İnsanoğlu olarak artık mağarada, gün boyu avlanarak yaşamıyoruz, bunun yerine medeniyet dediğimiz sanal bir gerçeklik kurarak, şehirler, kasabalar ve hatta köyler inşaa edip bu alanlarda kendimizi doğa felaketlerine karşı korunmuş hissederek yaşıyoruz.

1. Dünya mı yok olucak
yoksa
İnsanoğlu mu?
Dr. Zeynep Elif Yıldızel
Yok Olmadan
22 Nisan 2016
İstanbul Modern

2. İnsanoğlu olarak artık mağarada, gün boyu avlanarak
yaşamıyoruz, bunun yerine medeniyet dediğimiz sanal bir
gerçeklik kurarak, şehirler, kasabalar ve hatta köyler inşaa
edip bu alanlarda kendimizi doğa felaketlerine karşı
korunmuş hissederek yaşıyoruz.
Şehirde yaşarken kendimizi doğanın içinde değil ve onun
bir parçası değilmişiz gibi algılıyoruz, halbu ki; kurduğumuz
şehirleri doğaya kurduğumuzun ve onun bir parçası haline
getirdiğimizin algısı içinde değiliz. Hangi gelişmişlik
seviyesine gelirsek gelelim insan doğanın önemli bir
parçasıdır ve aslında doğadan koparsa yok olucaktır.

3. CO2 Cycle
• CO2 döngüsü:
– Okyanus ortası sırtları, volkan patlamaları, açılma tektoniğinin oluşturduğu faylar ve canlı yaşantısı ile üretilen
CO2 atmosfere salınması ile başlar.
– Atmosferdeki CO2 yağmurlar ve topraktaki CO2 ise akarsular ve erosyon vasıtası ile okyanuslara taşınır.
– Halihazırda okyanus canlılarının saldığı CO2 de suda çözünmüş haldedir.
– Okyanustaki çözünmüş CO2 buzulların oluşmasına neden olur. Değişik nedenlerden dolayı eriyen buzullardaki
CO2 buharlaşma ile tekrar atmosfere gider. Bu CO2 döngüsüdür.
https://www3.epa.gov/climatechange/kids/basics/today/carbon-dioxide.html

4. Ice House Green House
(Buzul Çağı- Sera Çağı)
• Iklim değişiklikleri Jeolojik bellkete defalarca
gerçekleşmiştir.
• Jeolojik devirlerde buzul ve sera çağı döngüleri
vardır.
• Bu döngünün en önemli etmeni ise atmosferdeki
CO2 miktarıdır.
• Jeolojik tarih boyunca iklim değişikliklerini
inceleyen alt bilim dalına “paleoclimatology”
denilmektedir.
• Bu bilim dalı kayalar, çökeller, buzullar, ağaç
gövdeleri, mercanlar ve mikrofosilleri kullanarak
jeolojik devirlerdeki iklim değişikliklerini
incelemektedir.
• Sera çağı olarak adlandırılan dönmlerde buzul
kütlesi yoktur, atmosferdeki CO2, H2O ve CH4
gazı oranı yüksektir.
• Bu dönemde deniz suyu ısısı tropik bölgelerde
28OC ve kutuplarda ise 0OC dır.
• Atmosferdeki CO2 ve diğer sera gazları
yoğunluğu öyle bir yükselirki artık güneş ışıkları
dünyayı ısıtmak için yerin yüzeyine çarpamaz ve
dünya soğumaya başlar.
• Soğuma devam ederken sudaki CO2 buza çevrilir
ve buz daha çok buz kütlesinin oluşmasını sağlar.
Sudaki CO2 azaldığı için atmosferde ki CO2 suda
çözünmeye başlar ve daha çok buz oluşur. Ve
buzul çağı olarak isimlendirilen bu dönem başlar.
• Dünyamız günümüzde aslında buzul çağındadır.
• Atmosferdeki ısının artması daha çok buzulun
erimesine ve sudaki çözünmüş CO2 in atmosfere
karışmasına neden olmaktadır. Yani sera
dönemine doğru hızla yol alınmaktadır.
a b
a: Sera Çağı, günümüzden 50 milyon yıl önceki Dünya
b: Buzul Çağı, günümüzdeki Dünya

