Uzayda yeni ufuklar I

1. K
epler
BA KA DÜNYALAR…Ş
BA KA CANLILAR…Ş
SIM
Prof Dr Mehmet Emin ÖZEL
MALTEPE ÜNİVERSİTESİ-Maltepe-Istanbul

2. Ba ka Çocuklar…ş

3. EVRENDE YALNIZ MIYIZ?
• GÖKYÜZÜ ve YILDIZLAR SADECE BİRER SÜSTEN Mİ İBARET ?
• BAŞKA DÜNYALAR ve CANLILAR VAR OLABİLİR Mİ?
• Bu, BAZILARINA GÖRE SORULABİLECEKKEN ASİL SORU !
• Günümüzde, Evrende yaşamın araştırılması, herkes için ilginç bir
konu durumunda . Akıllı yerdışı yaşamla karşılaşma haberi ile
heyecanlanmayacak çok az insan vardır.
• Bir yer-öteli ile karşılaşmak, belki de insanlığın yaşayabileceği en
önemli olay.

4. E NERDEN BA LAMALI?İŞ Ş
• Hep düşündük ki herşey bizim için yaratılmış : Dünya
Evren’in merkezinde; Güneş, Ay, Yıldızlar, Gezegenler,
hepsi dünyanın çevresinde dönüyor. Görevleri de bize
hizmet: gündüzlerimizi aydınlatmak, gecelerimizi
süslemek, mevsimlerin birbirini takibini sağlamak…
• 1543’e kadar bu böyle sürdü… Taa ki Kopernik Güneş’in
merkezde olması gerektiğini (bir lamba odanın ortasında
olur) söyleyinceye ve o yıl kitabını bastırıncaya kadar..
• Tycho, Galilei, Kepler ve Newton merkezde Güneş’in
olduğunu gözlemlerle ve hesaplarla bunu ispatladılar…

5. Sorulara DO RU YANITLARIĞ
BA LATAN K TAPŞ İ
Nikolay Kopernik
‘Gök cisimlerinin
yörüngeleri üzerine’
Polonya-1543

6. E NERDEN BA LAMALI?İŞ Ş
• Evrenin merkezi 19.yy sonuna kadar Güneş oldu.
• 1920’lerde, görünen tüm yıldızların ve Güneş’in
“Samanyolu” dediğimiz daha büyük bir yıldızlar grubunun
parçası olduğunu anladık. Bir süre de, Samanyolu’nun
tüm Evren olduğu görüşüne kapıldık…
• 1930’larda ise Evren’de binlerce (milyarlarca)
Samanyolu olduğu ve bunların hepsinin birbirinden
uzaklaşmakta olduğu, yani Evren’imizin genişlediği, bu
nedenle de bir başlangıcı olabileceği görüşüne ulaşıldı.
• 1965 ve sonrasında bunun kanıtları ortaya çıkarıldı.
Bugün herşeyin 13,8 milyar yıl önce “BÜYÜK PATLAMA”
dediğimiz bir olayla başladığını biliyoruz…

7. EVRENDE YALNIZ MIYIZ?
• Asıl sorumuza geri dönersek…
• Bu kadar geniş ve büyük bir Evren’de
başka dünyalarda da hayat olabileceği fikri
giderek yayıldı…
• Ama YERÖTESİ YAŞAM konusu çok
öncelerden beri bazı bilimcilerce
tartışılmaktaydı…
• Biz hikayemize 17 Şubat 1600’den
başlayacağız…

8. • Başka bir kişinin, Kopernik’in adı
geçen kitabını okuduktan sonra,
yaşamı değişti…
• Oturdu, ondan ilhamla başka bir
kitap yazdı…
• Bunu 1584’te bastırdı…
• Ama bu onun hayatına mal
olacaktı…
• Bu kitapta neler vardı?
Giordano Bruno
(1548- 17 ubat 1600, Roma)Ş

