Дархан үйлдвэрлэл технологийн паркийн хууль, эрх зүй, бодлогын орчинг сайжруулах нь зайлшгүй болох нь /Оюунтунгалаг.Я/

1. ДАРХАН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ ТЕХНОЛОГИЙН ПАРКИЙН ХУУЛЬ, ЭРХ ЗҮЙ,
БОДЛОГЫН ОРЧИНГ САЙЖРУУЛАХ НЬ ЗАЙЛШГҮЙ БОЛОХ НЬ
Оюунтунгалаг.Яa
, Баттулга.Бb
, Сүмжидмаа.Тc
a
- ШУТИС-БуХС-ийн технологийн менежментийн салбарын дэд профессор,
доктор
b
- ШУТИС-БуХС-ийн технологийн менежментийн салбарын багш
с
- ШУТИС-БуХС-ийн технологийн менежментийн салбарын багш
Хураангуй.
Уг илтгэлд Дархан ҮТП-ийн хууль, эрх зүйн орчин, төвийн бүсийн хөгжлийн
төв болох Дархан хотын үйлдвэржилтийн өнөөгийн байдалд судалгаа хийж,
цаашид Дархан хотод ҮТП байгуулах төлөвлөлтэй уялдуулан үйлдвэрийн хөгжлийг
эрчимжүүлэхэд хамгийн их тулгамдаж асуудал болох ҮТП-ийн бодлогын орчинг
сайжруулах талаарх санал зөвлөмжийг товч тусгалаа.
Оршил
Монгол улс 2000 оноос Аж үйлдвэрийг эрчимжүүлэх талаар бодлогын олон
баримт бичиг боловсруулж, үйлдвэрийг хөгжихөд чиглэгдсэн төсөл,
хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлж байгаа боловч, гарч байгаа бодит үр дүн хангалтгүй
байгаа нь эдийн засгийн хямралаар илэрч байна.
Үндэсний бодит үйлдвэрлэл бага байгаагаас шалтгаалан хүмүүсийн
худалдан авах чадвар буурснаас жижиг, дунд үйлдвэр, аж ахуйн нэгжийн ашиг,
орлого багасаж, улмаар улсын төсвийн татварын орлогын бүрдүүлэлт
төлөвлөгөөндөө хүрэхгүй болж байна. Энэхүү эдийн засгийн хямралын үндэс
суурь аль эртнээс л тавигдсан ба өнгөрсөн хугацаанд манай эдийн засгийн
механизм эрэлт, хэрэгцээг гадаад зах зээлийн өндөр үнэтэй бараа,
бүтээгдэхүүнийг арилжаалах замаар нийлүүлэлтээ зөвхөн хангаж ирсэн нь
инфляцийг хэт өсгөж, үйлдвэрлэл, ажил эрхлэлт нэмэгдсний шинж байхгүйгээс
чөдөрлөгдсөн. Монгол улсын эдийн засгийн уналт, ард түмний ядуурдлыг
зогсооход чиглэгдсэн тогтворжуулах бодлого үгүйлэгдэж байна.
Монгол улсад байгуулагдах ҮТП-ийн хүрээнд Баруун бүсэд “Ховд” ҮТП,
Хангайн бүсэд “Эрдэнэт ҮТП, Дархан ҮТП, Улаанбаатар хотын Багахангай

