Funcións do profesional de AL, etapas evolutivas da linguaxe, principales trastornos que podemos atopar nesta etapa e suxerencias aos pais-nais

1. AURORA RENDO PAMPÍN
Logopeda
Mestra de Audición e Linguaxe

2.  A logopedia engloba o estudio, prevención,
avaliación, diagnóstico e tratamento das
patoloxías da linguaxe oral, escrita ou xestual.
Estas patoloxías pódense manifestar como
trastornos na voz, na fala, na comunicación e nas
funcións orofaciais.
 A logopeda non só enseña a falar ben, sinón que
tamén proporciona, as persoas que o necesitan,
un sistema alternativo de comunicación para que
poidan expresarse mediante linguaxe oral, escrita,
xestual ou pictográfico

3.  A logopeda interven cando hai problemas:
- De voz (disfonía,afonía)
- De adquisición da linguaxe (retraso,disfasia)
- De expresión verbal, de pronunciación (disartria,dislalia
disglosia)
- De lectura ou de escritura (dislexia, disgrafía)
- De linguaxe expresivo ou comprensivo (afasias)
- De fluidez na fala (tartamudez)
- De masticación, succión ou deglución
- De sordera ou deficiencia auditiva
- Derivados da parálisis cerebral que afectan a linguaxe
- De comuicación en persoas con autismo
- De comunicación en persoas con Parkinson, Alzheimer ou sindrome
de Down

4. LOGOPEDA MAESTRA DE AL
- Especialista que trata problemas - Especialista dedicado a promo-da
linguaxe (tanto na vertiente ver e desenrolar a prevención
expresiva como comprensiva) de problemas da linguaxe, a
da fala, da voz e da audición, potenciar as capacidades de
tanto en nenos-as como en adultos comunicación e resolución de
problemas específicos da lin-
- Traballan en hospitales ou clínicas güaxe a fala e a comunicacion
públicas ou privadas,en servicios nos nenos-as
sociais, atención temperá, - Traballan no ámbito educativo
gabinetes de rehabilitación… (colexios públicos ou privados)

5.  É o conxunto de actuacións dirixidas á poboación infantil (0 a 6
anos), a familia e ao entorno.
 Dá resposta as necesidades dos nenos-as que teñen problemas no
desenrolo ou que teñen risco de padecelo.
AMBITO DE ACTUACIÓN
 Servicios sociais
 Sanidade
 Educación

6. DE 0 A
3 ANOS

7. 0 a 3 MESES
 Localiza sons movendo a cabeza
 Fai balbuceos e sons guturais
 Sorí en resposta a estímulos
 Reconoce visualmente á nai
 Resposta positivamente, emite gorgoriños
e rí cando xogan con él

8. De 3 a 6 MESES
 Emite sons para atraer a atención do adulto
 Fai reduplicacións de sons: gu-gu, ta-ta
 Sorí e patalea ante persoas conocidas
 Reconoce a quen o cuida

9. De 6 a 9 MESES
 Localiza sons procedentes de distintas direccións
 Mostra agrado e fai movementos levando o ritmo das cancións
 Acaricia a persoas
 Chora cando se vai a nai ou ante persoas descoñecidas
 Fai palmas e movementos cas mans

10. De 9 a 12 MESES
 Abraza e besa ao adulto ou a outro neno-a
 Resposta cando se lle chama polo seu nome
 Dí as primeiras palabras con significado

11. De 12 a 18 MESES
 Repite sons que fan outros
 Obedece ordes simples acompañadas de xestos
 Combina dúas sílabas distintas
 Identifica entre obxectos o que se lle pide
 Gústalle mirar contos e imáxenes
 Atende polo seu nome
 Recoñece a persoas non familiares pero do seu entorno
 Recoñece obxectos de uso habitual
 Ainda que proteste momentáneamente, acepta a ausencia dos
pais-nais
 Repite accións que provocan risa nos adultos
 Explora e mostra curiosidade por obxectos familiares

12. De 18 a 24 MESES
 Emprega unha ou dúas palabras para nomear
obxectos ou persoas
 Disfruta ca música e imita xestos e ritmos
 Empeza a entender e a aceptar órdenes verbais
 Xunta verbas para facer as primeiras frases (papá colo)
 Reconoce os espacios do seu entorno
 Participa en xogos con outros nenos-as por periodos cortos
 Cando se lle pide comparte obxectos con outros nenos-as
 Reconoce algúns elementos propios das estacións do ano
 Participa en actividades que se lle propoñen
 Empeza a reproducir con xoguetes accións da vida real