9. Bruno’nun yazd ve u runa Roma’daığı ğ
yak ld kitapı ığı
• Bruno, gezegenlerin dünya
çevresinde değil güneş
çevresinde döndüğünü
belirten Kopernik sistemini
destekliyordu. Ona göre:
• Güneş de bir yıldızdı; yıldızlar
birer güneştiler…
• … ve diğer yıldızların
çevrelerinde de gezegenler
olmalıydı.
• Bunların bazılarında hayat ve
canlılar olabilirdi.
• Evren Kilise’nin sandığından
daha büyük ve muhteşemdi;
• Tanrı da mutlaka Kilise’nin
sandığından çok daha
güçlüydü!
• Mutlaka başka dünyalar da
yaratmış olmalıydı!
• ‘De l'infinito,
• universo
e mondi ’
‘Sonsuzluk,
Evren ve
İçerdiği Dünyalar’
1584

10. TAR H DEVAM ED YOR:İ İ
‘2 gözlemevinin hikayesi’: ~1575
• (I) 1575-1590
URANIBORG
Gözlemevi (Danimarka)
(Thyco Brahe)
• (II) 1576-1580
GALATA Gözlemevi
(Taküyiddin bin Maruf)
• Amaç: Evren’in
merkezi dünya mı,
güneş mi ? (İncil
yanlış olabilir mi?)
• Amaç: Gezegen
konumları, ay ve
güneş yılları fark,
yeni olaylar (1572 SN,
1577 kuyruklu yıldız)

11. Galileo Galilei (1564-1642)
Teleskopuyla (Mart 1609)
gökyüzüne bakan ilk kişi...
Neler gördü neler……
1. Ay’da da lar, ‘denizler’…ğ
2. Jüpiter’in çevresinde
‘y ld zlar’ (aylar)….ı ı
3. Venüs ve Merkür’de
hilaller (evreler)…
4. Güne ’te lekeler…ş
5. Samanyolu’nda teleskopsuz
görünmeyen yeni y ld zlar…ı ı

12. Galileo’nun Gözlemleri -1-
• Galileo Jüpiter’in
çevresinde dönen 4
‘yıldızcık’ gördü.
• Jüpiter bu sistemin
merkezinde idi.
• Gök cisimleri arasında
Dünya’nın çevresinde
dönmeyenler de
vardı!
Galileo’nun Mart 1609 tarihli notları
Herşey dünyanın çevresinde
dönmüyordu… (Kopernik haklı)
7 kat gökler… 7 kat yerler… Herşey
bizim için değildi? (İncil yanlış?)
Papa O’nu ev hapsine mahkum etti (1632)…

13. Galileo’nun gözlemleri -2-
• Jupiter’in çevresinde
dönen ‘yıldızlar’
(aslında Aylar)
• Venüs’ün ay benzeri
evreleri

14. Galileo’nun gözlemleri -3-
Ay’da da lar, ’denizler’ ve Güne ’te lekelerğ ş

15. • Jupiter’in çevresinde
dönen ayları olması
Ülker/Süreyya
Göze görünmeyen yeni
yıldızlar
Galileo’nun gördükleri -4-
Satürn’ün ‘kulaklar ’!ı

16. Giderek yerle en Kopernik lkesi:ş İ
Evren’de hiçbir ey tek de ildir; Dünya bile!ş ğ O da s radan bir gezegen.ı
( nsanl k fazla böbürlenmesin; Tanr n n daha önemli i leri var!)İ ı ı ı ş
• Yeni sorular; yeni yanıtlarYeni sorular; yeni yanıtlar (1600-2000):(1600-2000):
–(1) Doğru fizik yasaları nelerdir?(1) Doğru fizik yasaları nelerdir?
Hareket ve kütle-çekimin yasaları (Newton, 1687)Hareket ve kütle-çekimin yasaları (Newton, 1687)
Isının ve Işığın yasaları (18., 19.yy)Isının ve Işığın yasaları (18., 19.yy)
Atomun, maddenin yasaları, yeni fizik (20. yy.)Atomun, maddenin yasaları, yeni fizik (20. yy.)
--- (2) Bunlar evrensel ve her yerde aynı mıdır?--- (2) Bunlar evrensel ve her yerde aynı mıdır? (EVET):(EVET):
aynı atomlar, aynı fizik, aynı kimya hatta aynı biyoloji?aynı atomlar, aynı fizik, aynı kimya hatta aynı biyoloji?
------ (3) EVREN Nasıl bir yer?(3) EVREN Nasıl bir yer? (20.yy; Astrofizik)(20.yy; Astrofizik)
--- (4) Yeryüzü benzeri başka dünyalar var mı?--- (4) Yeryüzü benzeri başka dünyalar var mı?
(büyük bir olasılıkla, EVET)(büyük bir olasılıkla, EVET)