2. Үйлдвэрлэл Технологийн Парк, Багануур үйлдвэрлэл технологийн парк, Налайх”
дүүрэгт Барилгын Материалын Үйлдвэрлэл, Технологийн парк, Төвийн бүсэд
“Зуун-мод ҮТП байгуулахаар зураг төсөл, ТЭЗҮ –ийн судалгаа, төсөл тус тус
хийгдсэн.
ҮТП байгуулж, үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх ЗГ-ын бодлогын чиглэл зөв
боловч, манай нөхцөлд бодит амьдрал дээр хэрэгжүүлэхэд дэд бүтцийн хөрөнгө
оруулалтын эх үүсвэр байхгүй, хөрөнгө босголтын талаар мэдлэг бага, ҮТП-ийн
хууль боловсронгуй биш, хуулийн хүрээнд үйлдвэрүүдэд үзүүлэх хөнгөлөлт,
урамшуулал үйлдвэрүүдийг татах хөшүүрэг болж чадахгүй, паркийн боловсон
хүчний чадвар хангалтгүй зэрэг маш олон бэрхшээл тулгарч байна.
Нэг. Дархан-Уул аймгийн аж үйлдвэржилтийн өнөөгийн байдлын
судалгаа
Дархан-Уул аймаг нь 1961 оноос Монгол Улсын бартилгын салбарын
үйлдвэрлэлийн цогцолбор үйлдвэрлэл бүхий хот болох төлөвлөгөөний дагуу аж
үйлдвэрийн нэгжүүд байгуулагдан ирсэн. Өнөөгийн байдлаар Монгол Улсын
хэмжээнд Улаанбаатар хотын дараа орох аж үйлдвэржсэн хот болоод байна.
Аймгийн хэмжээнд өнөөдөр байдлаар 1557 аж ахуй нэгж үйл ажиллагаагаа явуулж
байна.
Хүснэгт1 .Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн, бүс, аймаг, салбараар, оны үнээр
ДНБ Он
Үзүүлэлтүүд
ДНБ,
тэрбум
төгрөг
ДНБ-нд эзлэх хувь, %
ХАА
Аж
үйлдвэр,барилга
Үйлчилгээ
Бүгд
2010 8414.5 14.3 36.2 49.5
2011 11087.7 12.3 36.2 51.5
2012 14012.8 14.2 32.5 53.3
2013 17550.1 14.5 33.9 51.6
Төвийн бүс
2010 903.5 41.8 35.6 22.6
2011 1154.4 37 32.3 30.7
2012 1489.7 41.5 23.7 34.8

3. 2013 2031.8 36 30.3 33.7
Дархан-Уул
аймаг
2010 184.6 16.4 54.3 29.4
2011 201.3 18 38.7 43.3
2012 269.3 17.7 38.5 43.8
2013 386.6 12.4 45.7 41.9
Дархан Уул аймгийн ДНБ 2013 онд өмнөх оноос 43,5 хувиар 2010 оноос 2 дахин
өссөн байна. ДНБ-ий өсөлтийг аж үйлдвэр, барилга, үйлчилгээний салбарын өсөлт
хангасан болох нь хүснэгт 1 -ээс харагдаж байна. Хөдөө аж ахуйн салбарын
үйлдвэрлэлт өмнөх онуудаас 5-6 орчим хувиар буурсан байгаа бөгөөд аж үйлдвэр
барилгын салбарын эзлэх хувийн жин 7 хувиар нэмэгджээ.
Зураг1. ДарханУул аймгийн үйлдвэрлэлийн өсөлт ба салбарын бүтэц
Тус аймгийн аж ахуй нэгж байгууллагын тоо төвийн бүсийн дүнд 2010 онд 28,1%,
2013 онд 28,5 хувийг эзэлж байна. Аж ахуй нэгж байгууллагын тоо 2013 онд 2772
болсон нь өмнөх оноос 10,7 хувиар өсчээ.
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2010 2011 2012 2013
ДНБ тэрбум ₮ Үйлдвэрлэлийн өсөлт %
ХАА
12%
АҮ, барилга
46%
Үйлчилгээ
42%
2013 оны ДНБ-д салбарын эзлэх хувийн
жин

4. Зураг 2. Аж ахуй нэгж байгууллагын тоо
Тус аймгийн аж ахуйн нэгжийн 60.2 хувь нь, улсын хэмжээний аж ахуйн нэгжийн
55.1 хувь нь үйл ажиллагаа явуулж байна. Улсын хэмжээний нийт аж ахуйн нэгж
өмнөх оноос 10 хувиар өсч, үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжийн тоо
5.7 хувиар өссөн байна. Төвийн бүсийн ААНБ-ын тоо 9.6 хувиар, аймгийн ААНБ-ын
тоо 10.7 хувиар тус тус өссөн байна.
Хүснэгт 2. Бүртгэлтэй ба үйл ажиллагаа явуулж буй ААН-ийн тоо
Он 2010 2011 2012 2013 2014
Бүртгэлтэй ААН 2070 1868 2504 2772 3030
Өсөлтийн хувь 1.1 -9.8 34.0 10.7 9.3
Үйл ажиллагаа явуулж
байгаа ААН
1028 1447 1699 1669 1757
Өсөлтийн хувь -8.1 40.8 17.4 -1.8 5.3
ДарханУул аймгийн бүртгэлтэй ААН-ийн тоо 2014 онд өмнөх оноос 9,3 хувиар
буюу 258-аар өссөн байгаа бол үйл ажиллагаа явуулж буй ААН-ийн тоо 9,3% буюу
88-аар өсчээ. 2013 онд бүртгэлтэй ААН-ийн тоо 10,7%-иар өссөн байхад манай
улсын эдийн засгийн хямралтай холбоотойгоор үйл ажиллагаа явуулж буй ААН-
ийн тоо 1,8%-иар буурчээ.
0
20000
40000
60000
80000
100000
2009 2010 2011 2012 2013
64574
73822
67409
90540
99603
7284 7708 7226 8873 9729
2047 2170 1868 2504 2772
Улсын дүн Төвийн бүсийн дүн Дархан-Уул аймаг

