2. Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Μέσα και υλικά
• Σχολικό βιβλίο: Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου
• Ηλεκτρονικός υπολογιστής
• Οπτικό υλικό
• Φύλλα εργασίας
Ειδικοί διδακτικοί στόχοι
• Να γνωρίσουν οι μαθητές την οικονομική, κοινωνική και
πολιτική κατάσταση της Ρωσίας στα τέλη του 19ου και στις αρχές
του 20ου αιώνα.
• Να πληροφορηθούν τα αίτια και τα γεγονότα της ρωσικής
επανάστασης του 1917 και την πτώση του παλαιού καθεστώτος.
• Να κατανοήσουν τη σημασία της δημιουργίας του πρώτου
σοσιαλιστικού κράτους της ιστορίας και την απήχηση που είχε
αυτό το γεγονός στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο.
3. Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
• Προϋπάρχουσα γνώση
• Ο μαθητής γνωρίζει την κατάσταση που υπάρχει στον Ευρωπαϊκό χώρο:
• Καπιταλισμός – βιομηχανοποίηση – ιμπεριαλισμός – φιλελευθερισμός - αστική
τάξη
• Ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων
• Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
• Σύνδεση με την προϋπάρχουσα γνώση και αφόρμηση.
• Λέξεις κλειδιά: σοβιέτ, μπολσεβίκοι, κομμουνιστές, σοσιαλιστική Οκτωβριανή
επανάσταση, Λένιν
4. Μεθοδική διδασκαλία των σημαντικότερων στοιχείων της ενότητας.
•
• Έμφαση:
• Στο χωρο- χρόνο :
• Στη Ρωσία στις αρχές του 20ου αιώνα
• Οικονομία - Κοινωνία - πολιτική
• Στις ιστορικές έννοιες και τους όρους
• Στις σχέσεις αιτίου-αιτιατού
• Δομικά και συγκυριακά προβλήματα / αιτίες και αφορμή επανάστασης:
• Ο ρόλος του τσάρου, των σοβιέτ, των λαϊκών τάξεων, των μπολσεβίκων, του Λένιν, των
φιλελεύθερων αστών
• Ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις
• Επικράτηση της Οκτωβριανής επανάστασης
• Ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης ( ΕΣΣΔ) (το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος στον κόσμο)
• Η επίδραση της επανάσταση στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο.
6. ΡΩΣΙΑ , ΤΕΛΗ 19ου ΑΡΧΕΣ 20ου ΑΙΩΝΑ
Ποια ήταν η κατάσταση στη Ρωσία στα τέλη του 19ου και στις αρχές του
20ουαιώνα;
κοινωνία
• 85% αγρότες (άσχημες συνθήκες διαβίωσης)
• 1905 : κοινωνική επανάσταση
• Εξεγέρσεις –αίτημα για αναδασμό της γης
οικονομία
• Αξιόλογη βιομηχανική ανάπτυξη σε κάποιες περιοχές
Πολιτική
• Τσάρος ο Νικόλαος Β΄
• 1904-1905: Ήττα της Ρωσίας στον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο.
Πολιτική
κοινωνία
• Ο τσάρος Νικόλαος Β΄ προχώρησε σε:
• Εκλογή νομοθετικού σώματος ( δούμα)
• Πολίτευμα - Συνταγματική μοναρχία
• .
7. ΡΩΣΙΑ , ΤΕΛΗ 19ου ΑΡΧΕΣ 20ου ΑΙΩΝΑ
Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος- η επιστράτευση παρέλυσε την οικονομία.
Ο ρωσικός στρατός αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα στα πεδία των μαχών
Άθλιες συνθήκες διαβίωσης των λαϊκών τάξεων
Αστική επανάσταση – Φεβρουάριος 1917
Επικράτηση της επανάστασης
Πως κλιμακώθηκε η ένταση κατά τον 20οαιώνα;
8. Η ΑΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ (ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1917)
• Διακυβέρνηση του κράτους -η προσωρινή κυβέρνηση-μετριοπαθείς φιλελεύθεροι
αστοί.
• Οργανώθηκαν τα σοβιέτ: συμβούλια εργατών και στρατιωτών που ανέλαβαν την
εξουσία στην πρωτεύουσα Αγία Πετρούπολη, στη Μόσχα και σε άλλες μεγάλες πόλεις.
• Εξουσία: στην προσωρινή κυβέρνηση και σοβιέτ.
