Arsyetimi deduktiv: logjika e parashtrimit !!!! Përmbajtja e temës... Lidhzat dhe vlerat e vërtetësisë Fjalia shtuese Fjalia vecuese Fjalia mohore Fjalia kushtore Argumentet e thjeshta Argumentet e ndërlikuara Vlerësimi i standardizuar #MesueseAurela

1. Universiteti : “……………………“
Fakulteti i Edukimit
Lenda : Mendim Kritik
Seksioni : 01
Ese Dhe Projekte Per Studentet

3.  Lidhzat dhe vlerat e vërtetësisë
 Fjalia shtuese
 Fjalia vecuese
 Fjalia mohore
 Fjalia kushtore
 Argumentet e thjeshta
 Argumentet e ndërlikuara
 Vlerësimi i standardizuar

5. Simboli Kuptimi Shembulli
& Shtim(dhe) p&q
Alisa ngiste bicikletën dhe Beni ecte në këmbë.
V Vecim(ose) Pvq
Ose Alisa ngiste bicikletën, ose Beni ecte në këmbë.
~ Mohim(jo) ~p
Alisa nuk ngiste bicikletën
→ Kusht(nëse- atëherë) p→q
Nëse Alisa ngiste bicikletën,atëherë Beni ecte në këmbë.
•

6. •Dy thënie të thjeshta që bashkohen me një lidhëz për
të krijuar një fjali të
përbërë njihen si fjali shtuese.Secila prej thënieve
përbërëse quhet pjesë shtuese.
Shembull :
Julio është këtu dhe Juan është këtu.
Të cilën e simbolizojmë kështu
p&q
P Q p&q
V V V
V F F
F V F
F F F
•Tabela e vërtetësisë për fjalinë shtuese.
• Nëse vetëm një nga pjesët e thënies është
false,e gjithe thënia shtuese ëshrë false.E gjithë
thënia shtuese është e vërtetë vetëm nëse të dyja
pjesët e saj janë të vërteta.

7. Në një fjali veçuese, ne pohojmë se ose p, ose q është
e vërtetë (edhe pse të dyja mund të jenë të vërteta) dhe
se, edhe sikur njëra nga pjesët përbërëse të te jetë false,
e gjithë fjalia veçuese vazhdon të mbetet e vërtetë.
Secila prej pjesëve përbërëse në një fjali veçuese quhet
pjesë veçuese.
Për shembull: Ose Joana është e nxehur, ose Ana
është e qetë. Të cilën ne e simbolizojmë si: p v q ose
Ose Mira do ta bejë detyrën e kursit, ose Lona do ta bëjë
këtë.
P Q p v q
V V V
V F V
F V V
F F F
Tabela na tregon se " p v q" është e vërtetë në çdo kombinim të mundshëm të V dhe F
me përjashtim të njërit, ku si p dh q janë false ( në rreshtin e fundit). Kjo situatë
pasqyron faktin që një fjali veçuese të jetë e vërtetë mjafton që njëra nga pjesët të jetë
e vërtetë, nëse (1) Joana është e nxehur, (2) Ana është e qetë, ose (3) Joana është
nxehur dhe Ana ështe e qetë.

8.  Në silogjizmat veçuese, mohohet vetëm njëra nga pjesët veçuese, kështu që
argumenti mbetet i vlefshëm në çdo rast.
 Por kur thënia veçuese ka kuptim përfshirës, nëse njëra nga pjesët veçuese
pohohet, argumenti është i pavlefshëm. 'Ose p ose q' p:
 Për rrjedhojë, jo-q
 Dihet se nëse thënia veçuese ka kuptimin 'p ose q ose të dyja bashkë atëherë
duke pohuar 'p' ne nuk mund të arrijmë në përfundimin jo-q.
 Nëse e dimë se pjesët qe veçojnë njëra-tjetrën në një premisë veçuese janë
vërtetë opsione përjashtuese ('ose vajzë, ose djalë'), atëhere ne mund të
marrim të sigurt kuptimin përjashtues të fjasës 'ose' dhe ta analizojmë
argumentin në këtë kuptim.
 Për ndryshe, është më mirë t'i përmbahemi kuptimit përfshirës.

9. P ~p
V F
F V

10. Forma bazë e një fjalie kushtore është
'nëse....atëherë...'. Psh: 'Nëse macja rri
shtrirë në qilim, atëherë miu vjen rrotull
nëpër shtëpi'. Në formë simbolike, fjalia
kushtore paraqitet kështu: p -> q, ku
shigjeta përfaqëson lidhëzën
P Q p--->q
V V V
V F F
F V V
F F V

11. Thëniet kushtore mund të shprehen në mënyra të tjera
përveç formës nëse - atëherë, e cila është forma
standarde. Më poshtë jepen disa fjali kushjore në forma të
ndryshme dhe përkrah secilës jepet edhe forma standarde:
1. Do të biesh nga shkalla nëse nuk je i kujdesshëm
2. Georgi do të shkëlqejë në shkollë, po të studiojë
shumë. Nëse Georgi studion shumë, atëhere ai do të
shkëlqejë në shkollë.
3. Do të marr autobusin, vetëm nëse jam vonë. Nëse
marr autobusin, atëhere jam vonë.
4. Sa herë që mendoj, më dhemb koka. Nëse mendoj, më
dhemb koka.
5. Do ta nxjerr qenin shëtitje, po qe se nuk bie shi

