Менежментийн эдийн засгийн үндсэн асуудал

1. МЕНЕЖМЕНТИЙН
ЭДИЙН ЗАСАГ
Лекц 1

2. Менежментийн эдийн засгийн онол нь ашгийн ба
ашгийн бус, мөн улсын байгууллагын шийдвэр
гаргалтын асуудалд эдийн засгийн онолын
ойлголт ба арга зүйг хэрэглэх тухай судалдаг.
 Ìåíåæìåíòèéí ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ñàëáàð
ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä îãöîì õóðäàöòàé õºãæèæ
áàéíà. Ýíý íü áàéãóóëëàãûí çîðèëãûã
òîäîðõîéëîõûí õàìò ìåíåæåð¿¿ä øèéäâýð
ãàðãàõäàà ýäèéí çàñãèéí îíîëûã õýðýãëýõ
ÿâäàë áîäèò ç¿éë áîëñîíòîé õîëáîîòîé.

3. Ìåíåæìåíòèéí ýäèéí çàñãèéí îíîë íü ýäèéí
çàñãèéí îíîëîîñ, òýð äóíäàà ìèêðî ýäèéí
çàñãèéí îíîëîîñ ñàëáàðëàæ, óëìààð ìèêðî
ýäèéí çàñãèéí çàðèì îéëãîëòóóäûã õýðýãëýí
áàéãóóëëàãûí õýìæýýíä õ¿ èí ç¿éëñèéã ¿ð
àøèãòàé õóâààðèëàõ òóõàé øèéäâýð ãàðãàõ
¿íäýñ áîëäîã.
 Ìåíåæìåíòèéí ýäèéí çàñãèéí îíîëûí
õýðýãñë¿¿äèéã àøãèéí áàéãóóëëàãóóä
áîëîí àøãèéí áóñ, óëñûí áàéãóóëëàãóóäûí
ìåíåæåð¿¿ä ºðãºí õ¿ðýýòýé àøèãëàæ
áàéíà.

4. Ìåíåæåð¿¿äèéí ãàðãàõ øèéäâýð¿¿ä íü áîãèíî áà óðò
õóãàöààíä áàéãóóëëàãûí äîòîîä õ¿ èí ç¿éëñèéã
õýðõýí çºâ, îíîâ òîé õóâààðèëàõ òóõàé àñóóäëûã
áàãòààíà. Áîãèíî õóãàöààíä ìåíåæåð ýðýëòèéí
¿íýëãýý áà çàðäëûí õîîðîíäîõ õîëáîîã èë¿¿ä
ñîíèðõîæ, èéì òºðëèéí øèéäâýð ãàðãàëò íü
¿éëäâýðëýõ á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë èëãýýíèé òîî õýìæýý
áîëîí ýäãýýð á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿íýëýõ ¿íèéí àñóóäàë
ðóó èãëýäýã.
 Òèéìýýñ ìèêðî ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ýðýëòèéí
îíîë, ¿éëäâýðëýë áà çàðäëûí îíîëûã
ìåíåæåð¿¿äèéí øèéäâýð ãàðãàëòàíä ºðãºí
õýðýãëýäýã.

5. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí îíîë íü ìºí øèéäâýð
ãàðãàëòàíä îðîëöîõ áºãººä ìåíåæåð¿¿ä á¿õèé
ë ýäèéí çàñàãò íºëººëºõ íýã õ¿ èí ç¿éë áîëîõ
èðýýä¿éí ýðýëòèéã òààìàãëàõàä óõàë áàéäàã.
 Óðò õóãàöààíû øèéäâýð¿¿ä íü ¿éëäâýðëýë
áà õºðºíãèéí õóâààðèëàëòûã ºðãºæ¿¿ëýõ
áîëîí õàðüöóóëàõ, øèíý á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
áèé áîëãîõ áà áîðëóóëàõ, ºðñºë人íèé
áîëîìæ ãýõ çýðýã àñóóäàë ðóó õàíääàã.
Ýäãýýð øèéäâýð¿¿äèéã ýäèéí çàñãèéí áà
ýäèéí çàñãèéí áóñ õ¿ðýýíä òàéëáàðëàæ,
åðºíõèé人 øèéäâýð íü áàéãóóëëàãàä ãàð
áóé êàïèòàëûí çàðäëûã òóñãàæ áàéíà.

