Βιταμίνες

1. Βιταμίνες Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD Παιδίατρος Εξειδικευθείς στην Παιδοενδοκρινολογία Διδάκτωρ Ιατρικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

2. Οι 5 βασικές ομάδες θρεπτικών συστατικών και το νερό Σάκχαρα Λίπη Πρωτεΐνες Βιταμίνες Ιχνοστοιχεία Νερό ΕνέργειαΜ α κ ρ ο θ ρ ε π τ ι κά σ υ σ τ α τ ι κά Μ ι κ ρ ο θ ρ ε π τ ι κά σ υ σ τ α τ ι κά

3. Δομικές διαφορές μεταξύ υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών Υδατάνθρακες Λίπη Πρωτεΐνες Γλυκόζη Λιπαρά οξέα Αμινοξέα Μόρια γλυκόζης Τριγλυκερίδια Αμινοξέα Παράδειγμα Λιπαρά οξέα Αλυσίδες από: Μακροθρεπτικά συστατικά

4. Τι είναι οι βιταμίνες; • Οργανικές ενώσεις μικρού ΜΒ που παίζουν ρόλο: • Στο μεταβολισμό • Στη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων • Στην ανάπτυξη του οργανισμού • Δεν παρέχουν ενέργεια στον οργανισμό • Από φυσιολογικής λειτουργίας οι περισσότερες βιταμίνες είναι συνένζυμα, δηλαδή ουσίες που βοηθούν στη δράση των ενζύμων

5. Σχηματισμός νέου μορίου Δύο ξεχωριστά μόρια Δύο ουσίες ενώνονται Το ένζυμο μένει ανέπαφο Ένζυμο Τρόπος δράσης των βιταμινών ως συνένζυμα Συνένζυμο (βιταμίνη)

6. Τι είναι οι βιταμίνες; • Ουσίες που παίζουν ρόλο: • Στο μεταβολισμό • Στη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων • Στην ανάπτυξη του οργανισμού • Δεν παρέχουν ενέργεια στον οργανισμό • Από φυσιολογικής λειτουργίας οι περισσότερες βιταμίνες είναι συνένζυμα, δηλαδή ουσίες που βοηθούν στη δράση των ενζύμων • Εξ ορισμού: • Διαιτητική ανάγκη του οργανισμού (ανεπαρκής ή μηδενική παραγωγή της συγκεκριμένης ουσίας) • Η απαραίτητη ημερήσια ποσότητα, μικρή (της τάξης των mg)

7. Σε τι ποσότητες χρειαζόμαστε τις βιταμίνες; • Συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη: το ποσό της βιταμίνης που είναι δέον να λαμβάνεται καθημερινά μέσω της τροφής • Εξαρτάται από το φύλο, την ηλικία και την κατάσταση (εγκυμοσύνη, αλκοολισμός κλπ) • Μια ισορροπημένη δίαιτα, που περιλαμβάνει όλες τις βασικές κατηγορίες των τροφίμων, καλύπτει την συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για όλες τις βιταμίνες

8. Τι συμβαίνει όταν στερούμαστε τις βιταμίνες; • Υποβιταμίνωση: διαιτητική στέρηση της βιταμίνης που οδηγεί αρχικά σε εργαστηριακά και στη συνέχεια σε κλινικά ευρήματα • Αβιταμίνωση: πλήρης αποστέρηση του οργανισμού από μια βιταμίνη, σπάνια στην εποχή μας – πιθανά σε ακραία μονόπλευρη διατροφή • Η ανάπτυξη των παθολογικών ευρημάτων σχετίζεται άμεσα η έμμεσα με τις βιοχημικές αντιδράσεις που επηρεάζονται από την έλλειψη της αντίστοιχης βιταμίνης

9. Λιποδιαλυτές βιταμίνες Υδατοδιαλυτές βιταμίνες

10. Γενικά χαρακτηριστικά λιποδιαλυτών βιταμινών • Απορροφώνται κατά την πέψη μαζί με τα λίπη • Δεν απεκκρίνονται με τα ούρα και τείνουν να αποθηκεύονται στο λιπώδη ιστό • Δε χρειάζεται να λαμβάνονται καθημερινά με τη διατροφή • Ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος υπερβιταμίνωσης (ανάπτυξη τοξικότητας από την υπερβολική χορήγηση βιταμινών ) • Σε στεατόρροια, κίνδυνος ανάπτυξης υποβιταμίνωσης

