1. 3#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}#=O|~ü2014
Q“~°= ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞
„á⁄IIJ_»áê ã¨`«º<å~åÜ«∞}
ã¨ÅǨ =∞O_»e
JÅ¡O<å~åÜ«∞}
K≥·~°‡<£-„ÃÑãπ JHÍ_»q∞
z‰õΩ¯_»∞ „ѨÉèÏHõ~ü
J_»fiˆHò–<åºÜ«∞ ã¨ÅǨ^•~°∞
ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»∞
_®IIã≤.HÍjO
ã¨Ç¨Ü«∞ ã¨Oáê^Œ‰õΩ~åÅ∞
¿ãflǨÏÅ`« ZO.
ã¨Oáê^ŒHõ =~°æO
_®II Z.ã≤Öχ<åÜ«∞H±, Jã≤ÃãìOò „á⁄ÃѶã¨~ü
„HÍOu, [~°fleã¨∞ì
"Õ∞<Õ[~ü
ZO. ÉÏÅ∞<åÜ«∞H±
á¶È<£ <≥O.: 8008918475, 9290745490
_ç.˜.Ñ≤. : "åã¨q „QÍѶ≤H±û
#Å¡‰õΩO@, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ✆ 8712125005
#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}Pi÷Hõ,~å[H©Ü«∞,™êÇ≤Ï`«º=∂ã¨Ñ¨„uHõ
#∂~°∞ ѨÓÅ∞ qHõã≤OK«h, "Õ~Ú PÖ’K«#Å∞ ã¨OѶ¨∞i¬OK«h J#fl@∞¡ „Ѩ*Ï#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# aè#fl PÖ’K«#ʼnõΩ
=∂ Ѩ„uHõÖ’ KÀ@∞O@∞Ok. Hõ#∞Hõ D Ѩ„uHõÖ’ =Ú„kOz# Jaè„áêÜ«∂Å∞ ~°K«~Ú`«Å"Õ.
ã¨Oáê^ŒHõ =~åæxH˜ UH©ÉèÏ=O LO_»#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}JH“Oò<≥O|~ü:62254225854
ZãπaÃÇÏKü, ~åOHÀi î„ÉÏOKü(20350), ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£.
#=O|~ü : 2014
ã¨OѨ٘ : 4
ã¨OzHõ : 11
~°K«#Å∞, K«O^•Å∞, q~åàÏÅ∞ ѨOѨ=eû# z~°∞<å=∂
¿ãflǨÏÅ`«ZO.,
HÍfi~°ì~ü <≥O. R-9, O.U HÍfi~°ì~üû,
L™ê‡xÜ«∂ Ü«¸x=i≈˜, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£-500 007.
W."≥∞~ÚÖò:nadusthunnatelangana@gmail.com
JHÀì|~ü 31, 2014
"åà◊√¡ "≥Å∞`«∞~°∞ ѨÙ=ÙfiÅ∞
#QÆ~°O ~À_»¡g∞^Œ
"≥Å∞QÆ∞`«∞#fl q∞#∞QÆ∞~°∞Å∞
"≥<≥flʼnõΩi¿ã ~å„u"Õà◊
J=∂"å㨺 pHõ’¡
~°HõÎO z=Ú‡`«∞#fl Ñ≤_çH˜à◊¡`À
pѨÙ~°∞ Ѩ_»∞`å~°∞
#ÅQÆx HõOHõ~° g∞^Œ
z˜¡# HõHõ¯Ñ≤Å¡ áê^•Å#∞
<≥=∞‡kQÍ `˘Åy™êÎ~°∞
Z_®iÖÏO˜ Wã¨∞Hõ#∞
TÑ≤i aQÆѨ˜ì T_ÕÛ™êÎ~°∞
=∞i "≥∂_ô!!?
ã¨Oáê^Œ‰õΩ_ç L`«Î~°O

2. 4 #_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ} #=O|~ü2014
`≥ÅOQÍ} `˘=fi
ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
Ãã·<£ûÃѶ~Ú~ü XHõ *Ï˝Ñ¨HõO – HÍjO 5
`≥ÅOQÍ#O
''„Ѩ`åº=∂flÜ«∞O Uq∞˜?—— – =~°=~°~å=Ù 6
=~°Î=∂#O
Sã≤ãπ q^èŒfiO™êxH˜ XÉÏ=∂ ~°}À`åûǨÏO – Z. #iûOǨÔ~_ç¤ 9
`≥ÅOQÍ}©Hõ'~°}O—
`≥ÅOQÍ}Ö’ ÔH.l.@∞ Ñ≤.l. =~°‰õΩ Lz`« q^Œº.... – _®II U~°∞H˘O_» #~°ã≤OǨï_»∞ 16
ѨÙ~ÀQÆ=∞#O
x~°ƒO^è•Å h_»Ö’¡.... – J~°}º 22
„áêѨOzHõO
J=Ù#∞...g∞ ~°∂_®fie...! – _®II l. ÅK«ÛÜ«∞º 25
J^ŒÌOÖ’ JHõ∆~åÅ∞
=∞#`À Hõeã≤ #_»z# `≥ˆ~+π ÉÏ|∞ – _®II <åàıâ◊fi~°O â◊OHõ~°O 28
#_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO
1. ‰õÄÅ∞`«∞#fl „ѨÉèí∞`«fi q^•º=º=ã¨÷ – `«ÔH¯à◊§ÃÑo§ ã¨∂i 30
2. Láê^蕺ܫ∞ k<À`«û=O ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ – g~°Q˘x ÃÑO@Ü«∞º 31
3. ÃãÃÑìO|~ü 17 qb#O HÍ^Œ∞! q"≥∂K«# HÍ^Œ∞!!.... – #Å=∂㨠Hõ$+¨‚ 32
4. Z=i HÀã¨O ã¨Éèí#∞ ÉèíQÆflO KÕ™ê~°∞? – a. ~å=∞Hõ$+¨‚ 39
5. *’_≥<£Ñ¶¨∂ò ‰õΩO~°O cèO – P„`«O Éèí∞[OQÆ~å"£ 41
™êÇ≤Ï`«ºO
1. QÀÔ~˜ ZOHõ#fl Hõq`«fiO`À XHõ~ÀA – ZO.u~°∞Ѩ`«Ü«∞º 47
Ѩiâ’^èŒ#
1. `≥ÅOQÍ} =∂O_»eHõ #=ÅÅ∞:#∂`«#... – =∞ÖË¡âò =∞O„u 49
x"ÕkHõ
1. #_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ} Ô~O_À ~°K«~Ú`«Å ã¨=∂"Õâ◊O – ZO.¿ãflǨÏÅ`« 53
2. Láê^蕺ܫÚ_ç áê~îåÅ∞ ѨÙã¨ÎHÍq+¨¯~°} ã¨Éèí – ZO.¿ãflǨÏÅ`« 57
Hõ~°Ñ¨„`« ™êÇ≤Ï`«ºO
˜.Ñ≤.ZѶπ.Hõ~°Ñ¨„`«O 58

3. 5#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}#=O|~ü2014
HÍjOã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
Ãã·<£ûÃѶ~Ú~ü XHõ *Ï˝Ñ¨HõO
27 JHÀì|~ü 2014# #ÖÁæO_» lÖÏ¡ l.q.QÆ∂_≥O(ZãπZÖòaã≤)Ö’ =¸_»∞ lÖÏ¡Å(#ÖÁæO_», "≥∞^ŒH±, x*Ï=∂ÉÏ^£) ™êOѶ≤∞Hõ ã¨OˆH∆=∞
QÆ∞~°∞‰õΩÅ q^•ºÅÜ«∂Å q^•º~°∞÷Å Ãã·<£û ÃѶ~Ú~ü [iyOk. „Ѩf áê~î°âßÅ #∞Oz Ô~O_»∞ ©OÅ∞ =KåÛ~Ú. áê~î°âßÅ/HõàÏâßÅ q^•º~°∞÷Å∞
`«=∞ „ѨÜ≥∂QÍÅ#∞ J^Œ∞ƒù`«OQÍ „Ѩ^Œi≈OKå~°∞. ÉÏÅÉÏeHõÅ∞ XHõix q∞Oz XHõ~°∞ `«=∞ „ѨuÉèÏ áê@"åÅ#∞ =ºHõÎO KÕâß~°∞. áêʼnõΩÅ∞
Jaè=$kú "≥Å∞QÆ∞ h_»Å#∞ Ѩ˜ìOK«∞H˘#‰õΩO_® áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ "≥O@ Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î`«∞O>Ë D z<åfl~°∞Å∞ q<åâ◊Hõ Z~°∞=ÙÅ∞ ÖˉõΩO_®
ѨO@Å<≥ÖÏ Ñ¨O_çOKåÖ’ áê~îåÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. H˘O^Œi Jaè=$kú HÀã¨O „ѨHõ$ux áêʼnõΩÅ∞ ^èŒfiOã¨O KÕã¨∞ÎO>Ë "å`å=~°} HÍÅ∞ëêºxfl
ZÖÏ HÍáê_®Ö’ qHõã≤ã¨∞Î#fl ѨÙ=ÙfiÅ∞ q=iã¨∞Î<åfl~Ú. XHõ~°HõOQÍ áêʼnõΩÅ Jaè=$kú #=¸<åHõ∞ áÈ©QÍ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ Jaè=$kú
#=¸<å#∞ ÉÏÅ"Õ∞^è•=ÙÅ∞ K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
„â◊=}O, Ѩ~î°#O, ÉèÏ+¨}O, ÖËY#O J<Õq Jaè=ºH˜Î <≥·Ñ¨Ù}ϺÅ∞. D <≥·Ñ¨Ù}ϺÅÖ’ W"åeì ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ ÉèÏ+¨}ÏxH˜ „áê=ÚYº`«
Z‰õΩ¯=QÍ LOk. D q^•º~°∞÷Å ÉèÏ+¨}O =∂`«$ ÉèÏ+¨Ö’ HÍ^Œ∞. Ѩ~å~Ú POQÆ¡ ÉèÏ+¨Ö’. ѨÓi QÆ∞_çÃãÅ ¿Ñ^ŒiHõO #∞Oz =zÛ# P
q^•º~°∞÷Å∞ J#~°æà◊OQÍ POQÆ¡OÖ’ q=iã¨∞ÎO>Ë <å‰õΩ Pâ◊Û~°ºO "Õã≤Ok. HÍ~Àʈ~ò áê~î°âßÅÖ’ K«^Œ∞=Ù‰õΩO@∞#fl q^•º~°∞÷Å#∞ `«Å^Œ<ÕflÖÏ
„ѨÉèí∞`«fi ã¨OˆH∆=∞ QÆ∞~°∞‰õΩÅ q^•º~°∞÷Å∞ POQÆ¡ ÉèÏ+¨Ö’ LѨ<åºã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. W^Õ q+¨Ü«∂xfl "åà◊√¡ =∂`«$ÉèÏ+¨ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ‰õÄ_® K≥ѨÊQÆÅ~°∞.
=∞˜ì =∞#∞+¨µÅ áê^•Å∞ `åH˜ ~å[Éèí=<åÅ∞ ѨÙh`«O HÍ"åeû =ÙOk. HÍx D֒Ѩ٠=∞˜ìa_»¤Å <À˜Ö’ POQÆ¡ ÉèÏ+¨ ѨÙh`«=∞=Ù`«∞#flk.
J~Ú`Õ D *Ï˝<åxfl uiy =∞˜ì=∞#∞+¨µÅ q=ÚH˜Î HÀã¨O LѨÜ≥∂yOK«@OÖ’<Õ "åi rq`åxH˜ „ѨÜ≥∂[#O, P K«^Œ∞=Ù‰õΩ ™ê~°÷Hõ`«.
1966Ö’ H˘~îås HÍ=∞<£ã¨∂¯Öò q^•ºq^è•#O LO_®Åx, JѨC_Õ ^Õâ◊O ã¨~°fi`À=ÚMÏaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞O^Œx `«# x"ÕkHõÖ’ K≥áêÊ_»∞.