17. GÜNÜMÜZÜN EVRENİ
• Atomlarını Samanyolu-
benzeri 100 milyar
gökadanın oluşturduğu
giderek genişleyen bir
yapı (1929-1995)
• Samanyolu: Evrende bir
nokta…
• ….her biri milyarlarca
yıldızdan oluşan ve
uzaklaşan başka noktalar
(gökadalar/Samanyolları).
.
• Genişlemesi giderek
hızlanan bir Evren
(1995-2013…)mes
• Görünen madde: %4i
• Karanlık madde:%23
• Karanlık enerji:%73
• Evren sadece sandığımızdan değil
sanabileceğimizden de daha
‘acayip’ bilmeceler içeren bir yer…

18. Acaba bu sorular ara t ranı ş ı
ba ka canl lar; ba ka dünyalar var m ?ş ı ş ı
*Zaman zaman popüler
medyada çıkan
haberler (TIME; 5/2/1996)
*UFOlar, Filmler (ET…),
Diziler, romanlar…
*Kendini bu çalışmalara
adamış bilimciler….
• “ASTROBİYOLOJİ”
• Astronomi, fizik, kimya,
biyoloji, jeoloji, sosyoloji,
psikoloji, sibernetik,
mühendislik…

19. 100 milyar gökada içinde, Samanyolu
hayat n oldu unu bildi imiz tek yer:ı ğ ğ
Güne sistemi ve onun içinde de Dünyaş

20. Bir başka örneğeBir başka örneğe
daha gereksinimdaha gereksinim
var…var…
……bizim güneşbizim güneş
sistemimizdesistemimizde
veya dahaveya daha
ötelerde…ötelerde… . .. .
Canl lar n oldu undan emin oldu umuzı ı ğ ğCanl lar n oldu undan emin oldu umuzı ı ğ ğ
tek yer: Dünya ( imdilik?)ştek yer: Dünya ( imdilik?)ş

21. Hayat Dünya’da ne zaman ba lad ?ş ı
Fosiller  : 3,8 Milyar Y l Önceı
•Dünya’nın yaşı: 4,6 Milyar
yıl ( radyoaktif elementler)
•Yaşam 800 milyon yıl içinde
(hızlıca?) ortaya çıkmış
•Başka gezegen ve aylarda da
başlamış olabilir mi?
YAŞAM’ın ortaya çıkışı bir ‘kozmik zorunluluk’
olabilir mi? (Belki)
YAŞAM yaygın bir olay olabilir mi?
Belki (Kopernik ilkesi)
ama …Dünya elimizdeki tek örnek…

22. • I: Güneş sistemi içinde yaşamıI: Güneş sistemi içinde yaşamı
arama karama k
 Şüpheli “olabilir” yerler: (Belki )Şüpheli “olabilir” yerler: (Belki )
- 1.- 1. MarsMars
- 2. Evropa (Jüpiter’in Ayı)- 2. Evropa (Jüpiter’in Ayı)
- 3. Titan (Satürn’ün Ayı)- 3. Titan (Satürn’ün Ayı)
- 4. Yerötesi Gezegenler- 4. Yerötesi Gezegenler
 ‘‘Şüphesiz “olamaz” yerler’: (KesinŞüphesiz “olamaz” yerler’: (Kesin
Yok)Yok)
- Ay- Ay

23. 1. MARS
(1976, Viking I, II) (Geçmi te rmaklar)ş ı

24. 2. Evropa
(buzla kapl bir s v su okyanusunda, dünyadan 3 kat fazla suyu olan bir Ay!)ı ı ı

25. EVROPA’dan JUP TER Halkas ’naİ ı
f rlayan maddede fosiller aramak!ı

26. 3. Titan?
Atmosferi olan tek Ay

27. 3. Titan
Yüzeyine inen uzay aracı Huygens’in, inerken ve indi indeğ
çekti i resimlerğ