• Ο τσάρος παραιτείται αφού έχασε τον έλεγχο του στρατού (Μάρτιος 1917)
• Τα έργα της προσωρινής κυβέρνησης
• Αναγνώρισε κάποια ατομικά δικαιώματα
• Νομιμοποίησε τα σοβιέτ
• Προετοίμασε τη σύγκληση συνέλευσης για την κατάρτιση συντάγματος.
• Η προσωρινή κυβέρνηση αρνήθηκε:
• Τα λαϊκά αιτήματα για την απόσυρση της Ρωσίας από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και
για αναδασμό της γης.
• Αποτέλεσμα –έντονη λαϊκή δυσαρέσκεια
9. Τα αιτήματα των κομμουνιστών (μπολσεβίκων)
Οι Ρώσοι κομμουνιστές (οι μπολσεβίκοι)
με επικεφαλής τον Βλαδίμηρο Ίλιτς
Ουλιάνοφ (γνωστό ως Λένιν) υποστήριζαν ότι
έπρεπε:
• να καταργηθεί η φιλελεύθερη
προσωρινή κυβέρνηση.
• να περάσει η εξουσία στα σοβιέτ
• να γίνει αναδασμός της γης
• να αποσυρθεί η Ρωσία από τον
πόλεμο
10. Πηγή
• Η πρώτη επίσημη ομιλία του Λένιν στο σοβιέτ της
Πετρούπολης
• Σύντροφοι, η εργατοαγροτική επανάσταση, για την
αναγκαιότητα της οποίας μιλούσαν συνεχώς οι μπολσεβίκοι,
νίκησε […]. Ένα από τα άμεσα καθήκοντά μας είναι η ανάγκη
να τερματίσουμε αμέσως τον πόλεμο […]. Η δίκαιη, άμεση
ειρήνη, που θα προτείνουμε θα βρει παντού θερμή απήχηση
στις διεθνείς προλεταριακές μάζες […]. Θα κερδίσουμε την
εμπιστοσύνη των αγροτών μ’ ένα διάταγμα, που θα
καταργήσει την τσιφλικάδικη ιδιοκτησία […]. Θα
εγκαθιδρύσουμε πραγματικό εργατικό έλεγχο στην παραγωγή
[…].
• Β.Ι. Λένιν, Άπαντα, μτφρ.
Π. Μαυρομάτης, Σύγχρονη Εποχή, τόμ. 26, σ. 220-221.
11. Βλαδίμηρος Ίλιτς Ουλιάνοφ (γνωστός ως Λένιν)
Isaak Israelivich Brodsky, O Λένιν στη διαδήλωση των εργατών Putilov το Μάιο του 1917. 1929.
Ένα υπέροχο βιομηχανικό τοπίο των αρχών του 20ού αιώνα αποτελεί το πλαίσιο αυτού του
πίνακα. Πλήθος εργατών ακούει "μαγεμένο« το αγωνιστικό κάλεσμα του Λένιν, ο οποίος
διακρίνεται πάνω στο βήμα στο βάθος.
12. Η ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
(ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1917)
• Οι μπολσεβίκοι κατάφεραν
να κυριαρχήσουν από τον
Μάη του 1917 στα σοβιέτ.
• Νέα επανάσταση στην Αγία
Πετρούπολη στις 25 προς
26 Οκτωβρίου του 1917.
Αυτή η επανάσταση
ονομάστηκε Οκτωβριανή.
13. Η ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1917
Τα μέτρα που έλαβε η νέα επαναστατική κυβέρνηση με πρόεδρο τον Λένιν:
• αφαίρεσε από τους ιδιοκτήτες τους και έθεσε υπό τον έλεγχό της όλες τις μεγάλες
οικονομικές μονάδες (μεγάλα αγροκτήματα, τράπεζες, εργοστάσια, μέσα
μεταφοράς κ.α.)
• ανέθεσε τη διοίκηση των εργοστασίων στα σοβιέτ των εργατών
• ανέθεσε τη διοίκηση των μεγάλων αγροκτημάτων στα σοβιέτ των αγροτών
• αναγνώρισε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στις διάφορες εθνότητες της χώρας.
• απέσυρε τη Ρωσία από την Αντάντ υπογράφοντας με τη Γερμανία τη συνθήκη του
Μπρεστ-Λιτόφσκ (3 Μαρτίου 1918), με την οποία σταματούσε ο ρωσογερμανικός
πόλεμος και η Ρωσία υποχρεωνόταν να παραχωρήσει πολλά εδάφη στη Γερμανία.