XˆH Ü«∂[=∂#ºO H˜O^Œ q^•ºÅÜ«∂Å∞ #_»"åÅx ‰õÄ_® J<åfl_»∞. q^•ºq^è•#OÖ’ âߢã‘ÎÜ«∞ ^Œ$HõÊ^äŒO LO>Ë q^•ºi÷Ö’ xaè_ôHõ$`«"≥∞ÿ#
*Ï˝#â◊H˜Î |Ü«∞@H˘ã¨∞ÎO^Œx K≥áêÊ_»∞. g˜<ÕO Ѩ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® P x"ÕkHõ#∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO K≥`«Î|∞@ìÖ’ "Õã≤Ok. ÃÑ·QÍ qq^èŒ
Ü«∂[=∂<åºÅ H˜O^Œ q^•ºÅÜ«∂Å#∞ „áê~°OaèOzOk. ^èŒ#=O`«∞Å Ñ≤Å¡Å∞ K«^Œ∞=ÙHÀ=ÏxH˜ <å}º"≥∞ÿ# q^Œº, ¿Ñ^ŒÑ≤Å¡Å∞ K«^Œ∞=ÙHÀ=ÏxH˜
<å}º`« ÖËx q^Œº LO_Õ qÉèí[##∞ fã¨∞H˘zÛOk. JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ ˆHO„nÜ«∞ q^•ºÅÜ«∂Å∞, #"À^ŒÜ«∞ q^•ºÅÜ«∂Å#∞ ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiO „áê~°Oaè¿ãÎ, Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò q^•ºÅÜ«∂Å#∞ 1970= ^Œâ◊HõOÖ’ =∞# ~å¢+¨ì „ѨÉèí∞`«fiO „áê~°OaèOzOk. ¢ÃÑ·"Õò q^•ºÅÜ«∂Å∞
ZÖÏQÆ∂ L<åfl~Ú. q^•º~°OQÆOÖ’ =zÛ# D qÉèí[# =Å# ¿Ñ^Œ, ^Œo`«, |_»∞QÆ∞ q^•º~°∞÷ʼnõΩ ™œHõ~åºÅ∞ ÖËx, `«~°QÆu QÆ^Œ∞Å∞ÖËx,
©K«~°∞¡ÖËx „ѨÉèí∞`«fi áê~î°âßÅÖË kHõ¯Ü«∂º~Ú.
D ã≤÷uÖ’ JK«ÛO¿Ñ@, <åQÆ~ü Hõ~°∂flÖò(áêÅ=¸~°∞) xÜ≥∂[Hõ=~åæʼnõΩ Z"≥∞‡Ö˺QÍ Ñ¨xKÕã≤# Ñ≤.=∞¿ÇÏO„^Œ<å^ä£(=∂kQÆ) 1986Ö’
`≥Å∞QÆ∞ ^Õâ◊O „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ Pi÷HõâßY =∞O„uQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î#fl ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ^Œo`« q^•º~°∞÷ʼnõΩ <å}º"≥∞ÿ# q^Œº#∞ JOkOKåÅ<Õ PÖ’K«#
KÕ™ê_»∞. Zãπ.P~ü.â◊OHõ~°<£(SZZãπ) ~°∂á⁄OkOz# x"ÕkHõ P^è•~°OQÍ 1986Ö’ ™êOѶ≤∞Hõ ã¨OˆH∆=∞ QÆ∞~°∞‰õΩÅ q^•ºÅÜ«∞ ã¨Oã¨÷#∞
U~åÊ@∞KÕâß~°∞. nxÖ’ 75 âß`«O i[ˆ~fi+¨<£ Zã‘û q^•º~°∞÷ʼnõΩ ˆHÏ~ÚOKå~°∞. „Ѩf lÖÏ¡Ö’ Hõhã¨O =¸_»∞(Ô~O_»∞ ÉÏÅ∞~°‰õΩ, XHõ˜
ÉÏeHõʼnõΩ) áê~î°âßÅÅ#∞ <≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞. „Ѩf áê~î°âßÅÖ’ 200 #∞Oz 300 =∞Ok q^•º~°∞÷ʼnõΩ „Ѩ"ÕâßÅ∞ HõeÊOKå~°∞. JO>Ë lÖÏ¡‰õΩ
Hõhã¨O "≥~Úº=∞Ok ^Œo`« q^•º~°∞÷ʼnõΩ <å}º"≥∞ÿ# q^Œº#∞ JOkOKÕ „Ѩܫ∞`«flO [iyOk. Ѷ¨e`«OQÍ<Õ D Ô~O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅÖ’ ZO^Œ~À
^Œo`« q^•º~°∞÷Å∞ _®Hõì~°∞¡, „QÆ∂Ñπ-I, II PѶ‘ã¨~üû, Ü«¸x=iû© „á⁄ÃѶã¨~üû, WO[h~üûQÍ L#fl`« ™ê÷~ÚÖ’ =Ù<åfl~°∞. ~°K«~Ú`«Å∞QÍ,
Hõ=ÙÅ∞QÍ `«Ü«∂~°Ü«∂º~°∞. ™ê=∂lHõ qѨ¡"À^Œº=∂ÅÖ’ ‰õÄ_® QÆ}hÜ«∞OQÍ<Õ L<åfl~°∞. XHõ"Õà◊ D ã¨Oã¨÷#∞ „áê~°OaèOz LO_»HõáÈ`Õ
Wxfl "ÕÅ =∞Ok ^Œo`« q^•º~°∞÷Å∞ q^Œº‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ =ÙO_Õ"å~°∞. "åi â◊H˜Î ™ê=∞~åúºÅ∞ D ã¨=∂*ÏxH˜ JO^Õq HÍ=Ù. nxx „QÆÇ≤ÏOz#
áêʼnõΩÅ∞ D q^•º~°∞÷Å Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ#∞ F~°∞ÛHÀÖËHõ „ѨÉèí∞`«fi áê~î°âßÅÅ =Öˇ g˜x ‰õÄ_® ^èŒfiOã¨O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. W^ŒO`å ¢ÃÑ·"Õò
áê~î°âßÅʼnõΩ "Õ∞Å∞ [~°QÆÏxˆH. D ã¨OˆH∆=∞ QÆ∞~°∞‰õΩÖÏÅ #∞Oz Z^Œ∞QÆ∞`«∞#fl Ñ≤Å¡ÖË W"åeì Ãã·<£ûÃѶ~Ú~üÖ’ POQÆ¡ ÉèÏ+¨Ö’ J#~°æà◊OQÍ
=∂Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞. áêuHõ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O <Õ#∞ `≥Å∞QÆ∞ =∂^Œº=∞OÖ’ =∂„`«"Õ∞ K«^Œ∞=Ù‰õΩ<åfl#∞. HÍx W"åfià◊ POQÆ¡ =∂^Œº=∞OÖ’
JO@~åx a_»¤Å∞ K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl~°∞. ÉèíÜ«∞O ÖˉõΩO_® =∂Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞.
ã¨iQÍæ W~°"≥· Zxq∞k Uà◊¡ H˜O^Œ(1986) Ѩ^Õà◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ H˜Ok `«~°QÆ`«∞ÖËq K«^Œ∞=‰õΩO_® ã¨~åã¨i S^Œ= `«~°QÆuÖ’ <Õ#∞ ã¨OˆH∆=∞
QÆ∞~°∞‰õΩÖÏÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOKå#∞. „Ѩ[Å∞ Hõ˜ì# Ѩ#∞flÅ`À, ã¨$+≤ìOz# L`«ÊuÎ =Å# =zÛ# ã¨OѨ^Œ`À `˘_»∞HÀ¯=ÏxH˜ |@ìeKåÛ~Ú.
K«^Œ∞=ÙHÀ=ÏxH˜ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ =KåÛ~Ú. ~åã¨∞HÀ=ÏxH˜ <Àò|∞H±û ÅaèOKå~Ú. <å}º"≥∞ÿ# Éè’[#O JOkOk. (D ™œHõ~åºÅ∞ JO^ŒiH˜
JO^•Å<Õ _ç=∂O_£ 㨈~ã¨i) HÍx POQÆ¡O É’kèOK«ÏxH˜ ©K«~ü#∞ =∂„`«O W=fiÖË^Œ∞. Ѷ¨e`«OQÍ "Õ∞=Ú P~À `«~°QÆuÖ’ POQÆ¡ JHõ∆~åÅ∞
<Õ~°∞Û‰õΩ<åflO. P `«~åfi`« ©K«ˆ~ÖË_»∞. ™⁄O`« *Ï˝#O`À ѨsHõ∆Ö’¡ QÆ>ˇìHͯO. Hõ#∞Hõ WѨʘH˜ POQÆ¡O ã¨iQÍæ ~åÜ«∞ÖË#∞, =∂Ï¡_»ÖË#∞. ZO`«
„Ѩܫ∞uflOz<å ÉÏźOÖ’ <Õ~°∞ÛHÀÖËx Ö’@∞ HõxÑ≤ã¨∂Î<Õ =ÙO@∞Ok. W"åfià◊ P z<åfl~°∞Å POQÆ¡ Ѩi*Ï˝#O qO@∞O>Ë HÀÖ’Ê~Ú#
rq`«O `åÅ∂‰õΩ *Ï˝Ñ¨HõO "≥OÏ_»∞`«∞Ok. Wk POQÆ¡ ÉèÏ+¨ÃÑ· "≥∂*Ï? XHõ ÉèÏ+¨ÃÑ· ÖËx Ѩ@∞ìÖ’ #∞Oz =ã¨∞Î#fl #∂º#`åÉèÏ==∂? JO>Ë
HõzÛ`«OQÍ #∂º#`åÉèÏ="Õ∞. D ÉèÏ=O ~å=ÏxH˜ POQÆ¡ ÉèÏ+¨#∞ <Õˆ~Ê ©K«~ü#∞ xÜ«∞q∞OK«x áêʼnõΩÖ^Õ ÉÏ^茺`«. ã¨=∂[OÖ’ JO^ŒiH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# ÉèÏ+¨Å∞, Ãã·<£û, ™ê=∂lHõ âß„™êÎÅ∞ JO^Õ ™ê=∂lHõ q^Œº HÀã¨O áÈ~å_»@"Õ∞ D ã¨=∞㨺Åxfl˜H˜ Ѩiëê¯~°O.
31 JHÀì|~ü 2014

4. 6 #_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ} #=O|~ü2014
=~°=~°~å=Ù`≥ÅOQÍ#O
''„Ѩ`åº=∂flÜ«∞O Uq∞˜?——
@OHõâßÅ Jâ’H± '„Ѩ`åº=∂flÜ«∞O Uq∞˜?— (#=∞¿ãÎ
`≥ÅOQÍ}, 17.10.2014, â◊√„Hõ"å~°O) Jx H˘xfl „Ѩâ◊flÅ∞
ÖË=<≥`åÎ_»∞. 1968–69 Ö’ ÔH.l.ã¨`«º=¸iÎ q^•ºi÷QÍ,
69–70 'q^Œ∞ºÅ¡`«— HÍ~°ºHõ~°ÎQÍ,69 z=~°Ö’ 'u~°QÆ|_»∞—
HõqQÍ, 70 #∞Oz 85 ^•HÍ q~°ã¨O „H˜Ü«∂jÅ HÍ~°ºHõ~°ÎQÍ,
83Ö’ _èçb¡Ö’ ZSZÖòP~üã≤ Pq~åƒù= =∞Ǩã¨ÉèíÅ Hõhfi#~üQÍ
D =º=ã¨÷‰õΩ qѨ¡="Õ∞ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞=∞x PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞Hõ
HÍ^Œ∞. #∂`«#OQÍ U~°Ê_ç# `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìOÖ’ U~°Ê_ç#
#∂`«# „ѨÉèí∞`åfixH˜ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O U^Œ~Ú<å LO^• Jx
PÜ«∞# „Ѩâ◊fl HÍ=K«∞Û. HÍ=K«∞Û Uq∞˜ J=Ù#∞–D
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ WѨÙ_»∞#fl „ѨÉèí∞`åfixHõ<Õ H͉õΩO_® `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞O P~°OÉèí"≥∞ÿ#Ѩʘ #∞Op =zÛ# L^Œº=∂Å
^èÀ~°}∞Å#∞ PÜ«∞# <åÅ∞QÆ∞ q^è•Å∞QÆ qâı¡+≤OKå_»∞. 1)
"å^Œ∞Å∞, ™ê#∞Éèí∂uѨ~°∞Å∞, `≥ÅOQÍ} ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@O
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x #HõûÖˇ·ò L^Œº=∞O =~°‰õΩ JO^Œ~°∂ 2) ^Œo`«,
|Ǩï[# =~åæÅ "å~°∞ 3) „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ "Õ∞^è•=ÙÅ∞ PÖ’K«<å
Ѩ~°∞Å∞ 4) ™ê^è•~°} `≥ÅOQÍ} "å^Œ∞Å∞.
q∞ye# =¸_»∞ "å^•Ö’¡ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ "Õ∞^è•=ÙÅ∞,
PÖ’K«<åѨ~°∞Å∞ ÖË~å =O˜ „Ѩâ◊flÅ∞ „Ѩã¨∞Î`åxH˜ <Õ#∞
J_»∞QÆ^ŒÅ∞K«∞HÀÖË^Œ∞. HÍx `≥ÅOQÍ} ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@O
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x #HõûÖˇ·ò L^Œº=∞O =~°‰õΩ "å^Œ∞Ö’¡ <Õ#∞ KÕ~°∞`å#∞
Hõ#∞Hõ "≥Ú^Œ˜ „âı}∞Å `«~°Ñ¶¨Ù# PÜ«∞# HÀi#>Ë¡ H˘xfl
ã¨O^ÕǨÅ#∞ q=iOKÕ „Ѩܫ∞`«flO KÕ™êÎ#∞.
J~Ú`Õ PÜ«∞# H˘xfl „Ѩâ◊flÅ∞ ÖË=<≥uÎ =∂„`«"Õ∞
T~°∞HÀÖË^Œ∞. H˘xfl x~°‚Ü«∂ʼnõΩ ‰õÄ_» =KåÛ_»∞.'..#HõûÖˇ·ò
L^Œº=∞O H˘O`«HÍÅO L^èŒ$`«OQÍ ™êy qq^èŒ HÍ~°}ÏÅ =Å¡
„Ѩu+¨ªOÉèí#‰õΩ QÆ∞Ô~· |ÅÇ‘Ï# Ѩ_»∞`«∞#flk. Jk „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O
HÍQÆÅ^Œ#∞‰õΩ<Õ "åi ã¨OYº `«yæáÈ`«∞#flk....—.
WO^Œ∞Ö’ #HõûÖˇ·ò L^Œº=∞O `≥ÅOQÍ} =~°‰õΩ |ÅÇ‘Ï#
Ѩ_çO^Œ<Õ Éè∫uHõ "åã¨ÎqHõ`«#∞ JOwHõiOK«=K«∞Û#∞. HÍx ^•x
„ѨÉèÏ=O `≥ÅOQÍ} g∞^Œ `«yæO^Œx â◊„`«∞=Ù ‰õÄ_® ÉèÏqOK«_»O
ÖË^Œ∞. „Ѩ*ÏÉÏǨïà◊ºO QÆ∞O_≥Ö’¡ Jk x=Ù~°∞ QÆÑ≤Ê# xѨC=Öˇ
ÖËHõáÈ`Õ x¿+^èŒO H˘#™êy LO_ÕkHÍ^Œ∞. „Ѩ`åº=∂flÜ«∞
~å[H©Ü«∞ "ÕkHõ ã¨^Œã¨∞û#∞ ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º q*Ï˝# Éèí=<£Ö’<≥·<å
[~°Ñ¨‰õΩO_® =O^ŒÖÏk J~°÷ Ãã·xHõ |ÅQÍÅ#∞ "≥∂ǨÏiOz
~å„+¨ì"åºÑ¨ÎOQÍ U_»∞ =O^ŒÅ =∞Okx JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ LO_Õ"å~°∞
HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ Wk „Ѩu+¨ªOÉèí# HÍ^Œ∞. `≥ÅOQÍ} "å^Œ∞Öˇ·#
|∞kú r=ÙÅ ã¨OQÆu ZÖÏ L<åfl „Ѩ[ʼnõΩ ã¨O|OkèOz#O`«
=~°‰õΩ Wk P@, =∂@,áê@ ~°^Œú~Ú# 1985–89Å =∞^茺
HÍÅѨ٠~å[ºÇ≤ÏOã¨#∞ áÈe# ã≤÷u. `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO U~°Ê_ç#
„Éèí=∞Ö’¡ L#fl |∞kúr=ÙÅ∞ `«Ñ¨Ê D =º=ã¨÷‰õΩ ã¨O|OkèOz
#O`« =~°‰õΩ JO>Ë =º=ã¨÷ =∞øeHõOQÍ =∂~åÅ<Õ PHÍOHõ∆ʼnõΩ
ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ, P PHÍOHõ∆Å∞ `≥~å㨠„ѨÉèí∞`«fiO
<≥="Õ~°ÛQÆÅ^• J<Õ JOâßxH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õΩ
„Ѩ[ʼnõΩ U =∂„`«O „Éèí=∞Å∞ ÖË=Ù. P ^Œ$+≤ì`ÀK«∂ã≤#ѨÙ_»∞
#HõûÖˇ·@∞ L^Œº=∞O „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O HÍQÆÅ^Œ#∞‰õΩ<Õ "åi ã¨OYº
`«yæáÈ`«∞#fl^Œ<Õ f~°∞Ê ˆH=ÅO ã‘fiÜ«∂`«‡HõO.
J~Ú`Õ `≥ÅOQÍ} Ô~·`åOQÆ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@ =ÚyOѨÙ
QÆ∞iOzQÍh, #HõûÖˇ·ò L^Œº=∞ ™êѶ¨Åº "≥·Ñ¶¨ÖϺŠQÆ∞iOz
HÍh, =∞Oz K≥_»∞Å QÆ∞iOz QÍh `åxHõ¯_» K«iÛOK«^ŒÅ∞K«∞
HÀÖË^ŒO@∞<åfl_»∞ QÆ#∞Hõ PÜ«∞# 'TǨ „Ѩã¨OQÆO—Ö’ KÕã≤#
Ô~O_»∞ „Ѩuáê^Œ#Å QÆ∞iOz =∂„`«O K«iÛ™êÎ#∞.
Jk 1969–70 „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xH˜ #HõûÖˇ·ò
L^Œº=∂xH˜ U ã¨O|O^èŒ=¸ ÖË^Œ<Õk "≥Ú^Œ˜k. „Ѩ`ÕºHõ
`≥ÅOQÍ} ~å„ëêìxH˜ ã¨O|OkèOz „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O J#_»"Õ∞
`«Ñ¨Ê–P „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O Uq∞’ Z=~°∂ ã¨∂zOK«_»O
ÖË^Œ<Õk Ô~O_»=k.
K«i„`« q^•ºi÷ J~Ú# Jâ’H± W@∞=O˜ Jaè„áêÜ«∂Å∞
„ѨHõ˜OK«_»O Pâ◊Û~°ºOQÍ L#flk. „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì
U~åÊ@∞‰õΩ ã¨O|OkèOz =zÛ# L^Œº=∂Ö’¡ qѨ¡= ÉèÏ"åÅ∞
„Ѩ^è•# „ã¨=Ou J~Ú#"À HÍÖË^À HÍh Jq XHõ
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞ „ã¨=OuQÍ x~°O`«~°O H˘#™êy#q. P =∂@
H˘¿ãÎ 1952–53 =Úb¯ L^Œº=∞OÖ’ JѨʘ ‰õ=¸ºxã¨∞ì
q^•ºi÷ L^Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ |∂~°∞æÅ #~°ã≤OQÆ~å=Ù <åÜ«∞Hõ`«fi
™ê÷#OÖ’ L<åfl_»∞. WOHõ 68–69 „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞OÖ’ =~°OQÆÖò, ã≤H˜O„^•ÉÏ^£ =O˜ „áêO`åÖ’¡
H˘O_»Ñ¨e¡ ã‘`å~å=∞Ü«∞º, ÔH.l. ã¨`«º=¸iÎ, K«H˜¯à◊¡ SÅÜ«∞º,
H˘e¡Ñ¨~° #~°ã≤OǨÏ~å=ÙÅ „Ѩ`«ºHõ∆, Ѩ~ÀHõ∆ <åÜ«∞Hõ`«fiáê„`«
L#flk. Jã¨=∞ Jaè=$kú ™ê„=∂[º"å^Œ ã¨fiÉèÏ==∞<Õ
J=QÍǨÏ#`À ã¨OѨ#fl ^ŒàÏs PO„^èŒ áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
Ãã·^•úOuHõOQÍ, `≥ÅOQÍ}Ö’ „Ѩ*Ï~å[ºO. áÈ~å@
HÍ~°º„Hõ=∂xfl ~°∂á⁄O kOz#"å_»∞ H˘O_»Ñ¨e¡ ã‘`å~å=∞Ü«∞º
(ÔH. „ѨÉèÏHõ~ü Ô~_ç¤ ¿Ñ~°∞`À PÜ«∞# ~åã≤# Ãã·^•úOuHõ "åºã¨O
WѨʘˆH Z<Àfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ „Ѩ™êÎqOK«|_çOk, „ѨK«∞iOѨ
|_çOk) 1969 L^Œº=∞OÖ’ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz `˘e
JÔ~ã¨∞ìʼnõΩ Ö’<≥·# "åà◊√¡ ÔH.l. ã¨`«º=¸iÎ, K«H˜¯à◊¡ SÅÜ«∞ºÅ∞,

5. 7#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}#=O|~ü2014
''JO`«~å˚fÜ«∞ "å^Œ∞Öˇ·# Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}
J#_»"Õ∞q∞@——x HÍà’r „Ѩtfl¿ãÎ K«H˜¯à◊¡ J~ÚÅÜ«∞º 'g∞
„Ѩܫ∂}O JHõ¯_» PyáÈ`«∞Ok, "Õ∞q∞OHÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ
áÈ`å=∞<åfl_»—x HÍà’r '<å Q˘_»=—Ö’ =ÚK«Û@Ѩ_ç K≥ѨC‰õΩ#fl
q+¨Ü«∞O ‰õÄ_» WѨʘÔH<Àfl ™ê~°∞¡ „Ѩ™êÎ=#‰õΩ =zÛOk.
áê=ÚÅѨiÎ ã¨^•t=~å=Ù, =∞Ǩ#Onâ◊fi~° âß„ã≤Î =O˜
Hõ=¸ºxã¨∞ì PÖ’K«<åѨ~°∞Å∞ QÀáêÅ™êfiq∞ QÆ∞_ç (=~°OQÆÖò)
„áêO`«OÖ’ `≥zÛ# Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞, „ѨK«∞iOz# qâ◊fi*’ºu Ѩ„uHõ,
Ô~l_≥„ɡ ÉèÏ"åÅ J#∞"å^ŒO. P[O*ÏÇ‘Ï q∞Å∞¡ HÍi‡‰õΩÅ
áÈ~å@O, ÃÑ·_çѨe¡, ^Õâß~Ú¿Ñ@ "≥Ú^ŒÅ∞ HÍr¿Ñ@ =~°‰õΩ
Ñ‘_ç`« „Ѩ[Å ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO, Ô~·ÖËfi HÍi‡‰õΩÅ áê„`«–HÍHõfÜ«∞
"≥·^Œº HõàÏâßÅ q^•º~°∞÷Å áê„`«–W=hfl Jâ’H±‰õΩ `≥eÜ«∞xq
HÍ=Ù. q^•ºi÷, Ü«Ú=[#, HÍi‡Hõ, "Õ∞^è•q =~åæxfl
HõkeOzO^≥=~À ‰õÄ_» PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞xk HÍ^Œ∞. PÜ«∞#
D HÍÖÏxfl 1969 #∞Oz 79 ^•HÍ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
D ^Œâß|ÌOÖ’<Õ Ô~O_»=™êi „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O
=zÛ#ѨÙ_»∞ ǨÏ#∞=∞H˘O_» r=<£ÖÏÖò „Q“O_£ûÖ’ U~åÊ@∞
KÕã≤# |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí‰õΩ „áê~°OÉè’Ѩ<åºã¨‰õΩxQÍ ~å=eû
LO_ç# L™ê‡xÜ«∂ "≥·^Œº HõàÏâßÅ „á⁄ÃѶã¨~ü _®Hõì~ü ã¨∞^Œ~°≈<£
Ô~_ç¤x 'Jk #HõûÖˇ·ò ã¨Éèí "≥àÁ§^ŒÌ—x _®Hõì~ü =∞„i K≥<åflÔ~_ç¤
PÑ≤# q+¨Ü«∞O ‰õÄ_» Jâ’H±‰õΩ QÆ∞~°∞Î KÕÜ«∞^ŒÅ∞K«∞ ‰õΩ<åfl#∞.
JѨʘ `≥ÅOQÍ} <å<£ ÔQl>ˇ_£ L^ÀºQÆ∞Å ã¨OѶ¨∞O ~å„+¨ì
J^茺‰õ∆Ω_»∞ <≥Å∞¡@¡ [QÆ<£"≥∂ǨÏ<£~å=Ù HÀi`Õ JѨʘHõѨC_»∞
P ÉÏ^茺`« <Õ<Õ fã¨∞HÀ"åeû =zÛOk.
J~Ú`Õ WO`«‰õÄ JѨC_»∞ #HõûÖˇ·@∞¡ „ѨuáêkOz#
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞O Uq∞˜? 'qâßÖÏO„^èŒÖ’ „Ѩ*Ï~å[ºO—
qѶ¨Å"≥∞ÿOk Hõ#∞Hõ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}Ö’ „Ѩ*Ï~å[ºO
™êkèOK«∞‰õΩO^•O. WO^Œ∞H˘~°‰õΩ q∞e>ˇOò áÈ~åÏÅ∞ KÕ™ê~°∞.
QÆ∞O@∂~°∞ #∞O_ç U@∂~°∞ <åQÍ~°OÖ’ QÀ^•=i f~°OÖ’
Ô~O_»∞ =O^ŒÅ ZHõ~åÅ Éèí∂q∞ <å„Hõq∞OK«∞‰õΩ#fl KÕ„É’Å∞
ǨÏ#∞=∞Ü«∞º^Õ HÍ^Œ∞, J„QÆǨi‰õΩ_»∞ qâ◊fi<å^äŒ âß„ã≤Î "ÕÖÏk
ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x ‰õÄ_» ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ"åÅx Ñ≤Å∞ѨÙ
xKåÛ~°∞. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi HÍ~åºÅÜ«∂ÅÃÑ· áÈbã¨∞ ¿ãì+¨<£ÅÃÑ·
^•_ç KÕ™ê~°∞. „|Ǩ‡#O^ŒÔ~_ç¤ "≥OQÆà◊~å=Ù „ѨÉèí∞`åfi<Õfl HÍ^Œ∞,
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfixfl â◊„`«∞=ÙQÍ K«∂™ê~°∞, „ÃѶOz qѨ¡= q^•ºi÷
L^Œº=∞O#∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞ NH͉õΩà◊ áÈ~å@O #∞Oz ‰õÄ_®
„¿Ñ~°} á⁄O^•~°∞ HÍ|>Ëì â◊„`«∞=Ù ã¨iQÍ<Õ Ñ¨ã≤Hõ˜ì NH͉õΩà◊OÖ’
370 =∞Okx Z<£H“O@~üÅÖ’ K«OÑ≤#>Ë¡ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞OÖ’#∂ 370 =∞Okx áÈbã¨∞ QÆ∞O_»¡‰õΩ QÆ∞iKÕ™ê~°∞.
(J=∞~°∞ÅO^Œ~°∂ qѨ¡= q^•ºi÷, Ü«Ú=[#∞Åx HÍ^Œ∞. â◊„`«∞=Ù
D L^Œº=∂xfl NH͉õΩà◊ L^Œº=∞O =Öˇ<Õ K«∂™ê_»x) Z‰õΩ¯=
=∞OkH˜ `≥eÜ«∞Hõ áÈ~Ú<å K«i„`« q^•ºi÷, =~°OQÆÖò "åã≤
J~Ú# Jâ’H±‰õΩ 1969 Ö’<Õ NH͉õΩà◊OÖ’ =¸_»∞
`åÅ∂HÍÅ`Àáê@∞ Y=∞‡O, =~°OQÆÖò, HõsO#QÆ~ü lÖÏ¡ÅÖ’
QÀ^•=i Ö’Ü«∞Ö’ L#fl U*ˇhû „QÍ=∂Å∞, 'HõÖ’¡e`«
„áêO`åÅ∞—QÍ „ѨHõ˜OѨ|_ç# q+¨Ü«∞O `≥eã≤ LO_®e.
ã≤H˜O^Œ~åÉÏ^Œ∞ HÍ¡H±@=~ü ^ŒQÆæ~° [iy# q∞e>ˇOò áÈ~åÏÅ
"≥#∞Hõ H˘e¡Ñ¨~° #~°ã≤OǨÏ~å=Ù`À x`«º ã¨O|O^è•Ö’¡ =Ù#fl
P~ü.q.a. â◊~°‡, #~°ã≤OǨϙêfiq∞ =O˜ =∂i¯ûã¨∞ì J=QÍǨÏ#
QÆÅ [~°fleã¨∞ìÅ∞<åfl~°∞. P ~ÀAÖ’¡ _≥Hõ¯<£ „HÍxHõÖò,
PO„^èŒÉèí∂q∞Ö’ ѨxKտ㠄Ѩ=ÚY [~°fleã¨∞ìÅ∞ „Ѩ`åÑπ H˜â’~ü,
#~°ã≤OǨϙêfiq∞, *ÏfiÅ, ã¨O`«Ñ¨Ùi ~°Ñ¶¨Úg~° ~å=Ù, K«O„^ŒâıY~ü,
P~ü.q.a. â◊~°‡ "≥Ú^ŒÖˇ·# "åà◊¡O`å 68–69 „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∂xH˜ "≥#∞fl^Œ#∞flQÍ L#fl"åà◊√¡. =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiO
=Ç≤ÏOz# "åà◊√¡. gà◊¡Ö’ ™êfiq∞, P~ü.q a. â◊~°‡Å∞ 'u~°∞QÆ|_»∞—,
'=∂~üÛ— Hõq`å ã¨OHõÅ<åÅ∞ "≥Å∞=_»_»OÖ’ q~°ã¨O U~°Ê_»
_»OÖ’ H©ÅHõáê„`« x~°fiÇ≤ÏOz#"åà◊√¡, P~ü.q. a. â◊~°‡ '#QÆ~åÖ’¡
ÔQiÖÏ¡ áÈ~åÏÅ∞— =O˜ ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞ ‰õÄ_® J#∞"å^ŒO
KÕ™ê_»∞. NH͉õΩà◊ L^Œº=∂xfl HÍáê_»∞HÀ=_®xH˜ „Ѩ`ÕºHõ
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÖ’ „H˜Ü«∂jÅOQÍ áêÖÁæ#_»O ^•fi~å =∞~À
„Ѷ¨Oò `≥~°z, â◊„`«∞=Ù ˆHO„nHõ~°}#∞ =∞o¡OKåÅx ‰õÄ_» P
~ÀAÖ’¡ J#∞‰õΩO@∞O_Õ"åà◊¡O. _≥Hõ¯<£ „HÍxHõÖò, PO„^èŒÉèí∂q∞
[~°fleã¨∞ìÅ |$O^ŒO „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÖ’ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ#
J=QÍǨÏ#, x=∞QÆfl`«`À ѨxKÕã¨∞Î#fl f~°∞`À „ѨÉèÏq`«∞_»ÜÕ∞º
"åà◊¡ ã¨Ç¨Ï [~°fleã¨∞ì J~Ú# á⁄`«∂Î~°∞ "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù QÍ~°∞
‰õÄ_® P ~ÀAÅ#∞OKÕ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xH˜, Jk
<åºÜ«∞"≥∞ÿ# „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ"≥∞ÿ# L^Œº=∞=∞x JO_»QÍ xeKå~°∞.
1968–69 „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÖ’ HõsO#QÆ~ü lÖÏ¡
#∞Oz áêÖÁæx P `«~åfi`« qѨ¡= ~å[H©Ü«∂Ö’¡H˜ "≥o¡#
q^•º~°∞÷ÅO`å JѨʘˆH #HõûŃs, NH͉õΩà◊ L^Œº=∂Å`À
„ѨÉèÏq`«"≥∞ÿ# "åàı¡. "åà◊¡Ö’ H˘O^Œ~°∞ ^ÕâßxˆH kâßxˆ~Ìâ◊O
KÕ¿ã H˘O^Œ~°∞ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ <åÜ«∞Hõ`«fi
™ê÷#OÖ’H˜ "≥o¡ J=∞~°∞ÅÜ«∂º~°∞. H˘O^Œ~°∞ WOHÍ qѨ¡"À^Œº
=∞OÖ’ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~°∞. H˘O^Œ~°∞ ™ê^è•~°} rq`åÅ∞ QÆ_»∞ѨÙ
`«∞<åfl~°∞. P `«~åxH˜ K≥Ok#"å_Õ q^•ºi÷ ^Œâ◊ 1969 #∞Oz
2013 _çÃãO|~ü 24# J=∞~°∞_»ÜÕ∞º^•HÍ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞OÖ’ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ ~å[H©Ü«∞ ^Œ$HõÊ^äŒO`À „H˜Ü«∂jÅ,
<åÜ«∞Hõ`«fi Éèí∂q∞Hõ x~°fiÇ≤ÏOz# P‰õΩÅ Éèí∂=∞Ü«∞º.
WOHõ P‰õΩÅ Éèí∂=∞Ü«∞º #∞OKÕ JO^Œ∞‰õΩx @OHõâßÅ
Jâ’H± ÖË=<≥uÎ# Ô~O_»= JOâßxfl K«iÛOK«∞‰õΩO^•O. 'Ѷ¨ÖÏ<å
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞O J#_»O `«Ñ¨Ê P ^Œ$HõÊ^äŒOÃÑ· x~°fiK«#
ѨÓi`«"≥∞ÿ# ã¨Ê+¨ì`« ÖË^Œ∞. ^•x K«∞@∂ì ã¨∂÷Å"≥∞ÿ# suÖ’<≥·<å
qã¨Î $`« J=QÍǨÏ# ÖË^Œ∞. SHõº=Ú ÖË=Ù. <åÜ«∞Hõ`«fi

6. 8 #_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ} #=O|~ü2014
JOwHÍ~åÅ∞ ÖË=Ù. UHõ ã¨Oã¨÷QÍ HÍHõáÈ~Ú<å ã¨=∂Yº =O˜
x~å‡}ÏÅ∞ ÖË=Ù. Ѩ@ì}ÏÅ #∞Oz „QÍ=∂Å =~°‰õΩ HÍ~åº
K«~°}ÏÅ∞ "ÕkHõÅ#∞ ˆHO„^ŒO KÕã¨∞‰õΩO@∂ ÖË=Ù. H˘xfl Ѩiq∞`«
„Ѩܫ∞`åflÅ∞ =∞^茺֒<Õ PyáÈÜ«∂~Ú— Jx KåÅ [_ç˚
"≥∞O@ÖòQÍ ~å™ê_»∞ Jâ’H±.
=¸_»∞ ^Œâ◊Å L^Œº=∂Ö’¡ PYi ^Œâ◊#∞ 1996–2014
QÍ ¿Ñ~˘¯O@∂<Õ WÏ¡ ~åÜ«∞_»O WOHÍ Pâ◊Û~°ºOQÍ LOk.
