Spreker: Raf Schepers (Bibliotheek Hasselt Limburg)

1. Waarderen van
krantencollecties:
een
praktijkvoorbeeld
14.11.2018

2. 1. HOE VERLIEP HET WAARDEREN IN DE
PRAKTIJK?
2. IMPRESSIES
3. CONCLUSIES

3. Hoe verliep het
waarderen in de
praktijk?
1.

4. Voorbereidend werk
• Excel-bestand: uit Abraham met het krantenbezit van de
partnerbibliotheken
• Informatie verzamelen: uit de eigen catalogus, cardex-
fiches, van collega’s enz.
• Literatuur verzamelen:
• Dr. Maurits De Vroede, De Belgisch-Limburgse pers van 1830
tot 1860, Leuven (éditions Nauwelaerts), 1963
• Geert Dusar, De Limburgse pers van 1830 tot aan wereldoorlog
II, in: De Tijdspiegel, jaargang 32, 1977
• Microfilms: nakijken voor welke krantentitels er microfilms
beschikbaar zijn
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 4

5. Basisgegevens verzamelen omtrent
krantencollecties 1830-1914
• Invulfiche Melissa: vragen over
• volume (BHL: 54 titels, vooral Limburg en Luik)
• talen (BHL: 33 NL en 21 FR)
• bewaarlocatie
• relaties met andere collectieonderdelen (Limburgensia)
• raadpleegbaarheid en gebruik, …
• Op basis van deze invulfiche: concrete titels bepalen, die je
gaat waarderen
• Journal du Limbourg belge (Hasselt, 1840 – 1848)
• De onafhankelyke der provincie Limburg: nieuws- en
aenkondigingsblad (Hasselt, 1850 – 1914)
• De Demer: nieuwsblad voor het arrondissement Hasselt en de
provincie Limburg (Hasselt, 1878 – 1905)
• Waarderingsfiche opstellen
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 5

6. Erfgoedwaarden bepalen (1)
• Informatief: in de drie gevallen zeer hoog
• Journal: kwalitatief-inhoudelijk de belangrijkste Limburgse krant
in 19de eeuw
• Onafhankelyke: 65 jaar de spreekbuis van de lokale katholieke
strekking in Limburg
• Demer: veel nieuws van liberale strekking uit Hasselt en bij
uitbreiding de provincie Limburg
• Historisch: in de drie gevallen zeer hoog
• Journal: redactie door Jean Joseph Thonissen (1816-1891),
naar hem is de Thonissenlaan in Hasselt vernoemd
• Onafhankelyke: felle polemiek tussen Hasseltse drukker Milis
en de liberale burgemeester Michel Arnold Bamps (1793-1865)
• Demer: drukker en uitgever van de krant, Winand Klock (1850-
1908), was een invloedrijke figuur in het culturele
verenigingsleven in Hasselt
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 6

7. Erfgoedwaarden bepalen (2)
• Vormelijk: in de drie gevallen eerder laag
• Lay-out, typografie en andere vormelijke aspecten zijn eerder
van bescheiden esthetische waarde
• Sociaal-maatschappelijk: in de drie gevallen eerder hoog
• Journal: katholieke strekking
• Onafhankelyke: katholiek, conservatief en uitgesproken anti-
liberaal
• Demer: uitgesproken liberaal en antiklerikaal
• Niet enkel de levensbeschouwelijke zuilen, maar b.v. ook tal van
culturele verenigingen, sportverenigingen of scholen kunnen er
hun geschiedenis mee reconstrueren.
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 7

8. Comparatieve kenmerken (1)
• Zeldzaamheid: in de drie gevallen zeer hoog
• Journal: eerste jaargang zit enkel bij BHL, enkel de KBR heeft
een vergelijkbare collectie vanaf 11 april 1841
• Onafhankelyke: enkel BHL en KBR hebben een nagenoeg
volledige collectie
• Demer: eerste jaargang zit enkel bij BHL
• Compleetheid: in de drie gevallen zeer hoog
• Journal: slechts 2 (!) ontbrekende nummers
• Onafhankelyke: 89 nummers ontbreken op 65 jaargangen (ruim
98% is dus aanwezig)
• Demer: slechts 4 nummers ontbreken
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 8

