an toàn làm việc với môi chất lạnh

1. 1
(TAÙC NHAÂN LAÏNH)
1- Freâon R22 (tr.2)
2- Amoniaêc (tr.12)

2. 2
Moâi chaát laïnh laø gì ?
 Moâi chaát laïnh laø chaát moâi giôùi söû
duïng trong heä thoáng ñeå haáp thu nhieät
cuûa moâi tröôøng caàn laøm laïnh (coù
nhieät ñoä thaáp) vaø taûi nhieät ra moâi
tröôøng coù nhieät ñoä cao hôn.

3. 3
CAÙC NHOÙM MOÂI CHAÁT LAÏNH:
- Nhoùm 1: goàm nhöõng moâi chaát laøm laïnh
khoâng baét löûa, khoâng ñoäc haïi hoaëc coù ñoäc
haïi khoâng ñaùng keå. (Ñaïi dieän trong nhoùm naøy
nhö: CO2, R12, R22, R123,...)
- Nhoùm 2: goàm nhöõng moâi chaát laøm laïnh ñoäc
haïi ít, giôùi haïn baét löûa, gaây noå thaáp nhaát
trong theå tích khoâng khí khoâng nhoû hôn 3,5%.
(Ñaïi dieän trong nhoùm naøy laø NH3 )
- Nhoùm 3: goàm nhöõng moâi chaát laøm laïnh coù
ñoäc haïi, deå baét löûa vaø gaây noå, giôùi haïn
baét löûa, gaây noå thaáp nhaát trong theå tích
khoâng khí nhoû hôn 3,5%. (Ñaïi dieän trong nhoùm

4. 4
Giaûi thích kyù hieäu cuûa caùc moâi chaát freâon (ví
duï R123)
R 1 2 3
chöõ ñaàu cuûa Refrigerant (moâi chaát laïnh).
soá löôïng nguyeân töû flo
soá löôïng nguyeân töû
hyñroâ + 1
soá löôïng nguyeân töû carbon – 1 (neáu = 0 thì
khoâng vieát)
Caùc freâon laø caùc chaát höõu cô maø caùc nguyeân
töû hyñroâ ñöôïc thay theá moät phaàn hoaëc toaøn
boä baèng caùc nguyeân töû clo, flo hay broâm.
Soá löôïng nguyeân töû clo xaùc ñònh nhôø soá hoaù
trò coøn laïi cuûa caùc nguyeân töû carbon. R123 coù 3
flo 1 hyñroâ vaø 2 carbon laø daãn xuaát cuûa C2H6
vaäy coâng thöùc hoaù hoïc cuûa R123 laø C2HCl2F3 .

5. 5
Giaûi thích kyù hieäu R123
R 1 2 3
chöõ ñaàu cuûa Refrigerant (moâi chaát laïnh).
soá löôïng nguyeân töû flo
soá löôïng nguyeân töû
hyñroâ + 1
soá löôïng nguyeân töû carbon – 1 (neáu = 0 thì
khoâng vieát)
Caùc daãn xuaát töø meâtan CH4 coù chöõ soá ñaàu
tieân baèng 0 neân khoâng vieát, ñoù laø tröôøng hôïp
cuûa R11, R12, R22, …
Caùc hoån hôïp khoâng ñoàng soâi xeáp thöù töï töø
R400, R401, …
Caùc hoån hôïp ñoàng soâi xeáp thöù töï töø R500,
R501, R502, …

6. 6
Giaûi thích kyù hieäu moâi chaát laïnh voâ cô
R717
R 7 17
chöõ ñaàu cuûa Refrigerant (moâi chaát laïnh).
soá phaân töû löôïng laøm
troøn
quy öôùc kyù hieäu cho moâi chaát laïnh
voâ cô
Ví duï R744 laø kyù hieäu cuûa moâi chaát laïnh
CO2

7. 7
I- MOÄT SOÁ ÑAËC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
R22:
• - Coâng thöùc hoaù hoïc : CHClF2 .
• - Laø chaát khí khoâng maøu, coù muøi
thôm raát nheï.
• - Nhieät ñoä soâi ôû aùp suaát khí quyeån :
– 40,80C.
• - Nhieät ñoä ñoùng baêng : Tñb = -160 0C.

8. 8
MOÄT SOÁ ÑAËC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
R22: (tt)
• - R22 hoøa tan haïn cheá daàu neân gaây
khaù nhieàu khoù khaên cho vieäc boâi
trôn.
• ÔÛ khoaûng nhieät ñoä töø –200C ñeán –
400C moâi chaát R22 khoâng hoøa tan
daàu. Daàu coù nguy cô baùm laïi treân beà
maët giaøn bay hôi laøm cho maùy neùn
thieáu daàu neân ngöôøi ta traùnh khoâng
cho maùy laïnh R22 laøm vieäc ôû nhieät

9. 9
MOÄT SOÁ ÑAËC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
R22: (tt)
• - R22 khoâng hoøa tan nöôùc nhöng möùc
ñoä hoøa tan vaãn lôùn gaáp 5 laàn R12 neân
maùy neùn R22 ít bò nguy cô taéc aåm hôn
(cho pheùp chöùa khoâng quaù 0,0025%
nöôùc).
• - Hôi R22 khoâng daãn ñieän neân coù theå
söû duïng cho maùy neùn kín vaø nöûa kín tuy
ñoä an toaøn keùm hôn R12 neân söï coá
ñieän ñoái vôùi R22 lôùn hôn.
• - Loûng R22 coù daãn ñieän neân tuyeät ñoái
khoâng ñeå loûng loït veà maùy neùn kín.

10. 10
MOÄT SOÁ ÑAËC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
R22: (tt)
• - R22 khi coù chaát xuùc taùc laø theùp seõ
bò phaân huûy ôû nhieät ñoä 5500C coù
thaønh phaàn phosgen raát ñoäc.
• - R22 ñang ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong
taát caû caùc ngaønh coâng nghieäp ñaëc
bieät trong kyõ thuaät ñieàu hoøa khoâng
khí. Möùc ñoä phaù huûy taàng oâzoân nhoû
nhöng gaây hieäu öùng nhaø kính laøm
noùng ñòa caàu do ñoù R22 cuõng chæ ñöôïc
söû duïng trong thôøi kyø quùa ñoä loaïi boû

11. 11
II- MOÄT SOÁ ÑAËC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
R134a:
• Moâi chaát R134a laø moâi chaát môùi, khoâng
chöùa clo, khoâng taùc ñoäng phaù huûy taàng
oâzoân neân ñöôïc coi laø moâi chaát laïnh töông
lai. R134a hieän laø moâi chaát thay theá cho R12,
R502.
• R134a coù coâng thöùc hoùa hoïc: CF3-CH2F
• Phaân töû löôïng 102,0 Kg/kmol
• ÔÛ aùp suaát khí quyeån coù nhieät ñoä soâi laø –
26,5 0C

12. 12
TAÙC DUÏNG CUÛA TAÀNG OZONE.

13. 13
MOÂI CHAÁT CFC VAØ
HCFC -
AÛNH HÖÔÛNG CUÛA
CHUÙNG
ÑEÁN TAÀNG OZONE.

14. 14
HÔÏP CHAÁT CFC:
Daãn xuaát halogen cuûa caùc Ankan
C
Cl
F
F
Cl
C
Cl
H
F
F C
Cl
Cl
Cl
F
C
H
Cl
Cl
C F
F
F
HCFC-22 CFC-11
HCFC-123
HCFC-12

15. 15
CÔ CHEÁ PHAÂN HUÛY O3 CUÛA CFC
C
Cl
F
F
Cl
[ CFCl2] + [Cl]
[O-Cl] + O2
[Cl] + O2
+ O3
UV

16. 16
GAÂY RA HIEÄU ÖÙNG NHAØ
KÍNH
T0
Traùi ñaát
CO2,
hôi H2O,
Freon,..v.v...
QE < QR
QR

17. 17
II- MOÄT SOÁ ÑAËC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
NH3:
• - Amoniac coù coâng thöùc hoùa hoïc NH3 , kyù
hieäu R717.
• - NH3 laø moät chaát khí khoâng maøu, coù muøi
raát haéc.
• - Loûng NH3 soâi ôû aùp suaát khí quyeån ôû
nhieät ñoä –33,350C.
• - Nhieät ñoä ñoâng ñaëc Tñb = -77,7 0C.
• - Amoniac coù tính chaát nhieät ñoäng toát phuø
hôïp vôùi chu trình maùy laïnh neùn hôi duøng