ZO^Œ∞HõO>Ë 1996 #∞Oz 2001 =~°‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}
=∞e L^Œº=∂xfl Z*ˇO_® g∞kH˜ `≥zÛ# "åà◊¡O^Œ~°∂
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞ ~å[H©Ü«∂Å∞ K≥Ñ≤Ê# "åàı¡.Jk QÆ^ŒÌ~ü,
W#flÜ«∞ºÅ∞ ѨÓ#∞H˘x x~°fiÇ≤ÏOz# Éèí∞=#yi ã¨Éèí HÍ=K«∞Û.
=∂~ÀA g~°#fl x~°fiÇ≤ÏOz# ã¨∂~庿Ñ@ ã¨Éèí HÍ=K«∞Û.
„á⁄ÃѶã¨~ü aÜ«∂ºÅ [<å~°÷#~å=٠ѨÓxHõ`À [iÑ≤# =~°OQÆÖò
ã¨Éèí HÍ=K«∞Û. x*Ï=∂ÉÏ^£ ã¨Éèí HÍ=K«∞Û. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ qq
Ѷ¨OHõ∆<£ ǨÖòÖ’ [iy# ã¨Éèí HÍ=K«∞Û– ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# n~°…HÍÅ
„Ѩ}ÏoHõ`À 1997 _çÃãO|~ü PY~À¡ =~°OQÆÖòÖ’ [iy#
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} ã¨^Œã¨∞û, =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
ã¨OQÆq∞Oz#"Õ. "ÕÖÏk=∞Ok`À =ÚÅ∞QÆ∞ ~À_£Ö’ Ô~O_»∞
~ÀAÅ áê@∞ [iy# ã¨^Œã¨∞û, Ô~O_»= ~ÀA Ô~O_»∞#fl~° ÅHõ∆Å
=∞Ok`À [iy# |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí =~°OQÆÖò _çHõ¡ˆ~+¨<£#∞
„ѨHõ˜OKå~Ú. Jk x~°fiK«# ѨÓi`«"≥∞ÿ# ã¨Ê+¨ì`« xzÛ#
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∞O. Jk KÕã≤# „Ѩuáê^Œ#ÜÕ∞
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}. 1997Ö’ ~°∂á⁄Ok
P"≥∂kOѨ|_ç# ^ŒQÆæiflOz x#flQÍHõ "≥Ú#fl 2014 JHÀì|~ü
19# ǨÏ#∞=∞H˘O_» HÍHõfÜ«∞ _ç„w HÍÖËrÖ’ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ*τѶ¨Oò Pq~åƒù= <åÅ∞QÆ= |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí x~°fiÇ≤ÏOK«∞‰õΩ<Õ
^•HÍ U~°Ê_ç# <å˜ #∞Oz <åÅ∞ˆQà◊¡ „H˜`«O^•HÍ ^•x ¿Ñ~°∞
=∂~°∞`«∂ HÍ=K«∞Û, HÍx ^•x „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ}ÏoHõ, HÍ~°º„Hõ=∞O, QÆ_ç¤"Õà◊¡ ™ê÷~Ú#∞Oz HÍ~åºK«~°}
=∂„`«O =∂~°ÖË^Œ∞.WO`«‰õÄ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ `≥ÅOQÍ} JO>Ë
Uq∞˜? `≥ÅOQÍ} Éèí∂=ÚÅÃÑ·, =#~°¡ÃÑ·, K«^Œ∞=ÙÅÃÑ·,
H˘Å∞=ÙÅÃÑ·, ÉèÏ+¨ÃÑ·, ã¨O㨯 $uÃÑ· `≥ÅOQÍ} „Ѩ*Ï ÉÏǨïà◊ºÑ¨Ù
JkèHÍ~åxfl ™êkèOK«_»O. POHõ∆Å∞, +¨~°`«∞Å∞, x¿+^è•Å∞,
x~°ƒO^è•Å∞, ~å[ºÇ≤ÏOã¨ÖËx `≥ÅOQÍ} HÍ=Å#flO. W^≥Ï¡
™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. D áÈ~å@ „Hõ=∞OÖ’<Õ ~å*ϺOQÆ|^ŒúOQÍ
áê~°¡"≥∞OòÖ’ K«@ìO KÕã≤ `≥ÅOQÍ} ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞
KÕÜ«∂e. `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìOÃÑ· PO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡Å
ã¨OѨ#fl ^ŒàÏs =~åæÅ JkèHÍ~°O JO`«O HÍ"åe. ã¨fiѨiáêÅ#
U~°Ê_»_»"Õ∞ HÍ^Œ∞, ™êfi=ÅO|# HÍ"åe. JO>Ë _≥ÖÏì lÖÏ¡Å
^ŒàÏs ã¨OѨ#fl =~åæňH HÍ^Œ∞ `≥ÅOQÍ} Éèí∂q∞, =#~°¡ÃÑ·
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ |_® HõOÃÑhÅ PkèѨ`«ºO ‰õÄ_»
`˘ÅyáÈ"åe. `≥ÅOQÍ}Ö’ „Ѩu ^Œo`« ‰õΩ@∞OÉÏxH˜=¸_»∞
ZHõ~åÅ Éèí∂q∞, H˘xHÍ#∞, "åà◊¡ ǨωõΩ¯QÍ QÆ∞iÎOz ™êfinè#O
KÕÜ«∂e. z#fl, =∞^茺™ê÷~Ú [Å=#~°∞¡ HõeÊOKåe. ÉèÏs h˜
„áê*ˇ‰õΩìÅ∞ H͉õΩO_® K≥~°∞=ÙÅ∞, "åQÆ∞Å∞, HÍÅ∞=Å∞ ѨÙ#~°∞^Œú
iOKåe. WO^Œ∞Ö’ „Ѩ[Å ã¨Ç¨ÏHÍ~åxfl, „â◊=∞#∞,
ÉèÏQÆ™êfi=∂ºxfl „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåe. Pk"åã¨∞Å#∞ =ÚOѨÙ#‰õΩ
QÆ∞iKÕ¿ã áÈÅ=~°O „áê*ˇ‰õΩì#∞ "≥O@<Õ ~°^Œ∞ÌKÕÜ«∂e. ã≤OQƈ~}˜
QÆ#∞Ö’¡ FÃÑ<£ HÍãπì"≥∞ÿxOQ∑#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂e. P[O*ÏÇ‘Ï
q∞Å∞¡, x*ÏO+¨µQÆ~ü á¶êºHõìs, Pefi<£ HõOÃÑh, ˜O|~ü q∞Å∞¡
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x `≥ÅOQÍ} "åºÑ¨ÎOQÍ =¸Å# |_ç# „ѨÉèí∞`«fi
Ѩi„â◊=∞Åhfl =∞m¡ `≥~°"åe. „ѨÉèí∞`«fi ~°OQÆOÖ’ `«Ñ¨Ê
Ѩi„â◊=∞Å∞ <≥ÅH˘ÅʉõÄ_»^Œ∞. JÏ¡ˆQ „ѨÉèí∞`«fi ~°OQÆOÖ’<Õ
HÍ=∞<£ ã¨∂¯Öò q^•º q^è•#O ~å"åe. L#fl`«™ê÷~Ú =~°‰õΩ
Lz`« q^Œº HÍ"åe. `≥ÅOQÍ} H˘~°‰õΩ =¸_»∞ ÅHõ∆Å=∞Ok
Pk"åã¨∞Å#∞ =ÚOѨÙ#‰õΩ QÆ∞iKÕã≤ WѨʘ `≥ÅOQÍ}
áêÅHõ=~åæÅ∞ Pk"åã¨∞ʼnõΩ ZO`« „^ÀǨÏO KÕ™êÜ≥∂ Jâ’H±‰õΩ
HõxÑ≤OK«_»O ÖË^•? ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ „ѨÉèí∞`«fi Jnè#OÖ’ L#fl
=H±Êù, ã¨Ô~ÊùMÏãπ Éèí∂=ÚÅÃÑ·, =#~°¡ÃÑ· |Ǩïà◊ *Ïu, |_®
HõOÃÑhÅ Hõ#∞fl L#flO^Œ∞<Õ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ =∞Ǩ #QÆ~åxfl
Ô~O_»∞ ~å„ëêìʼnõΩ Ѩ^Õà◊¡áê@∞ L=∞‡_ç ~å[^è•x KÕã≤ QÆ=~°fl~ü‰õΩ
„Ѩ`ÕºHõ JkèHÍ~åÅ∞ WKåÛ~°<Õ ‰õΩ„@ Jâ’H±‰õΩ `≥eÜ«∞^•!
Ô~"≥#∂º, âßOu Éèí„^Œ`«ÅÃÑ· QÆ=~°fl~ü‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ JkèHÍ~åÅ∞
W=fi@=∞O>Ë Jk Ѩ~ÀHõ∆OQÍ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞#∞ Ü«¸xÜ«∞<£
>ˇi@sKÕÜ«∞_»"Õ∞. WO`« KÕã‘ Éè∫QÀoHõ `≥ÅOQÍ} ‰õÄ_» ÖË^Œ∞.
Éèí„^•K«ÅOÖ’x U_»∞ =∞O_»ÖÏÅ#∞ `≥ÅOQÍ} HÀÖ’Ê~ÚOk.
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ÃÑ· `«#‰õΩ =∂„`«"Õ∞ LO_»=Åã≤# JkèHÍ~åxfl
HÀÖ’Ê~ÚOk. ã¨fiѨiáêÅ#, ™êfi=ÅO|#, `≥ÅOQÍ}ÃÑ·
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å ™ê~°fiÉè∫=∞`«fiO x~°fiK«# „áêÜ«∞OQÍ
K≥áêÊÅO>Ë Wk „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ „Ѩuáê^Œ#. =~°OQÆÖò _çHõ¡ˆ~+¨<£
(1997) `≥ÅOQÍ} [#ã¨Éèí (1998) SHõº HÍ~åºK«~°} ã¨q∞u
(2006) #∞Oz `≥ÅOQÍ} „Ѩ*τѶ¨Oò (2010 #∞Oz) =~°‰õΩ
"≥Å∞=iOz# ™êÇ≤Ï`«ºO, HÍ~åºK«~°} K«∂ã≤<å '#_»∞ã¨∞Î#fl
`≥ÅOQÍ}— 2013 _çÃãO|~ü 24# "≥Å∞=iOz# '„Ѩ*Ï™êfi=∞º
`≥ÅOQÍ} Kåi„`«Hõ Ѩ„`åÅ∞— q~°ã¨O „ѨK«∞iOz '„Ѩ*Ï
`≥ÅOQÍ}— K«kq<å, D JHÀì|~ü 26# "≥Å∞=_ç# P‰õΩÅ
Éèí∂=∞Ü«∞º "庙êÅ∞– 'Láê^蕺ܫÚ_ç áê~îåÅ∞— (JHÀì|~ü
2014) #_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ} „ѨK«∞~°} K«kq<å Jâ’H± =O˜
K«i„`« K«kq# q^•ºi÷H˜ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ ~å[ H©Ü«∂Å∞
`≥ÅOQÍ}#∞ ZÏ¡ „Ѩ*Ï™êfiq∞H©Hõ iOK«#∞<åflÜ≥∂
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O Hõ+¨ìO HÍ^Œ∞.
T

7. 9#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}#=O|~ü2014
Z.#iûOǨÔ~_ç¤=~°Î=∂#O
ã≤iÜ«∂, W~åH±ÅÖ’ J~åK«HõO ã¨$+≤ìã¨∞Î#fl SZãπSZãπ
(W™ê¡q∞H± ¿ãìò W<£ W~åH± JO_£ ã≤iÜ«∂) f„="å^Œ ã¨Oã¨÷ÃÑ·
áÈ~°∞ ¿Ñ~°∞`À q=∂# ^•_»∞ʼnõΩ ã≤^ŒÌ=∞=Ù`«∞#fl J"≥∞iHÍ
Jã¨Å∞ ~°OQÆ∞ „Hõ=∞OQÍ "≥Å∞QÆ∞ K«∂ã¨∞Î#flk. ã≤iÜ«∂,
W~åH±ÅÖ’ =Ù#fl Jáê~° K«=Ú~°∞ ã¨OѨ^ŒÃÑ· Hõ#∞fl "Õã≤# ѨtÛ=∞
^ÕâßÅ∞ WѨÙÊ_»∞ Sã≤ãπ PkèѨ`åºxfl Z^Œ∞~˘¯OÏ=∞O@∂
J"≥∞iHÍ <Õ`«$`«fiOÖ’ =∞~À™êi ^•_»∞ʼnõΩ `≥QÆ|_»∞`«∞<åfl~Ú.
