1. GEZEGENİMİZ DÜNYA
DÜNYAMIZIN YAPISINI İNCELEYELİM
1.DÜNYAMIZIN ŞEKLİ NEYE BENZER?
2.DÜNYAMIZIN GÖZLENEBİLİR VE
GÖZLENEMEYN KATMANLARI
3.DÜNYAMIZIN GÖZLENEMEYEN
KATMANLARINDA NELER VAR?
4.DÜNYAMIZ VE ÖZELLİKLERİ
5.DÜNYAMIZININ KATMANLARI VE
ÖZELLİKLERİ
●
2.
3. 1.DÜNYAMIZIN ŞEKLİ NEYE BENZER?
Dünyamız, kutuplardan basık, ekvatordan şişkin bir
görünüme sahiptir. Dünyanın bu şekline Geoit denir.
Dünyamız tam ortasından geçtiği düşünülen bir
eksen etrafında dönmektedir. Dünyamız, güneş
sisteminin 9 gezegeninden biridir. Güneş’in
çevresinde dolanır. Küre şeklinde olup; kutuplardan
biraz basıktır. Eksenin Dünya’yı deldiği varsayılan
noktalar kutup noktalarıdır. Dünya, bu eksen
etrafında batıdan doğuya doğru döner. Ekvator
Dünyamızı iki eşit parçaya böldüğünü varsaydığımız
çizgiye Ekvator denir. Ekvatorun kuzeyinde kalan
bölümüne Kuzey Yarımküre, güneyindekine ise
Güney Yarımküre denir.
4. ● Ekvatorun 23 27′ kuzeyinden
geçen enlem çizgisine Yengeç
Dönencesi adı verilir. Ekvatorun
23 27′ güneyinden geçen enlem
çizgisine ise Oğlak Dönencesi
denir. Kutup daireleri, ekvatorun
66 33′ kuzey ve güney enlem
çizgilerinden geçen dairelerdir.
Bu dairelere Aydınlanma Dairesi
denir. Güneş ışınları Yengeç
Dönencesine dik geldiğinde
yurdumuzda yaz mevsimi;
Oğlak Dönencesine dik
geldiğinde ise kış mevsimi
yaşanır.
5.
6. ● Dünyamızı çepeçevre kuşatan 10.000 km kalınlığındaki
havanın yapısında %78 Azot, %21 Oksijen, %1 de Su
Buharı, Karbondioksit, Ozon, Toz bulunmaktadır.
İklim olayları atmosferin ilk 12 km’sinde oluşur. Güneş
ısısının bize gelen kısmı %43′lük kısmıdır. Geri kalanı
atmosferin katmanlarınca tutulur. Bizi ısıtan; Güneş’in
Dünya’dan yansıyan ışınlarıdır. Dolayısıyla havanın üst
katmanları daha soğuktur. Yaklaşık her 100 m’de 0.5
derece düşer.
7. Dünyamızın ısınmasına göre üç ısı kuşağı vardır:
Sıcak Kuşak: Dönenceler arasındaki bölgedir. Burada sadece
Soğuk Kuşak: Kutup noktaları ile kutup daireleri arasında ka
Ilıman Kuşak: Dönencelerle kutup daireleri arasında kalan b
8.
9. DÜNYAMIZIN OLUŞUMU İLE İLGİLİ GEÇMİŞTE
BİRÇOK GÖRÜŞ ÖNE ATILMIŞTIR.
1876 YILINDA LAPLAŞ TARAFINDAN ÖNE ATILAN GÖRÜŞE
GÖRE; DÜNYA ÖNCELERİ KIZGIN BİR GAZ VE TOZ
KÜTLESİ İDİ. KENİ ETRAFINDA DÖNMEYE BAŞLAMADAN
ÖNCE DÜZGÜN BİR BİÇİMİ YOKTU. ZAMANLA DIŞTAN İÇE
DOĞRU SOĞUMAYA BAŞLARKEN, YAPISINDA Kİ AĞIR
MADDELER MERKEZDE TOPLANMAYA BAŞLADI. BU
MADDELER BİRLEŞEREK YERKÜRE ADLI MADDEYİ
OLUŞTURDU.
•ATMOSFER TABAKASI GÜNEŞTEN GELEN ZARARLI
IŞINLARI EMEREK CANLININ ZARAR GÖRMESİNİ
ENGELLER. •DÜNYAMIZIN YAŞININ TAHMİNİ OLARAK YAŞI
4,6 MİLAYAR YIL OLDUĞU İFADE EDİLMEKTEDİR.
•DÜNAYMIZ ÜST KISMINDAN BİRAZ BASIK, ORTA KISMINA
(EKVATORA) DOĞRU GİDİLDİKÇE BİRAZ ŞİŞKİNLEŞİR.
DÜNAYMIZIN KENDİNE ÖZGÜ YUVARLAĞA YAKIN BU
ŞEKLİNE GEOİD DENİR.
10. ● DÜNAYMIZIN ŞEKLİNİN YUVARLAĞA YAKIN
OLDUĞUNU İSPATLAMAK İÇİN;
•SÜREKLİ DOĞUYA GİDEN BİR UÇAK
BAŞALDIĞI YERE GERİ DÖNER.
•DENİZ KIYISINDA OTURUP UZAKLARA
BAKTIĞIMIZDA GÖKYÜZÜ İLE DENİZ
BİRBİRİNE ÇOK YAKIN GÖRÜNÜR, DENİZ
İLE GÖKYÜZÜNÜ AYIRAN İNCE ÇİZGİYE
UFUK ÇİZGİSİ ADI VERİLİR.