28. 4. Ötegezegenler
Bildi imiz ekliyle hayat n mekanğ ş ı ı
gezegenler.. Samanyolu içinde hayat içeren
gezegenleri nas l bulaca z?ı ğı
Çok küçükler, Kendi klar da yok.ışı ı
Yine de baz yollar bulduk:ı
Yollardan biri: Gezegenin de y ld z çekerek onuı ı ı
yerinden çok hafif oynatmas gerekı
(Newtonun 3. yasas )ı
Bu yer de i tirmeyi do rudan veya dolaylğ ş ğ ı
görmeliyiz.

29. Bu yolla 1995-
2010 aras ndaı
1500 kadar
gezegen
bulundu
Çok-
gezegenli
oldu uğ
bilinen
bazı
y ld zlar daı ı
var

30. Görüntülenen lk Gezegenİ
Hubble Uzay Teleskopu

31. 55Cancri (Yengeç Burcu’nda 55 nolu y ld z)ı ı
Güne sistemine en benzer: 3 gezegenliş

32. SORULAR:
Fakat, BUNLAR
yaşanabilir
dünyalar mı?
(burda“ormandaki
kulübede oturan ‘üç
küçük ayıcık’ hikayesi
gündeme geliyor……)
Çevresel koşullar
Yaşam için yeteri kadar
uygun mu? (çorba yeteri
kadar ılık mı?)
Sonuç: Birçok yer-kütleli gezegenler olmalı

33. SAMANYOLU Gökadam zdaıSAMANYOLU Gökadam zdaı
üzerinde insan-benzeri dü ünen varl klar olanş ıüzerinde insan-benzeri dü ünen varl klar olanş ı
gezegenler içerebilir mi?... (belki EVET?! )gezegenler içerebilir mi?... (belki EVET?! )
(2) yimser bak :İ ış Samanyolu içinde binlerce
bizim gibi veya daha geli mi medeniyetlerş ş
olabilir.
Ak ll (insan benzeri) canl lar varsaı ı ı
Bu yayg n m ? Çok? Orta? Az? Hiç?ı ı
((1)Kötümser bakış1)Kötümser bakış: Hiç: Hiç
Samanyolu’ndaSamanyolu’nda
Yaln z olabiliriz!ıYaln z olabiliriz!ı
(çok cans k c !?)ı ı ı(çok cans k c !?)ı ı ı

34. Varsa, Güne civar medeniyetlerin i aret veyaş ı ş
kal nt lar nerde?ı ı ı -I-
• AY’da: Yabanc bir uzay arac ,ı ı
çarpma kal nt s veya ‘dikili ta ’ı ı ı ş
veya ‘an t’ veya bu yönde kan t: YOKı ı
• MARS’ta: geçmi ziyaretçiler veyaş
yerle iklerden kal nt lar, izler YOKş ı ı
• DÜNYA’da: 4 milyar y ld r güzel veı ı
ya anabilir bir gezegenş . . .
Ancak, d ardan gelenler yokış
(“Tanr lar n Arabalar ” yazar Daniken yan lm )…ı ı ı ı ı ış

35. Güne e yak n medeniyetlerin i aret veyaş ı ş
kal nt lar var m ?ı ı ı ı -II-
• Yeryüzünde ve uzayda 100’lerce Teleskop ve
uydu: hiçbir yabanc uzay arac görmedi.ı ı
• Gökyüzünde veya Güne Sistemi içinde s radş ı ışı
hiçbir heyecan verici olay (mesela
kan tlanabilen ‘uçan daire’ veya ‘gama nları ışı ı
mal ’ roket veya ba ka acayip bir ey?)ışı ı ş ş
görülmedi (UFOlar kabul edemiyoruz, çünkü ispatlar yokı ı )
• Y ld zlar dinliyoruz(ı ı ıY ld zlar dinliyoruz(ı ı ı SETISETI)):: ama 50 y ld rı ıama 50 y ld rı ı
uzayl lardan hiç bir radyo sinyali al nmadı ı ıuzayl lardan hiç bir radyo sinyali al nmadı ı ı