*Ïi˚|∞+π PѨ…x™êÎ<£, W~å‰õΩÖ’¡ „áê~°OaèOz# Ü«Ú^•úÅ#∞
=Úy™êÎ##fl Ǩg∞Å`À âßOuHÍ=Ú‰õΩxQÍ J"≥∞iHÍ J^茺Hõ∆
Ñ‘~îåxfl Jkè~ÀÇ≤ÏOz# |~åH± XÉÏ=∂ `å*ÏQÍ ~°}À`«ûǨÏ
„ѨHõ@# KÕâß~°∞. J"≥∞iHÍ J_»∞QÆ∞ *Ï_»Ö’¡<Õ ™œn ~åA,
W`«~° QÆÖòÊù ^ÕâßÅ ~åAÅ∞ Sã≤ãπ ÃÑ· XÉÏ=∂ ™êyOKÕ
Ü«Ú^•úxH˜ =∞^ŒÌ`«∞ `≥eáê~°∞. g~°O^Œ~°∞ x#fl˜ =~°‰õΩ Sã≤ãπ‰õΩ
_»|∞ƒ, PÜ«Ú^è•Å∞ JO^Œ*Ëâß~°∞. "åÅO©~°¡‰õΩ Ãã·xHõ tHõ∆}
‰õÄ_® WKåÛ~°∞. WѨC_»∞ `å=Ú ã¨$+≤ìOz# L„QÆ"å^Œ∞Å#∞
`å"Õ∞ "ÕÏ_»É’`«∞<åfl~°∞. ™ê„=∂[º"å^Œ J=HÍâ◊"å^ŒO,
^Œ∞sflu ZO`« ^Œ∞~å‡~°æ"≥∂ nO`À =∞~À=∂~°∞ ~°∞A==Ù`«∞#flk.
=∞^茺„áêK«ºOÖ’ K«=Ú~°∞ =#~°∞ÅÃÑ· PkèѨ`«ºO, P „áêO`«OÃÑ·
=ӺǨ`«‡Hõ PkèѨ`«ºO á⁄O^Œ@O J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ
Jã¨Å∞ ÅHõ∆ ºO.
ѨtÛ=∂ã≤Ü«∂Ö’ K«=Ú~°∞ xÅfiÅÃÑ· ѨÓiÎ PkèѨ`«ºO
™êkèOKÕ „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’ J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^•xH˜ P@OHõOQÍ
L#fl ^ÕâßÅÖ’ W~å<£, ã≤iÜ«∂Å∞ =ÚYº "≥∞ÿ#q. ѨzÛ
J|^•úÅ∞, JÉèÏO_®Å`À 2003Ö’ W~åH±ÃÑ· ^ŒO_»Ü«∂„`« KÕã≤
ÅHõ∆ÖÏk =∞Okx á⁄@ì# ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl |∞+π „ѨÉèí∞`«fiO JѨC_Õ
D Ô~O_»∞ ^ÕâßÅ∞ ‰õÄ_® `«=∞ ÏÔ~æò Jx „ѨHõ˜Oz#
q+¨Ü«∞O `≥eã≤O^Õ. W~åH±Ö’ ~°™êÜ«∞# PÜ«Ú^è•Å∞
<åflÜ«∞O@∂ P ^Õâ◊OÃÑ·H˜ 2003Ö’ ^ŒO_≥uÎOk. JHõ¯_» ã¨^•ÌO
Ǩï¿ãû<£ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x „ѨÉèí∞`åfixfl ‰õÄÅ^Àã≤, `«#
J#∞‰õÄÅ∞~°#∞ „Ѩu+≤ª¿ãÎ JHõ¯_ç K«=Ú~°∞ xˆH∆áêÅÃÑ· PkèѨ`«ºO
™ê^茺=∞=Ù`«∞O^Œx `«ÅáÈã≤Ok. Jk HÍ™êÎ qHõ˜Oz
ZHõ¯_çHõHõ¯_» L„QÆ"å^Œ „QÆ∂ѨÙÅ∞ |Ü«∞ÖËÌi P ^Õâßxfl =Å¡HÍ_»∞
KÕâß~Ú. ã≤iÜ«∂, Z"≥∞<£, eaÜ«∂ =O˜ KÀ@¡ ‰õÄ_® D
=ӺǨÏ"Õ∞ J=∞Öˇ· JK«ÛO W~åH± `«~°Ç¨Ö’<Õ L„QÆ"å^ŒO
qã¨ÎiOzOk. WѨC_»∞ `å=Ú áÈ~å_»`å=∞O@∞#fl SZãπ
q∞e>ˇO@∞¡ ã≤iÜ«∂Ö’ JÖÏ Ñ¨Ù@∞ìH˘zÛ#"åˆ~. `«=∞ KÕuH˜
=∞˜ì JO@‰õΩO_® Jã¨^£ ã¨~å¯~°∞#∞ ‰õÄÖÏÛÅx Ju `≥eq`À
Sã≤ãπ q^èŒfiO™êxH˜ XÉÏ=∂ ~°}À`åûǨÏO
JHõ¯_ç „Ñ¨Éèí∞`«fi =ºuˆ~Hõ „QÆ∂ѨÙʼnõΩ =∂~°}ÏÜ«Ú^è•Å∞, _»|∞ƒ
‰õΩ=∞‡ iOzOk J"≥∞iHÍ, ^•x q∞„`«^ÕâßÖË.
W~åH±, eaÜ«∂, ã≤iÜ«∂ÅÖ’ J"≥∞iHÍ Ãã·xHõ *’HõºO
#∞O_ç Ѩ٘ì#^Õ SZãπSZãπ. nxH˜ ^èŒ#O, PÜ«Ú^è•Å#∞
J"≥∞iHÍ #∞O_ç KÕ~°"ÕÜ«∞@OÖ’ ™œn Jˆ~aÜ«∂, Hõ`å~ü H©ÅHõ
áê„`« áÈ+≤OKå~Ú. f„="å^Œ ã¨Oã¨÷Ö’¡ qq^èŒ ^ÕâßÅ #∞Oz
Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ KÕiÊOK«_»O, tHõ∆} W=fi_»O, =∞`À<å‡^Œ É’^èŒ
KÕÜ«∞_»O ™êyOKåÜ«∞x áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ „Ѩ=ÚY Ѩ„uHõÖË
Ѷ¨∞’+≤OKå~Ú. QÆ`« H˘kÌ <≥ÅÅ∞QÍ qâßÅ"≥∞ÿ# L`«Î~°, ѨtÛ=∞
„áêO`«OÖ’x H©ÅHõ K«=Ú~°∞ ™ê÷=~åÅ#∞ „ѨÉèí∞`«fi =ºuˆ~Hõ
SZãπSZãπ f„="å^Œ∞Å∞ ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∞O
`≥eã≤O^Õ. W~åH± ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’ QÆÅ ã≤iÜ«∂, *’~å¤<£ ^ÕâßÅÖ’x
H˘xfl „áêO`åÅ#∞ ‰õÄ_» f„="å^Œ∞Å∞ ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
D „áêO`«O ѨtÛ=∞ PѨ…x™êÎ<£ #∞O_ç Öˇ|<å<£ =~°‰õΩ
qã¨ÎiOz LOk. WѨC_»∞ W~åH± "åÜ«Ú=º „áêO`åÅ∞, ã≤iÜ«∂
Dâß#º „áêO`«O XˆH „áêO`«OQÍ Hõeã≤ =Ù<åfl~Ú. nO`À
áê@∞ ã≤iÜ«∂Ö’x K«=Ú~°∞ ˆH∆„`åÅÃÑ· ‰õÄ_® Ѩ@∞ì
ayOKÕO^Œ∞‰õΩ SZãπSZãπ f„="å^Œ∞Å∞ ã≤^Œú=∞=Ù`«∞<åfl~°∞.
W~åH±, ã≤iÜ«∂ÅÖ’x K«=Ú~°∞ ˆH∆„`åÅ#∞ P„Hõq∞OK«∞‰õΩ#fl
SZãπSZãπ f„="å^Œ∞Å∞ g˜ #∞O_ç ~ÀA‰õΩ "ÕÅ HÀ@¡ _®Å~°¡
P^•Ü«∂xfl Pi˚ã¨∞Î<åfl~°x „Ѩ=ÚY qâı¡+¨‰õΩ_»∞ "≥∞ÿˆHÖò ã‘ìÃѶ<£û
q=iOKå~°∞.
J"≥∞iHÍÖ’ #=O|~°∞Ö’ [~°QÆ#∞#fl =∞^茺O`«~°
áê~°¡"≥∞O@∞ ZxflHõÖ’¡ _≥"≥∂„Hõ˜H± áêsì ÅaúH˜ `«=∞ „ѨKå~°
J„ã¨ÎOQÍ W™ê¡q∞H± ¿ãìò W<£ W~åH± JO_£ Öˇ=O`ü
(SZãπSZÖò) ÃÑ· Ü«Ú^•úxfl LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ XÉÏ=∂
ã¨~å¯~ü ѨÓ#∞‰õΩ#fl@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk. JO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ W~åH±,
ã≤iÜ«∂ÅÖ’ =∞~À™êi ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ™êÜ«Ú^èŒ *’HõºO QÆ∞iOz
ÃãÃÑìO|~ü "ÕÖòûÖ’ [iy# <å’ tY~å„QÆ ã¨^Œã¨∞ûÖ’ ã¨Éèíº
^ÕâßÅ∞ SZãπSZãπ (W™ê¡q∞H± ¿ãìò PѶπ W~åH± JO_£ ã≤iÜ«∂)
f„="å^Œ ã¨Oã¨÷#∞ J}˜z "≥Ü«∞º_®xH˜ K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ"åÅx
x~°‚~ÚOKå~Ú. JO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ „ѨѨOK« "åºÑ¨ÎOQÍ ^•xH˜
JO^Œ∞`«∞#fl PiúHõ ™êÜ«∂xfl JiHõÏìÅx x~°‚Ü«∞O
fã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. Sã≤ãπ#∞ F_çOKÕO^Œ∞‰õΩ Hõeã≤ ~å"åÅx
J"≥∞iHÍ J^茺‰õ∆Ω_»∞ XÉÏ=∂ D ã¨^Œã¨∞ûÖ’ „ѨѨOK« ^ÕâßʼnõΩ
Ñ≤Å∞Ѩ٠WKåÛ~°∞. ã≤iÜ«∂Ö’ „ѨÉèí∞`«fi =ºuˆ~Hõ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
^•~°¡‰õΩ tHõ∆} WzÛ Sã≤ãπ#∞ ^≥|ƒ f¿ãO^Œ∞‰õΩ "å_»∞HÀ"åÅh,

8. 10 #_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ} #=O|~ü2014
JO^Œ∞HÀã¨O ã≤iÜ«∂Ö’<Õ Ãã·xHõ ™ê÷=~°O U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åh
J"≥∞iHÍ x~°‚~ÚOzOk. Sã≤ãπ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ W~åH±
Ãã·<åºxH˜ tHõ∆} W=fi_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ L#fl@∞¡ <å’ „Ѩ^è•#
HÍ~°º^Œi≈ JO_»~üû á¶êQ∑ ~åãπ=ÚÃãû<£ „ѨHõ˜OKå~°∞. J~°Éò
bQ∑ ‰õÄ_® ã¨Oã≤^Œú`«#∞ „ѨHõ˜OzOk.
