Resumo de aspectos máis complexos

1. A S P E C T O S M Á I S S I G N I F I C A T I V O S
2 º B A C H A R E L A T O
MORFOSINTAXE

2. VERBO. PERÍFRASES
 Forma verbal composta que ten
un significado conxunto.
 Estrutura:
significado significado
gramatical semántico
Teño que marchar
Vou estudar
Pode que chova
Está a berrar
O auxiliado é unha
forma
amodotemporal do
verbo: infinitivo,
xerundio ou
participio.

3. VERBO. PERÍFRASES
 TIPOS:
 1. MODAIS: poden indicar obrigatoriedade ou posibilidade / hipótese.
Has (de) facer canto che digan. Hai que vixiar o que fan.
Tes que estar calado. Debe (de) falar máis alto para que o escoiten todos.
Habemos chegar a tempo, xa verás.
 2. TEMPORAIS. Expresan que a acción vai ter lugar no futuro
(Futuridade)
Vai mercar uns libros. Hei estudar máis. Xa están a / para chegar.
Quere chover –só con fenómenos atmosféricos-
 3. ASPECTUAIS: refíresense ao desenvolvemento da acción, se está no
seu comezo (incoativas), se está en proceso (imperfectivas), se está
rematada (perfectivas), ao resultado da acción (terminativas) ou á súa
repetición (reiterativas.

4. VERBO. PERÍFRASES
 TIPOS:
 3. ASPECTUAIS: refíresense ao desenvolvemento da acción: no seu
comezo (incoativas), en proceso (imperfectivas), rematada
(perfectivas), ao resultado da acción (terminativas) ou repetición
(reiterativas).
 Incoativas: Comezou / Empezou a nevar hai un caho. De súpeto, botouse a chorar.
Deu en berrar todo o día.
 Imperfectivas: Anda a correr pola horta. Estivo chovendo / a chover desde aquela.
Leva a estudar / estudando toda a tarde. E logo ti, quen vés sendo? Segue a limpar
/ limpando a casa. Os cativos van xogando / a xogar diante nosa
 Perfectivas: Acabou de sementar as cenouras. Deixa de interromper. Non dou feito
as tarefas a tempo. Ten estudando moito.
 Terminativas: Acabou por recoñecelo. Chegou a dicir que era falso.
 Reiterativas: Teño lido ese libre ben veces. Volvín explicalo outra vez.

5. INFINITIVO CONXUGADO.
 REGRAS BÁSICAS DE USO.
 1. O infinitivo ten un SUX distinto ao do verbo principal.
Ao chegaren as netas, Rosa púxose toda contenta.
 2. Co mesmo SUX, o infinitivo sitúase anteposto ao verbo
principal e, en xeral, precedido de preposión.
Ao chegares, telefóname. De virdes cear, avisade.
Con chorardes, non arranxades nada.
 Cando a oración do infinitivo desempeña a función de
SUX.
Colaborarmos coas autoridades é fundamental para deter a pandemia.

6. INFINITIVO CONXUGADO.
 NON SE PODE EMPREGAR.
 1. Nas perífrases verbais
 2. Cando ten o mesmo SUX que o verbo principal e vai situado
inmediatamente despois: Trataron de capturar o ladrón.
 3. Dependente de verbos causativos (mandar, deixar, facer,
permitir) ou de sentido (oír, ver, sentír...): Oímolos chegar a
iso das catro.

7. SINTAXE. USO DO A CON CD
 O CD está desempeñado por unha frase nominal ou
substantiva (Merquei patacas/ Merquei as patacas) e
só excepcionalmente por unha frase preposicional na
que o termo é a preposición A:
 Cando é un pronome tónico: Vinte a ti na festa.
 Co pronome indeterminado un: Trátano a un como se fose
parvo.
 Co pronome todos/todas: Convidounos a todos.
 Co identificador calquera: Non van contratar a calquera.
 Cos antropónico é optativo: Vin (a) Manuel na praia.
 Cando se pode producir ambigüidade: Hoxe convidan os / aos
homes.

8. QUE. PRONOME TÓNICO
 Pronome exclamativo ou interrogativo que pode
desempeñar función de:
 SUX: Que aconteceu?
 CD: Que dixo?
 ATR: Que foi iso?
 Termo da frase preposicional. Esta pode funcionar como MOD,
SUPL, CI, CC...: A que se dedica? Por que fas iso?
 Determinante na frase nominal: En que libro liches iso? Que
nenos máis intranquilos!

9. QUE. PRONOME ÁTONO
 Pronome relativo: desempeña, á parte da función de
nexo, unha función sintáctica determinada dentro da
cláusula de relativo.
O empregado que me atendeu era moi amábel.
Iso que dis non é certo.
Por moi barato que sexa ese coche non o compro.
Ese é o libro de que che falei.
A vila en que nacín é moi pequena.

10. QUE. CONXUNCIÓN
 Desempeña a función de nexo.
Dixo que non te vira.
Non teño ganas de que me molestes.
Voume que (adquire un valor causal) teño que
chegar cedo a Lugo.
Quita esa máscara, que (adquire un valor de
finalidade) che vexamos a cara.
Adquiriu tal dimensión que todos falaban do
tema.

11. SE. CONXUNCIÓN
 Conxunción condicional que introduce o
CONDICIONANTE da oración bipolar condicional.
Se non che apetece, non vaias.
Se chego a tempo, vou ao cinema.
CONTE CONDO
Or. bipolar condicional
 Conxunción completiva de CD:
Preguntoume se viñas á cea.
PDO + CI + CD
CLÁUSULA

12. REFLEXIVIDADE
 Cando o referente do SUX e do CD coinciden fálamos
de REFLEXIVIDADE. O pronome desempeña, xa
que logo, a función de CD.
 Antón lavou as mans / o neno / a si mesmo. (CD)
 Antón lavouse Eu ducheime.
 Se o CD non coincide co SUX non podemos
empregar o pronome reflexivo:
 Eu lavei as mans *Eu laveime as mans.

13. RECIPROCIDADE
 O axente e o paciente coinciden e a acción é de dobre
dirección:
 Antón e Marga mancáronse / Antón e mais eu mancámonos.
(CD)
 Os dous irmáns déronse (CI) labazadas.

14. VOZ MEDIA
 A PORTA ABRIUSE
 A si mesma. (Reflexividade)
 Por mor do vento. (Pasiva reflexa ou impersoal
pasiva)
 Alguén –descoñecido- abriu a porta (Impersoal
activa)
Nestes casos o SE non desempeña función sintáctica ningunha, é
un morfema verbal que indica voz media.
O viño estragouse
A froita apodrentouse
A auga quentouse

15. VOZ MEDIA
 Pasiva reflexa ou impersoal pasiva:
 O verbo en P3 ou P6 concorda co suxeito paciente:
Véndese casa / Véndense casas.
 Impersoal activa
 O verbo inmobilizado en P3 e paciente desempeña a
función de CD:
Véndese casas / casa.
Aprobouse o(s) decreto(s).
Nesta cidade vívese ben.
Se o paciente
se expresa en
singula non
podemos
distinguir
entre activa e
pasiva.

16. SE FORMANTE LÉXICO
En determinados verbos, o SE –ou o pronome
correspondente: me, te, nos, vos- é un formante verbal que
muda o significado do verbo e, polo tanto, a rexencia
sintáctica pode ser difente.pode modificar a rexencia
sintáctica:
 Lembrou traer os libros (CD) / Lembrouse de traer os
libros (SUPL).
 Xoán afogou no río / Xoán afogouse no río.
 Esqueceu o meu aniversario (CD)/ Esqueceuse de min
(SUPL).
 Moito rimos con María / Moito nos rimos dela.
 Aproveitou a ocasión / Aproveiteime da ocasión.

17. SE FORMANTE LÉXICO
En verbos pronominais, o SE –ou o pronome
correspondente: me, te, nos, vos- é un formante léxico
que non desempeña ningunha función sintácica:
Non se dignou a mirarme
Din que se suicidou
Nin se inmutou

18. SE FORMANTE LÉXICO
 Con verbos intransitivos que indican
movemento (baixar, marchar, ir…) ou tamén
estativos (quedar…)
 Baixouse para coller os cartos do chan (“abaixouse”)
 Baixou á rúa /*Baixouse á rúa
 Caeu na fonte / *Caeuse na fonte
 Marchou de clase / *Marchouse de clase
 Subiu á cerdeira / *Subiuse á cerdeira
 Foise (“definitivamente”)
 *Foise para a casa
 O vento quedouse toda a noite (“morrer”,
“permanecer quedo”)
 *Quedouse sen entradas para ir ao cine