36. Örnekler:100’lerce Teleskop, uydu:
hiçbir yabanc uzay arac görmediler;ı ı olsa mutlak görürlerdi. u resimŞ :
(Merzifon civar nda bir F104 10m’den küçük, ;ı 1000km öteden uydu görüntüsü)

37. MARS’ta: geçmi medeniyetler, ziyaretçiler veyaş
uzayl lardan kal nt lar, izlerı ı ı YOK
(Mars’taki yüz: sadece bir da görüntüsü)ğ

38. DÜNYA: 4 milyar y ld r güzel ve ya anabilir bir gezegenı ı ş . . .
d ar dan gelenler mi var?…ış ı
UFO iddialar pek çok; ANCAKı
kesinlikle ispatlanan bir tek olay bile YOK

39. Samanyolu’nun tümü için AKILLI (‘haberle ilebilecek’)ş
medeniyetlerin say s n hesaplayabiliyoruz:ı ı ı iyimser
ve kötümser tahminler var (Drake denklemi)
• faktörler (iyimser/kötümser kestirimler) iyimser sonuç kötümser sonuç
• Samanyolu içindeki yıldızların sayısı 400 milyar (4 x 1011
) 400 milyar
Tek yıldızların oranı %50 %50
• Güneş benzeri tek yıldızların oranı %10 %10
• Gezegen sistemine sahip olanların oranı %100
%50
• Gezegen sistemi başına yaşama uygun gezegen sayısı 2,0 1
• Samanyolu içinde dünya benzeri gezegen sayısı 40 milyar (40 109
) ( 10 109
) 10milyar
• Uygun gezegenlerden hayatı başlatanların oranı %50 %10
• Yaşamın başladığı veya başlayacağı gezegen sayısı 20 milyar (20 109
) (1 109
) 1 milyar
• Aklın geliştiği veya gelişeceği gezegen oranı %10 (10-6
) milyonda 1
• Aklın ortaya çıktığı gezegen sayısı 2 milyar (2 109
) 1000
• Teknoloji geliştirebilenleri oranı %1 %1
• SONUÇLAR:
• Dünya ile haberleşebileceklerin sayısı 20 milyon 10
• ORTALAMA UZAKLIK 100 IŞIKYILI (IY) 20 bin IY
• HABERLEŞİLEBİLECEK MEDENİYET / YILDIZ ORANI 1 / 20 000 1 / 40

40. iyimseriyimser öngörüöngörü:: Bizimle hemzamanBizimle hemzaman
20 milyon medeniyet20 milyon medeniyet ((20 milyon nokta20 milyon nokta))
(20bin yıldızda 1)(20bin yıldızda 1)
Bunlar arasındaki ortalama
uzaklık

41. .
•
Güneş
•
•
•
•
•
•
•
• •
KötümserKötümser öngörüöngörü::
Bizimle hem zamanBizimle hem zaman 1010 tanetane MedeniyetMedeniyet
(40 milyar yıldızda 1)(40 milyar yıldızda 1)
Bunlar arasındaki ortalama uzaklık ~20000 ıy civarında
olmalı

42. 10-10-20milyon20milyon medeniyet varsamedeniyet varsa
Herkes nerde, o zaman?Herkes nerde, o zaman? (Fermi açmaz )ı(Fermi açmaz )ı
• Öngörü (hipotez): Samanyolu’nda bizden ba ka medeniyetlerş
yayg n olmal …ı ı
• Göçlerle yay lma ?ı Hiçbir işareti yok…Pek tercih edilen bir yol
değil belki de? Belki de imkansız…
=================================================
• Gözledi imizğ : Hiçbir yabanc (uzayl ) görülmedi, hiçbir ipucu daı ı
yok.
• Makul Aç klamaı :
Aynen bizim gibi…Aynen bizim gibi…
Samanyolu medeniyetleri kendi yıldız
sistemlerini keşifle meşgul olmalılar!!!

