วิชาจุลชีววิทยาและปรสิตวิทยา

1. GRAM NEGATIVE
OXIDASE POSITIVE
#bacteria

2. จะย้อมติดสีแดงของ safranin
ผนังเซลล์บาง
- ชั้นในเป็นชั้นบางของ peptidoglycan
- ชั้นนอกเป็นชั้นไขมัน
ภายนอกเซลล์ มี lipopolysacharide ซึ่งเป็นสารพิษ
endotoxin
Gram negative bacteria (แบคทีเรียแกรมลบ)

3. - เป็น gram-negative diplococci
- มีรูปร่างคล้ายไต 2 อันประกบกัน คล้ายเมล็ดกาแฟ
- เชื้อหายใจแบบใช้ออกซิเจน
- การเพาะเชื้อต้องอาศัย culture media ที่มีสารอาหารปริมาณเพียงพอต่อการเจริญ
- โดยทั่วไปใช้ chocolate agar และ Thayer-Martin agar เป็นเชื้อก่อโรคที่สําคัญในมนุษย์
Neisseria

4. - เป็นเชื้อก่อโรคที่ทําให้เกิดโรคหนองในแท้(gonorrhoea)
- เป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
ติด N.gonorrhoeae ในเด็กทารกแรกคลอดจากมารดาที่เป็นหนองใน
จะทําให้เกิดการอักเสบของเยื่อบุตาที่เรียกว่า ophthalmia neonatorum
ในเด็กทารกแรกคลอด
Neisseria gonorrhoeae

5. ในเพศชาย
จะมีอาการที่รุนแรง คือ ภายหลังจากรับเชื้อแล้ว 3-9 วัน จะ
พบว่ามีหนองไหลออกมาจากท่อปัสสาวะ ทําให้ถ่ายปัสสาวะลําบาก มี
อาการขัดเบา ปากท่อปัสสาวะจะบวมแดงหนองอาจจะไหลเยิ้มถึงขั้น
เปียกกางเกงใน ประมาณ 1-2 สัปดาห์หากไม่ได้รับการรักษาหนองจะ
เริ่มน้อยลง แต่อาการ อักเสบยังคงอยู่ การปล่อยทิ้งไว้โรคจะดําเนิน
กลายเป็นเรื้อรัง ทําให้เกิดต่อมลูกหมากอักเสบ ท่ออสุจิตีบตันและทําให้
เป็นหมันได้
Neisseria gonorrhoeae

6. มีอาการหลากหลายตั้งแต่ไม่มีอาการแสดงทางคลินิก
มีอาการอักเสบของอุ้งเชิงกราน ซึ่งจะเกิดภาวะแทรกซ้อนตามมาคือ
การตั้งครรภ์นอกมดลูกหรือเป็นหมันได้นอกจากการติดเชื้อที่ระบบ
สืบพันธุ์แล้วยังพบว่าเชื้อนี้สามารถก่อให้เกิดการอักเสบของเยื่อบุ
ต่าง ๆ ได้เช่น ปากมดลูก คอหอย และทวารหนัก ในบางครั้งเชื้อ
ลุกลามเข้ากระแสเลือดและทําให้เกิด systemic infection เช่น
ข้ออักเสบ จุดเลือดออกตามลําตัว เป็นต้น
Neisseria gonorrhoeae
ในเพศหญิง

7. การตรวจหาเชื้อและวินิจฉัยโรค
ตรวจหาเชื้อจากหนองโดยการย้อมสีกรัม(Gram Stain) พบเชื้อ
Gram negative สีแดงมีการอักเสบของอวัยวะสืบพันธุ์มีหนอง ในเพศ
หญิงจะพบการตกขาวออกมาเป็นหนอง มีอาการอักเสบของช่องคลอดมี
การอักเสบที่ปากมดลูก ปวดท้องน้อยเนื่องจากมดลูกอักเสบ
1.ให้ยา Probenecid ขนาด 1 กรัม ครั้งแรก แล้วต่อมาอีก 30 นาที ให้ฉีด Aqueous procaine penicillin G.
ขนาด 4.8 ล้านหน่วย โดย แบ่งฉีดเข้ากล้ามเนื้อ 2 แห่ง
2. หรือให้ Tetracycline HCI 1.5กรัม รับประทานครั้งแรก แล้วตามด้วย Tetracycline HCI ขนาด 0.5 กรัม วัน
ละ 4 ครั้ง เป็นเวลา 4 วันติดต่อกัน รวมทั้งสิ้นให้ได้รับยา 9 กรัม
3. ให้ยา ampicicllin 2 กรัม ร่วมกับ Pobenecid 1 กรัม ควรอยู่ในความควบคุมดูแลของแพทย์
การรักษาพยาบาล

