Dokumen tersebut membahas tentang sastra Jawa dan geguritan secara umum. Secara ringkas, dibahas mengenai periode sastrawan Jawa sesuai zamannya, unsur-unsur geguritan seperti perangan bahasa, citraan, dan wujud geguritan."
2. SASTRA JAWA
(SUBALIDINATA, 1994)
Sastrawan Jawa uga banjur kaperang-perang miturut jaman laire karya, yaiku:
Sastrawan Balai Pustaka
Balai Pustaka yaiku lembaga kang dipandhegani dening pamrentah kolonial nalika
taun 1908.
Sastrawan non-Balai Pustaka
Sakliyane Balai Pustaka ana uga lembaga kang ora dipandhegani dening pamrentah
kolonial nanging adeg dhewe kanthi ancas ngasilake karya kang bebas dening
kekuasane pamrentah kolonial.Sadurunge Indonesia Merdika (Jaman dijajah Walanda)
Sakwise Indonesia merdika
Lembaga penerbitan kang esih ngadeg yaiku Panjebar Semangat, Jaya Baya, Expres, lan
Poestaka Roman.
4. TEGESE GEGURITAN
Geguritan yaiku iketaning basa kang memper syair.
Miturut Subalidinata, geguritan asale saka tembung
gurita kang diowahi saka tembung asline yaiku
gerita.
Tembung gerita dhewe minangka tembung andahan
kang linggane yaiku tembung gita, tegese tembang
utawa syair.
BACK
9. PAUGERAN GEGURITAN
(PADMOSOEKOTJO, 1960)
GEGURITAN GAGRAG
LAWAS
1. Luwih sering sinebut kanthi tembung
guritan.
2. Nduweni paugeran kang gumathok,
kayata :
Cacahing gatrane ora tartamtu,
annging lumrahe paling sithik 4 gatra.
Cacahing wanda saben sapadha padha
gunggunge.
Dong-dinging swara ing kabeh
wekasane gatra kudu runtut, yaiku
nganggo purwakanthi guru swara.
Sangarepe geguritan diwiwiti nganggo
bebuka “Sun nggegurit”.
10. PAUGERAN GEGURITAN
(PADMOSOEKOTJO, 1960)
GEGURITAN GAGRAG
ANYAR1. Geguritan kang wujude bebas
2. Titikane geguritan gagrag anyar yaiku:
Cacahing wanda saben sakgatra ora
katemtokake
Cacahe gatra utawa larik ora
katemtokake
Kadangkala esih nggatekake
purwakanthi swara, purwakanthi
sastra, lan purwakanthi lumaksita
nanging akeh uga kang ora nganggo
purwakanthi.
Nganggo basa rinengga nanging
jawa modern
Ora nganggo tembung “sun
nggegurit”
BACK
12. Kabeh sing kalebu karya
sastra pancen rinacik
mawa basa rinengga.
Basa rinengga yaiku basa
kang edi peni utawa basa
kang endah lan nresep
ing ati.
Basa rinengga bisa
amarga pilihaning
tembung (diksi) bisa uga
amarga unine tembung
yaiku supaya nambah nilai
rasa kaendahan.
PERANGAN
BASA
BASA
KAWI
MAJAS
PURWAK
ANTHI
TEMBUNG-
TEMBUNG
KANG
AWUJUD
MLIGI
PERANGAN BASA
13. LELAWANING BASA (MAJAS)
Majas yaiku basa kias
kang sering dinggo
ing geguritan.
Ancase penggurit
nganggo majas yaiku
supaya geguritan
kang ditulis luwih
endah utawa
nduweni efek estetis.
Lelewaning
Basa
PERBANDINGAN
PERTAUTAN
REPETISI
PENGONTRASAN
14. S I M I L E
Majas kang nganggo
tembung-tembung kayadene
duk, lir, kadya, kaya, kadi.
Fungsine kanggo
ngumpamakake.
Tuladha:
Mlayune banter banget kadya
thathit ing angkasa.
M E T A F O R A
MAJAS - PERBANDINGAN
Majas kang ora nganggo
tembung umpama,
nagnggone basa kias.
Tuladha:
Kembang desa saka
Wonogiri nembe dirabi wong
bule.
Kembang desa yaiku wong
kang ayu banget.
15. P E R S O N I F I K A S I
Ngumpamakake bendha mati
bisa nglakokake pagaweyan
kayadene barang urip.
Tuladha:
Angin wengi mbisiki aku yen
kowe wuyung!
A L E G O R I
Majas kang tegese sinandilan
nganggo lambang.
Tuladha:
Sliramu sekar mlathi, aku
kumbang nyidhamsari
MAJAS - PERBANDINGAN
BACK
16. M E T O N I M I
Majas kang nganggo jeneng
sesinglon kanggo nudhuhake
barang tartamtu.
Tuladha:
Simbah kang njaga alas kene
kawentar wengis lan galak.
S I N E K D O K I
Majas kang nyebutake
perangan nanging tegese
kabehan, utawa suwalike.
Tuladha:
Aku krungu jumangkahe
sikilmu nyedhak njalari aku
ayem.
MAJAS - PERTAUTAN
BACK
17. R E P E T I S I
Majas kang dinggo mawa
mbaleni tembung, frasa
utawa klausa.
Tuladha:
Aku bakal maju, maju, lan
maju terus nganti kowe gelem
nampa tresnaku.
P A R A L E L I S M E
Mbolan-mbaleni tembung,
frasa, klausa utawa ukara.
Tuladha:
Kowe kuwi tresnaku, kowe
kuwi impenku, kowe kuwi
uripku
MAJAS - REPETISI
BACK
18. H I P E R B O L A
Majas kang ngluwih-luwihake
samubarang kang ancase
kanggo mbangetake.
Tuladha:
Tuladha: Rega beras sundhul
langit
L I T O T E S
Majas kang isine nyilikake
kasunyatan kareben ora
pamer.
Tuladha:
Nyuwun pangapunten gubug
kula awon.
MAJAS - PENGONTRASAN
19. P A R A D O K S
Nyandhingake rong perkara
kang tegese kuwalikane.
Tuladha:
Ing papan kang rame iki,
atiku sepi banget.
I R O N I
Majas kang wujude pasemon.
Tuladha:
Wah elok tenan biji repotmu
kobong kabeh!
MAJAS - PENGONTRASAN
S A R K A S M E
Majas kang wujude sindiran kasar.
Tuladha: Swaramu mbudgegke kupingku!
BACK
20. CITRAAN
(SUTEJO, 2010)
Fungsi citraan yaiku kanggo
nuwuhake gegambaran utawa
khayalan kang tuwuh merga
pandhapuking ukara kang endah.
CITRAAN
(SUTEJO, 2010)
CITRA PENGLIHATAN
(citra panyawang)
CITRA PENDENGARAN
(citra pangrungu)
CITRA
PENCIUMAN
(citra pangaras)
CITRA GERAK
(citra owah)
BACK