6. Ýíýõ¿¿ êàïèòàëûí çàðäàë íü èðýýä¿éí
îðëîãûã ºñãºõººð ºíºº ¿åä õèéãäýæ áóé
çàðäàë áîëíî. Ýäèéí çàñàã èä
êàïèòàëûí òóõàé îíîëûã õºãæ¿¿ëæ
áàéãàà íü êàïèòàëûí îíöëîã çàðäàëä
îðîõ ýñýõèéã øèéäâýðëýõ çîðèëãîòîé.
 Øèéäâýð ãàðãàõ ÿâöàä ýäèéí çàñãèéí
àøãèéí òóõàé àñóóäàë óõàë áàéð
ñóóðü ýçýëíý.

7. Øèéäâýð ãàðãàëòûí ¿å øàò
Çîðèëãûã òîäîðõîéëîõ
áóþó áèé áîëãîõ
Àñóóäëûã òîäîðõîéëîõ
Àëüòåðíàòèâ øèéäâýðèéí
áîëîìæèéã ãàðãàõ
Íèéãìèéí õÿçãààð
ëàëòûã àâ ¿çýõ
Àëüòåðíàòèâûã ¿íýëýõ áà
ñàéíûã íü ñîíãîõ
Áàéãóóëëàãûí áà
îðöûí õÿçãààð
ëàëòûã àâ ¿çýõ
Øèéäâýðèéí ã¿éöýòãýë áà
õÿíàëò

8. Àøãèéí òóõàé îëîí îíîë áàéäàã. ¯¿íä:
 Àøãèéí äèíàìèê òýíöâýðèéí
îíîë
 Àøãèéí ýðñäýëèéí îíîë
 Àøãèéí ìîíîïîëü îíîë
 Àøãèéí øèíý ëýëèéí îíîë
 Àøãèéí óäèðäëàãûí ¿ð
àøèãòàé áàéõ îíîë

9. Àøãèéí ýäãýýð îíîë íü òóñ òóñäàà òàéëáàðòàé
áîëîâ ¿íäñýíäýý ÿìàð íýãýí áàéäëààð
õîëáîîòîé îðøèíî.
 Åð íü àøèã áàéíà ãýäýã íü ÿíç á¿ðèéí
ýðñäýë, øèíý ëýë, ìåíåæåðèéí óð
àäâàð, ìîíîïîëüò õ¿ , ººð ëºëò
áàéãààãèéí ¿ð ä¿í þì. Àøèã, àøãèéí
áîëîìæ áàéãàà íü ìàíàé ýäèéí çàñàãò
íººöèéã ¿ð àøèãòàé õóâààðèëàõ
íºõöºëèéã òîäîðõîéëîõîä ãîë
¿¿ðýãòýé.

10. Ï¿¿ñèéí ýäèéí çàñãèéí íèéòëýã çàãâàð
íü àøãèéã õàìãèéí èõ áàéëãàõààð
ï¿¿ñèéí ýäèéí çàñãèéí çîðèëãûã
òààìàãëàõ ÿâäàë þì.
 Àøãèéã õàìãèéí èõ áàéëãàõ
ýíãèéí çàãâàð íü íººöèéã ¿ð
àøèãòàé õóâààðèëàõ òàëààð
øèéäýð ãàðãàõàä àøèãòàé
áàéäëûã õàíãàæ ºãíº.

11. Õóâüöàà ýçýìøèãчäèéí õºðºíãèéã
õàìãèéí èõ áàéëãàõ çàãâàðûí çîðèëãî
íü õóâüöàà ýçýìøèã äèéí õ¿ëýýãäýæ
áóé èðýýä¿éí îðëîãûí ºíººãèéí
ºðòãèéã õàìãèéí èõ áàéëãàõ ¿¿äíýýñ
ï¿¿ñ ìåíåæìåíòýý òºâëºð¿¿ëýõ ÿâäàë
áàéäàã.
Èéìýýñ ï¿¿ñèéí õóâüöààíû ºðòºã íü
õ¿ëýýãäýæ áóé èðýýä¿éí á¿õ àøãèéí
ºíººãèéí ºðòºãòýé òýíö¿¿.
.

12. Ýíý íü õóâüöàà ýçýìøèã äýä øààðäëàãàòàé
îðëîãûí õóâèàð òîîöñîíòîé òýíö¿¿ áàéíà.
V0=[π1/(1+ke)1]+ [π2/(1+ke)2]+ [π3/(1-
ke)3]+…+[π∞/(1-ke)∞]
V0=∑π1/(1+Ke)1
 V0- õóâüöààíû ºíººãèéí ºðòºã
 Π1- èðýýä¿éí õóãàöàà á¿õýíä õ¿ëýýãäýæ áóé
àøèã, t=1, ∞
 Ke- õºðºí㺠îðóóëàã äûí îðëîãûí
øààðäëàãàòàé õóâü áóþó äèñêàóíò õ¿¿