5. Зураг3. Бүртгэлтэй ба үйл ажиллагаа явуулж буй ААН-ийн тоо
Дархан-Уул аймгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтийн хэмжээ 2013 оноос 3,1%-иар
буюу 6380,9 сая төгрөгөөр буурсан байна.
Хүснэгт 3. Аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хэмжээ
Бүтээгдэхүүний төрөл
2014/
2013
%
Дүнд эзлэх хувь
2014 2013
Дулаан цахилгаан 124.8 15.3 11.9
Нүүрс 90.0 10.0 10.7
Бусад ашигт малтмал 154.2 1.3 0.8
Усан хангамж 158.0 2.9 1.8
Хүнс ундаа 109.7 16.7 14.7
Хувцас 97.1 9.0 9.0
Модон бүтээгдэхүүн 72.1 0.01 0.02
Хэвлэл нийтлэл 47.8 0.04 0.1
Химийн бүтээгдэхүүн 2.4 дахин 0.3 0.1
Төмөрлөг бус эрдэс бодисоор хийсэн
бүтээгдэхүүн
66.0 17.8 26.1
Төмөрлөгийн үйлдвэрлэл 104.7 26.6 24.7
Бүгд 96.9 100.0 100.0
2010 2011 2012 2013 2014
2070
1868
2504
2772
3030
1028
1447
1699 1669 1757
Бүртгэлтэй ААН Үйл ажиллагаа явуулж байгаа ААН

6. Аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний бууралтад төмөрлөг бус эрдэс бодисоор хийсэн
бүтээгдэхүүн, хэвлэл нийтлэл, модон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл гол нөлөөг
үзүүлсэн байна. Харин Төмөрлөгийн үйлдвэрлэл, дулаан цахилгааны үйлдвэрлэл
эерэг нөлөөг үзүүлжээ.
Хоёр. Дархан ҮТП-ийн хууль, эрх зүй ба бодлогын орчин . Монгол
улсын Засгийн газраас жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, шинээр ажлын байр
бий болгох, оюуны өндөр багтаамжтай технологи нэвтрүүлэх, гадаад зах зээлд
өрсөлдөх чадвартай экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх чадавхийг бий болгох
зорилгоор “Жижиг, дунд үйлдвэрийн тухай” хууль, “Үйлдвэрлэл технологийн парк
байгуулж хөгжүүлэх үндсэн чиглэл”, “Монгол Улсын хөгжлийн зорилтод суурилсан
үндэсний хөгжлийн цогц бодлого” зэрэг хууль, бодлогын баримт бичгийг гаргасан.
УИХ, Засгийн газрын бодлого - Хууль, эрх зүй: УИХ-ын 1995 оны 12 дугаар
сарын 04-ний өдрийн 57-р тогтоолоор Монгол улсад эдийн засгийн чөлөөт бүс
байгуулах анхны үзэл баримтлал бий болсон. Тус үзэл баримтлалыг дараах
зорилгуудыг хангах үүднээс боловсруулан, баталсан байдаг.Үүнд:
 Экспортын үйлдвэрлэл, импортыг орлох бүтээгдэхүүнийг нэмэгдүүлэх
 Удирдлагын болон үйлчилгээний орчин үеийн арга барил
 Маркетинг, худалдаа арилжааны туршлага нэвтрүүлэх
 Хүн амын ажил эрхлэлтийг сайжруулах
 Валютын чөлөөт хөрвөлтийг хангаж, нөөцийг нь нэмэгдүүлэх
 Барааны хангамжийг сайжруулах.
Хэдийгээр 57 дугаар тогтоол эдгээр зорилгуудаа бүрэн биелүүлж чадаагүй
хэдий ч ҮТП байгуулж хөгжүүлэх үндсэн чиглэл болон “Үйлдвэрлэл
технологийн паркийн тухай хууль” зэргийг боловсруулахад чухал үндэслэл,
баримт бичиг болсон. Тогтоолын 3 дугаар зүйлд заасны дагуу бол ҮТП-ийг
байгуулахдаа харьцангуй бага зардал шаардах, илүү тохиромжтой нутаг
дэвсгэрийг сонгох авах гэсэн зарчим нь "Дархан", “Багахангай”, "Налайх”,
”Зуунмод” ҮТП-уудын байршил, хилийн заагийг тогтоох нэг үндэслэл болсон байдаг.
“Чөлөөт бүсийн тухай” хуулийн 3.4 буюу "Үйлдвэрлэлийн чөлөөт бүсэд
тэргүүний, дэвшилтэт технологи бүхий, экспортын чиглэлийн үйлдвэрлэлийг
хөгжүүлж, зах зээлд өрсөлдөх чадвартай бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэж борлуулах

