελλήνων των
ανωτέρω επαρχιών.
3) Εις την αποζημίωση των Ελλήνων υπηκόων εν
Αλβανία, που υπέστησαν ζημίας λόγω του
πολέμου, απελάθηκαν η εξεδιώχθησαν.
4) Εις την απόδοση ποσού 218.000.000
δραχμών που κατέβαλε η πατρίς μας εις την
Αλβανία επί κατοχής, το έτος 1942, δια ζημίας
που προκάλεσε, δήθεν, ο Ελληνικός Στρατός. Η
Ελλάς ήτο αμυνομένη και όχι επιτιθεμένη και
ως εκ τούτου παρανόμως αποζημιώθηκαν.
5) Εις απαιτήσεις Ελλήνων, που υποχρεώθηκαν
από τους Αλβανούς εις καταναγκαστικά έργα.
6) Εις αποζημίωση δια την καταστροφή των
εκκλησιών και την λεηλασία του εξοπλισμού
τούτων υπό των Αλβανών, κατά την περίοδο της
διακυβερνήσεως της χώρας των υπό του Εμβέρ
Χότζα.
7) Εις αποζημίωση δια την καταστροφή των
Σχολείων της Βορείου Ηπείρου κατά την
περίοδο ταύτη.
8) Εις αποζημιώσεις δια τας καταστροφές και
ζημίας που υπέστησαν οι Έλληνες της Βορείου
Ηπείρου.
• Δεν είναι γνωστή εις τον γράφοντα αν έχουν
επισημειωθεί οι αξιώσεις αυτές.
• Αξίζει να αναφερθεί ότι όταν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ

έκανε νύξη για επαναφορά των Τσάμηδων,
συνάντησε τη λυσσώδη αντίδραση από τους
κομμουνιστές της Θεσπρωτίας, που είχαν κι
αυτοί δεχτεί στο πετσί τους τις φρικαλεότητες
των Τσάμηδων.
• Αργότερα ο Εμβέρ Χότζα της Αλβανίας
προσέφυγε στα Ηνωμένα Έθνη και ζήτησε την
επαναφορά των Τσάμηδων στη Θεσπρωτία.
Είναι ένα αίτημα που είναι απαράδεκτο για την
Ελλάδα.
• Οι Ακαδημαϊκοί: : Στη δημόσια συζήτηση, όταν
αυτή σπάνια γίνεται, η μειονότητα των
μουσουλμάνων της Ηπείρου, και δη των
Αλβανών Τσάμηδων, συνοδεύεται με σαφώς
αρνητικές συνδηλώσεις.
• Οι μουσουλμάνοι της Ηπείρου πολύ σπάνια
αποτελούν θέμα έρευνας και συζήτησης σε
επιστημονικό επίπεδο, καθώς η εθνική
ορθότητα υπαγορεύει μια καθολική μη
συζήτηση. Η μη συζήτηση αποσκοπεί στην
αποφυγή κάθε αναφοράς στην ολοκληρωτική
(δικαιολογημένη η μη) βία που ασκήθηκε σε
αυτούς.
• Η βία που ασκήθηκε εκλαμβάνεται ως αναγκαίο
αντίμετρο και εκδικητική αντίδραση στην
προγενέστερη βία που ασκήθηκε από τμήμα
της μειονότητας, κατά χριστιανών-Ελλήνων της
περιοχής και στη συνεργασία των με τον
κατακτητή.
• Το ανομολόγητο, λοιπόν, μιας διττής
τραυματικής εμπειρίας στη συλλογική μνήμη,
για τα θύματα και τους θύτες, που
εναλλάχθηκαν στους ρόλους αυτούς, αποτελεί
μια ενδιαφέρουσα αλλά και συχνά
αμφιλεγόμενη επιλογή για την ίδια την