5. Dünya mı Yok
olucak?
İnsanlık mı Yok
olucak?
Geology gives us a key to the patience of God
J.G. Holland

6. • 1920 li yıllarda Rus kozmolog Alexander
Friedmann ve Belçikalı fizikçi Georges Lemaitre
tarafından ortaya atılan büyük patlama teorisi
bugün çeşitli kanıtlar ile
desteklenebilmektedir.
• Teorinin temel fikri, hâlen genişlemeye devam
eden evrenin geçmişteki belirli bir zamanda
sıcak ve yoğun bir başlangıç durumundan
itibaren genişlemiş olduğudur.
• Modelin iskeleti Einstein’ın genel görelilik
kuramına dayanmakta olup, ilk Big Bang
modeli Alexander Friedmann tarafından
hazırlanmıştır
• Buna göre evren 14 miyar yaşındadır.
• Bugün görebildiğmiz ve anladığımız şekli ile
“modern evren” ise 13.8 milyar yaşındadır.
• Evren son derece yoğun ve sıcak bir halden
ortaya çıkmış olup, günümüzde genişlemeye
devam etmektedir. Galaksiler içeren uzayın
kendisi genişlemektedir.
Büyük Patlama Teorisi
(Big Bang)
14 milyar yıl

7. Hubble Uzay Teleskopu
• 24 Eylül 2003 ile 16 Ocak 2004
arasında toplanan verilerin bir araya
getirilmesi ile oluşturlmuş resimdir.
• Galaksileri evrenin daha genç ve daha
yoğun çağdaki haliyle göstermektedir.
• Insan gözünün algılayabileceği 13
milyar yıl öncesinden gelen ışıkla
evrenden bugüne kadar alınmış en
derin resimdir.
• Güneş ışıkları 8 dakikada dünyaya
ulaşır. Işık saniyede 30.000km hızla
hareket eder.
• Bu fotoğraf yaklaşık 10.000 galaksi
içermektedir.
• HUDA çekimi için toplamda Dünya
etrafındaki 400 dönüşü esnasında 800
poz çekmiştir ve bu pozların süresi
11.3 gün, kızılötesi kamera içinde 4.5
gündür. Ortalama bir poz süresi 21
dakikadır. Bütün gökyüzünün bu
şekilde gözlemlenmesi yaklaşık 1
milyon yıllık bir çalışma
gerektirmektedir.
Hubble Ultra Derin Alan

8. • Dünya’nın oluşumu için 3 teoriden bahsedilir
– Güneşten kopma: dünyanın güneşten
kopan bir parça olduğu ve zaman içinde
dıştan içeri soğuyarak şimdiki halini aldığını
savunan bir teoridir.
– Toz Bulutu: dünya kızgın bir gaz kütlesi
iken kendi etrafında dönmesi ile şimdiki
halini aldı
– Büyük patlama: dünya büyük patlama
sırasında evrene yayılan parçacıklardan
biridir
• 4.6 milyar yıl önce oluşan Güneş Nebulası
denilen yeni oluşmuş toz ve gazdan oluşan
güneş sistemi, kütle çekimi etkisi ile içine doğru
çöktü ve bir disk meydana geldi. Disk içine
çöktükçe daha hızlı dönmeye başladı ve
çevresindeki maddeleri kendine çekmeye
başladı. Arta kalan maddeler birleşerek
gezegenleri meydana getirdi.
• Clair Patterson, Zirkonyum kristallerindeki
Uranyum miktarından yapılan radyometrik yaş
tayini ile Dünyanın yaşının 4.40 milyar olarak
hesaplamıştır.
• Jeologların U izotopu ile yaptıkları hesaplar ile
birlikte uzay bilimcilerinin Güneş sisteminin
yaşının hesaplaması ile çıkan sonuçları arasında
sağlanan uzlaşma ile 4.54 milyar yıl olarak kabul
edilmiştir.
Dünyamız Nasıl Oluştu?
4.54 milyar yıl
%0.0059 %0.72 %0.99

9. Güneş ve Dünya
• Dünyanın gece uzaydan çekilmiş fotoğrafı
• Güneşin fotoğrafı
• Güneşin gece uzaydan çekilmiş fotoğrafı olamaz di mi? Kendisi gündüz çünkü…..
• Einstein meşhur cümlelerinden birinde “aslında karanlık yoktur.Var olan ışıktır.
Gerçek yaşamda karanlık, ışığın yokluğuna verilen addır.” demiştir.