13. De 24 a 30 MESES
 Fai frases con linguaxe telegráfico (mamá coche)
 Emprega o “non” de forma oral
 Responde a preguntas do tipo: “onde está papá?,”que fai María?”
 Conoce conceptos como grande-pequeno
 Presta atención a contos curtos
 Canta algunhas cancións e leva o ritmo
 Móvese con soltura por espacios conocidos
 Reconoce en fotografías ás persoas máis cercanas
 Xoga xunto a dous ou tres nenos-as da súa edade
 Diferencia en imáxenes entre persoa, animal e pranta
 Saúda a nenos-as e maiores

14. De 30 a 36 MESES
 E capaz de decir si é un neno ou unha nena
 Emprega os xerundios, os prurais e os artigos
 Pode articular correctamento os sons: p,t,k,b,j,m.n,ñ,l e as vogais
 Pode comunicarse a través de xestos ou mímica
 Fala de sí mesmo en primeira persoa utilizando os pronomes “eu”,
“meu”
 Utiliza a linguaxe oral para contar o que fai, o que quere, o que
pasa
 Mostra preferencia persoal entre iguais
 Mostra afecto cara os cativos pequenos e animais domésticos
 Identifica lugares de visita frecuentes (casa de familiares, gardería,
parque…)

15.  A súa linguaxe é comprensiva para os adultos ainda que as súas
expresións son todavía inmaduras
 E capaz de contar moitas cousas
 O seu vocabulario aumenta considerablemante
 Combina palabras para formar frases cada vez máis longas
 Fai preguntas sobre temas diversos
 A súa estructura gramatical vai facéndose cada vez máis complexa
 E capaz de pronunciar con facilidade sons que ata agora lle
resultaban imposibles pero ainda non é capaz de articular outros
máis complexos (ch,f , r, g,d)
 Intenta articular sons para os que todavía non ten madurez
articulatoria ,producindo palabras distorsionadas que resultan moi
graciosas

16. FONÉTICA
 Ten unha boa discriminación auditiva que lle vai permitir aprender
fonemas novos
 Fai secuencias fonéticas máis complexas poidendo articular palabras máis
difíciles
 Prodúcese un aumento da atención auditiva poidendo facer trabalenguas,
acertixos…
 Gústanlle so xogos de motricidade bucofacial, ca lingua, cos beizos…
 Aparecen novos fonemas como s,z,ll, r , e os grupos consonánticos
 SEMÁNTICA
 Fai descripcións a partir de dibuxos, láminas …
 Conta experiencias con detalles
 Gústanlle os xogos lingüisticos creativos como as adiviñas, inventar
palabras, poesías, cantigas
 Pregunta e fala todo

17.  Gústalle moito falar por teléfono
MORFOSINTAXIS
 Fai frases longas pero confunde o uso das palabras
 As frases son cada vez máis complexas gramaticalmente ainda que non
soen levar máis dunha preposición
 Utiliza frases en distintas situacións

18.  Os seus enunciados son comprensibles en todos os contextos
 A súa capacidade expresiva vai en aumento
 Poden xuntar 6 ou máis palabras nunha oración
 Xuntan oracións seguindo o fío conductor dun tema
 As oracións soen estar ben estructuradas
 Ten motivación para aprender novas palabras que aparecen en contos ou
cantigas
 Gústalle escoitarse a sí mesmo e aprender poesías, trabalenguas, retahílas
para decilas en público
 Nos seus enunciados empezan a aparecer expresións propias dos adultos
 Son espontáneos e orixinais
 Os órganos articulatorios están máis desenrolados poidendo pronunciar
aqueles fonemas que ata agora non pronunciaba

19. É importante salientar que as carácteristicas das etapas
evolutivas descritas anteriormente, dánse na meirande
parte da poboación infantil (con lixeiras variacións), pero
debemos ter en conta que cada neno-a ten o seu propio
ritmo evolutivo que,na meirande parte das veces, ven
dictado por factores xenéticos. Así ,moi frecuentemente ,
nenos ou nenas que tardan en andar ou falar, posiblemente
tamén algún dos seus proxenitores tiveron esa
característica.
Por esto nunca debemos comparar uns nenos con outros,
pois cada un ten o seu ritmo que haberá que ir observando
ao longo da etapa infantil.

20. AURORA RENDO PAMPÍN
Logopeda
Mestra de Audición e Linguaxe

21.  Son nenos-as que recurren excesivamente a linguaxe
xestual para facerse entender
 Usan oracións de 3 palabras ou menos
 Omiten verbos, preposicións, pronomes ou artículos nos
seus enunciados o que fai que a súa fala sexa moi pobre
limitando asi a comunicación verbal
 Utilizan un repertorio de palabras moi reducido
 Non fan preguntas sobre as cousas
 Non teñen interés por aprender palabras
 Non fan frases

22. Non fan correctamente a meirande parte dos
sons pertenecentes as letras (fonemas)
propios da súa edade evolutiva
Ao menos un 80% das súas emisións orais
non se comprenden,resultando a súa fala
incomprensible para os que o rodean

23.  Ten catarros con moita frecuencia, mucosidade
nasal excesiva e babeo intermitente
 Ten frecuentemente tapóns nos oídos
 Parece que non nos oe. Hai que falarlle alto ou
que nos mire para que nos entenda
 Achégase moito as persoas ou a televisión para
oir millor
 Tende a aillarse, é pouco comunicativo.