43. BA KA NELER MÜMKÜN?Ş
• (I) DÜNYAMIZDA BAŞKA AKILLILAR?
• (II) BİZİM BAŞKA DÜNYALARA
GİTMEMİZ VE ORALARI KEŞFİMİZ?
• (III) UZAYLILARA MESAJLAR
GÖNDERMEK
(S.Hawking:bunu sakın yapmayalım!)
• (IV) UZAYLILARI DİNLEMEK

44. (I) Ak ll olmak evrimsel süreçte bir avantajsaı ı
ilerde ba ka ak ll larla dünyam z payla makş ı ı ı ı ş
zorunda kalabilir miyiz?
Cebirden anlayan sinekler? Piyano çalabilen kediler?
Belki de AKIL o kadar tercih edilen bir yetenek OLMAYAB L R M ?İ İ İ
(Ak ll ysak, neden dünya’y ya anmaz hale getirmek üzereyiz?ı ı ı ş )

45. 100,000100,000 ışıkyılıışıkyılı
Andromeda GAndromeda Gökadası: Samanyolunun ikiziökadası: Samanyolunun ikizi
(II)Yıldızlararası
Yolculuk
Çok uzun yolculuk süreleri
gerek
I ı ın hızı : saniyede 300bin km (1 SAN YEDEş ğ İ
DÜNYANIN ÇEVRES N 7 TUR ATAB L R!), (veyaİ İ İ
saatte ~1 milyar km gidebilir)
I ık 1 yılda 10 TR LYON (10 000 000 000 000) KMş İ
yol gider…
En hızlı uzay araçlarımız (Voyager, Pioneer): V =
30km/s
v / c = 1/10 000 (c= ı ıkhızı)ş
1 yılda aldı ı yol: 1 milyar km (ORAN: 1 saat / 1ğ
yıl)
En yakın yıldız: Alfa Sentaur, uzaklık= 40 trilyonkm
(4 ı ıkyılı)ş
Alfa Sentaur’a yolculuk süresi, T = d/V = 40bin yıl

46. (III) Y ld zlara gönderdi imiz KARTV Z TLER-1ı ı ğ İ İ
Pioneer 10-11 Voyager 1-2

47. (III) Y ld zlara gönderilen mesajlar-2ı ı
1974’te 12,6cmlik radyo dalgas olarak gönderilen mesajı
• 00000010101010000000000001010000010100000001001000100010001001011001010101010101
01010010010000000000000000000000000000000000000110000000000000000000110100000000
00000000000110100000000000000000010101000000000000000000111110000000000000000000
00000000000001100001110001100001100010000000000000110010000110100011000110000110
10111110111110111110111110000000000000000000000000010000000000000000010000000000
00000000000000000010000000000000000011111100000000000001111100000000000000000000
00011000011000011100011000100000001000000000100001101000011000111001101011111011
11101111101111100000000000000000000000000100000011000000000100000000000110000000
00000000100000110000000000111111000001100000011111000000000011000000000000010000
00001000000001000001000000110000000100000001100001100000010000000000110001000011
00000000000000011001100000000000001100010000110000000001100001100000010000000100
00001000000001000001000000011000000001000100000000110000000010001000000000100000
00100000100000001000000010000000100000000000011000000000110000000011000000000100
01110101100000000000100000001000000000000001000001111100000000000010000101110100
10110110000001001110010011111110111000011100000110111000000000101000001110110010
00000101000001111110010000001010000011000000100000110110000000000000000000000000
00000000001110000010000000000000011101010001010101010100111000000000101010100000
00000000000101000000000000001111100000000000000001111111110000000000001110000000
11100000000011000000000001100000001101000000000101100000110011000000011001100001
00010100000101000100001000100100010010001000000001000101000100000000000010000100
0010000000000001000000000100000000000000100101000000000001111001111101001111000
1974’te Arecibo Radyo Teleskopu ile
M13 adl küresel y ld z kümesineı ı ı
gönderilen mesaj: 1679 adet 0 ve 1’den
olu mu tu (yukarda)ş ş =