11. Βιταμίνη Α (ρετινόλη) • Βασικές λειτουργίες: • Απαραίτητη για την όραση, κυρίως στο σκοτάδι • Πηγές: • Φρούτα, λαχανικά με έντονο χρώμα (καρότα, τομάτες, βερίκοκα κα) • Κρέας, κρόκος αυγού, γαλακτοκομικά • Υψηλή συγκέντρωση σε συκώτι και ιχθυέλαια • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 1000 μg περίπου, μια ισορροπημένη διατροφή καλύπτει τις ανάγκες • Οι ποσότητες που αποθηκεύονται στο ήπαρ μπορεί να επαρκέσουν μέχρι και ένα χρόνο • Σε έλλειψη: • Προβλήματα στην όραση, κυρίως στο ημίφως (ημεραλωπία) • Τύφλωση

12. Βιταμίνη D (καλσιτριόλη) • Βασικές λειτουργίες: • Συμμετέχει στο μεταβολισμό του ασβεστίου, μαζί με τις ορμόνες παραθορμόνη και καλσιτονίνη (αυξάνει το ασβέστιο στο αίμα) • Πηγές: • Παράγεται από τον οργανισμό με την ηλιακή ακτινοβολία • Ψαρικά, λίπη, γαλακτοκομικά, συκώτι, κρόκος αυγού • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 400 IU (10 μg) • Σε έλλειψη: • Στα παιδιά προκαλεί ραχίτιδα • Στους ενήλικες προκαλεί οστεομαλάκυνση

13. Βιταμίνη Ε (τοκοφερόλη) • Βασικές λειτουργίες: • Αντιοξειδωτική δράση (προστατεύει από τη δράση των ελευθέρων ριζών) • Σταθεροποίηση κυττάρων, ανάπτυξη νεύρων • Πηγές: • Ξηροί καρποί, φυτικά έλαια, δημητριακά ολικής άλεσης, μαργαρίνη, ορισμένα λαχανικά • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 30 IU • Σε μια ισορροπημένη δίαιτα, συνήθως επαρκής • Περιέχεται σε πλήθος καλλυντικών σκευασμάτων για το δέρμα και επουλωτικών αλοιφών

14. Βιταμίνη K • Βασικές λειτουργίες: • Σύνθεση παραγόντων πήξης του αίματος στο ήπαρ • Σύνθεση πρωτεϊνών σημαντικών για τη επιμετάλλωση οστών • Πηγές: • Πράσινα λαχανικά, γαλακτοκομικά, συκώτι, κρόκος αυγού, πατάτα, σόγια, φυτικά έλαια και δημητριακά • Σύνθεση από εντερικά βακτήρια • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 70 μg περίπου • Μια ισορροπημένη διατροφή καλύπτει τις ανάγκες • Σε έλλειψη: • Αιμορραγικές επιπλοκές

15. Γενικά χαρακτηριστικά υδατοδιαλυτών βιταμινών • Δεν αποθηκεύονται στον οργανισμό • Η περίσσειά τους αποβάλλεται με τα ούρα • Απαραίτητη η καθημερινή πρόσληψή τους με τη διατροφή • Δε χρειάζεται λίπος για την απορρόφησή τους • Εξαιρετικά σπάνια η πιθανότητα υπερβιταμίνωσης

16. Βιταμίνες συμπλέγματος Β: Β1 (θειαμίνη) • Βασικές λειτουργίες: • Απαραίτητη για την παραγωγή ενέργειας στους μυς, την καρδιά και το κεντρικό νευρικό σύστημα (συμμετέχει στο μεταβολισμό των υδατανθράκων) • Πηγές: • Δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια, κρέας και πουλερικά • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 1,4 mg • Σε έλλειψη: • Σπάνια, μόνο στους αλκοολικούς • Νόσος Beri-Beri, σύνδρομο Wernicke-Korsakoff

17. Βιταμίνες συμπλέγματος Β: Β2 (ριβοφλαβίνη) • Βασικές λειτουργίες: • Απαραίτητη για την παραγωγή ενέργειας στο κύτταρο • Πηγές: • Κρέας, αυγά, ξηροί καρποί, σόγια, μαγιά μπύρας, δημητριακά ολικής άλεσης και γαλακτοκομικά • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 1,7 mg • Σε έλλειψη: • Δεν εμφανίζεται σε ισορροπημένη διατροφή • Ερυθρότητα του βλεννογόνου της γλώσσας, ραγάδες στις γωνίες του στόματος και χειλίτιδα • Καταστρέφεται από το φως, προστασία των τροφών