13. Ýíý òîìú¸îã íÿ-áî á¿ðòãýë, ñàíõ¿¿ãèéí
øèíæèëãýýíä èë¿¿ ºðãºí õýðýãëýäýã.
Õóâüöàà ýçýìøèãчäèéí õºðºíãèéã õàìãèéí
èõ áàéëãàõ çàãâàð íü àøãèéí òóõàé
îéëãîëòûã óëàì òºãºëäºðæ¿¿ëýõýä òóñ
äºõºì áîëäîã. Òèéìýýñ πt àøãèéã чóõàë
ýëåìåíò ãýæ ¿çäýã. t õóãàöààíû àøèã πt íü
íèéò îðëîãîîñ íèéò çàðäëûã õàññàíòàé
òýíö¿¿ áóþó
π1=TRt-TCt TRt=Pt*Qt
TCt=Vt*Qt+Ft
Ýíý ãóðâàí òýãøèòãýëèéã íýãòãýæ àâч ¿çâýë:
V0= ∑[Pt*Qt-Vt*Qt-Ft]/(1+Ke)1 áîëíî.

14. Удирдлагын түвшин шийдвэр
гаргах үед
- Нèéò îðëîãûí óòãà ï¿¿ñèéí ¿éëäâýðëýæ
áóé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðýëòèéí ôóíêö,
ï¿¿ñèéí ¿íý òîãòîîõ øèéäâýðýýñ
õàìààðíà.
- Ï¿¿ñèéí çàðäàë íü òîãòìîë áà õóâüñàõ
çàðäàë, ï¿¿ñèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí
ñîíãîëò, êàïèòàëûí òºñâèéí
øèéäâýðýýñ øàëòãààëíà.
- Êàïèòàëûí òºñâèéí øèéäâýð íü íèéò
çàðäàëä ÿìàð õàðüöààãààð çàðäëóóä
òîãòìîë áà õóâüñàõ áîëîõûã
òîäîðõîéëíî.

15. Õóâüöàà ýçýìøèã äûí õºðºíãèéã õàìãèéí
èõ áàéëãàõ çàãâàðûã ä¿ðñýëæ ¿ç¿¿ëáýë
äàðààõ õýëáýðòýé áàéíà.
Ï¿¿ñèéí ¿íý öýíý Õÿçãààðëàãäàíà Äîòîîä íººö áà ãàäààä
õÿçãààðëàëòààð
∑[Pt*Qt-Vt*Qt-Ft]/(1+Ke)1
Äèñêàóíò õ¿¿ Êå íü:
1. Ï¿¿ñýä ìýäðýãäýæ áóé
ýðñäýëýýñ
2. Êàïèòàëûí çàõ çýýëèéí
íºõöºë áàéäëààñ
õàìààðíà
Àøãèéí èðýýä¿éí õýìæýý πt íü:
1. Îðëîãîîñ:
- Ýðýëòèéí ¿íýëãýý áà òààìàãëàë
- ¯íý á¿ðäýëò
2. Çàðäëààñ:
- õýðýãëýãäýæ áóé ¿éëäâýðëýëèéí àðãà
- Çàðäëûí ôóíêöûí õýëáýðýýñ хàìààðíà

16. Ï¿¿ñèéí ¿íý öýíý ãýäýã áîë
Аøãèéí ýðñäýë, öàã õóãàöààíû
õ¿ èí ç¿éë, òîäîðõîé
õýìæýýíèé ìºí㺠çýðãýýð
òîäîðõîéëîãäîíî.
Ï¿¿ñèéí ¿íý öýíý íü ï¿¿ñèéí
èðýýä¿éí õ¿ëýýãäýæ áóé öýâýð
ìºíãºí õºðºíãèéí ºíººãèéí
ºðòºã áàéäàã.

17. Õóâüöààíû ¿íýä íºëººëºõ õ¿ èí ç¿éëñ íü:

18. Òóõàéí ñàëáàðûí áèå äààñàí íýã êîìïàíèéí
õóâüöààíû çàõ çýýëèéí ¿íýä ãîëëîí íºëººëºõ
ºðñºë人íèé íºëººëëèéã òàâàí ç¿éëýýð òîäîðõîéëñîí:
 Øèíýýð îðæ áóé ï¿¿ñ
 Îðëóóëàõ á¿òýýãäýõ¿¿í
 Õóäàëäàí àâàãчäûí õ¿чèí чàäëûí
ñààòàë
 Õóäàëäààëàãчäûí õ¿чèí чàäëûí
ñààòàë
 Îäîî áàéãàà ºðñºëäºãчäèéí
ºðñºë人íèé õýìæýý