12. Le të fillojmë me analizën e një
argumenti shumë të thjeshtë , I cili
përfshin një fjali shtuese:
Patat i kanë kembët me membrane.
Patat kanë pupla.
Për rrjedhojë ,patat i kanë këmbët me
membrane dhe patat kanë pupla
Këtë argument e shprehim me simbole si
më poshtë :
p
q
p&q
p q p&q
V V V
V F F
F V F
F V F

13. Të shohim shembull tjetër:
• Ose duhet të luftojmë për liri, ose duhet ti
nënshtrohemi tiranisë
• .Ne nuk do të luftojmë për liri.
• Për rrjedhojë , do ti nenshtrohemi tiranisë .
I shprehur me simbole ky shembull duket kështu:P ose
q
Dhe në vijim jepet tabela e vërtetësisë :
p q p ose q ~p q
V V V F V
V F V F F
F V V V V
F F F V F
A është ky një argument I vlefshëm? Rreshti I tretë
është I vetmi në të cilën të dyja premisat janë të
vërteta por dhe përfundimi është i vërtetë . Pra ky
argument është I vlefshëm.

14. Argumentet ndërlikohen, kur variablat dhe
pjesët e tyre lidhen pazgjidhshmërisht në
fjali të mëdha përbëra dhe kur numri i
variablave rritet. Le të shohim një
argument që I ka të dyja këto nderlikime.
Le të shkojmë drejtpërdrejt te forma e
shprehur me
simbole:
P nëse ~(q&r)
P
~(q&r)

15. Nëse Kryeministri i ardhshëm është nga
Ontario,atëherë as Kanadaja Perëndimore as
Kanadaja Atlantike nuk do të jenë të
kënaqura.Ne mund ta simbolizojmë thënien me
variablat e më poshtme:
P/ Kryeministri i ardhshem është nga Ontario.
q/ Kanadaja perëndimore do të jetë e kenaqur.
r/ Kanadaja Atlantike do të jetë e kënaqur.
P ~(q nëse r)
Dhe:
Ose John Steart është qesharak , ose shfaqja
është e sajuar , ose kompania ka bër një
investim të keq.
P_John Steëart është qesharak
Q_Shfaqja është e sajuar.
R_Kompania ka bërë një investim të keq .
(p nëse q)nëse r

16. p q r
V V V
V V F
V F V
V F F
F V V
F V F
F F V
F F F
Per të mbajtur mend vlerat e vërttësisë
në secilën nga kolonat udhëzuese
mendoni:Kolona e par ka katër V dhe
pastaj ka katër F, kolona e dytë alternon
ciftet V me ciftet F duke filluar me VV dhe
kolona e tretë alternon me një F dhe fillon
me një V.Tani le të shohim këtë argument
lidhur me vlefshmërin e tij :

17. Dhe më poshtë jepet tabela e vërtetësisë së
argumentit:
p q r p&~q
(p&~q)nëse r ~(p&~q) ~r
V V V F V V F
V V F F V V V
V F V V V F F
V F F V F F V
F T V F V V F
F T F F V V V
F V V F V V F
F V F F V V V

18. Metoda e shkurtër: hap pas hapi
1. Shkruani argumentin me simbole në një rresht të vetëm.
2. Jepuni vlera vërtetësie variablave që gjenden te
përfundimi me qëllim që përfundimi të bëhet fals. (Shkruani
V ose F poshtë rreshtit.) Vendosni këto vlera vërtetësie
poshtë këtyre variablave kudo ku ato shfaqen në
argument.
3. Jepuni vlera të njëjta vërtetësie variablave të premisave.
Në fillim jepuni vleqa vërtetësie atyre premisave që
'mbartin' vlera të veçanta vërtetësie.
4. Përpiquni të jepni ato vlera që rezultojnë në përfundim
fals dhe premisa të vërteta. Nëse arrini ta bëni këtë,
argumenti është i pavlefshëm, nëse jo argumenti është i
vlefshëm.

19. Në logjikën e parashtrimit ne përdorim simbole për të dhënë
marrëdhëniet midis pjesëve të fjalisë,domedhënë ,per të përcaktuar
formën e një argumenti .
Këto marrdhënie mundësohen me anë të lidhëzave logjike.
Një fjali shtuese është false kur,të paktën ,njëra prej pjesëve të saj
përbërëse është false.
Një fjali vecuese është e vërtetë edhe kur njëra prej pjesëve të saj
përbërëse është false.
Mohimi I një thënieje kthen në të kundërt vlerën e vërtetësisë së
fjalisë.Një fjali kushtore është false vetëm kur antecedent është i vërtetë
dhe konsekuenti është fals.
Përdorimi i tabelave të vërtetësisë për të përcaktuar vlefshmërinë e një
argumenti bazohet në faktin se është e pamundur që një argument i
vlefshëm të ketë premisa të vërteta dhe përfundim fals.
Vlefshmëria e argumentave mund të verifikohet jo vetëm me anë të
tabelave të vërtetësisë ,por edhe me anë të metodës së shkurtër.
Kur përdorim këtë procedurë ,ne përpiqemi të zbulojmë nëse ekziston
ndonjë mënyrë për ta bërë përfundinin fals dhe premisat të vërteta duke
akorduar vlera të ndryshme vërtetësie për pjesët përbërëse të
argumentit.