• Η νέα ρωσική κυβέρνηση προχώρησε σε αυτή την κίνηση, αφενός επειδή θεωρούσε τον
Α’ Παγκόσμιο πόλεμο ιμπεριαλιστικό και από τις δύο πλευρές, αφετέρου επειδή ήθελε
να επικεντρωθεί με όλες της τις δυνάμεις στην ανασυγκρότηση του κράτους.
14. Πηγή
• Διάταγμα για τη γη (5 Νοεμβρίου 1917)
• Το δεύτερο Πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ κατάργησε την
τσιφλικάδικη ιδιοκτησία στη γη. Το διάταγμα για τη γη έχει
ήδη εκδοθεί από τη σημερινή Προσωρινή εργατοαγροτική
κυβέρνηση. Με βάση το διάταγμα αυτό όλη η γη των
τσιφλικάδων περνάει ολοκληρωτικά στα χέρια των Σοβιέτ των
αγροτών βουλευτών. Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου των
Επιτρόπων του Λαού, Β. Ουλιάνοφ (Λένιν).
• Τζ. Ριντ, Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο, Σύγχρονη
Εποχή, Αθήνα 1985, σ. 461.
15. Το δεύτερο Πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ
• Αγνώστου καλλιτέχνη. Ο Λένιν στο Δεύτερο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ, Πετρούπολη, 8
Νοέμβρη 1917
16. Πηγή
• Διάταγμα για την κατάργηση των τάξεων και των πολιτικών
διακρίσεων (1917)
• 1. Όλες οι τάξεις κι οι ταξικές διαιρέσεις των πολιτών, τα ταξικά
προνόμια κι οι περιορισμοί [...] καθώς επίσης κι όλες οι πολιτικές
διακρίσεις καταργούνται. 2. Όλες οι ονομασίες (ευγενής, έμπορος,
μικροαστός, αγρότης κ.λπ. οι τίτλοι, πρίγκιπας, κόμης κ.λπ.) και οι
ονομασίες των πολιτικών διακρίσεων καταργούνται και
καθιερώνεται μια γενική για όλο τον πληθυσμό της Ρωσίας
ονομασία: πολίτης της Ρωσικής Δημοκρατίας. 3. Η περιουσία των
ταξικών ιδρυμάτων των ευγενών μπαίνει αμέσως στη διάθεση των
αντίστοιχων αγροτικών σοβιέτ. [...] Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου των
Επιτρόπων του Λαού, Β. Ουλιάνοφ (Λένιν).
• Τζ. Ριντ, Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο, Σύγχρονη Εποχή,
Αθήνα 1985, σ. 437.
17. Ο Εμφύλιος πόλεμος και η ξένη παρέμβαση
Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση ξέσπασε
εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους υποστηρικτές
του τσάρου και σε αυτούς της επανάστασης.
Οι χώρες της Αντάντ (και η Ελλάδα) έστειλαν
στρατό για να υποστηρίξουν τους τσαρικούς
στην Ουκρανία.
Ο πόλεμος έληξε το 1921 με νίκη των μπολσεβίκων.
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Το κράτος πήρε τη μορφή ομοσπονδίας και
ονομάστηκε Ε.Σ.Σ.Δ. (Ένωση Σοβιετικών
Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών) ή Σοβιετική Ένωση.
Ήταν το πρώτο σοσιαλιστικό (κομμουνιστικό) κράτος του
κόσμου.
18. Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
• Η Οκτωβριανή Επανάσταση επηρέασε τις λαϊκές τάξεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες (ειδικά
στις ηττημένες του πολέμου).
• Το 1919 στη Μόσχα ιδρύθηκε η Γ’ Διεθνής ή Κομμουνιστική Διεθνής ή Κομιντέρν,
που ήταν μια διεθνής οργάνωση στην οποία εντάχθηκαν όλα τα κομμουνιστικά κόμματα με
σκοπό την οργάνωση της δράσης τους.
• (Η Α’ Διεθνής έγινε το 1864 στο Λονδίνο και η Β’ Διεθνής το 1889 στο Παρίσι).
• Γερμανία
• Μετά από εξεγέρσεις (1918-1919) η μοναρχία καταργήθηκε. Οι σπαρτακιστές ριζοσπάστες
σοσιαλιστές (Ρόζα Λούξεμπουργκ, Καρλ Λίμπκνεχτ) οργάνωσαν επανάσταση τον Οκτώβρη
του 1918, αλλά ηττήθηκαν.