9. Voorbeeld van een cardex-fiche
99

10. Comparatieve kenmerken (2)
• Complementariteit: in de drie gevallen eerder hoog
• In de meeste gevallen zijn er slechts een tweetal complete
collecties. Enkele instellingen hebben onvolledige jaargangen,
die in een aantal gevallen aanvullend zijn.
• Op basis van de huidige Abraham + zonder consultatie van
Luikse bibliotheekcatalogi
• Herkomst: in de drie gevallen eerder laag
• stempels van de Provinciale Wetenschappelijke Bibliotheek, de
19de eeuwse stadsbibliotheek van Hasselt en van het P.A.D.
• enkele banden van de bibliotheek Kleinseminarie Sint-Truiden
• één band uit collectie Dr. C. Bamps
• gedocumenteerd maar geen uitzonderlijk belang
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 10

11. Comparatieve kenmerken (3)
• Conditie (o.b.v. steekproef):
• Journal: gezien de ouderdom nog eerder hoog
• Onafhankelyke: matig
• Demer: eerste jaargangen matig, latere jaargangen nog heel
behoorlijk en volledig
• Aantal telkens terugkerende vaststellingen, los van kwaliteit van
papier: foxing, herstellingen met kleefband, scheuren, vouwen,…
• Toegankelijkheid en Gebruik: 2 x eerder laag, 1 x zeer laag
• Journal: microfilm beschikbaar, gemiddeld twee raadplegingen per
maand
• Onafhankelyke: microfilm beschikbaar, gemiddeld tien
raadplegingen per maand
• Demer: geen microfilm beschikbaar, papieren krant slechts
raadpleegbaar op gemotiveerd verzoek omwille van de fysieke
conditie
• Digitalisering zou de toegankelijkheid en het gebruik aanzienlijk
verhogen.
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 11

12. Conditie
• Voorpagina van eerste krant
van een band zit vaak los en is
erg gekreukt of gescheurd
• Ingescheurde of afbrokkelende
bladranden (materiaalverlies bij
elke raadpleging)
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 12

13. Conditie (2)
• Vouwen waardoor de tekst niet
meer leesbaar is
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 13

14. Waardestelling of statement of
significance
• Samenvatting: van de betekenis en het belang van de
krantentitel (alle kennis wordt hier samengebracht)
• Beleid: kan als bijlage opgenomen worden in
collectiebeleidsplan
• Behoud & beheer: is het referentiepunt bij het formuleren
van actiepunten hieromtrent
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 14

15. Impressies
2.

16. Journal du Limbourg belge
(Hasselt, 1840 – 1848)
• Eerste nummer van de eerste
jaargang
• woensdag 19 augustus 1840
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 16

17. Afschaffing dagbladzegel
25 mei 1848
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 17

18. De onafhankelyke der provincie Limburg:
nieuws- en aenkondigingsblad
(Hasselt, 1850 – 1914)
• Krant van woensdag 13
december 1865
• Overlijden van “de eerste
Koning der Belgen”, Leopold I
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 18

19. De onafhankelyke der provincie
Limburg
TIJDELIJKE VOETTEKST PRESENTATIE HASSELT 1919

20. De Demer: nieuwsblad voor het
arrondissement Hasselt en de provincie
Limburg (Hasselt, 1878 – 1905)
• krant van zaterdag 22 april 1893
• nog geen echte krantenkoppen
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 20

21. invoering van het algemeen
meervoudig stemrecht (1893)
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 21

22. Annonces en reclame
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018 22

23. Conclusies
3.

24. Wat heeft het waarderen opgeleverd?
• Vastleggen van impliciet aanwezige kennis: kennis
verworven op basis van jarenlange ervaring werd nooit eerder
op papier gezet of verwerkt in een collectieplan; veel informatie
dreigt zo verloren te gaan wanneer bibliotheekmedewerkers
met pensioen gaan.
• Het objectiveren van een bepaald waardeoordeel over de
eigen collectie: in collectiebeleidsplannen wordt regelmatig
geponeerd dat men een significante, toonaangevende,…
collectie heeft rond een bepaald thema, maar dit is niet altijd
gebaseerd op objectief vergelijkingsmateriaal.
• Bewustzijn creëren voor de dringende nood aan
digitalisering: weinig instellingen beschikken over concrete
cijfers m.b.t. de graad van verzuring van eigen
krantencollecties, door een waardering wordt duidelijk welke
collecties prioritair gedigitaliseerd moeten worden en eventueel
verhuisd naar een geklimatiseerde ruimte, m.a.w. je kan
gefundeerde beslissingen nemen.
OVERLEGPLATFORM ERFGOEDBIBLIOTHEKEN
KONINKLIJK CONSERVATORIUM BRUSSEL
14 NOVEMBER 2018
24