10. Dünya Canlı, Yaşayan bir Sistem
• Dünya sadece taş toprak gibi durağan ve katı maddelerden
oluşmuyor.
• Dünya kendi içinde yaşayan canlı sistem
• Jeolojik devirlerde
– birden fazla kere kıtalar ki; jeolojide biz onlara plaka diyoruz
çarpışıp birleşmiş ve dev büyük kıtaları oluşturmuştur
– Birden fazla kere okyanus oluşturmuş ve kapatmış ve halâ
devam etmektedir
– Sayısız kere polarite dönüşümü (polarity change) dediğimiz
kuzey ile güney yer değiştirmiştir
– Birden fazla kerede buzul çağı- sera çağı döngüsü
geçirmiştir.
• Tüm bunlar olurken ise Dünya canlı türlerinde kitlesek yok
oluşlar olmuştur

11. Dünya’nın Google Earth Görüntüsü

12. Dünyamızın İç Yapısı ve Plaka Sınırları
• Dünyamızın iç yapısının 4 ana unsuru vardır
– İç çekirdek (1300km) (6000OC) (13.4 gr/cm3) (%1.6)
– Dış çekirdek (2250km) (3700OC) (10.8 gr/cm3)
(%30.6)
– Manto (2900km) (3.3gr/cm3) (%67.4)
– Kabuk (8-70km) (2.7-3 gr/cm3) (%0.4)
• Dünyamızın yarı çapı:6371km
• İki tür kabuk vardır;
– kıtasal kabuk (less dense and felsic, sodium,
potasyum, aliminium silicates like granite)
– okyanusal kabuk ( denser, mafic iron magnesium
silicates like bazalt)
• Plakalar mantonun üzerinde yüzerler
• Plakaların hareketleri “konvensiyonel akımlar”
(convection current) dediğimiz manto içindeki akıntılar
tarafından oluşturulurlar
• Üç tür plaka hareketi vardır
– Divergent plate boundaries
– Convergent plate boundaries
– Transform plate boundaries

13. Kabuk
• Kıtasal kabuk okyanus kabuğuna göre daha az yoğundur. Granitik karasal
kabukta silisyum ve aliminum elementleri hakimdir.
• 5-70km arasında değişmekle beraber ortalama kalınlığı 35km olarak kabul
edilebilir
• Okyanus kabuğu yoğundur ve yaklaşık kalınlığı 7km kadardır. Bazaltik
okyanusal kabukta ise silisyum ve magnezyum elementleri hakimdir.
• Her iki kabukta Manto üstünde yüzer

14. Plaka Hareketleri
• Plakalar birbirlerine göreceli olarak hareket ederler.
– Birbirine yaklaşan plaka hareketlerine “convergent”
– Birbirinden uzaklaşan plaka hareketlerine “divergent”
– Birbirine göre sağa sola hareketlerine “transform”
• Convergent hareket dağ oluşumlarına (çarpışma, birleşme)
• Divergent hareket okyanus oluşumlarına (açılma, incelme )
• Transform hareket ise yanal geçişlere neden olurlar

15. Plaka Hareketleri Nasıl Oluşur?
Convection Currents
• Magma “Mid Oceanic Ridge” dediğimiz okyanus ortası sırtından yada volkanlar vasıtası ile yeryüzüne
ulaşır.
• Buna magmanın yükselmesi denir.
• Magma yeryüzüne çıkacağı bir açıklık bulamamış ise, yinede yeryüzüne yaklaştığı için göreceli olarak
soğur. Soğunyunca yoğunluğu artar ve yeniden mantonun derinliklerine doğru hareket eder ve göreceli
sıcak olan kısmı kendi arkasında bıraktığı boşluğa iter.
• Bu şekilde hareket ile kimi plakaları iter birbirinden ayırır kimilerinide birleştiri. Bu harekete “Plaka
Tektoniği” denir.