8. Neisseria meningitidis
- เป็นแบคทีเรียกรัมลบรูปกลมอยู่เป็นคู่ อาศัยอยู่ได้ในหลายสภาวะ
- เป็นเชื้อก่อโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบและโรคติดเชื้อไข้กาฬหลังแอ่น
- โรคไข้กาฬหลังแอ่นเกิดในบุคคลทุกวัย พบมากทั้งในช่วงอายุ 1 เดือน- 15 ปี
(25-40%) และมากกว่า 15 ปี (10-35%)
- เชื้อนี้เป็นสาเหตุหลักของการเสียชีวิตและทุพพลภาพของเด็กและสตรีมีครรภ์ใน
ประเทศอุตสาหกรรมและมีการระบาดในกะปิทวีปแอฟริกาและเอเชีย

9. ระยะฟักตัว
ประมาณ 2-10 วัน โดยเฉลี่ย 3-4 วัน
Neisseria meningitidis
อาการและอาการแสดง
ไข้ ปวดศีรษะรุนแรง อาเจียน คอแข็ง อาจมีผื่นแดง จ้ําเลือด (pink macules) ขึ้นตามผิวหนัง
ร่วมด้วย และอาจเกิดภาวะช็อกอย่างรวดเร็ว

10. ผู้ที่สามารถแพร่เชื้อได้ คือผู้ที่ไม่มีอาการ(พาหะ) และผู้ป่วยสามารถแพร่โรคได้จนกว่าจะตรวจไม่
พบเชื้อในน้ํามูก น้ําลาย
เชื้อกระจายจากช่องปาก ช่องจมูกจากคนหนึ่งสู่อีกคนโดยตรง ผ่านระบบทางเดินหายใจ แบบเชื้อ
แพร่เข้ากระแสเลือดหรือเลือดเป็นพิษ (meningococcemia) เชื้อเข้าในกระแสเลือด โดยเลือดจะมาหล่อ
เลี้ยงที่ปลายหลอดเลือดเป็นจํานวนมาก ผู้ป่วยจะมีผื่น เลือดออกตามผิวหนัง ในรายที่รุนแรงจะมีเลือดออก
ในลําไส้และต่อมหมวกไต แบบเยื่อหุ้มสมองอักเสบ (meningitidis) เชื้อที่เข้าเยื่อหุ้มสมองทําให้เกิดอาการ
เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
Neisseria meningitidis
ระยะติดต่อ
วิธีการติดต่อ

11. เป็นสาเหตุของโรค โรคอหิวาตกโรค (Cholera) แบคทีเรียแกรมลบ
curve rod หรือ comma เคลื่อนที่ได้ด้วยแฟลกเจลลา โรคนี้พบเชื้อ
ตามเขตน้ํากร่อย บริเวณปากแม่น้ําที่ติดทะเล พบได้ในน้ําจืด และอาหาร
ทะเล จําพวก กุ้ง หอย ปู และแมลงบางชนิด TCBS ให้ colony สี
เหลืองขนาดใหญ่
ระยะฟักตัว 2-48 ชั่วโมง ระยะเวลาในการเกิดอาการ 2-5 วันการก่อโรค และ อาการของโรค
Vibrio cholera
เกิดจากได้รับสารพิษเข้าไปยับยั้งการดูดซึมน้ําที่
ลําไส้ใหญ่ ทําให้เกิดการถ่ายเป็นน้ําจํานวนมากและมี
ลักษณะเฉพาะคือเป็นสีน้ําซาวข้าว ผู้ป่วยที่เสียชีวิตจะ
เกิดจากการเสียน้ําอย่างรุนแรง

