Ly hop va hop so thuong

Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè thêng Hép sè thêng vµ li hîp
-1-
Kh¸i qu¸t vÒ ly hîp M« t¶
Ly hîp n»m gi÷a ®éng c¬ vµ hép sè thêng dïng ®Ó nèi vµ
ng¾t c«ng suÊt ®éng c¬ b»ng çch ®¹p bµn ®¹p ly h¬p. V×
vËy, ly hîp cã thÓ tõ tõ chuyÓn c«ng suÊt cña ®éng c¬ ®Õn
çc b¸nh xe chñ ®éng ®Ó «t« chuyÓn b¸nh ®îc ªm vµ
chuyÓn çc sè ®îc ªm theo çc ®iÒu kiÖn ch¹y cña xe.
1. Çc yªu cÇu cña ly hîp
(1) Ph¶i nèi hép sè vµ ®éng c¬ mét çch ªm dÞu.
(2) Sau khi nèi víi hép sè, nã ph¶i truyÒn hÕt c«ng suÊt,
kh«ng bÞ trît.
(3) Ph¶i ng¾t truyÒn lùc nhanh vµ chÝnh x¸c.
(1/2)
Ly hîp gåm cã mét phÇn ®iÒu khiÓn b»ng c¬
häc ®Ó truyÒn c«ng suÊt vµ mét phÇn sö dông
¸p suÊt thuû lùc ®Ó truyÒn c«ng suÊt.
Gîi ý:
Ly hîp kiÓu çp
Còng cã çc ly hîp kiÓu çp nèi bµn ®¹p ly hîp
vµ cµng c¾t ly hîp b»ng çp.
(2/2)

-2-
Bµn ®¹p li hîp Bµn ®¹p li hîp
1. Tãm t¾t
Bµn ®¹p li hîp t¹o ra ¸p suÊt thuû lùc trong
xilanh chÝnh b»ng lùc Ên vµo bµn ®¹p.
¸p suÊt thuû lùc nµy t¸c dông lªn xi lanh c¾t
li hîp vµ cuèi cïng ®ãng vµ ng¾t ly hîp.
2. Hµnh tr×nh tù do cña bµn ®¹p ly hîp
Hµnh tr×nh tù do cña bµn ®¹p ly hîp lµ
kho¶ng çch mµ bµn ®¹p cã thÓ ®îc Ên
cho ®Õn khi vßng bi c¾t li hîp Ðp vµo lß xo
®Üa.
Khi ®Üa ly hîp bÞ mßn, hµnh tr×nh tù do nµy
gi¶m ®i. NÕu ®Üa tiÕp tôc mßn vµ bµn ®¹p
kh«ng cã hµnh tr×nh tù do, th× sÏ lµm cho li
hîp bÞ trît. Do ®ã, cÇn ph¶i ®iÒu chØnh
chiÒu dµi cña cÇn ®Èy xilanh c¾t ly hîp, vµ
duy tr× hµnh tr×nh tù do nµy kh«ng ®æi.
Trong çc kiÓu xe hiÖn nay, ngêi ta sö
dông çc xilanh c¾t ly hîp tù ®iÒu chØnh, do
®ã hµnh tr×nh tù do cña bµn ®¹p ly hîp
kh«ng thay ®æi.
§iÒu chØnh ®é cao cña bµn ®¹p ly hîp b»ng
bu l«ng chÆn bµn ®¹p, vµ ®iÒu chØnh hµnh
tr×nh tù do cña bµn ®¹p b»ng ®é dµi cña cÇn
®Èy.
Tham kh¶o
Bµn ®¹p ly hîp kiÓu quay vßng
Çc bµn ®¹p ly hîp kiÓu quay vßng lµ çc bµn
®¹p dïng lùc lß xo ®Ó gi¶m lùc ®iÒu khiÓn.
Khi ®¹p bµn ®¹p vµ ®i qu¸ mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh,
chiÒu t¸c ®éng cña lß xo thay ®æi vµ bæ sung
thªm vµo lùc Ên.
Lß xo ®îc l¾p gi÷a bµn ®¹p ly hîp vµ gi¸ ®ì
bµn ®¹p vµ lùc t¸c ®éng lªn lß xo ®Ó lµm nã liªn
tôc ®îc gi·n dµi.
Cã nhiÒu lo¹i bµn ®¹p ly hîp kiÓu quay vßng cã
çc cÊu t¹o kh¸c nhau.
(1/1)

-3-
C¬ cÊu TFT (Toyota Free-Tronic)
C¬ cÊu TFT (Toyota Free-Tronic) kh«ng cã
bµn ®¹p ly hîp vµ gåm cã çc bé phËn tr×nh
bÇy ë s¬ ®å bªn tr¸i bæ sung cho cÊu t¹o cña ly
hîp th«ng thêng.
B»ng çch thùc hiÖn thao t¸c chuyÓn sè, ECU
cña TFT ®iÒu khiÓn bé chÊp hµnh thuû lùc theo
çc tÝn hiÖu tõ çc c¶m biÕn vµ çc c«ng t¾c ®Ó
truyÒn ¸p suÊt thuû lùc ®Õn xilanh c¾t ly hîp vµ
tù ®éng ®iÒu khiÓn ly hîp.
V× nã ®îc trang bÞ bé ®iÒu khiÓn b¶o vÖ, nªn
nã b¸o cho ngêi l¸i b»ng chu«ng vµ ®Ìn b¸o
®Ó tr¸nh ®iÒu khiÓn sai ly hîp.
(1/1)
Xi lanh chÝnh cña ly hîp XI lanh chÝnh cña ly hîp
1. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng
Trong xilanh chÝnh cña ly hîp, sù trît cña pitt«ng t¹o ra
¸p suÊt thuû lùc.
Lß xo ph¶n håi cña bµn ®¹p liªn tôc kÐo cÇn ®Èy cña ly
hîp vÒ phÝa bµn ®¹p. Chøc n¨ng cña xilanh chÝnh cña ly
hîp ®îc tr×nh bµy díi ®©y.