7. үйл ажиллагаа эрхэлнэ" гэсэн заалтыг ҮТП-ийн төслийг боловсруулахдаа
удирдлага болгосон.
УИХ-ын 2003 оны 12 дугаар сарын 11-ний өдрийн 54-р тогтоолоор ҮТП
байгуулж хөгжүүлэх үндсэн чиглэл батлагдан гарсан юм. Энэхүү тогтоолоор
Монгол улсад ҮТП-ийг байгуулах зорилгыг дараах байдлаар тодорхойлсон.
Үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх бодлогын хүрээнд олон улсын зах зээлд өрсөлдөх
чадвартай зкспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг дэмжих, оюуны багтаамж
өндөртэй технологийг хөгжүүлэх, бүс нутгийн тогтвортой хөгжлийг
хангахад дэмжлэг үзүүлэх, дэлхийн зах зээлд Монгол упсын оролцоог
нэмэгдүүлэх зорилгоор үйлдвэрлэл, технологийн паркийг байгуулна.
УИХ-ын 54-р тогтоолын 4.1.1-4.1.3 заалтуудад ҮТП-уудын төрлийг
зааж өгсөн. Шинээр байгуулахаар төлөвлөж байгаа паркуудыг хөгжүүлэхдээ
дагнасан байдлаар хөгжүүлэх нь ҮТП-ууд богино хугацаанд амжилтад хүрэх, орон
нутгийн иргэд, байгууллагууд, дүүргүүдийн төсөв цаашлаад улсын төсвийн
орлогод эерэгээр нөлөөлнө. Нэг салбар хэр сайн төвлөрч, чанар сайтай
эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх тусам ҮТП-уудын үндсэн зорилтуудын нэг
болох импортын бүтээгдэхүүнийг орлох, экспортын бараа бүтээгдэхүүн бий
болгоход чухал нөлөөтэй байхаар тодорхойлсон байдаг нь Дархан хотод барилгын
материалын цогцолбор байгуулах үндсэн санаатай тохирч байгаа болно.
2011 онд батлагдсан “ҮТП-ийн эрх зүйн байдлын тухай хууль болон түүнийг
дагаж Засгийн газрын 104 тоот Тогтоолоор батлагдсан “ҮТП-ийн журам, чиглэл”-
ийн дагуу Паркийг дараахь зорилгоор байгуулна гэж заасан.
Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн тухай хуулинд ҮТП-ийг дараахь зорилгоор
байгуулна гэжээ. Үүнд:
 Шинэ, дэвшилтэт болон өндөр технологи дамжуулах, нэвтрүүлэх,
нутагшуулах;
 Экспортын үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүнийг болон импортыг орлох
үйлдвэрлэлийг дэмжих, эдийн засгийн өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх;
 Байгаль орчинд халгүй үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх;
 Бүс нутгийн нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих;