ÃãÃÑìO|~ü "≥Ú^Œ˜ "å~°OÖ’ J"≥∞iHÍ áê~°¡"≥∞O@∞Ö’
ÖÏOKè«#OQÍ J#∞=∞u fã¨∞‰õΩ#fl `«~åfi`« ÃãÃÑìO|~ü 11#
XÉÏ=∂ g∞_çÜ«∂`À =∂Ï¡_®~°∞. J"≥∞iHÍ <Õ`«$`«fiOÖ’ 38
^ÕâßÅ∞ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO HÍ#∞#fl@∞¡ `≥eáê~°∞. r–7 ^ÕâßÅ∞
ÃãÃÑìO|~ü z=i"å~°OÖ’ D JOâßxfl K«iÛOKå~Ú. XHõ"Õà◊
`å=Ú Ñ¨tÛ=∞ ^ÕâßʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞ ѨeH˜`Õ Sã≤ãπ ™êÜ«Ú^èŒ∞Å∞
`«=∞ÃÑ·<Õ PÜ«Ú^è•Å∞, q„^ÀÇ¨Ï K«~°ºÅ∞ Z‰õΩ¯ÃÑ>Ëì „Ñ¨=∂^ŒO
LO@∞O^Œ#fl ÉèíÜ«∞O ‰õÄ_® P ^ÕâßÖ’¡ =ºHõÎ=∞ø`«∞Ok.
W~åH±Ö’ `«Hõ∆} „Ѩ=∂^ŒOQÍ L#fl â◊‰õΩÎÅ#∞ =∞@∞ìɡ@ì@O,
`«~°∞"å`« ã≤iÜ«∂Ö’ L#fl"åix J}z"ÕÜ«∂Å#flk J"≥∞iHÍ
PÖ’K«#. J~Ú`Õ QÆ`«OÖ’ =∂ki `«=∞ Ãã·<åºxfl ѨOѨ‰õΩO_®,
ˆH=ÅO "≥·=∂xHõ ^•_»∞ňH Ѩiq∞`«"≥∞ÿ `≥~°"≥#∞Hõ LO_ç,
™ê÷xHõOQÍ L#fl â◊‰õΩÎÅ#∞ ™êÜ«Ú^èŒ∞Å#∞ QÍqOz Sã≤ãπ#∞
JO`«O KÕÜ«∂Åx Jk ÉèÏqã¨∞Î#flk.
f„="å^Œ∞Å ~°Ç¨Ï™êºÅ#∞ ¿ãHõiã¨∞Î#fl W^ŒÌ~°∞ J"≥∞iHÍ
[~°fleã¨∞ìÅ#∞ XHõ „a˜+π [~°fleã¨∞ì#∞ `«Åfã≤ K«OÑ≤# ^Œ∞~°…@#
g_çÜ≥∂#∞ Sã≤ãπ q_»∞^ŒÅ KÕã≤# <ÕѨ^䌺OÖ’ ÃãÃÑìO|~ü 15#
áêiãπÖ’ J"≥∞iHÍ, ~°ëêº, K≥·<å, Ü«¸~°Ñπ ^ÕâßÅ∞,
JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨Oã¨÷Å∞ ã¨OÜ«ÚHõÎOQÍ ã¨=∂"Õâ◊O [iáê~Ú.
SZãπ W~åH±ˆH H͉õΩO_® JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ =ÚѨC Jh, ^•xfl
`˘ÅyOK«_»O J`«º=ã¨~°=∞h, WѨʘˆH ã¨OH∆ÀÉèíO KÕ`«∞Å∞
*ÏiO^Œh, SZãπ f„="å^Œ∞Å∞ =∞ixfl ^ÕâßÖ’¡ áêQÍ
"ÕÜ«∞=K«Ûh PO^Àà◊# K≥O^•~°∞. ™œn`À ã¨Ç¨ 10 J~°Éò
^ÕâßÅ∞ áêiãπ ã¨^Œã¨∞û x~°‚Ü«∂xfl ã¨=∞i÷ã¨∞Î<åfl~Ú. SZãπ‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ Ãã·xHõ K«~°º ã¨Ç¨Ï ZÖÏO˜ K«~°ºÅÔH·# "≥#∞HÍ_»
‰õÄ_»^Œx ã¨^Œã¨∞û x~°‚~ÚOzOk.
W~åH±, PѨ…x™ê÷<£, `«k`«~° KÀ@¡ `«ye# Z^Œ∞~°∞^≥|ƒÅ∞,
Ãã·x‰õΩÅ =∞~°}ÏÅ HÍ~°}OQÍ J"≥∞iHÍÖ’ `«ÖˇuÎ# Ü«Ú^Œú
=ºuˆ~Hõ`«, ZHõ¯_® Ü«Ú^•úÅ∞ ÔQeKÕ J=HÍâßÅ∞ ÖËHõ áÈ=@O`À
J"≥∞iHõ#∞¡ Z`«∞ÎQÆ_»Å#∞ =∂~åÛ~°∞. W©=e HÍÅOÖ’ q^Õj
QÆ_»¤ÃÑ· Ü«Ú^•úxH˜ `«=∞ a_»¤Å#∞ ѨOѨ_®xH˜ J"≥∞iHõ#∞¡
f„=OQÍ Ñ¨iQÆ}˜ã¨∞Î<åfl~°∞. PÜ«∂ ^ÕâßÅ Éèí∂ÉèÏQÍÅÃÑ·
HÍÅ∞"≥∂Ñ≤ ^•_»∞Å∞ KÕÜ«∞ÏxH˜ |^Œ∞Å∞ "≥·=∂xHõ ^•_»∞ʼnõΩ
=∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞`«O HÍ"åÅ#flk „Ѩ^è•# =∂~°∞Ê. q∞QÆ`å
^ÕâßÅ#∞ Ü«Ú^ŒúOÖ’H˜ ÖÏQÆ_»O ^•fi~å ™ê=∂#º J"≥∞iHõ#¡
=∞^ŒÌ`«∞ ‰õÄ_»QÆ@ì_»O`À áê@∞, Pi÷Hõ ÉèÏ~åxfl `«yæOK«∞‰õΩ<Õ
J=HÍâ◊O LOk. JO^Œ∞ˆH „Ѩ`«ºHõ∆ Ü«Ú^ŒúOÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_®
QÆ`« H˘kÌ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ =∂#= ~°Ç≤Ï`« „_À<£Å „ѨÜ≥∂QÆO
"å˜Ö’ ÉèÏQÆ"Õ∞. nx =Å# Ãã·xHõ #ëêìxfl x"åiOK«=K«∞Û.
PÜ«Ú^è•Å∞, q=∂<åÅ∞, „_À<£Å#∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã q∞e@s–
áêi„âßq∞Hõ ã¨Oã¨÷ʼnõΩ ^ŒO_çQÍ ÖÏÉèÏÅ∞ ã¨=∞‰õÄ~°Û=K«∞Û.
"å˜x W`«~° ^ÕâßÅ`À H˘xÑ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~°∞.
WѨÙÊ_»∞ @s¯, J~°|∞ƒ ^ÕâßÅ#∞ ‰õÄ_® ~°OQÆOÖ’H˜
kOKÕO^Œ∞‰õΩ J"≥∞iHÍ ~°Hõ∆}=∞O„u K«∞H± ǨÏQÆÖò, q^ÕâßOQÆ
=∞O„u *Ï<£ÔHs ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~°∞. PÜ«∂ ^ÕâßÅÖ’ „Ѩ"ÕtOz
^•_»∞Å∞ [i¿ÑO^Œ∞‰õΩ „a@<£, „á¶ê<£û =O˜ "å˜`À ã¨Ç¨ U
XHõ¯ ^Õâ◊O „Ѩ`«ºHõ∆ Ü«Ú^•úxH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =KÕÛO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒúOQÍ
ÖË=∞x „ѨHõ˜OKå~Ú.
„ѨѨOK« Pi÷Hõ HõÖ’¡ÅO 2008Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. Jk
"åã¨Î"åxH˜ „^Œ=º ÃÑ@∞ì|_çH˜ ã¨O|OkèOz# ã¨OH∆ÀÉèíO.
Pi÷Hõ"Õ`«ÎÅ∞ ^•xfl ''=∂O^ŒºO——QÍ z„uOz, `«fi~°Ö’<Õ
ã¨=∞ã≤áÈ`«∞O^Œx PtOKå~°∞. Jk PQÆHõáÈ=_»O`À "å~°∞
^•xfl ''Ô~˜ìOѨ٠=∂O^ŒºO—— Jh, P `«~åfi`« ''=¸_çO`«Å
=∂O^ŒºO—— Jh Ñ≤eKå~°∞. ã¨OH∆ÀÉèíO =∞iO`« QÍ_è»=∞=Ù`«∂<Õ
=ÙOk. J"≥∞iHõ<£ Pi÷Hõ =º=ã¨÷ÜÕ∞ JÅ¡HõÖ’¡ÅOQÍ =ÙOk.
„^Œ=º ÃÑ@∞ì|_ç Jaè=$kú KÕã≤# JѨÙÊÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç# Pi÷Hõ
=º=ã¨÷ ã¨OH∆ÀÉèÏxfl =∂=¸Å∞ Ѩ^ŒúuÖ’ Ѩi+¨¯iOK«@O
™ê^茺OHÍ^Œ∞. Ãã·xHõ – áêi„âßq∞Hõ ã¨=Ú^•Ü«∂xfl
ѨÙ#~°∞^ŒúiOKÕ „Ѩܫ∞`åflÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«@"Õ∞ UÔH·Hõ =∂~°æOQÍ
J"≥∞iHõ<£Å∞ K«∂ã¨∞Î#fl@∞¡Ok. JO^Œ∞=Å¡ P =∂~°æOÖ’ "å~°∞
ZO`« ^Œ∂~°"≥∞ÿ<å "≥à◊¡QÆÅ~°∞. Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèíO ™ê=∂#º
[#OÖ’ Jã¨O`«$Ñ≤Îx ÃÑOK«∞`ÀOk. `«=∞ Hõh㨠"Õ`«<åÅ∞
ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ x~åHõiã¨∞Î#fl ã¨~å¯~°∞ k"åàÏfã≤# ã¨Oã¨÷Å#∞
P^Œ∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, W~åH±, PѨ…x™ê÷<£, W`«~° KÀ@¡ Ü«Ú^•úʼnõΩ
L^•~°OQÍ Y~°∞Û KÕã¨∞Î#fl^Œx ÉèÏqOKÕ [#O <å<å˜H©
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. W~åH±Ö’ ~ÀA"ås Ѩiq∞`« "≥·=∂xHõ
^•_»∞Å∞, q∞e@s xѨÙ}∞Å#∞ ѨO¿ÑO^Œ∞ˆH ~ÀA‰õΩ 75 ÅHõ∆Å
_®Å~°∞¡ Y~°∞Û J=Ù`«∞#fl@∞¡ ÃÑO@QÆ<£ ã¨fiÜ«∞OQÍ `≥eÑ≤Ok.
^•_»∞Å∞ ÃÑiy`Õ ÃÑ·H˜ "≥Å¡_çOK«x Y~°∞Û WOHÍ Z‰õΩ¯=
LO@∞Ok. D ѨÓ~°fi ~°OQÆOÖ’ W`«~° ^ÕâßÅ#∞ ‰õÄ_®
~°OQÆOÖ’H˜ kOz`Õ ™œn =O˜ ^ÕâßʼnõΩ =∞ixfl PÜ«Ú^è•Å∞
Jq∞‡ ™⁄=Ú‡ KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
WO`«H© D SZãπSZÖò q∞e>ˇO@∞¡ Z=~°∞? =∞^茺^Œ~å
ã¨=Ú„^ŒO f~å# L#fl Éèí∂ÉèÏQÍxfl Öˇ=O`ü Jx Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.