-4-
(1) Ên bµn ®¹p ly hîp
Khi ®¹p lªn bµn ®¹p li hîp, pÝtt«ng bÞ cÇn ®Èy dÞch
chuyÓn vÒ bªn tr¸i.
DÇu phanh trong xilanh ch¶y qua van n¹p ®Õn b×nh chøa vµ
®ång thêi ®Õn xilanh c¾t li hîp.
Khi pÝtt«ng dÞch chuyÓn tiÕp vÒ bªn tr¸i, thanh nèi sÏ t¸ch
khái bé phËn h·m lß xo, vµ van n¹p ®ãng ®êng dÇu ®i vµo
b×nh chøa b»ng lß xo c«n, do ®ã t¹o thµnh ¸p suÊt trong
buång A vµ ¸p suÊt nµy truyÒn ®Õn pitt«ng cña xilanh c¾t.
(2) Th¶ bµn ®¹p ly hîp
Khi th¶ bµn ®¹p ly hîp, lß xo nÐn ®Èy pitt«ng trë vÒ bªn
ph¶i vµ ¸p suÊt thuû lùc gi¶m xuèng. Khi pÝt t«ng trë l¹i
hoµn toµn, bé phËn h·m lß xo ®Èy thanh nèi vÒ bªn ph¶i.
Nh vËy van n¹p më ®êng ®i vµo b×nh chøa vµ nèi víi
buång A vµ B.
gîi ý khi söa ch÷a:
NÕu kh«ng khÝ x©m nhËp vµo ®êng dÉn dÇu, kh«ng khi
bÞ t¨ng ¸p vµ kh«ng t¹o ra ®îc ®ñ ¸p suÊt dÇu.
Khi ®ã t¸c dông cña ly hîp sÏ kÐm ®i vµ kh«ng thÓ
chuyÓn sè ®îc.
(1/1)

-5-
CÊu t¹o cña ly hîp Xi lanh c¾t ly hîp
Xilanh c¾t ly hîp lµm dÞch chuyÓn pitt«ng b»ng
¸p suÊt thuû lùc tõ xilanh chÝnh vµ ®iÒu khiÓn
cµng c¾t ly hîp qua cÇn ®Èy.
1. Xi lanh c¾t ly hîp tù ®iÒu chØnh
Lß xo c«n trong xilanh c¾t li hîp lu«n lu«n
Ðp cÇn ®Èy vµo cµng c¾t b»ng lùc lß xo ®Ó
gi÷ hµnh tr×nh tù do cña bµn ®¹p ly hîp
kh«ng thay ®æi.
Tham kh¶o:
XI lanh c¾t cã thÓ ®iÒu chØnh
Khi vÞ trÝ cña ®Çu lß xo ®Üa ®· thay ®æi do ®Üa ly
hîp mßn, cÇn ph¶i ®iÒu chØnh hµnh tr×nh tù do
nµy b»ng cÇn ®Èy.
(1/1)
Vßng bi c¾t ly hîp
Vßng bÞ c¾t ly hîp hÊp thô sù chªnh lÖch tèc ®é
quay gi÷a cµng c¾t li hîp (kh«ng quay) vµ lß xo
®Üa (quay) ®Ó truyÒn chuyÓn ®éng cña cµng c¾t
vµo lß xo ®Üa.
1. Vßng bi c¾t li hîp tù ®Þnh t©m
Trong hép sè cña c¸c xe FF, trôc khuûu vµ
trôc s¬ cÊp dÞch chuyÓn mét chót, do ®ã t¹o
ra tiÕng ån do ma s¸t gi÷a lß xo ®Üa vµ vßng
bi c¾t li hîp.
§Ó tr¸nh tiÕng ån, c¬ cÊu nµy tù ®éng ®iÒu
chØnh ®êng t©m cña lß xo ®Üa vµ vßng bi c¾t
li hîp.
(1/1)

-6-
N¾p ly hîp
Môc ®Ých chñ yÕu cña n¾p ly hîp lµ ®Ó nèi vµ
ng¾t c«ng suÊt cña ®éng c¬. Nã ph¶i ®îc c©n
b»ng tèt trong khi quay vµ ph¶i to¶ nhiÖt mét
çch hiÖu qu¶ vµo lóc nèi ly hîp. N¾p ly hîp cã
lß xo ®Ó ®Èy ®Üa Ðp li hîp vµo ®Üa ly hîp, çc lß
xo nµy cã thÓ lµ lß xo xo¾n hoÆc lß xo ®Üa.
Ngµy nay lß xo ®Üa ®îc sö dông ë hÇu hÕt çc
ly hîp.
1. Ly hîp kiÓu lß xo ®Üa
Lß xo ®Üa ®îc lµm b»ng thÐp lß xo. Nã ®îc
t¸n b»ng ®inh t¸n hoÆc b¾t chÆt b»ng
bul«ng vµo n¾p ly hîp. Cã vßng trô xoay ë
mçi phÝa cña lß xo ®Üa lµm viÖc nh mét trô
xoay trong khi lß xo ®Üa ®ang quay
Dïng çc lß xo chÞu kÐo ®Ó nèi çc lß xo ®Üa
víi ®Üa Ðp li hîp.
Çc kiÓu xe gÇn ®©y ®· ¸p dông n¾p ly hîp
kiÓu DST (lËt ngîc lß xo ®Üa). ë lo¹i n¾p ly
hîp nµy, ngêi ta lËt ngîc çc ®Çu cña n¾p
ly hîp ®Ó trùc tiÕp gi÷ lß xo ®Üa ë vÞ trÝ thÝch
hîp.
Çc d¶i b¨ng ®îc l¾p theo chiÒu tiÕp tuyÕn
®Ó truyÒn m«nen quay.
(1/2)

-7-
2. Çc ®Æc tÝnh cña lß xo ®Üa
§å thÞ ë bªn tr¸i tr×nh bµy sù dÞch chuyÓn cña ®Üa Ðp li
hîp däc theo trôc hoµnh vµ ®Üa Ðp li hîp däc theo trôc
tung. §êng nÐt liÒn chØ çc ®Æc tÝnh cña lß xo ®Üa, vµ
®êng nÐt ®øt chØ çc ®Æc tÝnh cña lß xo trô.
(1) §iÒu kiÖn b×nh thêng (khi ®Üa khi hîp hoµn toµn
míi)
Khi ®Æt vµo ®Üa Ðp li hîp mét lùc Ðp (P0) nh nhau ®èi víi
c¶ hai lo¹i: lo¹i lß xo trô vµ lo¹i lß xo ®Üa, khi Ên hÕt cì
bµn ®¹p ly hîp, mçi søc Ðp trë thµnh P2 vµ P’2
§iÒu nµy cã nghÜa lµ ®èi víi lo¹i lß xo ®Üa, lùc cÇn ph¶i Ên
vµo bµn ®¹p ly hîp nhá h¬n ®èi víi lß xo trô víi møc
chªnh lÖch ®îc thÓ hiÖn b»ng “a”.
(2) Khi ®é mßn ë bÒ mÆt tiÕp xóc cña ®Üa ly hîp vît
qu¸ giíi h¹n cho phÐp
Søc Ðp ®Æt lªn ®Üa Ðp li hîp cña lo¹i lß xo trô gi¶m ®Õn
P’1.
MÆt kh¸c, søc Ðp ®Æt lªn ®Üa Ðp li hîp cña lo¹i lß xo ®Üa lµ
P1, còng b»ng P0.
§iÒu ®ã cã nghÜa lµ, kh¶ n¨ng truyÒn c«ng suÊt cña ly
hîp kiÓu lß xo ®Üa kh«ng bÞ gi¶m cho tíi giíi h¹n mßn
cña ®Üa.
Ngîc l¹i, søc Ðp ®Æt lªn ®Üa Ðp li hîp cña lo¹i lß xo trô
gi¶m xuèng P’1.
Do ®ã, kh¶ n¨ng truyÒn c«ng suÊt gi¶m xuèng, lµm cho
ly hîp bÞ trît.
(2/2)
§Üa ly hîp
§Üa ly hîp tiÕp xóc mét çch ®ång ®Òu víi vÒ
mÆt ma s¸t cña ®Üa Ðp li hîp vµ b¸nh ®µ ®Ó
truyÒn c«ng suÊt ®îc ªm. Nã còng gióp lµm
dÞu sù va ®Ëp khi vµo ly hîp.
1. Cao su chÞu xo¾n
Cao su chÞu xo¾n ®îc ®a vµo moay¬ ly
hîp ®Ó lµm dÞu va ®Ëp quay khi vµo ly hîp
b»ng çch dÞch chuyÓn mét chót theo vßng
trßn.
2. TÊm ®Öm
TÊm ®Öm ®îc t¸n b»ng ®inh t¸n kÑp gi÷a
çc mÆt ma s¸t cña ly hîp.
Khi ¨n khíp ly hîp ®ét ngét, phÇn cong nµy
khö va ®Ëp vµ lµm dÞu viÖc chuyÓn sè vµ
truyÒn c«ng suÊt.
Gîi ý khi söa ch÷a:
NÕu cao su chÞu xo¾n bÞ mßn vµ tÊm ®Öm bÞ
vì sÏ g©y ra møc va ®Ëp vµ tiÕng ån lín khi
vµo ly hîp.
(1/1)

-8-
Kh¸i qu¸t vÒ hép sè thêng M« t¶
Hép sè ngang thêng (hép sè däc thêng) lµ
mét bé phËn ®Ó t¨ng vµ gi¶m tèc ®é cña ®éng
c¬ b»ng b¸nh r¨ng vµ biÕn ®æi nã thµnh
m«men quay ®Ó truyÒn ®Õn çc b¸nh xe dÉn
®éng.
Tham kh¶o phÇn “HÖ thèng truyÒn lùc” ®Ó biÕt
vÒ bé vi sai trong hép sè ngang thêng.
1. Vai trß cña hép sè ngang
(1) §Ó nèi/ng¾t c«ng suÊt truyÒn tõ ®éng c¬
b»ng çch ®iÒu khiÓn cÇn chuyÓn sè.
(2) §Ó t¨ng m«men quay khi khëi hµnh vµ leo
dèc.
(3) §Ó truyÒn ®éng ®Õn çc b¸nh xe ë tèc ®é
cao khi ®ang ch¹y víi tèc ®é lín.
(4) §Ó truyÒn ®éng ®Õn çc b¸nh xe khi ch¹y
lïi.
(1/1)

-9-
Sù cÇn thiÕt cña viÖc chuyÓn sè
§å thÞ ë bªn tr¸i tr×nh bµy çc ®êng cong tÝnh n¨ng truyÒn
®éng chØ râ mèi quan hÖ gi÷a lùc truyÒn ®éng vµ tèc ®é cña
xe tõ sè 1 ®Õn sè 6.
1. Çc ®êng cong tÝnh n¨ng truyÒn ®éng
Nãi mét çch lý tëng, ®êng biÓu diÔn lùc truyÒn ®éng
cña ®éng c¬ cÇn ph¶i thay ®æi liªn tôc nh ®êng cong A
ë ®å thÞ nµy. Tuy nhiªn, lùc truyÒn ®éng thùc tÕ cña hép
sè lo¹i th«ng thêng kh«ng thay ®æi liªn tôc tõ sè 1 ®Õn
sè 6.
Do ®ã, lùc truyÒn ®éng cña ®éng c¬ sÏ cã hiÖu qu¶ khi
thu hÑp khu vùc g¹ch chÐo trong ®å thÞ ®Ó gÇn víi ®êng
cong nµy.
Cã thÓ pháng ®o¸n r»ng lùc truyÒn ®éng sÏ ®Õn gÇn
®êng cong lý tëng A khi t¨ng sè lîng çc sè truyÒn
lªn. Tuy nhiªn, thiÕt kÕ cña hép sè nh vËy sÏ trë nªn
phøc t¹p vµ lµm cho viÖc ®iÒu khiÓn hép sè cña ngêi l¸i
còng phøc t¹p.
V× vËy, sè lîng çc sè truyÒn lµ tõ 4 ®Õn 6.
Sè truyÒn 5 ®îc sö dông nhiÒu nhÊt.
(1) Khëi hµnh
Khi xe khëi hµnh, cÇn cã c«ng suÊt lín, nªn ngêi ta sö
dông sè truyÒn 1 cã lùc truyÒn ®éng lín nhÊt.
(2) Xe ch¹y
Sau khi khëi hµnh, ngêi ta dïng sè 2 vµ sè 3 ®Ó t¨ng
tèc ®é cña xe.
Ngêi ta dïng çc sè truyÒn nµy v× chóng cã giíi h¹n tèc
®é cao h¬n sè 1 vµ cÇn kh«ng nhiÒu lùc truyÒn ®éng.
(3) Xe ch¹y ë tèc ®é cao
Khi xe ch¹y ë tèc ®é cao, ngêi ta dïng çc sè 4, sè 5 vµ
sè 6 ®Ó tiÕp tôc t¨ng tèc ®é cña xe. ViÖc sö dông çc sè
truyÒn víi lùc truyÒn ®éng nhá vµ h¹ thÊp tèc ®é cña
®éng c¬ sÏ gi¶m møc tiªu thô nhiªn liÖu.
(4) Ch¹y lïi
Khi sö dông sè lïi, b¸nh r¨ng trung gian sè lïi ®îc nèi
khíp, b¸nh r¨ng sè lïi sÏ ®æi chiÒu, vµ xe sÏ ch¹y lïi.
(1/1)