επιστημονική ενασχόληση σύμφωνα με τα
κριτήρια της εθνικής ορθότητας που
επικρατούν.
• Δες τε για παράδειγμα στην καθολική και
έντονη αντίδραση φορέων κάθε είδους
νομιμοφροσύνης κατά την επιστημονική
συζήτηση για τους Τσάμηδες που διεξήχθη από
το Κέντρο Μελετών Μειονοτικών Ομάδων και
το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο
Πάντειο Πανεπιστήμιο στις 21 Φεβρουαρίου
2008.
• Έκτοτε, καμία δημόσια συζήτηση δεν έλαβε
χώρα για τους Τσάμηδες ως μειονότητα στην
Ελλάδα.
• H πρώτη -και μοναδική ως τώρα -
ολοκληρωμένη και συστηματική μελέτη του
θέματος δημοσιεύθηκε μόλις το 2004.
• Πρόκειται για το έργο της Ελευθερίας Μαντά
(Δες Σχετ. (2)) που βασίζεται κυρίως σε
πρωτογενείς πηγές (συμπεριλαμβανομένων
ιταλικών και αλβανικών τεκμηρίων) και
αποτελείται από τρεις χρονολογικές ενότητες:
Μεσοπόλεμος, B΄ Παγκόσμιος πόλεμος - Κατοχή
και μεταψυχροπολεμική εποχή.
• H μεγαλύτερη και πιο ευαίσθητη ενότητα
αφορά την περίοδο της Κατοχής.
• H συμβίωση των Τσάμηδων με το χριστιανικό
στοιχείο της περιοχής υπήρξε εξαρχής
προβληματική: η πολιτισμική διαφοροποίηση,
οι κτηματικές διαφορές και η στάση του
ελληνικού κράτους απέναντί τους, ενίσχυσαν
την καχυποψία τους και επέτρεψαν τη δράση
εξτρεμιστικών αλυτρωτικών στοιχείων στην
Αλβανία.

• Πάνω εκεί βασίστηκε και η Ιταλία για να θέσει
τσάμικο θέμα και να δικαιολογήσει την εισβολή
στην Ελλάδα.
• H υποχώρηση των Ιταλών και η επιστροφή των
ελλήνων κατοίκων έθεσε σε κίνηση μια
δυναμική αντεκδικήσεων που κατέληξε στην
εκδίωξη των Τσάμηδων το 1944, από τις
ανταρτικές ομάδες του ΕΔΕΣ, που κατέληξε,
όπως περιγράφει Ελευθερία Μαντά, στην
εθνοκάθαρση των Τσάμηδων το 1944.
– Σημείωση: Ελευθερία Μαντά, Λέκτορας
Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας, Λαογραφίας
και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (ΑΠΘ).
– Σημείωση: Εθνοκάθαρση Με τον ειδικό
όρο εθνοκάθαρση γίνεται αναφορά στην
προσπάθεια
δημιουργίας εθνικά ομοιογενών γεωγραφικών πε
ριοχών μέσω βίαιου εκτοπισμού πληθυσμών που
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΑΝΤΑ

ανήκουν σε ιδιαίτερες εθνικές ομάδες. Η
εθνοκάθαρση προϋποθέτει την πλήρη
απομάκρυνση και των τελευταίων υπολειμμάτων
της στοχευμένης ομάδας μέσω της
καταστροφής πολιτισμικών στοιχείων, όπως είναι
τα μνημεία, τα νεκροταφεία και οι τόποι λατρείας.
Σε μια αυστηρότερη και γενικότερη μορφή της η
εθνοκάθαρση είναι η εξάλειψη μιας μη
επιθυμητής ομάδας σε μία κοινωνία, είτε με τη
μορφή της γενοκτονίας ή της αναγκαστικής
μετανάστευσης .
• Το ερώτημα παραμένει αν υπήρξε αποτέλεσμα
προμελετημένης κεντρικής απόφασης ή αν
προήρθε από πράξεις αντεκδίκησης σε τοπικό
επίπεδο. H Μαντά προκρίνει τη δεύτερη
εκδοχή.
• Προσωπικά, λέει ο Καθηγητής Σ . Καλύβας,
πιστεύω ότι η απόσταση ανάμεσα στις δύο
εκδοχές είναι πολύ μικρή.
• H πολιτική συγκυρία τον Σεπτέμβριο του 1944
επέτρεπε την «τελική λύση» του τσάμικου
ζητήματος και, κατά τη γνώμη μου, ο ΕΔΕΣ δεν
δίστασε να αδράξει την ευκαιρία
– Σημείωση: Ο Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής
της Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale
(ΗΠΑ). Το έργο του έχει τιμηθεί με πολλά
βραβεία, όπως το Gregory Luebbert Best Article
Award, το Mary Parker Follett Prize για το
καλύτερο άρθρο και το J. David Greenstone Prize
για το καλύτερο βιβλίο, που απονέμονται από τον
τομέα Πολιτικής και Ιστορίας της APSA, καθώς και
το Council of Graduate Schools Distinguished
Dissertation Award
• Παρεμφερής είναι και οι τοποθετήσεις του
Καθηγητού Κωστή Τσιτσελίκη του
Πανεπιστημίου της Μακεδονίας ο οποίος λέει
ότι μαζί με την ανομολόγητη (μη) παραδοχή της
εθνοκαθαρτικής, πολιτικής που οδήγησε στην
«εξαφάνιση» μιας ολόκληρης μειονότητας, ο

ΣΤΑΘΗΣ ΚΑΛΥΒΑΣ ΚΩΣΤΗΣ ΤΣΙΤΣΕΛΙΚΗΣ

κυρίαρχος ελληνικός εθνικισμός απωθεί το
ζήτημα των μουσουλμάνων της Ηπείρου της
τριακονταετίας 1913-1943 σε μια ζώνη σιωπής,
συνεχίζοντας να το παραχώνει στα αζήτητα της
επιστημονικής έρευνας ανασύροντας έναν
επιδερμικό και εύπεπτο εθνικό λόγο όταν
χρειαστεί.
• Σημείωση: O Κωστής Τσιτσελίκης είναι
αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Βαλκανικών,
Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του
Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Έχει εργαστεί στο
Συμβούλιο της Ευρώπης καθώς και σε αποστολές
εκδημοκρατισμού και δικαιωμάτων του
ανθρώπου και παρατήρησης εκλογών για την
Ευρωπαϊκή Ένωση, με τον Ο.Α.Σ.Ε. και τα
Ηνωμένα Έθνη. Είναι , πρόεδρος της Ελληνικής
Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και
συνδιευθυντής της σειράς μελετών του Κέντρου
Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων.
• Σήμερα, στον απόηχο της εποχής εκείνης, οι
εθνικιστικές οργανώσεις των Τσάμηδων στην
Αλβανία, συσπειρώνονται γύρω από μια
καταγγελτική ακτιβιστική ρητορεία, με
συγκυριακά πολιτικά ερείσματα (όπως στη
σημερινή αλβανική κυβέρνηση), πυροδοτώντας
αυτόματα ανακλαστικά στην ελληνική πλευρά.
• Τα συμπεράσματα μου: Είναι δομένο ότι πριν
το πόλεμο του 40 υπήρχε στη Ελληνική
Θεσπρωτία μία μουσουλμανική κοινότητα
20.000 ατόμων περίπου με τη προσωνυμία
«Τσάμηδες».
• Από τα προηγουμένως αναφερθέντα στοιχεία
φαίνεται ότι η Ελληνική Πολιτεία καταπάτησε
τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα της μειονότητας.
• Είναι ξεκάθαρο ότι η μειονότητα πίστεψε ότι

οι τσαμηδες και η τσαμουριά

οι τσαμηδες και η τσαμουριά

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (8)

Similar to οι τσαμηδες και η τσαμουριά

Similar to οι τσαμηδες και η τσαμουριά (20)

More from Nikitas Vougiouklis

More from Nikitas Vougiouklis (20)

οι τσαμηδες και η τσαμουριά

Editor's Notes