8.  Жижиг, дунд үйлдвэр, өрхийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээ хөгжих орчныг
бүрдүүлэх, ажлын байр бий болгох.
Үүнд хөгжүүлэхэд төрөөс дараах дэмжлэг үзүүлэхээр тусгагдсан юм.
Тухайлбал:
Түүнчлэн уг хуулиар паркийг:
 Паркт зориулан олгох газрын хил заагийг тогтоож, газар эзэмшигчийг
тодорхойлох;
 Газрын төлбөрийн хэмжээг тогтоож, хөнгөлөлт үзүүлэх;
 Паркт үйл ажиллагаа эрхлэх журмыг тогтоох;
 Паркт өндөр мэргэшлийн гадаад, дотоодын менежер, мэргэжилтэн ажиллах
нөхцлийг бүрдүүлэх;
 Засгийн газрын олон улсын хамтын ажиллагааны хүрээнд паркт
гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хөхүүлэн дэмжих;
 Паркт үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүний экспортыг дэмжих, тухайлбал,
татварын бус техникийн хориг саадыг багасгах, чөлөөт худалдааны хоѐр
талт хэлэлцээр байгуулах, бүс нутгийн хүрээнд чөлөөт худалдааны
хэлэлцээрт нэгдэн орох арга хэмжээ авах;
 Паркт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжийг хөнгөлөлттэй зээл,
тусламжийн төсөлд тэргүүн ээлжинд хамруулах;
 Паркийг дэмжих хөгжлийн сан байгуулах асуудлыг олон улсын байгууллага,
хандивлагч орнуудын хамтын ажиллагааны хүрээнд шийдвэрлэх;
Мөн ҮТП-ийн дэвсгэр нутагт үйлчлэх эрх зүй, татварын орчны хүрээнд ч дараахь
чиглэлээр хөнгөлөлт дэмжлэг үзүүлэх боломж байна.:
 Үйлдвэр барих болон технологийн шинэчлэлт хийх хугацаанд аж ахуйн
нэгжийг газрын төлбөрөөс чөлөөлөх, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж эхэлсэнээс
хойш тодорхой хугацаанд газрын төлбөрийн хөнгөлөлт үзүүлэх;
 Экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа аж ахуйн нэгжийг тодорхой
хугацаанд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөх;
 Экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд зориулан импортлож байгаа
түүхий эд, материал сэлбэг, тоног төхөөрөмжийг импортын гаалийн
болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх;

9.  Тенант хэлбэрийн парк болон технологийн инкубаторыг үл хөдлөх эд
хөрөнгийн болон орлогын албан татвараас чөлөөлөх.
2013 онд шинээр батлагдсан “Хөрөнгө оруулалтын тухай хууль” нь Монгол Улсын
нутаг дэвсгэрт хөрөнгө оруулагч дотоод болон гадаадын этгээдийн хууль ѐсны эрх,
ашиг сонирхлыг хамгаалах, хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн нийтлэг баталгааг
тогтоох, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, татварын орчныг тогтворжуулах, хөрөнгө
оруулалтын талаар төрийн байгууллагын эрх хэмжээ, хөрөнгө оруулагчийн эрх,
үүргийг тодорхойлох болон хөрөнгө оруулалттай холбоотой бусад харилцааг
зохицуулахыг зорьсон байна.
Уг хуулинд хөрөнгө оруулагчид олгох татварын болон татварын бус
дэмжлэг, тэдгээрийн тогтвортой байдлын тухай заажээ.
1. Хөрөнгө оруулагчид үзүүлэх татварын дэмжлэг
 албан татвараас чөлөөлөх;
 албан татварын хөнгөлөлт үзүүлэх;
 албан татвар ногдох орлогоос хасагдах элэгдлийн зардлыг түргэвчилсэн
аргаар тооцох;
 албан татвар ногдох орлогоос хасагдах алдагдлыг ирээдүйд шилжүүлэн
тооцох;
 ажилтны сургалтын зардлыг татвар ногдуулах орлогоос хасч тооцох.
Мөн дор дурдсан тохиолдлуудад импортолсон техник, тоног төхөөрөмжийг
барилга угсралтын ажлын хугацаанд гаалийн албан татвараас чөлөөлж, нэмэгдсэн
өртгийн албан татварыг"0" хүртэлх хувь, хэмжээгээр ногдуулах боломжтой болсон.
Үүнд:
1. Барилгын материал, газрын тос, хөдөө аж ахуйн боловсруулах болон
экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэр барих;
2. Нано, био болон инновацийн технологи агуулсан бүтээгдэхүүний үйлдвэр
барих;
3. Эрчим хүчний үйлдвэр болон төмөр зам барих.
2. Хөрөнгө оруулагчид үзүүлэх татварын бус дэмжлэг
 Газрыг 60 хүртэл жилээр гэрээний үндсэн дээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах, уг
хугацааг гэрээний анхны нөхцөлөөр нэг удаа 4О хүртэл жилээр сунгах;

10.  Чөлөөт бүс, үйлдвэрлэл, технологийн паркт үйл ажиллагаа явуулах хөрөнгө
оруулагчид дэмжлэг үзүүлэх, бүртгэлийн болон шалган нэвтрүүлэх
хөнгөвчилсөн горимоор үйлчлэх;
 Дэд бүтэц, үйлдвэрлэл, шинжлэх ухаан, боловсролын салбарын бүтээн
байгуулалтын төслийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, гадаадаас авах
ажиллах хүч, мэргэжилтний тоо, хэмжээг нэмэгдүүлэх, ажлын байрны
төлбөрөөс чөлөөлөх, холбогдох зөвшөөрлийг хөнгөвчилсөн горимоор олгох;
 Инновацийн төслийг санхүүжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, экспортод чиглэсэн
инновацийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн санхүүжилтэд батлан даалт
гаргах;
 Монгол Улсад хөрөнгө оруулалт хийсэн гадаадын хөрөнгө оруулагч, түүний
гэр бүлд Монгол Улсад зорчих олон удаагийн орж гарах виз болон байнга
оршин суух зөвшөөрлийг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу олгох;
 Хуульд заасан бусад дэмжлэг.
Эдгээр хөрөнгө оруулалтын дэмжлэгүүд нь Татвартай холбоотой хуулиуд, Газрын
тухай, Чөлөөт бүсийн тухай, Үйлдвэрлэл технологийн паркийн эрх зүйн байдлын
тухай, Инновацийн тухай, Ажиллах хүч гадаадад гаргах, гадаадаас ажиллах хүч,
мэргэжилтэн авах тухай зэрэг хуулиуд болон холбогдох бусад хууль тогтоомжийн
зохицуулалтаар хэлбэршиж, зохицуулагдах юм.
Санал зөвлөмж
 Дархан-Уул аймгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтийн хэмжээ 2013 оноос 3,1%-
иар буюу 6380,9 сая төгрөгөөр буурсан байна.
 Үндэсний үйлдвэрүүд эрчимттэй хөгжихэд хөрөнгө оруулалтын санхүүжилт
олоход хүндрэлттэй, банкны зээлийн жилийн хүү өндөр хэвээр байна.
 Гаалийн болон НӨАТ-ыг бууруулах хэрэгтэй байна.
 Засгийн газар өөрийн хөрөнгөөр дэд бүтцийг бий болговол ҮТП-ийн
үйлдвэрүүдэд үзүүлэх дээрх урамшуулал, хөнгөлөлтийн хувь хэмжээг
оновчтой тогтоох зарчим баримтлах нь зүйтэй юм.
 Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг ҮТП-д зуучлан оруулсан хувь хүн, албан
байгууллагыг эсвэл урт хугацаанд паркт тасралтгүй үйл ажиллагаа

11. явуулсан компани, аж ахуйн нэгжийг урамшуулдаг механизм байх нь
чухал байна.
 Татвар, газрын төлбөрийн хөнгөлөлтийн тухай заалт нь зөвхөн паркийн
захиргаа буюу тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч хуулийн этгээдэд илүү чиглэгдсэн
байна. Гэтэл паркт үйл ажиллагаа явуулах гадаад, дотооддын хөрөнгө
оруулагчид ч мөн ялгаагүй татварын хувь хэмжээ, газрын төлбөрийн
хөнгөлөлтийг эдлэх ѐстой.
 Дархан ҮТП-ийн хэмжээнд бүтээгдэхүүний импортыг хамгаалах төрийн
бодлогыг хэрэгжүүлэх
 Бизнес эрхлэгчид амин хувиа бодсон зан заншлаа” халж, хамтын
ажиллагааны зарчмаар ажиллах