-10-
Tû sè truyÒn gi¶m tèc
1. Tû sè truyÒn gi¶m tèc
Tû sè truyÒn gi¶m tèc ®îc thÓ hiÖn nh sau:
Sè r¨ng cña b¸nh r¨ng bi ®éng
Sè r¨ng cña b¸nh r¨ng chñ ®éng
NÕu b¸nh r¨ng bÞ ®éng cã 38 r¨ng vµ b¸nh r¨ng chñ
®éng cã 12 r¨ng ch¼ng h¹n, th× tû sè truyÒn gi¶m tèc cña
sè 1 lµ 38/12 = 3,166
Khi trôc s¬ cÊp truyÒn chuyÓn ®éng quay vµ m«men
quay cho trôc thø cÊp, tèc ®é quay sÏ gi¶m xuèng vµ
m«men quay sÏ t¨ng lªn theo tû sè truyÒn gi¶m tèc cña
çc b¸nh r¨ng nµy.
M«men ®Çu thø cÊp = M«men ®Çu s¬ cÊp x Tû sè truyÒn
Sè vßng quay ®Çu s¬ cÊp = Sè vßng quay ®Çu thø cÊp x
Tû sè truyÒn
§iÒu nµy cho thÊy r»ng tû sè truyÒn cµng lín th× m«men
quay cµng t¨ng, cßn sè vßng quay cµng gi¶m. NghÜa lµ
xe cã thÓ ch¹y ë tèc ®é cµng cao khi tû sè truyÒn cµng
nhá, mÆc dï lùc truyÒn ®éng gi¶m xuèng.
(1/1)
Çc c¬ cÊu vËn hµnh
1. Lo¹i ®iÒu khiÓn tõ xa
Lo¹i nµy liªn kÕt cÇn chuyÓn sè víi hép sè b»ng çp
hoÆc çc thanh nèi, v.v...
Ngêi ta dïng lo¹i nµy ë çc xe FF, vµ cã ®Æc ®iÓm lµ
g©y ra Ýt rung ®éng vµ tiÕng ån, vµ cã thÓ dÔ dµng thiÕt
kÕ vÞ trÝ cña cÇn chuyÓn sè.
2. Lo¹i ®iÒu khiÓn trùc tiÕp
Lo¹i nµy l¾p cÇn chuyÓn sè trùc tiÕp trªn hép sè. Ngêi
ta dïng lo¹i nµy ë çc xe FR v× çc thao t¸c chuyÓn sè
nhanh vµ dÔ xö lý.
(1/1)

-11-
§êng truyÒn c«ng suÊt cña hép sè
Ngêi ta ®Æt hép sè ngang ë ®Çu bªn tr¸i hoÆc
bªn ph¶i cña ®éng c¬ l¾p ngang ë c¸c xe FF.
Ngêi ta ®Æt hép sè däc ë phÝa sau cña ®éng c¬
l¾p däc ë c¸c xe FR.
1. §iÒu khiÓn hép sè ngang
· VÞ trÝ sè trung gian
C«ng suÊt tõ ®éng c¬ kh«ng ®îc truyÒn tõ
trôc s¬ cÊp sang trôc thø cÊp, nªn còng
kh«ng truyÒn sang bé vi sai.
Mòi tªn xanh: TruyÒn c«ng suÊt
Mòi tªn ®á: ChiÒu quay
§é dµi cña mòi tªn thÓ hiÖn tèc ®é quay cßn
chiÒu réng cña mòi tªn thÓ hiÖn m«men
quay.
Mòi tªn cµng dµi, tèc ®é quay cµng lín, cßn
chiÒu réng cña mòi tªn cµng réng m«men
quay cµng lín.
· Sè 1
B¸nh r¨ng cña trôc thø cÊp ¨n khíp víi
b¸nh r¨ng sè 1 cña trôc s¬ cÊp truyÒn c«ng
suÊt ®Õn bé vi sai qua b¸nh r¨ng dÉn vi sai.
quay.
quay cµng lín.

-12-
· Sè 3
B¸nh r¨ng trôc thø cÊp ®ang quay ¨n khíp
víi b¸nh r¨ng sè 3 cña trôc s¬ cÊp truyÒn
c«ng suÊt ®Õn bé vi sai qua b¸nh r¨ng dÉn
vi sai.
quay.
quay cµng lín.
· Sè lïi
Gµi khíp b¸nh r¨ng trung gian sè lïi víi
b¸nh r¨ng sè lïi cña trôc s¬ cÊp.
Gµi khíp b¸nh r¨ng cña trôc thø cÊp víi
b¸nh r¨ng trung gian sè lïi truyÒn c«ng suÊt
®Ó quay ngîc chiÒu ®Õn bé vi sai qua b¸nh
r¨ng dÉn vi sai.
Mòi tªn tÝm: ChiÒu quay cña b¸nh r¨ng ®¶o
chiÒu lång kh«ng.
quay.
quay cµng lín.
quay.
quay cµng lín.

-13-
Tham kh¶o
Hép sè däc
§èi víi hép sè däc trôc s¬ cÊp vµ trôc thø cÊp
®îc bè trÝ trªn cïng mét ®êng t©m vµ b¸nh
r¨ng ®¶o chiÒu liªn kÕt trôc s¬ cÊp vµ trôc thø
cÊp ®Ó truyÒn c«ng suÊt.
(1/1)
CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña c¬ cÊu ®ång tèc C¬ cÊu vµo khíp ®ång tèc
1. M« t¶
Ngêi ta sö dông c¬ cÊu ®ång tèc ®Ó tr¸nh “tiÕng ån cña
b¸nh r¨ng” vµ lµm cho viÖc sang sè ®îc ªm dÞu. Ngêi
ta gäi c¬ cÊu nµy lµ “c¬ cÊu ®ång tèc” v× hai b¸nh r¨ng cã
tèc ®é quay kh¸c nhau ®îc lùc ma s¸t lµm ®ång tèc
trong khi chuyÓn sè.
Hép sè cã çc c¬ cÊu ®ång tèc cã çc u ®iÓm sau:
(1) Chóng lµm cho ngêi l¸i kh«ng ph¶i “®iÒu khiÓn ly hîp
hai lÇn” (®¹p bµn ®¹p ly hîp hai lÇn mçi khi chuyÓn sè).
(2) Khi chuyÓn sè, cã thÓ truyÒn c«ng suÊt ngay.
(3) Cã thÓ chuyÓn sè ªm h¬n mµ kh«ng lµm háng çc b¸nh
r¨ng.
2. C¬ cÊu ®ång tèc lo¹i cã then
(1) CÊu t¹o
<1> Mçi sè tiÕn trªn trôc s¬ cÊp ®îc vµo khíp víi b¸nh
r¨ng t¬ng øng trªn trôc thø cÊp ë mäi thêi ®iÓm.
Nh÷ng b¸nh r¨ng nµy lu«n lu«n quay ngay c¶ sau khi
vµo ly hîp v× chóng kh«ng cè ®Þnh trªn trôc vµ chØ ch¹y
lång kh«ng.
(1/6)

-14-
<2> Çc moay ¬ ®ång tèc ¨n khíp víi çc trôc
b»ng çc then bªn trong moay ¬ ®ång tèc.
H¬n n÷a, èng trît ¨n khíp víi then ë vßng
ngoµi cña moay¬ ®ång tèc vµ cã thÓ di
chuyÓn däc trôc.
<3> Moay¬ ®ång tèc cã ba r·nh theo chiÒu däc
trôc, vµ çc kho¸ chuyÓn sè luån vµo çc
r·nh nµy. Lß xo cña kho¸ lu«n lu«n ®Èy
kho¸ chuyÓn sè nµy vµo èng trît.
<4> Khi cÇn chuyÓn sè ë vÞ trÝ sè trung gian,
phÇn nh« ra cña mçi kho¸ chuyÓn sè luån
khÝt vµo trong r·nh then ë èng trît.
<5> Ngêi ta ®Æt vßng ®ång tèc gi÷a moay ¬
®ång tèc vµ mÆt c«n cña çc b¸nh r¨ng sè,
vµ ®îc ®Èy Ðp vµo mét trong çc mÆt c«n
nµy.
Trªn toµn bé khu vùc c«n bªn trong vßng
®ång tèc cã çc r·nh nhá ®Ó t¨ng ma s¸t.
Ngoµi ra, vßng nµy cßn cã 3 r·nh ®Ó çc
kho¸ chuyÓn sè luån vµo ®ã.
(2/6)

-15-
(2) Ho¹t ®éng
<1> VÞ trÝ sè trung gian
Mçi b¸nh r¨ng sè ®îc vµo khíp víi b¸nh
r¨ng bÞ ®éng t¬ng øng vµ ch¹y lång kh«ng
trªn trôc.
<2> B¾t ®Çu qu¸ tr×nh ®ång tèc
Khi dÞch chuyÓn cÇn chuyÓn sè, cÇn chuyÓn
sè n»m trong r·nh trong èng trît, dÞch
chuyÓn theo chiÒu mòi tªn.
V× phÇn nh« ra ë t©m cña kho¸ chuyÓn sè
®îc gµi vµo r·nh cña èng trît, kho¸
chuyÓn sè còng dÞch chuyÓn theo chiÒu mòi
tªn cïng mét lóc, vµ ®Èy vßng ®ång tèc vµo
mÆt c«n cña b¸nh r¨ng sè, b¾t ®Çu qu¸ tr×nh
®ång tèc.
<3> Gi÷a qu¸ tr×nh ®ång tèc
Khi dÞch chuyÓn tiÕp cÇn chuyÓn sè, lùc ®Æt
lªn èng trît sÏ th¾ng lùc lß xo cña kho¸
chuyÓn sè vµ èng trît trïm lªn phÇn nh« ra
cña kho¸ nµy.
<4> KÕt thóc qu¸ tr×nh ®ång tèc
Lùc ®ang t¸c dông lªn vßng ®ång tèc trë
nªn m¹nh h¬n vµ ®Èy phÇn c«n cña b¸nh
r¨ng sè.
§iÒu nµy lµm ®ång bé tèc ®é cña b¸nh r¨ng
sè víi tèc ®é cña èng trît gµi sè.
Khi tèc ®é cña èng trît gµi sè vµ b¸nh r¨ng
sè trë nªn b»ng nhau, vßng ®ång tèc b¾t
®Çu quay nhÑ theo chiÒu quay nµy.
Do ®ã, c¸c then cña èng trît gµi sè ¨n
khíp víi c¸c r·nh then cña vßng ®ång tèc.
<5> KÕt thóc viÖc chuyÓn sè
Sau khi then cña èng trît gµi sè ¨n khíp
víi r·nh then cña vßng ®ång tèc, èng trît
tiÕp tôc dÞch chuyÓn vµ ¨n khíp víi r·nh
then cña b¸nh r¨ng sè. Khi ®ã, viÖc chuyÓn
sè sÏ kÕt thóc.
NÕu mÆt trong cña vßng ®ång tèc vµ mÆt
c«n cña b¸nh r¨ng sè bÞ mßn, kh«ng thÓ
®ång tèc c¶ hai tèc ®é ®îc sÏ cã tiÕng kªu
bÊt thêng vµ khã chuyÓn sè.
(3/6)

-16-
3. C¬ cÊu ®ång tèc kiÓu cã ba/hai mÆt c«n
§Ó t¨ng kh¶ n¨ng ¨n khíp ®ång tèc, çc
kiÓu xe gÇn ®©y ®· øng dông c¬ cÊu ¨n
khíp ®ång tèc kiÓu cã ba/hai mÆt c«n, ®Æc
biÖt cho çc b¸nh r¨ng sè 2 vµ sè 3.
(1) C¬ cÊu ®ång tèc kiÓu 3 mÆt c«n
C¬ cÊu ®ång tèc kiÓu 3 mÆt c«n chia vßng
®ång tèc thµnh vßng ngoµi, vßng gi÷a vµ
vßng trong.
Khi kho¸ chuyÓn sè ®Èy vßng ngoµi vµ vßng
gi÷a h×nh thµnh mét mÆt c«n ®¬n, råi vßng
gi÷a vµ vßng trong trë thµnh mét mÆt c«n
®¬n.
Ngoµi ra, vßng trong vµ b¸nh r¨ng trë thµnh
mét phÇn mÆt c«n ®¬n, v× vËy c¶ ba mÆt c«n
nµy t¹o ra lùc ma s¸t.
Do ®ã, kh¶ n¨ng triÖt tiªu ®é chªnh lÖch tèc
®é quay gi÷a çc b¸nh r¨ng sÏ lín vµ qu¸
tr×nh ®ång tèc sÏ diÔn ra ®îc ªm.
(2) C¬ cÊu ¨n tèc kiÓu hai mÆt c«n
C¬ cÊu ¨n khíp ®ång tèc kiÓu hai mÆt c«n
vÒ c¬ b¶n còng gièng nh c¬ cÊu ®ång tèc
kiÓu 3 mÆt c«n ngo¹i trõ lµ nã kh«ng t¹o ra
®ång tèc gi÷a vßng trong vµ côm b¸nh r¨ng.
(4/6)

-17-
4. C¬ cÊu ®ång tèc kiÓu kh«ng cã kho¸
Mét c¬ cÊu ®ång tèc kh«ng cã kho¸ cã lß xo
kho¸ ®ãng vai trß cña kho¸ chuyÓn sè vµ
dïng cho b¸nh r¨ng sè 5 hép sè ngang ë
mét sè kiÓu xe.
(1) CÊu t¹o
<1> èng trît
Cã ba phÇn nh« ra ®îc xoi bªn trong èng
moay¬ ®Ó ®Èy lß xo kho¸ trong qu¸ tr×nh
®ång tèc ho¸.
<2> Moay¬ ®ång tèc
Chung quanh moay¬ ®ång tèc cã 3 vÊu ®Ó
h·m chÆt vßng ®ång tèc vµ lß xo kho¸.
<3> Lß xo kho¸
Lß xo kho¸ cã bèn vÊu, mét vÊu ®Ó h·m
chÆt b¶n th©n lß xo, cßn ba vÊu kia gi÷ çc
kho¸ chuyÓn sè.
<4> Vßng ®ång tèc
Cã ba r·nh ®Ó gµi çc vÊu cña lß xo kho¸ t¹i
ba ®iÓm däc theo chu vi cña vßng. Mét ®o¹n
cña r·nh xoi nµy ®îc v¸t mÐp.
(5/6)
5. C¬ cÊu ®ång tèc sè lïi
Vßng ®ång tèc çc sè tiÕn lµm gi¶m tèc ®é quay cña trôc
s¬ cÊp tríc khi gµi sè lïi.
B»ng çch nµy, viÖc vµo khíp b¸nh r¨ng trung gian sè
lïi vµ b¸nh r¨ng sè lïi cña trôc s¬ cÊp sÏ ®îc ªm.
ë çc kiÓu xe gÇn ®©y, viÖc sö dông çc c¬ cÊu ¨n khíp
®ång tèc cho sè lïi ®ang trë nªn phæ biÕn h¬n.
6. C¬ cÊu chÆn tríc sè lïi
Trong khi ®ang gµi çc b¸nh r¨ng vµo b¸nh r¨ng sè lïi,
cÇn chuyÓn No. 3 bªn trong tiÕp xóc víi chèt cña trôc
cµng chuyÓn sè No.1 vµ lµm trôc cµng chuyÓn sè No.1
dÞch chuyÓn mét kho¶ng çch A theo chiÒu cña “b¸nh
r¨ng sè 2”. §iÒu nµy lµm cho vßng ®ång tèc cña “b¸nh
r¨ng sè 2” ho¹t ®éng ®Ó gi¶m tèc ®é quay cña trôc s¬
cÊp.
Khi cÇn gµi sè No.3 bªn trong t¸ch khái chèt cña trôc
cµng g¹t No.1, viÖc chuyÓn sang sè lïi sÏ kÕt thóc.
(6/6)

-18-
Çc c¬ cÊu chuyÓn sè
1. CÊu t¹o
Trôc cÇn chuyÓn vµ chän sè ®îc ®Æt ë çc
gãc bªn ph¶i cña çc trôc cµng chuyÓn sè ë
phÝa trªn cña vá hép sè.
Ngêi ta ¸p dông c¬ cÊu tr¸nh ¨n khíp hai
sè (kÐp) vµ c¬ cÊu tr¸nh gµi nhÇm sè lïi.
Ngêi ta còng ¸p dông c¬ cÊu kho¸ chuyÓn
sè vµ c¬ cÊu kho¸ sè lïi trªn trôc cµng g¹t
sè.
(1/9)
2. C¬ cÊu tr¸nh ¨n khíp kÐp
C¬ cÊu nµy ®Ó tr¸nh kh¶ n¨ng gµi hai sè
cïng mét lóc. Khi ®ång thêi dÞch chuyÓn hai
cµng g¹t sè, chóng sÏ ¨n khíp trong khi
chän vµ çc b¸nh r¨ng bÞ gµi hai sè.
KÕt qu¶ lµ çc b¸nh r¨ng kh«ng quay ®îc,
xe nh lµ bÞ phanh l¹i, vµ çc lèp bÞ kho¸
cøng l¹i g©y ra t×nh tr¹ng rÊt nguy hiÓm.
Mét bu l«ng ®îc bè trÝ ®Ó ng¨n kh«ng cho
tÊm kho¸ cµng g¹t sè quay lµm cho trôc cÇn
chuyÓn vµ chän sè chØ trît ®i theo chiÒu
®îc chän.
(2/9)

-19-
3. VËn hµnh cña c¬ cÊu tr¸nh ¨n khíp kÐp
TÊm kho¸ cµng g¹t sè lu«n lu«n cµi vµo hai
trong sè ba khe ë ®Çu cµng g¹t sè vµ kho¸
tÊt c¶ çc cµng g¹t sè, trõ b¸nh r¨ng ph¶i sö
dông.
Ch¼ng h¹n nh khi ®Æt cÇn chuyÓn sè vµo
b¸nh r¨ng sè 1 hoÆc sè 2, tÊm kho¸ cµng
g¹t sè vµ cÇn chuyÓn sè bªn trong No.1
dÞch chuyÓn sang bªn ph¶i nh tr×nh bÇy ë
s¬ ®å bªn tr¸i.
TÊm kho¸ cµng g¹t sè ng¨n kh«ng cho çc
®Çu cµng g¹t sè 3/sè 4 vµ sè 5/sè lïi dÞch
chuyÓn, do ®ã chØ cã ®Çu cµng g¹t sè 1/sè 2
cã thÓ dÞch chuyÓn
(3/9)
4. C¬ cÊu tr¸nh gµi nhÇm sè lïi
NÕu cµi hép sè sang sè lïi trong khi xe ®ang
ch¹y, cã thÓ lµm vì ly hîp vµ hép sè ngang
kiÓu thêng vµ ®ång thêi kho¸ cøng çc lèp
xe, g©y ra t×nh tr¹ng rÊt nguy hiÓm.
Do ®ã, ngêi ta bè trÝ c¬ cÊu nµy ®Ó ngêi l¸i
buéc ph¶i chuyÓn vÒ vÞ trÝ sè kh«ng tríc khi
gµi sè lïi.
(4/9)

-20-
5. Ho¹t ®éng cña c¬ cÊu tr¸nh gµi nhÇm sè lïi
(1) Khi chän sè
Khi dÞch chuyÓn cÇn chuyÓn sè ®Õn vÞ trÝ chän sè 5/ sè lïi
(vÞ trÝ sè kh«ng n»m gi÷a sè 5 vµ sè lïi), cÇn chuyÓn
trong sè 2 sÏ dÞch chuyÓn theo chiÒu “sè 5/ sè lïi” lµm
quay chèt chÆn sè lïi theo chiÒu biÓu hiÖn b»ng mòi tªn
A.
(2) ChuyÓn sang sè 5
Khi ®· chuyÓn hép sè vµo sè 5, cÇn chuyÓn trong sè 2
quay theo chiÒu biÓu mòi tªn B, nh¶ chèt chÆn sè lïi.
Do ®ã, chèt chÆn sè lïi ®îc mét lß xo ph¶n håi ®Èy trë
vÒ vÞ trÝ ban ®Çu cña nã.
(3) ChuyÓn trùc tiÕp tõ sè 5 sang sè lïi
NÕu cè chuyÓn trùc tiÕp tõ sè 5 sang sè lïi (nh biÓu
hiÖn b»ng mòi tªn C), cÇn chuyÓn trong sè 2 ®ông vµo
chèt chÆn sè lïi, ng¨n kh«ng cho hép sè chuyÓn sang sè
lïi tõ sè 5.
(4) ChuyÓn sang sè lïi
Sau khi cÇn chuyÓn sè trë vÒ vÞ trÝ sè kh«ng gi÷a sè 3 vµ
sè 4 vµ dÞch chuyÓn vµo vÞ trÝ chän sè 5/ sè lïi, cÇn
chuyÓn sè bªn trong No. 2 vµ chèt chÆn sè lïi sÏ ë vÞ trÝ
nh tr×nh bµy ë bªn tr¸i.
ë vÞ trÝ nµy, viÖc chuyÓn sang sè lïi sÏ lµm quay cÇn
chuyÓn sè bªn trong No. 2 theo chiÒu mòi tªn D, chèt
chÆn sè lïi sÏ kh«ng g©y c¶n trë g×.
(5/9)
6. C¬ cÊu gµi sè lïi mét chiÒu
B¸nh r¨ng trung gian sè lïi chØ dÞch chuyÓn
khi hép sè ®îc chuyÓn sang sè lïi. Khi gµi
vµo sè 5, b¸nh r¨ng trung gian sè lïi sÏ bÞ
gi÷ ë vÞ trÝ sè trung gian.
· Ho¹t ®éng cña c¬ cÊu gµi sè lïi mét
chiÒu
(1) ChuyÓn sang sè 5
Khi hép sè ®îc chuyÓn sang sè 5, trôc
cµng g¹t No. 3 dÞch chuyÓn sang bªn ph¶i,
®Èy çc viªn bi vµo çc r·nh xoi cña trôc
cµng g¹t No.2.
(2) ChuyÓn sè lïi
Khi hép sè ®îc chuyÓn sang sè lïi, cµng
g¹t sè lïi dÞch chuyÓn sang bªn tr¸i b»ng
vßng lß xo ®îc l¾p trªn trôc cµng g¹t No. 3.
(3) ChuyÓn tõ sè lïi sang vÞ trÝ sè trung gian
TÊt c¶ trôc cµng g¹t No. 3, çc viªn bi vµ
cµng g¹t sè lïi ®Òu dÞch chuyÓn sang bªn
ph¶i.
(6/9)

-21-
7. C¬ cÊu kho¸ chuyÓn sè
Cã ba r·nh xoi trªn mçi trôc cµng g¹t sè, vµ
lß xo ®Èy viªn bi kho¸ vµo r·nh khi chuyÓn
sè.
§iÒu nµy kh«ng nh÷ng ng¨n chÆn hép sè bÞ
nh¶y sè mµ cßn lµm cho ngêi l¸i cã c¶m
gi¸c râ rÖt h¬n ®èi víi viÖc chuyÓn sè.
(7/9)
8. Chøc n¨ng cña èng trît gµi sè
§Ó tr¸nh kh«ng bÞ nh¶y sè, ngêi ta v¸t c«n
then hoa gi÷a èng trît vµ b¸nh r¨ng sè ®Ó
t¹o thµnh mét c¹nh v¸t vµ lµm c¶i thiÖn
sù ¨n khíp gi÷a èng trît vµ b¸nh r¨ng sè.
Víi cïng môc ®Ých nµy, ngêi ta v¸t c«n çc
b¸nh r¨ng ®Çu vµo, trung gian vµ sè lïi mét
chót.
(1) Khi lùc dÉn ®éng ®îc truyÒn tõ b¸nh r¨ng
vµo èng trît.
Çc then trªn b¸nh r¨ng ¨n khíp víi tÊt c¶
çc r·nh then hoa cña èng trît.
(2) Khi lùc dÉn ®éng ®îc truyÒn tõ èng trît vµo
mét b¸nh r¨ng (trong khi phanh b»ng ®éng
c¬)
Mét sè Ýt h¬n then b¸nh r¨ng sÏ ¨n khíp víi
èng trît. §iÒu nµy lµm t¨ng ¸p lùc ¨n khíp
cña èng trît vµ b¸nh r¨ng, do ®ã tr¸nh cho
hép sè kh«ng nh¶y sè.
NÕu phÇn v¸t c¹nh cña then èng trît bÞ
mßn, hép sè sÏ bÞ nh¶y sè.
(8/9)

-22-
9. C¬ cÊu kho¸ sè lïi
Còng cã mét r·nh ë mÆt trªn cña cµng g¹t
sè lïi, mét lß xo ®Èy viªn bi kho¸ vµo r·nh
nµy. Khi hép sè kh«ng ®îc cµi sè lïi, r·nh
nµy ng¨n kh«ng cho b¸nh r¨ng trung gian
sè lïi dÞch chuyÓn. Ngoµi ra, khi hép sè
®îc chuyÓn sang sè lïi, nã cßn b¸o cho
ngêi l¸i biÕt c¸c b¸nh r¨ng ®· vµo khíp
hoµn toµn cha.
(9/9)

-23-
Bµi tËp
H·y sö dông çc bµi tËp nµy ®Ó kiÓm tra møc hiÓu biÕt cña b¹n vÒ çc tµi liÖu trong ch¬ng nµy. Sau khi tr¶ lêi
mçi bµi tËp, b¹n cã thÓ dïng nót tham kh¶o ®Ó kiÓm tra çc trang liªn quan ®Õn c©u hái vÒ c©u hái hiÖn t¹i. Khi
çc b¹n cã c©u tr¶ lêi ®óng, h·y trë vÒ v¨n b¶n ®Ó duyÖt l¹i tµi liÖu vµ t×m c©u tr¶ lêi ®óng. Khi ®· tr¶ lêi ®óng mäi
c©u hái, b¹n cã thÓ chuyÓn sang ch¬ng tiÕp theo.

-24-
Câu hỏi-1
Những câu trình bày sau đây liên quan đến các yêu cầu của ly hợp. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho mỗi câu.
No. Câu hỏi Đúng hoặc Sai
Các câu trả lời
đúng
1.
Ly hợp phải nối truyền lực giữa hộp số ngang/dọc và động cơ
được êm. Đúng Sai
2.
Sau khi nối với hộp số ngang/dọc, nó phải truyền công suất có sự
trượt. Đúng Sai
3.
Nó phải nhả hộp số ngang/hộp số dọc một cách chính xác và
nhanh. Đúng Sai
4.
Nó phải nối và ngắt truyền lực cho hộp số ngang/dọc mà không
phải đạp bàn đạp ly hợp. Đúng Sai
Câu hỏi-2
Những câu trình bày sau đây liên quan đến các chức năng của hộp số ngang/hộp số dọc. Hãy đánh dấu Đúng hoặc
Sai cho mỗi câu.
No. Câu hỏi Đúng hoặc Sai
Các câu trả lời
đúng
1.
Để nối/ngắt công suất từ động cơ.
Đúng Sai
2.
Để tăng/giảm mômen quay của động cơ bằng các bánh răng và
truyền mômen thích hợp tới các bánh xe dẫn động. Đúng Sai
3.
Trong khi khởi hành, sử dụng các số có lực dẫn động nhỏ (tỷ số
truyền nhỏ) để cải thiện tiêu hao nhiên liệu. Đúng Sai
4.
Trong khi xe chạy ở tốc độ cao, sử dụng các số có lực dẫn động
lớn (tỷ số truyền lớn) để thu được công suất cao ở đầu thứ cấp. Đúng Sai

-25-
Câu hỏi-3
Những câu trình bày sau đây liên quan đến các bộ phận của ly hợp. Hãy chọn câu trình bày Sai.
1.
Xi lanh cắt ly hợp truyền áp suất thuỷ lực từ xilanh chính đến càng cắt ly hợp.
2.
Đĩa ly hợp được nối với bánh đà và đĩa ép li hợp khi nhấn bàn đạp ly hợp.
3.
Cụm nắp ly hợp truyền /ngắt công suất ra của động cơ.
4.
Vòng bi cắt ly hợp khử độ chênh lệch về tốc độ quay giữa càng cắt ly hợp và lò xo đĩa.
Câu hỏi-4
Hình minh hoạ dưới đây thể hiện đường truyền công suất của hộp số ngang. Từ những cụm từ sau đây, hãy chọn từ
thích hợp cho mỗi hình minh hoạ.
1. 2.
3. 4.
a) Vị trí số trung gian b) Số 1 c) Số 3 d) Số lùi
Trả lời: 1. 2. 3. 4.

-26-
Câu hỏi-5
Hình minh hoạ sau đây thể hiện các bộ phận của cơ cấu đồng tốc. Từ những cụm từ sau đây, hãy chọn các từ tương
ứng với 1 đến 4.
a) Bánh răng số b) Vòng đồng tốc c) Moay ơ đồng tốc d) Ống trượt gài số e) Khoá chuyển số
f) Lò xo khoá
Trả lời: 1. 2. 3. 4.

Ly hop va hop so thuong

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Ly hop va hop so thuong

Similar to Ly hop va hop so thuong (20)

More from Hien Dinh

More from Hien Dinh (20)

Ly hop va hop so thuong