16. Plaka Tektoniği
• Convection Current ile hareket eden plakalar
– Divergent yani okyanus ortası sırtı (açılan plakalar)
– Convergent yani subduction (dalma batma zone)
– Transform yani geçişli oluştururlar.
• İlk önce okyanus-okyanus çarpışması ile başlayan convergent yani yaklaşan hareket okyanus kabuğunun
tamamının mantoya gömülmesi ve erimesi sonucu kıta kıta çarpışmasına neden olurlar. Bu şekilde dağ
oluştururlar
• Okyanus ortası sırtı ise aşağıdan sürekli magmanın eklenmesi ile birbirinden uzaklaşan plakalar
oluştururlar.
http://education.nationalgeographic.org/media/plate-tectonics/#

17. Dünya Ütündeki Dalma Batma Alanları
• Pasifik okyanusu aynı zamanda pasific plakasıdır ve convergent bir plakadır yani
subduction mevcuttur.
• Pasifik okyanusu stresler aynı kaldığı durumda milyonlarca yıl sonra kapacak ve
Amerikanın batı kıyıları ile Asya ve Avustralya’nın doğu kıyıları birleşecek

18. Dünya Üstündeki Ridge Alanları
• Atlantik Ortası sırtı (mid Atlantic ridge), Atlantik okyanusu büyümeğe devam etmektedir.
• Stresler aynı kaldığı takdirde milyonlarca yıl sonra Atlantik okyanusuda Pasifik gibi devasa bir büyüklüğe sahip olucak ve
pasifik okyanusunu küçültmüş olucak. Çünkü Dünya büyümüyor, bu nedenle bir okyanus açılırken bir diğerinin kapanması
gerekmektedir.
• East African Rift, Kızıldeniz ve Aden Boğazının açılmasına neden olmuştur. Kızıldeniz tabanında okyanus kabuğu vardır
ve büyümektedir. Stresler aynı kalmak kaydı ile milyonlarca yıl sonra Kızıldeniz’de en az Atlantik kadar büyük bir okyanus
haline gelicektir.

19. Mid Atlantic Ridge Karadaki Kısmı
• Atlantik Okyanus ortası sırtı sadece İzlanda da su üstüne çıkmaktadır.
• İzlanda aslında tamamen bu sırt tarafından magmanın soğuması sonucu oluşmuş
volkanik bir kara parçasıdır.
• İzlanda’nın ortasından Atlantik sırtı geçmektedir
Atlantic Mid Oceanic Ridge
North American
Plate
Eurasia
Plate

20. Dünya Üstündeki Plakalar
1. Kuzey Amerika Plakası
2. Eurasia Plakası
3. Pasifik Plakası
4. Güney Amerika Plakası
5. Antartika Plakası
6. Afrika Plakası
7. Arap Plakası
8. Hindistan Plakası
9. Avustralya Palakası
10. Nazca Palkası
11. Scotia Plakası
12. Carribean Palaksı
13. Philipin Plakası
14. Juan deFuca Plakası
15. Cocos Plakası
convergent
divergent
transform
LEGEND

21. Plakaların Stres Rejimleri

22. Dağ Oluşumları
• Himalaya dağları,
– Günümüzden 80 milyon yıl önce Hint Avustralya plakası
6400km güneyde yer almaktaydı.
– Günümüzden 70 milyon sene önce ki; Hint Avustralya plakası
ile Eurasia Plakasının çarpışması ile oluşmuştur.
– Eurasia ile Hint-Avustralya plakaları arasındaki Tethys
okyanusu günümüzden 50 milyon sene önce kapanmıştır.
– Yapılan hesaplamalar ile Hint – Avustralya kıtasının kuzeye
doğru hareketi yılda yaklaşık 15 cm kadardır.
– Başlangıçta okyanus-kıta çarpışması olarak başlayan bu
hareket günümüzden 50 milyon sene önce kıta-kıta
çarpışmasına dönüşmütür
– Günümüzde hala Hintdistan plakası kuzeye doğru hareket
etmektedir ve bu da Himalaya dağlarının günümüzde de yılda
1cm olarak yükselmesine neden olmaktadır.
– Everest tepesi 8848m yüksekliğindedir.
https://www.youtube.com/watc
h?v=PDrMH7RwupQ

23. Ülkemizin İçinde Bulunduğu Plaka Tektonik Rejimleri
• Ülkemizdeki KAF yılda 2.5 cm kadar batıya hareket etmektedir.
• GüneyDoğu Anadolu bölgesi aslında Arap Plakası dediğimiz plakanın kuzey ucudur.
• Neo Tethys okyanusunun güney-güneybatısında yer alan Arap Plakası NeoTethy
okyanusunun kendisini oluşturan ve henüz su üstüne çıkmamış Anadolu plakası ile
günümüzden yaklaşık 65 milyon sene önce kuzey-kuzey doğu yönünde hareket
ederek Anadolu plakası ile çarpışır. Yine Okyanus kıta çarpışması olarak başlayan
hareket okyanusal kabuğun tamamının yenmesi üzerine kıta kıta çarpışmasına
dönüşür ve Zagros Dağ Kuşağını oluşturmaya başlar
• Helenik arc denilen ve yunanistanı Ege denizini, Kıbrısın güneyini içine alan bir
alanda olan subduction (dalma batma zonu) Afrika plakasının, Eurasia plakasının
altına dalması ile oluşur.