18. 18
MOÄT SOÁ ĐẶC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
NH3: (tt)
• - NH3 coù nhieät ñoä cuoái taàm neùn raát cao
neân phaûi laøm maùt ñaàu xylanh baèng nöôùc
vaø phaûi huùt hôi baõo hoøa (neáu nhieät ñoä
hôi huùt veà maùy neùn coù ñoä quaù nhieät cao
thì nhieät ñoä cuoái taàm neùn seõ cao).
• - NH3 phaân huûy thaønh nitô vaø hydro ôû
nhieät ñoä 2600C . Nhöng khi coù maët aåm vaø
beà maët xylanh baèng theùp laøm chaát xuùc
taùc thì NH3 phaân huûy ngay ôû nhieät ñoä 110
– 1200C. Bôûi vaäy caàn laøm maùt toát ñaàu
xylanh vaø haïn cheá nhieät ñoä cuoái taàm neùn

19. 19
MOÄT SOÁ ÑAËC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
NH3: (tt)
• - NH3 coù ñoä nhôùt nhoû, tính löu ñoäng cao
neân toån thaát aùp suaát nhoû, ñöôøng oáng vaø
caùc van goïn nheï hôn so vôùi R22.
• - NH3 hoøa tan nöôùc khoâng haïn cheá neân van
tieát löu khoâng bò taéc aåm, tuy nhieân haøm
löôïng nöôùc khoáng cheá döôùi 0,1%. (Do tính
chaát naøy neân trong moät soá tröôøng hôïp khi
xöû lyù söï coá roø ræ NH3 maø khoâng coù maët
naï phoøng ñoäc, ngöôøi ta duøng voøi nöôùc xòt
vaøo choå NH3 bò roø ræ ñeå haïn cheá oâ
nhieãm moâi tröôøng vaø gaây gaït).

20. 20
MOÄT SOÁ ÑAËT TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
NH3: (tt)
• - NH3 khoâng hoøa tan daàu neân khoù boâi
trôn caùc chi tieát chuyeån ñoäng cuûa maùy
neùn, do ñoù phaûi duy trì aùp löïc daàu caàn
thieát ñeå ñaûm baûo boâi trôn. Heä thoáng
phaûi boá trí taùch daàu treân ñöôøng ñaåy
maùy neùn vaø caùc baàu daàu cho caùc thieát
bò trao ñoåi nhieät nhö bình ngöng, bình bay hôi
traùnh lôùp daàu baùm treân beà maët trao ñoåi
nhieät caûn trôû quùa trình trao ñoåi nhieät.

21. 21
MOÄT SOÁ ÑAËC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
NH3: (tt)
• - NH3 daãn ñieän, neân khoâng söû duïng ñöôïc
cho maùy neùn kín vaø nöûa kín.
• - NH3 coù naêng suaát laïnh rieâng theå tích lôùn
neân maùy neùn vaø thieát bò goïn nheï (do theå
tích rieâng ôû vuøng nhieät ñoä bay hôi nhoû
neân giaûm ñöôïc kích thöôùc cuûa maùy neùn –
ñaëc bieät laø maùy neùn piston).
•

22. 22
MOÄT SOÁ ÑẶC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
NH3: (tt)
• - NH3 khoâng aên moøn kim loaïi ñen cheá taïo
maùy nhöng aên moøn ñoàng vaø caùc hôïp kim
ñoàng tröø ñoàng thau phosphor do ñoù
khoâng söû duïng ñoàng vaø hôïp kim ñoàng
trong maùy laïnh amoniac.
• - NH3 khoâng aên moøn phi kim loaïi cheá taïo
maùy.

