O substantivo: O XÉNERO. O NÚMERO. A LINGUAXE INCLUSIVA

1. O SUBSTANTIVO
O XÉNERO
O NÚMERO
A LINGUAXE
INCLUSIVA

2. O SUBSTANTIVO
Os substantivos son palabras que se refiren a seres
animados ou inanimados; con eles noméanse persoas,
animais, cousas, plantas, ideas...
Morfoloxicamente caracterízanse porque presentan
variacións dependendo do xénero e do número.

3. Como se
forman..
SIGNIFICADO
Constan dunha RAÍZ ou
LEXEMA...
… e morfemas de XÉNERO
e NÚMERO
… ou morfemas
DERIVATIVOS
nen-a-s
nen-eiro, nen-ez

4. 01
O XÉNERO
Todos os substantivos galegos teñen xénero
(masculino ou feminino), aínda que non
sempre a diferenza de xénero leva implícita
unha diferenza de sexo.

5. A gran maioría dos
substantivos que hai na
lingua só admiten un
xénero, é dicir, son
invariables en xénero
Xénero invariable

6. 1 ) Seres
inanimados ou
substantivos
abstractos
SON xeralmente MASCULINOS...
●Os rematados en –O: o aparello.( OLLO!
a foto, a dinamo )
●Os nomes das letras: o a, o xe...
●Os rematados en –ME: o lume
Agás: a síndrome, a derme, a
servidume, a mansedume, a fame
● Os rematados en -OTE: o dote.
Pero: a glote

7. SON xeralmente FEMININOS...
● Os rematados en –A a aba.
(Pero o día)
● Os rematados en –AXE (agás
traxe, paxe, garaxe) : a viaxe.
● Os rematados en –ADE e en –
CIÓN: a liberdade, a ficción.
● Os rematados en –SE: a
paréntese. (Pero: o interese.)
●Os rematados en –ITE: a
hepatite. (Pero: o satélite).
●Os nomes das árbores
froiteiras: a cerdeira, a nogueira,
a pereira, a maceira, a oliveira, a
laranxeira... (Pero o piñeiro, o
castiñeiro, o limoeiro, o
pexegueiro)

8. OLLO!
Hai que ter en conta que EN
GALEGO nunca se varía o xénero
dos determinantes ou artigos por
motivos de fonética sintáctica ou
cacofónicos:
a auga, a alma, a aguia, a arte

9. 2 ) Seres
animados
SUBSTANTIVOS COA MESMA FORMA
PARA O MASCULINO E O FEMININO
Nos substantivos que fan referencia a
seres animados, é dicir, aqueles que na
realidade designan seres nos que hai
distinción de sexo, existe unha dobre
posibilidade, pois hai substantivos cunha
única forma e outros que varían:
●Substantivos que marcan o
xénero a través do artigo:
o atleta / a atleta
●Substantivos que marcan o
xénero matizándoo con palabras
como "macho" ou "femia":
tartaruga macho/femia

10. SUBSTANTIVOS CON DISTINTA FORMA
PARA O MASCULINO E O FEMININO
● Fillo-filla
● avó-avoa
Casos especiais son grou-grúa,
xudeu-xudía e sandeu-sandía.
● Os masculinos rematados en -ón fan
o feminino en:
-oa: león-leoa; ladrón-ladroa
-ona, en aumentativos e pexorativos:
abusón-abusona; preguntón-preguntona
● Os rematados en -ín fan o feminino en
-ina: bailarín-bailarina, agás ruín que
é invariable.
● Os rematados en -ún fan o feminino
engadindo -a: euscaldún- euscalduna;
agás cabrún, cervún e vacún que fan
o feminino cabrúa, cervúa e vacúa.
● Os substantivos e adxectivos
masculinos rematados en -án fan o
feminino en:
-á: Irmán/irmá; cidadán/cidadá.
-ana (se atribúen calidades negativas):
folgazán- folgazana; lacazán- lacazana

11. SUBSTANTIVOS CON DISTINTA FORMA
PARA O MASCULINO E O FEMININO
● Coa incorporación dun
sufixo no feminino:
heroe-heroína, rei-raíña
●Con palabras diferentes en
masculino e feminino:
cabalo-egua, pai-nai
En ocasións hai substantivos que presentan
distinción de xénero pero masculino e feminino
non fan referencia a sexos senón que expresar
outros valores:
●Designación de obxectos distintos: o
zapato-a zapata, o caldeiro-a caldeira.
●Diferenciación de formas ou tamaños (o
feminino soe designar o obxecto maior):
agro/agra, cancelo/cancela
●Uso do feminino para indicar valor
colectivo: o leño-a leña, o froito-a froita.