24. Çekirdek ve Manyetik Alan
• Çekirdek
– Iç çekirdek: Ayın kütlesinin %30 u kadardır. Çapı Ayın %70
si kadar.
– Dış çekirdek:
• İç çekirdek demir ve nikel karışımından oluşur. Çok yüksek
basınç ve sıcaklık etkisi ile kristal halindedir. 6000OC sıcaklığa
rağmen basınçtan dolayı katı halde bulunmaktadır.
• Dış çekirdekte ise bu karışım erimiş haldedir. Demir ve nikele ek
olarak oksijen, ve kükürt de içermektedir.
• Dış çekirdek dünyanın dönme yönünün tersine ve iç çekirdek ise
dünya ile aynı yönde ama dünyadan daha hızlı dönmektedir.
• Iç ve dış çekirdek dünyanın elektrik üretmesine ve manyetik
alanın oluşmasına neden olmaktadırlar.
• Manyetik alan sadece kuzeyi göstermek için değildir. Çünkü
uzayda kuzey-güney, doğu –batı gibi yönler yoktur.
• Manyetik alan aynı zamanda dünya üstündeki canlı hayatını
kozmik ışıklardan korumakla ve güneş rüzgarının atmosferimizi
aşındırmasını önlemektedir.
• Iç çekirdek her 1 milyar yılda 100OC soğumaktadır. Bu nedenle
dış çekirdek’te göreceli olarak soğuyor ve göreceli olarak
katılaşıyor. Bu süreçte iç çekirdekten dış çekirdeğe 1 milyar
amper şiddetinde elektrik akımı geçiyor. Bu akım geçişi
Dünyanın manyetik alanını oluşturuyor.
• Tıpkı yün kumaşa plastik sürterek elde edilen statik elektrik gibi
iç ve dış çekirdek arasındaki dönüş hızı farkı gezegenin
manyetik alanını oluşturuyor ve dünyanın elektrik üreten dev bir
dinamo olmasını sağlamaktadır.
NASA Computer Simulation of Polarity Change
http://www.biyolojiegitim.yyu.edu.tr/kf/sg
dunyanines/sgdunyanines.swf

25. Polarite Değişimleri
• Dünyanın manyetik alanının
değişimine polarite değişimi
denilmektedir.
• Bir mıknatıs olan Dünya iç çekirdek
ve dış çekirdek’in ters yönlere
dönmesi ile elektrik üretmektedir.
• Mıknatıs ve demir deneylerinden
hatırlayacağınız gibi
• Dünyanın günümüzdeki polaritesine
normal polarite, terslendiği yani
bugün güney dediğimiz kutup’un
kuzey, kuzeyinde güney olmasına
ters polarite denilmektedir.
• Yapılan ölçümler sonucunda
genellikle 100.000 ile 1 milyon sene
arasında bu değişimler
gerçekleşmektedir. En son polarite
değişimi günümüzden 41.000 yıl
önce gerçekleşmiştir.
• 15 milyon yıl yaşındaki lav
akıntılarında yapılan çalışmalar ile
dünya’nın manyetik polarite değişimi
yaklaşık günlük 6 derecelik bir
değişim ile gerçekleşmiştir.

26. Polar Wander
• Dünyanın manyetik kuzeyi ve manyetik güneyi
terslenmelerin haricinde bir de bulundukları noktada
yer değiştirirler.
• Manyetik kuzeyin kuzey kutbu bölgesinde ve manyetik
güneyin güney kutbu bölgesinde yer değiştirmesine
manyetik kutup kayması denilmektedir.
• Coğrafik kuzey ile manyetik kuzey arasında oluşan yer
farkınada doğal sapma adı verilir.
• Doğal sapma açısı manyetik kuzeyin bulunduğu
noktaya göre hesaplandığından ve manyetik kuzeyde
yer değiştirdiğinden her sene ki sapma ayrı hesaplanır.
1831-2007 Yılları Arasında
Manyetik Kuzeyin Yer Değiştirmesi
• Coğrafik kuzey kutbu ile manyetik kutup
arasındaki yıllara göre farkları.
• Kırmızı noktalar ölçülmleri, mavi noktalar
modellenmiş muhtemel kutup noktalarını
göstermektedir.
• 22.1O- 24.5O arasında eksen sapması
mevcuttur.

27. • İşte tüm bu süreçler jeolojik bellekte
saklanan bilgilerin oluşmasına
neden olan olaylardır.
• Jeolojik Bellek te neler var?
I am here tracing the History of the Earth
itself, from its own Monuments
J.A.Deluc

28. Dünyanın Yaşı Jeolojik Bellekte Ne Kadar Korunmuş?
• Her ne kadar Zirkonyum mineralinin içindeki
Uranyum izotopunun radyometrik yaş tayinleri
ile incelenmesi sonucu Dünyanın yaşını 4.54
milyar olarak ölçsekte, Dünya üstünde jeolojik
bellekte bulabildiğimiz en yaşlı kaya 650
milyon sene öncesine ait.
• Jeologlar tarafından kullanılan Jeolojik Zaman
Tablosu, Dünya tarihindeki jeolojik olayların
zamanını ölçmek ve yaşını hesaplamak için
kullanılan bir zaman çizelgesidir.
• Jeolojik bellekte kayıtlı olarak bulabildiğimiz
650 milyon sene, ana 4 zaman dilimine
ayrılmıştır.
– PreCambrian: (4.54 milyar yıl – 542
milyon yıl)
– Paleozoic: (542 milyon yıl-251 milyon yıl)
– Mesozoic: (251 milyon yıl- 66 milyon yıl)
– Cenozoic: (66 milyon yıl- günümüz)
• Bu zaman çizelgesi tüm kayaların hem
göreceli olarak yaşlarını hemde radyometrik
zamanlama ilede niceliksel olarak vermektedir.

29. Jeolojik Zamandaki Ana Unsurlar
• PRECAMBRIAN:4.54 milyar yıl- 542 milyon yıl
– Tek hücreli canlılar
– Oksijen oluşumu
– Basit çok hücreliler
– Vaalbara super continent ?(3.1 milyar yıl önce)
– Ur super continent ? (3 milyar yıl önce)
– Kenorland super continent ? (2.7 milyar yıl önce)
– Rodina super continent ? (1.3 milyar yıl önce)
• PALEOZOIC: 542 milyon yıl- 251 milyon yıl
– Bitkiler
– Amfibianler
– Böcekler
– Sürüngenler
– Gondwana super continent (550 milyon yıl önce)
– Laurasia super continent (500 milyon yıl önce)
– 1. kitlesel yokoluş (450-440 milyon yıl önce)
– 2. kitlesel yokoluş (375-360 milyon yıl önce)
– Pangea super continent (300 milyon yıl önce)
– 3. kitlesel yokoluş (252 milyon yıl önce)
• MESOZOIC : 251 milyon yıl- 66 milyon yıl
– Dinazorlar
– Kuşlar
– Çiçekli bitkiler
– 4. kitlesel yokoluş (201 milyon yıl önce)
– 5. kitlesel yokoluş (65 milyon yıl önce)
• CENOZOIC: 66 milyon yıl- günümüz
– Memeliler
– Insansılar
– Modern insanlar
– Buzul devirleri
– 6. kitlesel yokoluş? .

30. Super Continents ve Kitlesel yokoluşlar
Era
Super
Continent
Age
million
years
Oceans
Precambrian
Vaalbara 3100 ?
Ur 3000 ?
Kenorland 2700 ?
Rodina 1300 ?
Paleozoic
Gondwana 550 Iapetus Ocean
Laurasia 500 Tethys
Pangea 300
Phantalasia Ocean,
Neo Tethys
Mesozoic
Break up of
Pangea
145
Pacific Ocean
North Atlantic Ocean
South Atlantic Ocean
Indian OceanCenozoic
Recent 0
Pacific Ocean
Atlantic Ocean
Indian Ocean
Red Sea
Era
Tract
Record
Period
% of
Extinct
Species
Age
Million
years
Paleozoic
1 Ordovician %70 434
2 Devonian %60 354
3 Permian %96 251
Mesozoic
4 Triassic %70 201
5 Cretaceous %75
65
Cenozoic
6 Recent
?
İnsan türü?
0

31. Gondwana-Laurasia
• Gondowana günümüzden 570 milyon yıl önce
oluşan bir plaka.
• Daha sonra Pangea oluşurken güney kısmını
oluşturmuş bir plakadır
• Bügün bildiğimiz Antartika, Güney Amerika,
Afrika, Madagascar ve Avustralya kıtalarını
içeren bir plakadır.
• Gondowana Eduard Suess tarafından
Sanskritçede “forest of the gonds” manasında
kullanılmış ve adlanmıştır.
• Siluriyen yaşlı (444-416 milyon sene önce) petrol
türeten kaynak kaya bu plaka döneminde
çökelmiştir.
• Bugün bu formasyonu Qatar’ın güney Pars
sahasından, Irak’ın Akkas sahasına, Libyadaki
petrol sahalarından, Ülkemizde Dadaş şeyl
olarak bulabiliyoruz.
• Laurasia günümüzden 500 milyon yıl önce
mevcut olan bir plakadır.
• Daha sora Pangeanın kuzey bölgesini
oluşturmuştur.
• Bugün bildiğimiz Baltıklar, Sibirya, Kazakhistan,
Kuzey Çin ve Doğu Çin’i içeren bir kıtadır.
Gondwana

32. Pangea
• Pangea, Laurasia ve Gondwana plakalarının birleşmesi
ile günümüzden 300 milyon yıl önce oluşmuştur.
• Günümüzde Pangea’nın parçalanması sonrası oluşan
plakalar ve okyanuslar mevcuttur.
• Günümüzde halâ Pangea’nın parçalanması devam
etmektedir. Kızıl Deniz ki; okyanustur, ve Doğu Afrika
Rifti Pangea’nın parçalanmaya devam ettiği bölgelerdir.
• Günümüzdeki iklim de Pange’nın parçlanması sonucu
oluşan iklim koşullarıdır.
• İnsan eli ile bu iklim koşullarını daha da zor hale
getirmekteyiz.

33. Pangea’nın plaka Tektoniği ile kırılması
• 2.3.4.ve 5. kitlesel yok oluşlar
Pangea’nın oluşması ve
parçalanması süreçleri ile birebri
ilişkilidir.
• Günümüzdeki 6. kitlesel yol oluş da
yine Pangea’nın parçlanmasının son
dönemlerinin içinde yer almakatadır.
100 milyon yıl önceki plakar
https://www.youtube.com/watch?v=iYD2Ee5ABYE

34. 50 milyon yıl önceki plakalar
• Açılan yeni okyanuslar ve kapanan kıtalar ile akıntı yönleri değişmiş ve parçlanan Pangea’da rüzgar yönlerinin değişiminde
önemli rol oynamıştır.
• Kuzey Amerika ile Güney Amerika plakası birleştiğinde, Atlantik’ten Pasifik okyanusuna akan ekvatoryal akıntıların geçişi
engellenmiş ve bu akıntılar Gulf stream akıntısını güçlendirmişler ve değişen Kuzey Avrupa iklimine neden olmuşlardır.
• Değişen rüzgar ve okyanus akıntıları yönü, sıcak, tropikal iklimin hem güney yarıkürede hemde kuzey yarıkürede dünyanın
kutuplara yakın bölgelerine ulaşmasını engellemiştir.

35. 50 ile 250 milyon yıl sonra Plakalar
• Günümüzden 50 milyon yıl sonra Akdeniz’in tamamen kapanacağı ve Afrika
Palakası ile Avrupa Palkasının çarpışacağı öngörülmektedir
• Avustralya ise Asya Plakası ile birleşecektir.
• Günümüzden 250 milyon yıl sonra yeni bir super kıtanın oluşacağı
öngörülmektedir.
https://www.youtube.com/watch?v=uGcDed4xVD4

36. Jeolojik Devirlerdeki 5 kitlesel yokoluş
• İnsan eli ile olmadığı şüphe götürmeyen
–1. kitlesel yok oluşta; büyük çaptaki bir
buzul çağı, dünyanın çok büyük çapta
suyunun donmasına ve deniz
seviyesinin ani ve büyük oranda
düşmesine sebep olması neden
olmuştur.
–2. kitlesel yok oluşta; henüz nedeni
tam olarak anlaşılamamakla beraber,
sıcak deniz canlılarının büyük oranda
yok olmasından yola çıkılarak yine
büyük iklim soğumalarının neden
olduğunu tahmin etmektedirler.
–3. kitlesel yok oluşta; jeolojik bellekte
yer alan kitlesel yokoluşların en büyüğü
olarak jeolojik tarihe geçmiştir. Dünya
üstündeki tüm canlıların %96 yok
olmuştur (extinct) . Başka bir deyişle
bugün var olan tüm canlılar
günümüzden 252 milyon sene önce
hayatta kalmayı başarmış %4 lük bir
canlı türlerinden meydana gelmişlerdir.
Bu felakete “büyük ölüm” olarak da
adlandırılmaktadır. Bu felakete, büyük
lav akıntıları, kuraklık ve iklim değişikliği
ile artan metan gazının ve azalan
Oksijen seviyesinin neden olduğu
tahmin edilmektedir.
– 4. kitlesel yokoluş; Pangea’nın parçalanma aktivitesinin ve
Atlantik okyanusun açılmasının yoğun olduğu zamana denk
gelen ve 11 milyon km2 lik alanı bazalt ile dolduran büyük
volkanizmanın neden olduğu tahmin edilmektedir.
– 5. kitlesel yokoluş; dinazorların yok olması ile tanınan en çok
bilinen bu yokoluş, ani ve fazla miktarda bazalt akıntılarının ve
aniden büyük oranda düşen deniz seviyesinin neden olduğu
tahmin edilmektedir. Tüm bunlar olurken Meksika’nın Yucatan
bölgesine düşen büyük bir gök taşıda yokoluşta aktif rol
oynamıştır.

37. 6. Kitlesel yokoluş
• Günümüzde bilim adamları 6. kitlesel yokoluş döneminde olduğumuzu
düşünüyorlar.
• Sanayi devriminden itibaren, omurgalılar dediğimiz canlı türlerinin 114 kat
daha hızlı bir şekilde yok olduğu gözlenmektedir.
• Yani; son 100 yıl içerisinde oluşan türlerin yok oluşu, insanoğlu sahneye
çıkmadan önce 11.400 yılda gerçekleşiyordu.
• Jeolojik devirlerde ki yok olma hızını eğer elimiz ile hızlandırmasaydık, 1900
yılından günümüze kadar sadece 9 omurgalı canlı türü yok olucaktır. Oysaki;
1900 yılından beri 69 memeli, 80 kuş, 24 sürüngen, 146 çif yaşamlı (amfibian)
ve 158 balık türü yani toplam 477 canlı türü yok olmuştur.
• Unutmamalıyız ki her canlı türü dünya üstündeki değişik eko sistemlerde
önemli görevlere sahiptirler.
• Biz insanoğlu “medeniyet” yaratarak kendi neslimizi devam ettirirken(!) diğer
türlerin aslında bizim türümüzü devam ettirebilmek için var olan eko sistemde
önemli birer rol oynadıklarını henüz algılamış değiliz.
• 100 yıl jeolojide bir saniye gibi bir zaman dilimi ama bu kadar kısa bir sürede
477 türün yok olması sıranın bize geldiğinin bir kanıtıdır.

38. Özetle
• 14 milyar evrenin yaşı
• 4.5 milyar dünyanın yaşı
• 650 milyon dünyada bulunabilen jeolojik bellek
• Jeolojik devirlerde oluşmuş 5 büyük kitlesel yokoluş
• Sayısız canlı türü, bir yandan yokolyor, bir yandan yenileri evriliyor
• Jeolojik devirlerde bilgilerini bulabildiğimiz süper kıtaların oluşması ve
parçlanması
• Okyanus oluşumları ve kapanmaları
• Manyetik alan değişimleri
• Ve tüm bu bilgilerin istediği kadarını bize sunan Dünya
Böyle giderse savaşı kim kazanacak?
Dünya mı? İnsanoğlu mu?

39. Kim bilir , belkide dünya
varlığını korumak içinden
geçtiğimiz bu jeolojik süreçte,
insanoğlunun kendi eli ile
hazırlayıp hızlandırdığı ve en
çok kendi türünü etkileyecek,
bu 6. kitlesel yok oluş ile
koruyacaktır.
ve
4.5 milyar yıldır var olan Dünya
bizden kurtulacak ve var
olmaya devam edecektir.
Eğer biz doğanın bir
parçası olduğumuzun
farkına varmazsak ve ona
zarar vermeye devam
edersek esas kendimize
zarar verdiğimizi
anlayacak vaktimiz
olmayacaktır.

40. Sizce hangisi:
Dünya mı yok olucak
yoksa
İnsanoğlu mu?