12. Vibrio cholerae
อาการ
เป็นอย่างไม่รุนแรง พวกนี้มักหายภายใน 1 วัน หรืออย่างช้า 5 วัน มีอาการถ่ายอุจจาระเหลวเป็นน้ํา
วันละหลายครั้ง แต่จํานวนอุจจาระไม่เกินวันละ 1 ลิตร ในผู้ใหญ่อาจมีปวดท้องหรือ คลื่นไส้อาเจียนได้
เป็นอย่างรุนแรง อาการระยะแรก มีท้องเดิน มีเนื้ออุจจาระมาก ต่อมามีลักษณะเป็นน้ําซาวข้าว
เพราะว่ามีมูกมาก มีกลิ่นเหม็นคาว ถ่ายอุจจาระได้โดยไม่มีอาการปวดท้อง บางครั้งไหลพุ่งออกมาโดยไม่
รู้สึกตัว มีอาเจียนโดยไม่คลื่นไส้ อุจจาระออกมากถึง 1 ลิตร ต่อชั่วโมง และจะหยุดเองใน 1 - 6 วัน ถ้าได้น้ํา
และเกลือแร่ชดเชยอย่างเพียงพอ แต่ถ้าได้น้ําและเกลือแร่ทดแทนไม่ทันกับที่เสียไป จะมีอาการขาดน้ําอย่างมาก
ลุกนั่งไม่ไหว ปัสสาวะน้อย หรือไม่มีเลย อาจมีอาการเป็นลม หน้ามืด จนถึงช็อค ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิตได้

13. การตรวจวินิจฉัยทางห้องปฏิบัติการ
1. วิธีการตรวจวินัจฉัยมาตรฐาน
วิธีการเพาะเชื้อจากอุจจาระ อาหาร และน้ํา จากการสอบสวนโรค เพื่อตรวจหาเชื้อแบคทีเรียก่อโรคอุจจาระร่วง
อย่างแรง ได้แก่ เชื้อ V.cholera
2. การตรวจหายีสส์ควบคุมกลไกก่อโรค
วิธี Multiplex PCR ตรวจดีเอ็นเอของเชื้อที่แยกได้จากผู้ป่วย ซึ่งมียีนส์ควบคุมกลไกก่อโรค เป็นสายพันธุ์ที่
สามารถสร้างสารพิษก่อโรคลําไส้ (enterotoxin)

14. Vibrio vulnificus
ในประเทศตะวันตกมักจะพบผู้ป่วยติดเชื้อนี้ในหน้าร้อน แต่ในประเทศ
ไทยและประเทศอื่นๆ ในเขตร้อนสามารถพบโรคติดเชื้อV. Vulnificus
ได้ตลอดทั้งปี
ก่อโรคในอาหารทะเล ที่ปนเปื้อนเชื้อนี้หรือมีบาดแผลเปิดที่สัมผัสกับเชื้อนี้.
ในคนที่แข็งแรงดีเมื่อกินอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อนี้จะทําให้มีอาการในระบบ
ทางเดินอาหาร. ในคนที่มีภูมิคุ้มกันไม่ปกติโดยเฉพาะถ้ามีโรคตับอยู่ มักจะมี
การติดเชื้อในกระแสเลือด (bacteremia) ร่วมด้วย ทําให้มีอาการรุนแรง
และอาจถึงกับ เสียชีวิต.
การก่อโรค

15. อาการ
ในคนที่แข็งแรงดี เมื่อกินอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อนี้จะทําให้มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายเหลว และปวดท้อง.
โดยจะเริ่มมีอาการหลังจากกิน อาหารทะเล ที่ปนเปื้อนเชื้อนี้ไปนานประมาณ 16 ชั่วโมง.
ในคนที่มีภูมิคุ้มกันไม่ปกติ โดยเฉพาะถ้ามีโรคตับอยู่มักจะมีการติดเชื้อในกระแสเลือด. ทําให้มีอาการรุนแรง
และ อาจถึงกับเสียชีวิต. โดยผู้ป่วยมักจะมาด้วยไข้เฉียบ พลัน หนาวสั่น ความดันเลือดตก และมีรอยโรคที่ผิวหนัง
เป็นแบบตุ่มน้ํา รายที่มีการติดเชื้อรุนแรงมักจะพบว่ามีตุ่มน้ําที่มีเลือดปน
วินิจฉัยโดยการเพาะเชื้อจากอุจจาระ บาดแผล ตุ่มน้ํา และเลือด. มักเพาะเชื้อขึ้นจากเลือดในรายที่มีไข้หรือ
มีตุ่มน้ํา โดยเฉพาะตุ่มน้ําที่มีเลือดปน.
การวินิจฉัย
Vibrio vulnificus