19. ªðñºë人íèé ýäãýýð áàéäëûã ìåíåæåð¿¿ä áîäëîãûí
øèéäâýð ãàðãàõäàà õýðýãëýñíýýð, õóâüöàà
ýçýìøèã äèéí õºðºíãèéã èõýñãýõ áîëíî.
Ìåíåæåð¿¿ä ¿¿íèé äàãóó ¿éëäâýðëýõ
á¿òýýãäýõ¿¿í, ýäãýýðèéã ¿éëäâýðëýõýä
àøèãëàãäàõ òåõíîëîãè, ìàðêåòèíãèéí ñàíàë,
õóâààðèëàëòûí ñóâàã, àæèëëàõ õ¿ íèé ñîíãîëò
òýäãýýðèéã íºõºõ çýðýãò ñîíãîëò õèéõ þì.
Ò¿¿í ëýí ìåíåæåð¿¿ä õºðºí㺠îðóóëàëòûí
áîäëîãî, ï¿¿ñèéí çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òýö,
êàïèòàëûí á¿òýö, àøèãëàæ áóé êàïèòàëûí
áîäëîãî, íîîãäîë àøãèéí áîäëîãûã
áîëîâñðóóëäàã. Ýäãýýð øèéäâýð ãàðãàëòûí
áîäëîãî íü íèéò õºðºíãº, öàã õóãàöààíû õ¿ èí
ç¿éë, ï¿¿ñèéí áýëýí ìºíãºíèé ýðñäýëèéã
òîäîðõîéëíî.

20. Ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëä îðîëöîñîä íü ï¿¿ñèéí
õ¿ëýýãäýæ áóé àøãèéã áóñàä ï¿¿ñèéí õ¿ëýýãäýæ
áóé àøèãòàé õîëáîîòîéãîîð ¿íýëæ, õóâüöààíû
¿íèéã òîäîðõîé áîëãîíî.
Ï¿¿ñèéí õóâüöààíû ºðòºã íü ñàíõ¿¿ãèéí çàõ
çýýëèéí åðºíõèé áàéäëûã õàðóóëñàí öàã
õóãàöààíû àëü ¿åä íºëººëдºг.
Эíý òîõèîëäîëä ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë íü çýýëèéí
õ¿¿ãèéí ò¿âøèí, óðüä èëàí òîîöîîëñîí
èíôëÿöèéí ò¿âøèí, èðýýä¿éä îëæ àâàõ õºðºíãº
îðóóëàëòûí õàìãèéí îíîâ òîé ò¿âøèí ãýõ
çýðýã àñóóäëûã õàìààðíà. Ñàíõ¿¿ãèéí çàõ
çýýëèéí áàéäàë íü óëìààð óäèðäëàãûí ãàðãàæ
áóé øèéäâýðèéí ãîë áîäëîãîä íºëººëæ áàéíà.

21. Ýíý á¿õíýýñ ä¿ãíýýä ìåíåæåðèéí øèéäâýð
ãàðãàëòûã õ¿ñíýãòýýð õàðóóëáàë:
Ìåíåæåðèéí øèéäýõ àñóóäëóóä:
-Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý áà õýìæýý; -¯éëäâýðëýëò áà áîðëóóëàëò
-¯éëäâýðëýëèéí òåõíèê õýðýãñýë; -Õºðºíãèéí õýìæýý
-Çàð ñóðòàë èëãàà; -Áîëîâñîí õ¿ íèé àñóóäàë áà ñóðãàëò
-Õºðºí㺠îðóóëàëò áà ñàíõ¿¿æèëò
Ýäèéí çàñãèéí îíîëûí îéëãîëò:
(øèéäâýð ãàðãàõ ñóóðü)
-Õýðýãëýã èéí îíîë
-Ï¿¿ñèéí îíîë
-Çàõ çýýëèéí á¿òýö áà ¿íý á¿ðäýëòèéí îíîë
Øèéäâýðèéí øèíæëýõ óõààí:
(øèíæèëãýýíèé àðãà õýðýãñýë)
-Òîîí øèíæèëãýý; -Ñòàòèñòèê ¿íýëãýý
-Òààìàãëàë; -Òîãëîîìûí îíîë
-Îïòèìèçàöè
Ìåíåæìåíòèéí ýäèéí çàñãèéí îíîë:
Ìåíåæåðò òóëãàð áóé àñóóäëûã øèéäýõèéí òóëä øèéäâýð
ãàðãàëòûí øèíæëýõ óõààíû àðãà ç¿é áà ýäèéí çàñãèéí
îíîëûí îéëãîëòûã õýðýãëýõ ÿâäàë þì.
Ìåíåæåðèéí øèéäâýð ãàðãàëòûí
îíîâчòîé øèéäýë

22. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА