2. BIZITZAREN ETAPAK
Hiru etapa dagoz: haurtzaroa, nerabezaroa eta helduaroa.
*Haurtzaroa: jaiotzetik hasi eta gitxi gorabehera 12 urtegaz amaitzen da.
Aldi horretan asko hazten dira, denpora gitxitan. Gaitasun asko hartzen
dabez eta horri esker independentzi maila handitzen da.
*Nerabezaroa: haurtzaroaren eta helduaroaren arteko trantsizinoa da eta
gitxi gorabehera 12 urtetik 19 urterarte irauntzen dau. Aldi horretan
aldaketa fisiko eta psikologiko asko eukiten dabez eta ez dabe onartzen
esperientzia faltagaitik. Deprimituta dagoz eta lagungarri izan daiteke
lagunekin berba egitea.
3. *Helduaroa: hiru etapa nagusitan banatzen da: gaztaroa, helduaroa eta
zahartzaroa.
− Gaztaroa: 25 urte gitxi gorabeherako aldia da eta aldi horretan
nortasuna finkatzen da. Nerabezaroko aldaketa fisikoak onartzen
dabez, erabagiak gai dira hartzeko eta behar egiteko trebatzen dira.
− Helduaroa: etaparik luzeena da eta gitxi gorabehera 60 urtekin
amaitzen da. Garapena burutu dabe, ez daukie aldaketa fisikorik eta
gehienak familia bat osotzen dabe.
− Zahartzaroa: bizitzako azkenengo etapea da, sistomak agertzen dira
eta gehienak behar egitea izten dabe, orduan denbora gehiago daukie
bizitzaz gozatzeko.
4. KARAKTERE SEXUALAK
Karaktere primarioetan eta karaktere sekundarioetan sailkatzen da.
*Karaktere sexual primarioak: emakumeen eta gizonen ugalketa aparatuko
sexu organoak dira eta jaiotzetik daukaguz.
*Karaktere sexuak sekundarioak: emakumen eta gizonen kanpoko aldaketa
fisikoak dira eta pubertaroan gertatzen dira.
KARAKTERE SEXUAL SEKUNDARIOAK
*Emakumeak: bularrak hasten dira, aldakak zabaltzen dira eta pubisean
eta besapeetan ulea hazten da.
*Gizonak: ahotsa baxuago bihurtzen da, sorbaldak zabaltzen dira,
muskulaturea sendotzen da eta aurpegian, besapeetan, pubisean, toraxean
eta gorputz adarretan ulea hazten da.
5. UGALKETA APARATUA
EMAKUMEZKOEN UGALKETA APARATUA
Obulutegiak, falopioren tronpak, umetokiak, bagineak eta bulbeak osotzen
dabe.
*Obulutegiak: obuluak sortzen dauz, sexu zelula femeninoak eta
pubertaroan egiten dira.
*Falopioren tronpak: obulutegiak eta umetokia lotzen dabezan bi hodi dira.
*Umetokia: organo hutsa eta gihartsua da eta umetokian, izaki barria
garatzen da.
*Baginea: umetokia kanpoaldeagaz lotzen dauan hodi gihartsua da.
*Bulbea: kanpoko organo bakarra da, ezpain izeneko azalera tolestura
batzuk osotzen dabe eta ezpainak baginaren sarrerea babesten dau.
6. GIZONEZKOEN UGALKETA APARATUA
Testikuluak, hodi deferenteek, semen besikuleak, zakilak eta uretrea
osotzen dabe.
*Testikuluak: arrautz itxurako organo bi dira, pubertaroan espermatozoideak
sortzen dira, sexu zelula maskulinoak, eta kanpoaldean eskroto izeneko azal
batez babestuta dago.
*Hodi deferenteek: testikuluak eta uretrea lotzen dau.
*Semen besikulea: semen besikulea eta prostateagaz batera, zemen jariakina
ekoizten dabe.
*Zakila: kanpoko organo gihartsua da eta barruan uretrea dago. Zakilaren
zabalguneari gladea deitzen jako eta estaltzen dauan azalari prepuzioa deitzen
jako.
*Uretrea: gernua eta semena kanporatzen dau.
7. GIZA UGALKETEA
ERNALTZEA
Ernaltzea, emakumeen gorputz barruan gertatzen da, ia beti falopioren
tronpan. Ernaltzeak nahi dau esan, sexu zelula maskulinoa
(espermatozoidea) eta sexu zelula femeninoa (obulua) alkartzea.
Sexu zelula biak alkartzean, biak bat egiten dabe eta falopioren tronpatik
umetokira heltzen da. Obulu ernalduari zigotoa deitzen jako, zatitzen
hasten da, umetokiren hormatan itsasten da,eta haurdunaldia hasten da.
HAURDUNALDIA
Haurdunaldia, gitxi gorabehera bederatzi hilabeteko iraupena da.
Haurdunaldian, zigotoa, enbrioia bihurtzen da eta enbrioia umeki.
− Haurdunaldiaren lehenengo hiru hilabeteetan izaki barria, enbrioi
deitzen jako; organoak garatzen dira baina oraindik ez dauka giza
itxurarik.
− Hiru hilabete aurretik, enbrioia umeki bihurtzen da; organo guztiak
daukaz, birikiak izan ezik eta ume itxura handiagoa hartzen dau.
8. − Haurdunaldian zehar, emakumearen gorputzak aldaketa fisikoak
izaten dauz, adibidez:
• Umetokian karena eta boltsa amniotikoa sartzen dira. Karena eta
izaki barria lotuta dagoz zil hestearen bidez; eta horri esker
behar dauzan mantenugaiak eta oxigenoa emoten deutsoz. Boltsa
amniotikoa, likidoz beteta dago eta umekia inguratzen dau.
• Sabelea handitzen jako, karena, boltsa amniotikoa eta umekia
handitzen dalakon.
• Haurdunaldiaren amaieran, bularretan esnea ekoizten da,
lehenengo hilabeteetan elikatzeko izaki barria.
9. ERDITZEA
Hiru etapa dagoz:
− Boltsa amniotikoa haustea, umekia prest dago urteteko eta baginea
dilatatu egiten umekia kanporatzeko.
− Umekia gorputzetik kanporatzen da.
− Erditzearen azkenengo fasean, zil hestea, karena eta boltsa
amniotikoa kanporatzen da.
EGILEA: DAYANNARA
10. ERDITZEA
Hiru etapa dagoz:
− Boltsa amniotikoa haustea, umekia prest dago urteteko eta baginea
dilatatu egiten umekia kanporatzeko.
− Umekia gorputzetik kanporatzen da.
− Erditzearen azkenengo fasean, zil hestea, karena eta boltsa
amniotikoa kanporatzen da.
EGILEA: DAYANNARA