16. เมื่อสงสัยว่ามีการติดเชื้อ V. vulnificus ควรให้การรักษาทันที หลังจากที่เก็บสิ่งส่งตรวจเพาะเชื้อ
เพราะการให้ยาต้านจุลชีพที่ครอบคลุมเชื้อนี้จะช่วยลดอัตราตายของผู้ป่วยในรายที่มี แผลที่ติดเชื้อ ควรให้การ
รักษาทางศัลยกรรมอย่างพอเพียง เช่น การทําแผล การระบายหนอง การตัดเนื้อเยื่อที่ตายออก การทํา
fasciotomy ในรายที่มี necrotizing fasciitis. ในบางรายที่มีอาการรุนแรง อาจต้องถึงกับตัดขา
(amputation).
การรักษา
ไม่ควรกินอาหารทะเลดิบโดยเฉพาะหอยนางรม และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในคนที่เป็นโรคตับหรือภูมิคุ้มกัน
ไม่ปกติ ควรทําอาหารทะเลให้สุกก่อน
การป้องกัน
Vibrio vulnificus

17. Vibrio parahaemolyticus (แบคทีเรียกินเนื้อคน)
เป็นแบคทีเรียแกรมลบ รูปแท่ง มีแหล่งธรรมชาติในน้ําทะเลและน้ํากร่อย แยกได้จากน้ําทะเลทั่วโลก
กุ้ง หอย ปลา และปูหลายชนิด ก่อโรคอาหารเป็นพิษหรือทางเดินอาหารอักเสบ ส่วนใหญ่สายพันธุ์ที่แยกได้จาก
ผู้ป่วยผลิตสารพิษชนิดทนความร้อนเรียกว่า Thermostable direct hemolysin
อุจจาระผู้ป่วยที่เมืองโอซากา ประเทศญี่ปุ่น สาเหตุอาหารเป็นพิษจากการรับประทาน "ชิราสุ shirasu" เป็นเพราะ
คนญี่ปุ่นชอบรับประทานปลาดิบ
พบได้ใน
แยกเชื้อได้จาก

18. ลักษณะโรค
มีอาการถ่ายอุจจาระเป็นน้ําและปวดมวนท้องรุนแรงเป็นส่วนใหญ่ บางครั้ง มีคลื่นไส้ อาเจียน เป็นไข้และปวดศีรษะ
บางครั้งมีอาการคล้ายเป็นบิด ถ่ายอุจจาระปนเลือด หรือเป็นมูก ไข้สูง และมีจํานวนเม็ดเลือดขาวสูง เป็นโรคที่ไม่ค่อย
รุนแรง มีระยะเวลาดําเนินโรค 1-7 วัน การติดเชื้อในระบบอื่นของร่างกายและการตายพบได้น้อยมาก
โดยการแยกเชื้อได้จากอุจจาระผู้ป่วยบนอาหารเลี้ยงเชื้อเฉพาะ.สาเหตุ Vibrio parahaemolyticus ซึ่งเป็น
แบคทีเรียที่ชอบเกลือเข้มข้นสูงในการเจริญเติบโต (halophilic vibrio) มีแอนติเจนโอ ("O" antigen) และมีแอนติเจนเค
("K" antigen)
Vibrio parahaemolyticus (แบคทีเรียกินเนื้อคน)
การวินิจฉัย

19. โดยการกินอาหารทะเลที่ดิบหรือที่ปรุงไม่สุกพอ หรือกินอาหารอื่นที่มีการปนเปื้อนอาหารทะเลดิบ หรือล้าง
ด้วยน้ําทะเลที่ปนเปื้อนเชื้อนี้
ระยะฟักตัว ปกติ 12-24 ชั่วโมง หรืออยู่ในช่วง 4-30 ชั่วโมง ระยะติดต่อ ไม่ติดต่อจากคนสู่คน
มีไข้ ปวดศีรษะ ปวดมวนท้อง คลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายเป็นน้ํา อาจมีมูกเลือดปน ส่วนใหญ่มีอาการภายหลัง
รับประทานอาหารทะเล ที่ปรุงไม่สุกพอ หรือ อาหารที่ปนเปื้อนอาหารทะเลหรือชะล้างด้วยน้ําทะเลที่ปนเปื้อนเชื้อ
Vibrio parahaemolyticus (แบคทีเรียกินเนื้อคน)
วิธีติดต่อ
อาการและอาการแสดง

20. Aeromonas hydrophila
- เป็นแบคทีเรียที่มีรูปร่างท่อนหรือ rod-shaped เนื่องจากเป็นแบคทีเรียที่อาศัยในแหล่ง
- พบในแหล่งน้ําจืดและน้ํากร่อย บางสายพันธุ์พบว่าทําให้เกิดอาการป่วยในปลาและสัตว์ครี่งบกครึ่งน้ําเหมือนกับที่
พบในคนที่ได้รับการติดเชื้อทางบาดแผลเปิด หรือจากทางเดินอาหาร
- เชื้อ A. hydrophila เป็นสาเหตุองการอักเสบของกระเพาะอาหารและลําไส้ หรือภาวะเลือดมีพิษ
อาการ
มีอาการเหมือนเป็นอหิวาตกโรค ถ่ายเป็นน้ําซาวข้าว และมีอาการของโรคบิดเป็นถ่ายอุจจาระปนมูกเลือด

21. แหล่งที่พบ
เป็นเชื้อที่มีอยู่ทั่วไปตามแหล่งน้ําธรรมชาติ ทั้งน้ําจืด น้ํากร่อยและน้ําทะเล
การก่อโรค
มักก่อให้เกิดโรคในสัตว์น้ําจืด เช่น ปลา กุ้ง กบ ทาก งู จระเข้
เชื้อสามารถเข้าสู่ร่างกาย
ทางปาก ทางผิวหนัง กระแสเลือด
เริ่มติดเชื้อจะมีอาการ
ปวด บวม แดง ร้อน ที่เป็นอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะอาการปวดที่ค่อนข้างมากที่ไม่สัมพันธ์
กับบาดแผล ถือเป็นลักษณะเฉพาะของโรคนี้ รวมทั้งมีไข้สูง
Aeromonas Veronii

22. Plesiomonas Shigelloides
พบเชื้อแบคทีเรียPlesiomonas Shigelloides ได้จาก
การตรวจหาเชื้อในเลือดและปัสสาวะ
ที่พบ
ในสัตว์น้ําประเภทหอยและปลาน้ําจืด
ก่อให้เกิดโรค
โรคอุจจาระร่วง

23. โรควิบริโอซีส (Vibriosis)
สาเหตุ เกิดจากเชื้อ Vibrio anguillarum, V. alginolyticus, V. vulnificus และ Vibrio อื่น ๆ
ชนิดของสัตว์ที่ติดเชื้อได้ พบการติดเชื้อในปลาน้ําเค็ม พบการติดเชื้อในปลาน้ําจืด
อาการและรอยโรค - คล้ายกับรอยโรคติดเชื้อ Aeromonas hydrophila
- ติดเชื้อในกระแสโลหิต
- พบจุดเนื้อตายที่ตับ ไต ม้าม และบางครั้งอาจพบที่เยื่อเมือกของทางเดินอาหาร
การวินิจฉัยโรค ทําได้โดยสังเกตจากอาการและรอยโรค
การติดต่อสู่คน ก่อโรคในผู้ป่วยที่มีภาวะบกพร่องทางภูมิคุ้มกัน แต่บางชนิดก็สามารถก่อโรคได้ด้วยตัวมันเอง