24.  PADAL- Deformacións por uso excesivo do
chupete, biberón, dedo ,padal oxival
 BEIZOS- Beizo sin forza por uso excesivo do
chupete, malformacións, beizo leporino…
 LINGUA- Frenillo sublingual, tamaño, forma,
feridas…
 DENTES- Mala implantación das arcadas
dentarias, falta de dentes, tipo de mordida…

25. Atascos, bloqueos e repeticións na fala
OBSERVACIÓNS
 E frecuente que exista certo tartamudeo
evolutivo no desenrolo normal na linguaxe
nesta etapa. Esto pasa porque o neno-a ten
moitas cousas que decir e as quere contar
todas á vez e con certo nerviosismo

26. Tenden a berrar e forzar a voz
Sobreesforzo nos músculos do pescozo
Rouquén, tose frecuente
Respira ca boca aberta
Con frecuencia quédase sin voz
Ten cambios na voz

27.  Omisión de palabras
 Inversión de letras nas palabras
 Unións e separacións indebidas de palabras
 Vacilacións na lectura
 Añade sons ao remate da palabra
 Confusión que perdura no tempo das letras que teñen
forma parecida como por exemplo p-q, b-d.
OBSERVACIÓNS: É normal que nun principio algúns cativos
escriban mal algunhas letras ou palabras ou o fagan en
espello.

28. Retraso mental
Parálisis cerebral, esclerosis
Síndromes específicos: Down, Willians…
Hipoacusia, sordera
Trastorno da comunicación: TXD ( trastornos
xeralizados do desenrolo: síndrome autista,
síndrome de Asperger, síndrome de Rett,
trastorno desintegrativo da infancia)

29. E importante detectar canto antes un PROBLEMA DA
LINGUAXE

30. AOS 2 ANOS
 Non dí as primeiras palabras: papá, mamá, agua…
 Non entende órdenes sinxelas
AOS 3 ANOS
 Fai frases dunha soia palabra
 Fai frases de dúas palabras: “mamá pelota”
 Non comprende dúas órdenes seguidas
 AOS 4 ANOS
 Simplifica ás palabras omitindo sílabas sobre todo as átonas:
“neca” por “moneca”
 Cambia a orde sintáctica: “aba quere nene”
 Non repite varias palabras que se lle di
 Non distingue palabras que varían nun fonema: pala/bala,
pino/vino…
 Cambia secuencias de fonemas dentro da palabra: golbo por globo
 Cambia fonemas por outros próximos: “nuna” por “luna

31.  AOS 5 ANOS
 Si ten as características anteriores e ademáis:
 Sigue construíndo frases moi curtas
 Ten vocabulario pobre e reducido
 Non repite correctamente unha frase
 Ten moitas dificultades en repetir o que se lle dí
 Faise entender con poucas palabras que lle sirven para denominar
todo
 O problema da linguaxe repercute noutras áreas :
-Ten dificultade en relacionarse cos compañeiros
-Ten dificultade nas aprendizaxes

32. A profesora de Audición e Linguaxe leva a cabo cada
curso na etapa de infantil o PLAN ANUAL DE ATENCIÓN
TEMPERÁ E PREVENCIÓN DAS DIFICULTADES DA
LINGUAXE

33. FUNCIÓN
PREVENTIVA
FUNCIÓN
ESTIMULADORA
FUNCIÓN
AVALIADORA DAS
NECESIDADES
EDUCATIVAS
ESPECIAIS
FUNCIÓN DE
ASESORAMENTO
FUNCIÓN
PROGRAMADORA
FUNCIÓN
REHABILITADORA
DA LINGUAXE
FUNCIÓN
COORDINADORA

35.  Sepa “perder o tempo”e non espere que o seu
fillo-a fale perfectamente dende o principio
 Acepte con alegría os intentos de millora de
articulación que faga o seu fillo-a
 O seu fillo-a debe ser atendido con palabras de
afecto
 Si o seu fillo-a persiste en decir unha palabra
incorrecta non o atosigue pero repitalle ben a
palabra sin obligalo a que a diga correctamente.
Debemos de darlles patróns correctos de fala
 Non dar a entender ao neno-a que nos fai gracia
o seu xeito de falar