23. 23
MOÄT SOÁ ÑẶC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT NH3:
(tt)
• - NH3 ôû noàng ñoä 13,5  16% chaùy ôû nhieät ñoä
6510C, vì vaäy caùc gian maùy amoniac khoâng ñöôïc
duøng ngoïn löûa traàn vaø phaûi ñöôïc thoâng thoaùng
thöôøng xuyeân.
• - NH3 hoãn hôïp vôùi thuûy ngaân gaây noå raát nguy
hieåm neân heä thoáng amoniac khoâng ñöôïc söû duïng
aùp keá thuûy ngaân.
• - Hoån hôïp NH3 baét ñaàu chaùy khi noàng ñoä > 11%
veà theå tích vaø coù ngoïn löûa traàn.
• - Phaûn öùng chaùy (noå): 4NH3 + 3O2 = 6H2O +
2N2
• - Noàng ñoä gaây noå töø 16% - 27% veà theå tích, noå

24. 24
MOÄT SOÁ ÑAËC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
NH3: (tt)
• - Ñoäc haïi ñoái vôùi cô theå con ngöôøi, gaây kích thích
nieâm maïc maét, daï daøy, gaây co thaét cô quan hoâ
haáp, laøm boûng da.
• - Coù muì khoù ngöûi, haéc neân deã phoøng traùnh.
• - Laøm giaûm chaát löôïng thöïc phaåm baûo quaûn,
laøm thöïc phaåm, rau quûa bieán maøu vaø laøm giaûm
chaát löôïng raát nhanh choùng.
• - Moät soá chæ tieâu veä sinh giôùi haïn khi coù NH3
trong phaân xöôûng:
• + Noàng ñoä NH3 cho pheùp coù trong phaân xöôûng:

25. 25
MOÄT SOÁ ÑAËC TÍNH CUÛA MOÂI CHAÁT
NH3: (tt)
• - Moät soá chæ tieâu veä sinh giôùi haïn khi coù NH3 trong
phaân xöôûng:(tieáp theo)
• + Noàng ñoä cho pheùp toái ña khi ôû laâu trong khoâng khí:
0,07 mg/l
• + Noàng ñoä laøm khaûn coå: 0,3
mg/l
• + Noàng ñoä laøm chaûy nöôùc maét: 0,5
mg/l
• + Taùc duïng ñoäc haïi khi laøm vieäc trong khoâng khí coù
NH3: 0,1 mg/l
• + Noàng ñoä toái ña cho pheùp khi coù maët taïm thôøi:

26. 26

27. 27
Chaát taûi laïnh laø gì ?
Chaát taûi laïnh laø chaát trung gian nhaän
nhieät cuûa ñoái töôïng caàn laøm laïnh
chuyeån tôùi thieát bò bay hôi caáp nhieät cho
moâi chaát laïnh soâi vaø bay hôi.
- Heä thoáng laïnh duøng chaát taûi laïnh coøn
goïi laø heä thoáng laïnh giaùn tieáp.
- Chaát taûi laïnh ñoâi khi coøn ñöôïc goïi laø
moâi chaát laïnh thöù caáp.

28. 28
Öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng
laïnh giaùn tieáp (heä thoáng duøng
chaát taûi laïnh)?
Nhöôïc ñieåm:
-Veà maët nhieät ñoäng laøm laïnh giaùn tieáp
qua chaát taûi laïnh coù toån thaát naêng löôïng
lôùn hôn do phaûi truyeàn qua chaát trung gian.
- Veà kinh teá cuõng toán keùm hôn do phaûi
chi phí theâm thieát bò: bôm, daøn laïnh,
ñöôøng oáng cho voøng tuaàn hoaøn chaát taûi
laïnh.

29. 29
Öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng
laïnh giaùn tieáp (heä thoáng duøng
chaát taûi laïnh)?
Öu ñieåm: Heä thoáng laïnh giaùn tieáp chæ coù
öu ñieåm veà maët vaän haønh khi:
- Khoù söû duïng tröïc tieáp daøn bay hôi ñeå
laøm laïnh saûn phaåm.
- Moâi chaát laïnh coù tính ñoäc haïi. Voøng
tuaàn hoaøn chaát taûi laïnh ñöôïc coi laø voøng
tuaàn hoaøn an toaøn.
- Khi coù nhieàu hoä tieâu thuï laïnh, khoù kieåm
soaùt ñöôïc söï roø ræ moâi chaát ôû quaù nhieàu
ñöôøng oáng, daøn laïnh vaø traùnh heä thoáng