18. Βιταμίνες συμπλέγματος Β: Β3 (νιασίνη ή νικοτινικό οξύ) • Βασικές λειτουργίες: • Συμμετέχει στις αντιδράσεις παραγωγής ενέργειας στα μιτοχόνδρια των κυττάρων • Πηγές: • Κρέας, ψαρικά, αυγά, γαλακτοκομικά, δημητριακά ολικής άλεσης και πράσινα χορταρικά • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 18 mg για τους άνδρες • 13 mg για τις γυναίκες (↑ εγκύους) • Σε έλλειψη: • Πελλάγρα: νευρολογικά συμπτώματα (ψευδαισθήσεις και παραλήρημα), διάρροια, βλεννογονίτιδα και δερματικές βλάβες με φαιά χροιά, σε περιοχές δέρματος που εκτίθενται στο φως

19. Βιταμίνες συμπλέγματος Β: Β5 (παντοθενικό οξύ) • Βασικές λειτουργίες: • Δομικό συστατικό του συνενζύμου-Α, μιας ουσίας που κατέχει κεντρικό ρόλο στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών • Πηγές: • Αυγά, κρέας και λαχανικά • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 10 mg • Σε έλλειψη: • Πολύ διαδεδομένο στη φύση, σπάνια έλλειψη • Σύνδρομο των ‘καιόμενων’ ποδιών

20. Βιταμίνες συμπλέγματος Β: Β6 (πυριδοξίνη) • Βασικές λειτουργίες: • Σημαντικό συνένζυμο στο μεταβολισμό των αμινοξέων • Σημαντική στη διαδικασία ωρίμανσης ερυθρών αιμοσφαιρίων • Πηγές: • Πράσινα φυλλώδη λαχανικά, πατάτες, ξηρά φασόλια, μπανάνες, λιπαρά ψάρια • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 2 mg • Σε έλλειψη: • Εμφάνιση αναιμίας, βλάβες στους βλεννογόνους • Νευρολογικές βλάβες (πχ επιληπτικοί σπασμοί σε βρέφη)

21. Βιταμίνες συμπλέγματος Β: Β7 (βιοτίνη) • Βασικές λειτουργίες: • Σημαντικός ρόλος ως συνένζυμο στο μεταβολισμό των λιπαρών οξέων • Παίζει ρόλο στην ανάπτυξη του δέρματος και των μαλλιών • Πηγές: • Φρούτα, λαχανικά, γάλα, κρέατα, κρόκος αυγού • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 0,25 mg (πολύ σπάνια η έλλειψή της) • Σε έλλειψη: • Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, ξηροδερμία, αλωπεκία

22. Βιταμίνες συμπλέγματος Β: Β12 (κοβαλαμίνη) • Βασικές λειτουργίες: • Σημαντικός παράγοντας σχηματισμού ερυθρών αιμοσφαιρίων • Διατήρηση ακεραιότητας νευρικού ιστού • Συμμετέχει στο μεταβολισμό υδατανθράκων, λιπών, πρωτεϊνών • Πηγές: • Κρέας, ψαρικά, μαγιά μπύρας και γαλακτοκομικά προϊόντα • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 5 μg, απορροφάται στο τελικό τμήμα του ειλεού ενωμένη με τον ενδογενή παράγοντα (που παράγεται στο στομάχι) • Σε έλλειψη: • Σοβαρές νευρολογικές επιπλοκές (πχ αστάθεια, αταξία) • Μεγαλοβλαστική αναιμία

23. Βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ) • Βασικές λειτουργίες: • Απαραίτητη στο σχηματισμό κολλαγόνου Το κολλαγόνο απαντάται στα οστά, τα δόντια, τους χόνδρους, τους τένοντες, το δέρμα, τον ουλώδη ιστό και το τοίχωμα των αγγείων • Αντιοξειδωτική δράση • Πηγές: • Φρούτα και λαχανικά, και κυρίως τα εσπεριδοειδή (λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια), φράουλες, πιπεριές και τομάτες • Συνιστώμενη ημερήσια δόση: • 30 έως 90 mg (καλύπτεται από δίαιτα πλούσια σε εσπεριδοειδή) • Το κάπνισμα και η κύηση αυξάνουν τις ανάγκες • Σε έλλειψη: • Σκορβούτο

24. Σκορβούτο

Βιταμίνες

Tasos Serbis MD, PhD

Βιταμίνες