36.  As cousas deben ser denominadas correctamente,
non fale con linguaxe infantilizado
 Non lle esixa un esforzo que non poida realizar. O
seu fillo-a non debe ter sentimentos de
impotencia pois se pode negar a falar.
 Os cativos aprenden a linguaxe vendo cousas,
tocando cousas, oindo como se chaman. Non o
deixe soio. Teña con él diálogos e fágalle
preguntas
 Non empregue vocabulario complicado nin intente
ter conversacións superiores a súa capacidad
 Para ter unha boa respiración pódense facer
xogos como concursos de aguantar sin respirar,
soplar pitos, matasuegras, pompas, inflar globos,
facer gárgaras, beber por pajitas…

37.  O seu fillo-a ten que facer frases, crear linguaxe.
Hai que facer que se esforce pero sin dirixirlle en
exceso facéndolle preguntas que teña que
contestar algo máis que “si”ou “non”
 Enriquecerase o seu vocabulario con libros de
imáxenes , contos, cancións infantiles, que darán
a súa linguaxe expresividade e entonación
 Exercitaremos os movementos de lingua e boca a
través de xogos :” imos limpar a casiña de dona
lingua”
 Debe dárselle os cativos unha alimentación que
conleve unha masticación e deglución adecuadas
(masticar carne, pan, fruta, chicle…)
 Xogar a identificar voces e sonidos. Esoitar
músicas relaxantes

39. OS PAIS E NAIS NON SON LOGOPEDAS
PERO
SÍ FACILITADORES DO DESENROLO DA
LINGUAXE NO AMBIENTE NATURAL DO
NENO-A

40.  Falarlles lentamente, con entonación normal e
pronunciación clara
 Falar con claridade articulando ben. Non repetir as palabras
mal pronunciadas ainda que sexan graciosas
 Utilizar vocabulario apropiado con frases sinxelas e curtas
 Respostar as preguntas do neno-a con precisión
 Falarlle de cousas que lle interesen
 Xogar con eles para favorecer o diálogo
 Utilizar a “corrección indirecta”. Cando nos toque o turno de
responder diremos o que él dixo de forma correcta ,ex.
“tero comer ocoate” nós diremoslle :” ah, sí ,quieres comer
chocolate”
 Deixar que o neno-a conte o que pensa ou o que fixo
evitando excesivas preguntas e animándoo a falar en
situacións relaxadas

41.  Non facer excesivas preguntas, esixencias de falar
ou interrupcións .Estas producen cortes na
comunicación tendo que comenzar as súas
emisións o que constitue unha dificultade máis
 Respectar as quendas conversacionales na
familia
 Non adiantarse e non acabar as oracións que lle
costa decir
 En situacións de xogo non debemos de centrarnos
en que o neno-a fale constantemente. As nosas
emisións deben ser comentarios en alto das nosas
accións e das que fai o cativo. Así conqueriremos
que haxa unha comunicación verbal sin que se
sinta obrigado a falar, disminuindo así o nivel de
esixencia

42.  Darlle importancia ao que dí. Que sepa que
sempre vai ser escoitado
 Eliminar todo intento de que fale correctamente
 Non pedirlle que conte algo diante doutras
persoas si él-ela non quere
 Evitar calquer comentario ou xesto que demostre
que o neno-a fala mal. Débese adoptar unha
expresión neutra, como si falara ben
 Non mostrarse impaciente ou desconcertado ante
a súa fala
 Non castigalo ou chamarlle a atención pola súa
fala
 Verbalizar as cousas que se van facendo
 Lerlle dende pequeño contos para incrementar o
seu vocabulario e aficionalo á lectura

43.  Nomear sempre as cousas ca palabra exacta
 Para exercitar a masticación deberá ter unha dieta
sólida
 Evitar hábitos de succión: chupete, biberón,
chupar el dedo
 Revisar a dentición no dentista
 Enseñarlle a sonarse e si respira pola boca ou
ronca, levalo a un otorrino para descartar
vexetacións
 Levar o tratamento das otitis ata o final e si son
frecuentes facerlle un estudio de audición
 Non estar máis de 15 ou 20 minutos ca mesma
actividade pois podría provocar cansancio

45. http://ineverycrea.net/comunidad/inever
ycrea/recurso/12-cuentos-para-trabajar-la-
educacion-emocional-el/b9f5ecb8-
86fd-49b6-8c15-9e918258f473

46. http://cuentosparadormir.com/

48. http://www.kalandraka.com/ga/nc/novid
ades/?books_list%5Bbooks_list_books_list%
5D%5Bpage%5D=2&no_cache=1
http://www.editorialsusaeta.com/resulta
dos.php?editorial=susaeta-gallego&
cat_id=9001

49. http://www.symbaloo.com/home/mix/at
encionymemoria