• Ουγγαρία
• Εκδηλώθηκε επανάσταση το 1919 και επικράτησαν οι σοσιαλιστές, αλλά το νέο καθεστώς
ανατράπηκε μετά από λίγο.
• Νικήτριες δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία)
• Έγιναν μεγάλες απεργίες και δημιουργήθηκαν όπως και στις υπόλοιπες χώρες κομμουνιστικά
κόμματα που μάχονταν για την αναμόρφωση της κοινωνίας μέσα από την επανάσταση.
• Ελλάδα
• Ιδρύθηκε το 1918 το Σ.Ε.Κ.Ε. (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας), το οποίο αργότερα
μετονομάστηκε σε Κ.Κ.Ε. (Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας)
19. Ομιλία του Λένιν στην Πλατεία Θεάτρου στη Μόσχα κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου
21. Οι γυναίκες του προλεταριάτου
• Η Ριζοσπαστικοποίηση των γυναικών –οι μαζικές
διαδηλώσεις, με αφορμή τη μέρα της γυναίκας τον Φλεβάρη
του 1917, -πυροδότησαν την επανάσταση που ανέτρεψε τον
Τσάρο.
• «Την ημέρα της γυναίκας, στις 23 Φλεβάρη [σημ: με το παλιό
ημερολόγιο] στα περισσότερα εργοστάσια είχε καλεστεί
απεργία. Οι γυναίκες είχαν πολύ μαχητική διάθεση – όχι μόνο
οι εργάτριες αλλά οι μάζες των γυναικών που στεκόταν στις
ουρές για ψωμί και κηροζίνη. Έκαναν πολιτικές συζητήσεις,
ήταν κυρίαρχες στους δρόμους, κινήθηκαν προς τη Δούμα
διεκδικώντας ψωμί, μπλόκαραν τραμ. Φώναζαν με
ενθουσιασμό ”σύντροφοι βγείτε έξω”. Πήγαν στα εργοστάσια
και κάλεσαν τους άντρες εργάτες να αφήσουν τα εργαλεία
τους, να σταματήσουν τη δουλειά. Συνολικά η ημέρα της
γυναίκας ήταν μια τεράστια επιτυχία και ανέβασε το
επαναστατικό ηθικό».
22. Οι γυναίκες του προλεταριάτου
Τι θα γινόταν αν οι Μπολσεβίκοι
αγνοούσαν τις γυναίκες εργάτριες; Ή αν
είχαν λανθασμένη προσέγγιση απέναντί
τους; Την απάντηση τη δίνει ο Λένιν:
«Οι γυναίκες του προλεταριάτου φέρθηκαν
θαυμάσια τον καιρό της επανάστασης.
Χωρίς αυτές δεν θα νικούσαμε. Ή είναι
ζήτημα αν θα νικούσαμε»
Κλάρα Τσέτκιν, «Αναμνήσεις για τον Β.Ι.
Λένιν», 1920
23. Abstract
• The Russian Revolution was a pair of revolution in Russia in 1917 which dismantled
the Tsarist autocracy and led to the rise of the Soviet Union. The Russian empire collapsed
with the abdication of Emperor Nicolas II and the old regime was replaced by a provisional
government during the first revolution of February 1917 .Alongside it arose grassroots
community assemblies (called ‘soviets') which contended for authority. In the second
revolution that October, the Provisional Government was toppled and all power was given
to the soviets.
• In the October Revolution (November in the Gregorian calendar), the Bolsheviks led an
armed insurrection by workers and soldiers in Petrograd that successfully overthrew the
Provisional Government, transferring all its authority to the soviets with the capital being
relocated to Moscow shortly thereafter. The Bolsheviks had secured a strong base of support
within the soviets and, as the now supreme governing party, established a federal
government dedicated to reorganizing the former empire into the world's first socialist
republic, practicing soviet democracy on a national and international scale. The promise to
end Russia’s participation in the First World War was honored promptly with the Bolshevik
leaders signing the Treaty of Brest- Litovsk with Germany in March 1918. To further secure
the new state, the Cheka was established which functioned as a revolutionary security
service that sought to weed out and punish those considered to be "enemies of the people"
in campaigns consciously modeled on similar events during the French Revolution.