13. Un pai e o seu fillo ían no coche cando, de pronto, o pai
perdeu o control do vehículo e esnafráronse contra un
poste telefónico. O pai morreu no acto; o seu fillo quedou
malferido e levárono ao hospital, onde se lle apreciaron
lesións importantes que requirían unha urxente
intervención. Foi chamado o equipo médico de garda e,
cando chegou á sala de operación a examinar o rapaz oíuse
unha voz: “Non podo operar este neno: é meu fillo!”

14. A LINGUAXE INCLUSIVA

15. Por que é necesaria a
linguaxe non sexista?
Os médicos e as enfermeiras do
CHUS...
O persoal médico
e de enfermaría
do CHUS...
As señoras da limpeza do
instituto...
O persoal de
limpeza do
instituto...

16. Por que é necesaria a
linguaxe non sexista?
O home ten 5 litros de sangue no
corpo.
O home ten unha esperanza
de vida de 76 anos.

17. Fórmulas
para fuxir
da
linguaxe
sexista...
A pesar de que o uso do
masculino como xénero non
marcado apareza aínda
recollido como correcto desde
o punto de vista gramatical
(os alumnos [--> mulleres e
homes] da USC van á folga),
é obvio que contribúe a
invisibilizar as mulleres e a
súa intervención na
sociedade.

18. 1. Xenéricos
e
colectivos
políticos > clase política
director > dirección
consumidores > persoas consumidoras

20. 2.Pequenos
cambios na
redacción
● Utilizando determinantes inclusivos: ao
cambiar determinantes marcados
xenericamente (o/a; un/unha;
este/esta) por outros non marcados
(cada; calquera)
O estudante ( cada estudante) terá un prazo de
dous meses para formalizar a matrícula
● Mudando hábitos de redacción (con
reestruturacións sintácticas, frases de
relativo, introducidas por que; emprego
do se como marca impersoal, etc)
Os lectores desta ( quen le esta) revista científica.
Os representantes ( quen represente...)
O demandante ( se alguén presenta unha demanda)
Os asistentes á reunión propuxeron novas accións (
Propuxéronse novas accións na reunión)
Todos temos unha opinión sobre iso ( Calquera de
nós ten unha opinión sobre iso).

21. 3. As dobres
flexións
As nais e pais, os xogadores e xogadoras...
Orde de
presentación?
- Orde alfabética.
- Prioridade para as
mulleres.
- Alternancia.
Con que elemento facemos a
concordancia?
Botar man da concordancia de
proximidade parécenos o medio máis
axeitado de combater o posible
alongamento das secuencias:
Ex: [Para solucionar frases como]: Os/as autores/ras
interesados/das na publicación...
[propoñemos ]: As autoras e autores interesados na
publicación...

22. 4. Barra 5. @rroba
Alumno/a
Perigo: acabarmos refrendando o feminino
como o “elemento apéndice” ou dependente,
reducido a unha simple flexión tras da barra.
Alumn@
Esta grafía (ou outras como o asterico * ou o
x) utilízase con certa frecuencia para
neutralizar a linguaxe sexista, en maior
medida canto máis persoal e informal é o
texto.
Hai quen considera que esta grafía non
soluciona o problema, mentres que hai quen ve
nela unha achega novidosa e comprometida.
Nos documentos institucionais non vén sendo
contemplada esta solución.

23. www.exeria.net

24. Os nenos non choran
Teño que ir ao médico
Chama á súa
secretaria

26. 02
O NÚMERO