48. (III): Bu mesaj n çözümü:ı
1679 = sadece 23x73 asal say lar n n çarp mı ı ı ı ı
• İkili sistemde 10’a kadar sayılar
• DNA Elementleri 1, 6,7,8,15 (H,C,N,O,P)
• 12 nükleik asitte bu elemenlerden kaçar tane var?
(örneğin 1 tane #15, 4 tane #8 (PO4 – fosfat)
• DNA çift-sarmalının şekli (arasında)
(insan DNAsındaki nükleotidlerin sayısı)
• İnsan /İnsanın boyu (sinyalin dalga boyu olan 12,6
cm cinsinden) /Yeryüzündeki insan nüfusu
• Pluto, Neptune, Uranus, Saturn, Jupiter, Mars,
Earth (kaymış), Venus, Mercury, SUN
• Arecibo çanağı Arecibo çanağının şekli
• Dalga boyu cinsinden çanağın boyutu

49. (III) Uzayl larla Nas l Mesajla labilir?ı ı şı
Mesaj Gönderen Radyo Teleskop:ı (305m çap, 2,4 GHz)

50. IV: Uzayl lar Dinlemekı ı : SETI çal malarış ı

51. (IV) seti@home web sitesi
(solda: arama süreci, sa dağ : k rm zı ı ı küre:aranan bölge; mavi
küre: yeni Allen Teleskopu ile aranacak bölge)

52. (IV) Çok Büyük Dizge, SKA önerisi…
(Ba ka dünyalardan, ba ka TV’leri izlemek için!)ş ş

53. Özet/SonuçÖzet/Sonuç
• Teknoloji geliştirmiş yaşam (bizim gibi veya ileri): ÇOK AZ
• İlkel Yaşam (bizden geride): YAYGIN OLABİLİR
GEL ME OLANAKLARI:İŞGEL ME OLANAKLARI:İŞ
• (a)(a) Mars’ (ve di er yerleri) daha fazlaı ğMars’ (ve di er yerleri) daha fazlaı ğ
ara t raca z.ş ı ğıara t raca z.ş ı ğı
• (b)(b) Yeni teleskoplar yap yoruz:ıYeni teleskoplar yap yoruz:ı
• KEPLER (2011): 2000’i a k n J,S,N gibi gzg.ş ıKEPLER (2011): 2000’i a k n J,S,N gibi gzg.ş ı
• TPF (2020) Yer gibi Gezegeler Aray c s …ı ı ıTPF (2020) Yer gibi Gezegeler Aray c s …ı ı ı
• (c)(c) SKA (ba ka dünyalar n TV’leri, radyolar !)ş ı ıSKA (ba ka dünyalar n TV’leri, radyolar !)ş ı ı

54. (a)- Mars’ta neler oluyor?
En fazla uzay arac gönderilen gezegenı

55. Mars’ n Gizemleri-1 (Metan ve Su)ı
• 11.Metan’ın (CH4) kökeni: (2003 ESA Mars
Express: az miktarda da olsa var… 300 yılda yok olmalı
ama hala var: bir kaynak? Mikroplar?)
2.Sıvı su var mı? (resimler tuzlu suya işaret)
3.Kuzey yarıküre alçak ve düz; güney
engebeli ve 4-8km yüksek: (meteor çarpması)
4.Eski bir okyanus var mıydı? (evet, ama
Mars bir zamanlar ıslak ve soğuk bir yer olmalı)

56. Mars n Gizemleri-2ı
(Marsta Geçmi teYa am Var m yd ?)ş ş ı ı
• 5.
5. Mars’ta yaşam halen var olabilir mi?
(1976 Viking deneyi: yeryüzünden kirlenme, konu açık)
6. Yeryüzündeki yaşam Mars’tan gelmiş
olabilir mi? (olabilir: Antartika’daki Mars meteoru)

57. Mars n Gizemleri-3ı
(Marsta Ya ayabilir miyiz?)ş
7.İnsanlar Mars’ta yaşayabilir mi?
1969 hedefleri: 1981’de Mars; 1988’de
sürekli Mars üssü: Hiç gerçekçi değilmiş…
2015: Mars’a insanlı gidiş: 2030 ve
sonrası.
Önce: Ay üssü; Mars500 deneyi (18 ay
süreli kapalı ortamda 4 kişilik yaşam);
gıda, su, oksijen, yerçekimi farklılığı,
radyasyon, yolculuk, iniş, dönüş ile ilgili
çalışmalar; tek-yön yolculuk olasılığı.