•UZAKTAN BİZE YAKLAŞMAKTA OLAN BİR
YELKENLİNİN ÖNCE YELKENLERİ SONRA
GÖVDESİ EN SON DA TAMAMI GÖRÜNÜR,
BU DA DÜNYANIN ŞEKLİ HAKKINDA BİZE
BİLGİ VERİR
13. 3.DÜNYAMIZIN GÖZLENEMEYEN KATMANLARINDA
NELER VAR?
1.ATEŞ KÜRE[MANTO]
● Yer kabuğunun altında bulunan
katman ateş küre olarak adlandırılır.
Ateş küreye manto da denir. Manto;
demir, magnezyum ve silikondan
oluşmaktadır. Mantonun üst
kısımları, hem katı, hem de sıvı gibi
davranır. Mantonun etrafında,
üzerinde yaşadığımız, ince bir kaya
olan dış tabaka vardır. Buna kabuk
denir. Kabukla birlikte, mantonun
katı ve elastik olan dış kısmından
oluşan katmana litosfer denir. Ateş
küre çok sıcak bir katmandır
14. ● Ateş kürede bulunan maddeler sıvı
haldedir. Bu sıcaklıkta kayaçlar erir,
yapısında bulunan madenleri ve taşları
eritir. Çocuk maması gibi akışkan hale
gelir. Başka bir deyişle ateş küre akma
özelliğine sahiptir; yani hareketlidir. Ateş
kürede eriyik halde bulunan maddelere
magma denir. Yer altında bulunan
magma yer kabuğu ve çekirdek
tarafından sıkıştırılır. Sıkışan magma yer
kabuğunun zayıf noktalarından ve
çatlaklardan yeryüzüne çıkar. Yeryüzüne
çıkan magmaya lav denir. Yer
kabuğundaki çatlaklardan yukarı doğru
püsküren magma, bazen yanardağları
meydana getirir. Yanardağların aktif
olanları lav püskürtmeye devam eder.
Bazıları ise aktifliği yok olmuş, sönmüş
yanardağlardır.
15. 2.AĞIR KÜRE[ÇEKİRDEK]
Dünya’nın merkezinde yer alan katmana çekirdek denir. 2900
km derinlikte ateş küreden çekirdeğe geçiş başlar ve yerin
merkezine kadar iner. Çekirdek, ağır küre olarak da adlandırılır.
Dünya’nın en sıcak ve en iç tabakasıdır. Yapısında demir, nikel
gibi yoğunluğu büyük olan maddelerden oluştuğu varsayılıyor.
Daha az benimsenen bir düşünce ise çekirdeğinde kabukta
bulunan elementlerle aynı karışımda, yalnız daha yoğun
olduğudur. Daha içte, yaklaşık 5150m. Derinde yeni bir sınır
bölgesi daha vardır, bu da oradan sonraki bölümün fiziksel
özelliklerinin daha farklı olduğunu gösterir. Büyük bir olasılıkla
burası katıdır. Çekirdekte sıcaklık o kadar fazladır ki
yeryüzündeki bütün maddeler bu sıcaklıkta erir. Çekirdeğin
sıcaklığının 4000 derecenin üstünde olduğu sanılmaktadır.
Çekirdek, Dünya’nın en kalın katmanıdır. Çekirdek, iç ve dış
çekirdek olmak üzere, iki parçadan oluşur. Kalınlığı yaklaşık
3400 km. olan çekirdeğin 175 milyar km3’lük bir hacmi vardır.
Yüzeyindeki elektrik akımlarının da, Dünya’nın manyetik
alanının oluşmasına rol açtığı düşünülmektedir.
16.
17. 2.DÜNYAMIZIN GÖZLEMLENEBİLEN KATMANLARI
1.Atmosfer
● Atmosfer, Dünya'nın oluşumundan bu
yana, çeşitli gazların karışımından
oluşan ve gezegenimizi saran,
binlerce kilometre kalınlıkta bir gaz
kütlesidir. Atmosfer, yerçekimi etkisi il
e Dünya'ya bağlı
kalır. Yerçekimi dolayısıyla, havanın
yeryüzüne yaptığı ağırlık "hava
basıncı" olarak
tanımlanır. Dünya'yı, Güneş'in zararlı
ışınlarından koruduğu gibi, canlılar
için yaşamsal önem
taşıyan gazları da içermektedir.
18. 2.Su küre
Dünya’nın yüzeyine baktığımızda iki şey dikkatimizi
çeker: Karalar ve sular. Dünya’mız karanlığın içinde
parlayan mavimsi bir küreye benzer. Mavi renkli gözüken
kısımlar sulardır.
Dünya’nın oldukça büyük bir kısmı sularla kaplıdır.
Kahverengi yerler ise karalardır. Sularla çevrili geniş
kara parçalarının her birine kıt’a adını veririz.
Okyanuslar, kıt’alar arasında bulunan birbirine bağlı
büyük su kütleleridir.
19. 3.Taş küre
Taş küre, diğer adıyla yer kabuğu çeşitli
kayaçlardan ( taşlardan ) ve topraktan
oluşur. Dünya’nın büyüklüğü ile
karşılaştırıldığında çok ince olduğu
anlaşılır.
Dünya’nın engebeli yüzeyini oluşturan
taş kürenin bu yapısı çok eğlencelidir.
Bize tırmanabileceğimiz tepeler,
üzerinde koşabileceğimiz düzlükler
verir.