24. สาเหตุ เกิดจากเชื้อ Edwardsiella tarda
ลักษณะของเชื้อ เป็นเชื้อแบคทีเรียแกรมลบ รูปร่างแท่ง โค้งงอเล็กน้อย แต่ก็อาจมีรูปร่างที่ไม่ แน่นอนแบคทีเรีย
มักอาศัยอยู่ภายในเซลล์ของปลาที่ป่วย
สัตว์ที่พบเชื้อ พบการติดเชื้อในปลาดุก ปลาทอง ปลาไหล และเชื้อที่มีผลกระทบมากต่ออุตสาหกรรมการ
อาการและรอยโรค - คล้ายกับรอยโรคติดเชื้อ Aeromonas hydrophila
- เป็นการติดเชื้อในกระแสโลหิต
- อาจพบแผลหลุมที่ผิวหนัง
โรคEdwardsiella septicemia

25. โรคEdwardsiella septicemia
การวินิจฉัยโรค - สังเกตจากอาการและรอยโรค
- ทําการเพาะแยกและพิสูจน์เชื้อแบคทีเรีย
- การตรวจสอบหาเชื้อก่อโรคโดยใช้เทคนิคทางอณูชีววิทยา
การแพร่กระจายของโรค เกิดโดยการแพร่กระจายผ่านทางน้ําหรือปลาที่ป่วยเป็นโรค
การติดต่อสู่คน อาจก่อโรคในคนได้ในกรณที่คนป่วยมีภาวะบกพร่องของระบบภูมคุ้มกัน

26. โรคBacterial haemorrhagic septicemia
สาเหตุ
เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Aeromonas hydrophila
ลักษณะของเชื้อแบคทีเรีย
เป็นแบคทีเรียแกรมลบ รูปร่างแท่ง ไม่สร้างสปอร์ เป็นแบคทีเรียที่มี ความแตกต่างขอระดับความรุนแรงสูงในแต่
ละ Serotype
ชนิดของสัตว์น้ําที่ติดเชื้อได้
ได้แก่ สัตว์น้ําจืดต่าง ๆ ซึ่งโดยส่วนใหญ่เกิดตามหลังจากความเครียด และสิ่งที่ส่งผลให้สัตว์เหล่านั้นมีภาวะ
ภูมิคุ้มกันโรคที่ลดต่ํา

27. โรคHaemorrhagic septicemia
สาเหตุ
เกิดจากเชื้อ Pseudomonas fluorescens และ Pseudomonas anquilliseptica
ลักษณะของเชื้อ
เป็นแบคทีเรียแกรมลบ แอโรบิค รูปร่างแท่งสั้น มีแฟลกเจลลาแบบ Polar flagella ชนิดของสัตว์น้ําที่ติดเชื้อได้
ทั้งปลาน้ําจืดและปลาน้ําเค็ม
อาการและรอยโรค
คล้ายกับรอยโรคติดเชื้อ Aeromonas hydrophila ซึ่งรอยโรคเด่นชัดที่พบได้แก่การติดเชื้อในกระแสโลหิตซึ่ง
ก่อให้เกิดจุดหรือปิ้นเลือดออกที่อวัยวะต่าง ๆ โดยเฉพาะคลีบและ หาง และอาจพบแผลหลุมที่ผิวหนังด้วย
การแพร่กระจายของโรค
เกิดโดยการแพร่กระจายผ่านทางน้ําหรือปลาที่ป่วยเป็นโรค การติดต่อสู่คน (Zoonotic potency) อาจก่อโรคใน
คนได้ในกรณีที่คนป่วยมีภาวะบกพร่องของ ระบบภูมคุ้มกัน(Immunocompromised patient)

28. สมาชิก
1. นางสาวปภาวดี คําเทพ เลขที่ 16
2.นางสาวพรพิมล ธรรมนิยม เลขที่ 17
3.นางสาวพัชรีภรณ์ อุดแก้ว เลขที่ 18
4.นางสาวภณิดา หมันมณี เลขที่ 19
5.นางสาวภรัณยา ทิพย์รักษา เลขที่ 20
โสตทัศนศึกษาทางการแพทย์ชั้นปีที่2