58. Mars’ n Gizemleri 4:ı
Mars’ta ya am halen var olabilir mi?ş
(Carl Sagan’ n 1976 Viking deneyi )ı

59. Mars n Gizemleri-5:ı
Bir oturan kad n silueti: bir gölge oyu nuı ı

60. Mars n Gizemleri-6:ı
Mars 2012: toprak alt nda bulunan suları

61. Mars n Gizemleri-7ı
5 Agu 2012: Mars hareketlisi Curiosity (Merak) için öz-çekim (selfi)
•

62. Gelecekte Mars

63. Bir zamanlar Mars…denizler, akarsular…

64. (b) Kepler Teleskopu (2011)
imdiye dek binlerce gezegen ke fettiŞ ş

65. Kepler: ubat 2011 (Çap x Yör Periodu)Ş
Aç k maviı : Kepler öncesinde, “örtme” ile bulunanlar; Sar -koyuı
mavi:Kepler’ce bulunanlar (115, 2’li; 45, 3’lü; 8, 4’lü, 1, 5’li, 1, 6’l sistem)ı

66. Kepler: Ya anabilir l man bölge adaylarş ı ı ı
(Çapa kar s cakl k; 200F=93C, 100F=37C, 50F=10C)şı ı ı

67. Kepler -11: 6 gezegenli ilk sistem (solda)
Y ld z: 14. kadir, Güne benzeri ve 8milyar ya nda;ı ı ş şı
Yeri: Ku u (Cygnus) Tak my ld z , 2000 k y l uzakta;ğ ı ı ı ı ışı ı ı
En d gezegen: Merkür d nda, P=118 gün, D=3,7yerçap , M=300 Myerış ışı ı

68. Hayal gücü dur durak bilmiyor:
Bir gezegenbilimci’nin hayali günlü ü:Danğ Durda (2012) :
“MS2236’da ula t m z HD147513b’deki lahana-kavunlar tarlas !”ş ığı ı ı ı

69. Belki en çok kar la abilece imiz manzaraşı ş ğ
• Mikrop ve hatta bitkilerMikrop ve hatta bitkiler
düzeyindeki yaşam için reçetedüzeyindeki yaşam için reçete
oldukça basit görünüyor:oldukça basit görünüyor:
 Ilık gezegen yüzeyleri + uygun
atmosfer + organik moleküller
+ su + yeterli enerji - - -[enerji
kaynakları: gezegenin
yıldızı(Güneş), ayının veya
yıldızının yarattığı “gel-git”ler,
gezegenin kendi iç ısıl
-jeotermal)- enerjisi ] +
 Zaman ( birkaç milyarZaman ( birkaç milyar
yılyıl

70. BİZDEN İLERİ MEDENİYETLERİN SAYISI NEDEN AZ
OLABİLİR?düzeyde medeniyetlerin ender olabileceği
savının gerekçeleri
1. Atomlar, tesadüfen, çok seyrek olarak kendilerini bir
canlı hücre yapısında organize ederler
2. Yüzeyinde yeteri kadar sıvı halde su bulunan (dünya
benzeri) gezegenler az sayıdadır; gezegenlerin çoğu
kurak veya tamamen susuz dünyalardır.
3. Ortaya çıksalar bile, Canlıların akıllı olmaması daha
yaygındır.
4. Teknoloji geliştirebilen ileri medeniyetler kısa bir süre
içinde (<1 milyon yıl) kendilerini yok ederler.

71. Ya am n hala sadece tek bir de erli örne i:ş ı ğ ğ
Dünyam z:ı Onun iyi korunmas ve gözetilmesi gerekı
G.Chin(GSFC)

72. Hepimize dü en Görev:ş
• Dünya üzerindeki yaşamımızı
sürdürebilmek diye bir görevimiz var;
bu sadece kendimize karşı bir görev
değil , aynı zamanda kendisinden
doğduğumuz yaşlı ve engin Kozmoz’a
karşı da bir görevdir.
•
CARL SAGAN
(‘KOZMOZ’ TV dizisinin yazarı)

73. imdilik bu kadar!Ş
• Teşekkürler….
Mehmet Emin Özel
(mehmetozel@maltepe.edu.tr
Maltepe Üniversitesi