1. UGALKETA FUNTZIOA
BIZITZAREN ETAPAK
Bizitzan etapa asko dagoz: haurtzaroa, nerabezaroa eta helduaroa.
Haurtzaroa: Jaiotetik hasi eta 12 urtegaz
amaitzen da. Etapa horretan neskak eta mutilak
asko hasten dira eta dempora gutxitan.
Gauza barriak ikasten doguz adibidez ( ibiltzen,
berba egiten, irakurten eta idazten). Aldi
horretan pertsonak independentsia maila
haundiagoa daukie.
Nerabezaroa haurtzaroa eta elduaroaren
arteko etapea da.
12 urtegaz hasten da eta 19 amaitzen da.
Etapa orretan neskak eta mutilak aldaketa
fisikoak eta psikologikoak daukie. Pertsoneei
aldaketak onartzea gatxa izaten da, baina
lagunekaz eta familiagaz berba egitea laguntzen deutsoe.
Helduaroa hiru etapatan dago bananduta: gaztaroa, helduaroa eta
zhartzaroa.
Gaztaroa 25 urte arteko aldia da. Aldi
orretan neskak eta mutilak euren erabagiak
hartzen ikasten dabe. Beharrean hasteko
trebaten dira.
Helduaroa etapa luzeena da, 60 urtegaz amaitzen
da.
Aldi orretan ez dabe aldaketak eukiten, normalean familiak osotzen
dabe eta garapenak burutu dabe.
3. KARAKTERE SEXUALAK
Karaktere sexual primarioak: Ugalketa aparatuak osotsen daben
sexu organoak, jaiotzeatik daukaguz.
Karaktere sexual sekundarioak: Gorputzan agertzen diran aldaketak
dira, ez dabe ugalketa aparatuekin parte hartzen. Pubertaroan
geratzen dira.
KARAKTERE SEXUAL SKUNDARIOAK
NESKEEI MUTILEEI
PUBISAN ETA BESAPEETAN
HULEA HASTEN JAKE
PUBISEAN, BESAPEETAN,
AURPEGIAN ETA GORPUTZ
ADARRETAN HULEA HASTEN
JAKE
BULARRAK HASTEN JAKE MUSKULATURA SENDOTSEN
JAKE
ALDAKAK ZABALTZEN JAKE SORBALDAK ZABALTZEN JAKE
AHOTSA BAZUAGOA
BIHURTZEN JAKE
4. EMAKUMEZKOEN UGALKETA
APARATUA
Obulutegia: Albendrol forma daukan bi organo dira. Obluluak sortzen
dabe.
Falopioren trompak: Obulutegiak umetokiarekin elkartzen dauan
hodia da.
Umetokia: Madari forma daukan organo utza eta gihartzua da.
Haurnaldian izaki barria sortzen da.
Baginea: Umetokia kampoaldeagaz lotzen dauan hodia da.
Bulbea: Ezpain forma daukan organoa da. Baginea kampoaldeagaz
lotzen dauan hodia da. Ezpain hori baginea babesten dau.
5. GIZONEN UGALKETA APARATUAK
Testikuluak: Arrautz forma daukien bi organoak dira. Pubertaroan
expermatosoidea sortzen hasten dira. Eskrotoa azalezko boltsa bat
da.
Hodi deferenteak: Testikuluak uretreagaz lotzen dauan hodia da.
Semen besikulua eta prostatea: Batera semen jariakina sortzen
daben guruin bi dira.
Zakila: Barruan uretrea dauka. Zakilaren punta glande dauka izena.
Glandea estaltzen dauan azala prepuzio dauka izena.
Uretrea: Gernua eta semena kamporatzen dau. Semena jariakinaren
eta expermatosoidearen nahasturea da.
6. ERNALTZEA
Ernaltzea: Ia beti folopioren trompan gertatzen da.
Expermatosoidea obuluagaz elkartzen danean.
Expermatosoidea obuluagaz alkaren danean obulua substantzi bat
botaten dau beste expermatosoide bat ez ernaltzeko ostabere.
Obulu ernaldua zigoto dauka izena. Falopioren troparen ormak
zigotoa umetokira eroaten dau eta han zigotoa umetokiaren orma
baten lotzen da eta han hasten da haurdunaldia.
7. HAURDUNALDIA
Haurdunaldia: Lehenengo hiru hilabeteetan
izaki barria enbrioi bihurtzen da. Lehenengo
aste horretan organoak garatzen jakez.
Hirugarren hilabetetik aurrera, enbrioia,
umekia bihurtzen da.
Umekiari organo guztiak hasten jakez birikiak
izan ezik.Umekia astez aste, ume itxura
gehiago dauka.
Bederatzi hilabete etagero umetokian
karena eta amniatikoa sartzen dira.
Karen eta izaki barria zil hesteari
dagoz lotuta. Eta behar dauzan
elikagaiak eta oxigenoa emoten
deutsoz karenak umekiari.
Boltsa amniotikoa likidoz beteta dago,
umekia inguratu eta temperatura
aldaketetatik eta izan daitekezan kolpeetatik babesten dau.
8. ERDITZEA
Erditzea: Umekia eta karena bajinatik kamporatzea da.
Boltsa amniotikoa haustea: Umekia garatuta dagoanean gertatzen da.
Boltsa amniotikoa hausteaz, likido amniotikoa baginatik kamporatzen
da eta baginea dilatatu egiten da, umekia bertatik urteteko.
Umekia kamporatzea: Gorputzetik kamporatzea ahalbidetzen dabe
umetokiaren eta abdomenaren muskuuzkurdurek. Umekia kampoan
dagoanean zil hestea ebagiten da eta ombligoa geratzen da.
Erditzearen askenengo fasea: Zil hestea, karena eta boltsa
amniotikoa kamporetzea da.