W~åH±, ã≤iÜ«∂Ö’¡ K«∞~°∞‰õΩQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î#fl ã¨∞hfl `≥QƉõΩ K≥Ok#
lǨn ã¨Oã¨÷. W~åH±, ã≤iÜ«∂ÅÖ’ ã¨∞hflÅ∞ x=ã≤ã¨∞Î#fl
„áêO`åÅ`À áê@∞ Öˇ|<å<£, W„*ÏÜ≥∞Öò, *’~å¤<£, Ã㷄Ѩãπ,

9. 11#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}#=O|~ü2014
^ŒH˜∆} @s¯Å‰õΩ K≥Ok# qâßÅ"≥∞ÿ# Öˇ=O`ü Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’
ã¨fi`«O„`« ~å*Ϻxfl ™ê÷Ñ≤OKÕ ÅHõ∆ ºO`À P ã¨Oã¨÷ ѨxKÕã¨∞Î#flk.
W~åH±ÃÑ· J"≥∞iHÍ 2003Ö’ KÕã≤# ^Œ∞~å„Hõ=∞} Ü«Ú^Œú
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ D ã¨Oã¨÷ Pq~°ƒùqOzOk. JO`«~å˚fÜ«∞
f„="å^•xH˜ z~°∞<å=∂QÍ L#fl PÖòMˇ·^• ‰õΩ^Œ∞~°∞ #∞Oz
ѨÙ@∞ìH˘zÛ#^Õ W™ê¡q∞H± ¿ãìò (SZãπ). J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
SZãπSZãπ ^•^•Ñ¨Ù „a@<£ Éèí∂ÉèÏQÆ =∞O`« „Ѩ^Õâßxfl W~åH±,
ã≤iÜ«∂ÅÖ’ HõÅÑ≤ `«# Pnè#OÖ’H˜ `≥K«∞Û‰õΩOk. W™ê¡q∞H±
¿ãìò f„="å^Œ∞Å∞ x*ÏxH˜ ã≤iÜ«∂ JO`«~°∞º^ŒúO`À ѨÙ~°∞_»∞
áÈã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. g~°O`å Ju"å^Œ ã¨∞hflÅ∞. W™ê¡q∞H± Ybá¶ê
~å[º ™ê÷Ѩ# gi ÅHõ∆ ºO. W~åH±, ã≤iÜ«∂Å `«~åfi`« *’~å¤<£,
Öˇ|<å<£Å‰õΩ qã¨ÎiOz.. áêÅã‘Î<å#∞ q=ÚHõÎO KÕã≤, qã¨$Î`«
Ybá¶ê ~å*Ϻxfl `Õ=_»"Õ∞ gi „Ѩ^è•# Z*ˇO_®.
ã¨^•ÌO Ǩï¿ãû<£ ǨÏ`«º `«~åfi`« W~åH±Ö’ SZãπ |Å
Ѩ_ÕO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_çOk. `˘Å∞`« a<£ ÖÏ_≥<£ „áÈ^ŒƒÅO`À
'JÖòMˇ·^• W<£ W~åH±— ¿Ñ~°∞`À P~°OÉèí"≥∞ÿ 2006 `«~°∞"å`«
W™ê¡q∞H± ¿ãìò W<£ W~åH± (SZãπS)QÍ ã¨fi`«O„`«OQÍ
J=`«iOzOk. P `«~°∞"å`« J|∂|Hõ~ü PÖò |QÍÌn nx
ѨQÍæÅ#∞ KÕѨÏìHõ nx q[$OÉèí} P~°OÉèí "≥∞ÿOk. „Hõ=∞
„Hõ=∞OQÍ z#flz#fl f„="å^Œ ã¨Oã¨÷Å#∞ `«#Ö’ Hõe¿Ñã¨∞‰õΩx
Wk 'W™ê¡q∞H± ¿ãìò PѶπ W~å<£ JO_£ ã≤iÜ«∂— (SZãπSZãπ)
QÍ J=`«iOzOk. „ѨѨOK« "åºÑ¨ÎOQÍ qã¨ÎiOKÕ ÅHõ∆ ºO`À
`å*ÏQÍ Wk UHõOQÍ 'W™ê¡q∞H± ¿ãìò— (SZãπ) QÍ ~°∂áêO`«~°O
K≥OkOk. Wk PÖòMˇ·^• W<£ W~åH± (Z‰õĺS) QÍ LO@∂
=zÛOk. 2013 U„Ñ≤ÖòÖ’ Sã≤ãπ J<Õ „Ѩ`ÕºHõ |$O^ŒOQÍ
~°∂á⁄OkOk. `«~åfi`« ã≤iÜ«∂Ö’ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
[~°∞QÆ∞`«∞#fl u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ KÕiOk. 2014 [#=i #∞Oz
W~åH±Ö’ ã¨∞hfl u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Å`À KÕ`«∞Å∞ HõeÑ≤ ѨÅ∞
Ѩ@ì}ÏÅ∞, #QÆ~åÅ∞ ™êfinè#O KÕã¨∞ ‰õΩ#flk. ~å[^è•x ÉÏQÍÌ^£
^ŒQÆæ~°‰õΩ D f„="å^Œ∞Å∞ KÕ~°∞HÀ=_»O`À W~åH± "≥Ú`«ÎO "åi
KÕ`«∞Ö’¡H˜ "≥o¡áÈ`«∞O^Õ"≥∂##fl ÉèíÜ«∂Å∞ "≥Å∞¡"≥`åÎ~Ú. W~åH±
Ãã·#ºO nx ^•_»∞Å#∞ J_»∞¤HÀÖËHõ qѶ¨Å"≥∞ÿOk. D ã¨Oã¨÷
P„Hõ=∞}Ö’H˜ =zÛ# „áêO`åÖ’¡ `«@∞ìHÀÖËHõ „Ѩ[Å∞ ÅHõ∆Å
ã¨OYºÖ’ áêiáÈÜ«∂~°∞.
ã¨∞hfl `≥QƉõΩ K≥Ok# ã¨^•ÌO Ǩï¿ãû<£ +≤Ü«∂ÅÃÑ·, ‰õΩ~°∞ÌÅÃÑ·
^•~°∞}"≥∞ÿ# J}z"Õ`« ™êyOKå_»O@∞#fl J"≥∞iHÍ, 2003Ö’
W~åH±#∞ ^Œ∞~å„Hõq∞Oz# `«~åfi`« W~åH± ã¨=∂[OÖ’x +≤Ü«∂,
ã¨∞hfl `≥QÆÅ =∞^茺 "≥·+¨=∂ºÅ#∞ =∞iO`«QÍ ÃÑOz áÈ+≤OzOk.
WѨʘ =~°‰õΩ J~°|∞ƒ ~å*ϺÅ∞, J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^ŒO
f„="å^Œ ã¨Oã¨÷ʼnõΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# _»|∞ƒ ™êÜ«∞O KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
J~Ú`Õ, P ^ÕâßÅ∞ ZHõ¯_® ™êÜ«Ú^èŒ ^•_»∞ÅÖ’ „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ
ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ∞ HÍÖË^Œ∞. J"≥∞iHÍ, W`«~° ѨtÛ=∞ ^ÕâßÅ∞, ™œn
=O˜ J~°|∞ƒ ^ÕâßÅ∞ ÉèÏsQÍ JOkOz# PÜ«Ú^è•Å`À SZãπ
f„="å^Œ∞Å∞ K≥ň~y áÈÜ«∂~°∞. J"≥∞iHÍ J#∞ã¨iOz#
`«Ñ¨ÙÊ_»∞ q^è•<åÅ HÍ~°}OQÍ W~åH± „ѨÉèí∞`«fiO [#O #∞Oz
ѨÓiÎQÍ ^Œ∂~°O HÍ=@O`À ^•xfl J=HÍâ◊OQÍ fã¨∞‰õΩx
|ÅÇ‘Ï#OQÍ L#fl W~åH±ÃÑ· ˆHO„nHõiOz =~°∞ã¨QÍ J<ÕHõ
„áêO`åÅ#∞ P„Hõq∞OKå~°∞. J<ÕHõ K«=Ú~°∞ ÉÏ=ÙÅ#∞
P„Hõq∞OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. "å˜ #∞Oz J„Hõ=∞OQÍ K«=Ú~°∞
`«~°eOK«@O, H˜_®flÑπÅ ^•fi~å ~ÀA‰õΩ 30 ÅHõ∆Å _®Å~°¡#∞
f„="å^Œ∞Å∞ ã¨Oáêkã¨∞Î<åfl~°∞. P K«=Ú~°∞#∞ @s¯ ^•fi~å
q„Hõ~Úã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞^茺„áêK«ºOÖ’ SZãπ ™êÜ«Ú^èŒ∞Å ã¨"åÅ∞#∞ Z^Œ∞~˘¯<Õ
„Hõ=∞OÖ’<Õ ™ê^茺"≥∞ÿ# "Õ∞~°‰õΩ Z‰õΩ¯= ^ÕâßÅ#∞ q"å^ŒOÖ’H˜
„Ѩ`«ºHõ∆OQÍ ÖÏQÍÅx J"≥∞iHÍ K«∂™ÈÎOk. J"≥∞iHÍ
J#∞ã¨iã¨∞Î#fl k"åàÏHÀ~°∞ q^è•<åÅ HÍ~°}OQÍ QÆ`«OÖ’
JÖòMˇ·^•#∞ =ºuˆ~H˜Oz "åix `«iq∞ H˘˜ì# W~åH± yi[#
`≥QÆÅ∞ WѨC_»∞ =∞O_çѨ_»∞`«∞<åfl~Ú. XHõ"Õà◊ J"≥∞iHõ#∞¡ SZãπ
f„="å^Œ∞Å#∞ Z^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ `«=∞‰õΩ PÜ«Ú^è•Å∞
JOkOz<å "å˜x ã‘fiHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ `å=Ú ã≤^ŒúOQÍ ÖË=∞x
XHõ yi[# <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ¿+H± Jb ǨÏ`«"£∞ ã¨∞ÖË=∂h
"åºMϺxOKå_»∞. 'QÆ`«OÖ’ "Õ∞=Ú JÖòMˇ·^•`À áÈ~å_ç =∂
„áêO`«O #∞Oz "åix `«iq∞ "Õâß=Ú. J~Ú`Õ J"≥∞iHõ#∞¡
=∂eH©H˜ W~åH±#∞ JѨÊyOKå~°∞. J`«QÍ_»∞ =∞=∞‡efl JÔ~ã¨∞ì,
JO`«O KÕÜ«∞@O „áê~°OaèOK«@O`À J<ÕHõ =∞Okq∞
q^ÕâßÅÖ’ `«Å^•K«∞‰õΩ<åflO.— J"≥∞iHÍ `˘`«∞Î =∂eH©
„ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· yi[#∞Ö’¡ WÖÏO˜ =ºuˆ~Hõ`« L#fl HÍ~°}OQÍ<Õ
SZãπ ™êÜ«Ú^èŒ∞Å∞ W~åH±#∞ J„Hõq∞OK«∞ ‰õΩO@∞O>Ë „¿ÑHõ∆Hõ
áê„`« =Ç≤ÏOKå~°∞. nO`À =∂eH©x `˘ÅyOz =∞~˘Hõ
ÉÁ=∞‡#∞ ZH˜¯OKÕO^Œ∞‰õΩ J"≥∞iHÍ Ñ¨Ó#∞ ‰õΩOk. x*ÏxH˜
W~åH± SZãπSZãπ UHõtÖÏ ã¨^Œ$â◊"≥∞ÿ# rǨn ã¨Oã¨÷ HÍ^Œ∞.
SZãπSZãπ =ÚY∞ºÅÖ’ Ô~O_»∞ rǨn „QÆ∂ѨÙÅ∞O_»QÍ,
=∞iH˘xfl ã¨Éèíº ã¨Oã¨÷Å∞ ‰õÄ_® =Ù<åfl~Ú. W~åH±ˆH Ѩiq∞`«"≥∞ÿ,
ã¨fiO`« ã¨∞hflÅ ~å*Ϻxfl U~°Ê~°K«ÏxH˜ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ# ã¨ÖÏѶ≤ãπì
„QÆ∂ѨÙ, ã¨∞hflÅ, ‰õΩ~°∞ÌÅ áêO`åÅ#∞ XHõ W~åH©Ü«ÚÅ
ã¨=∂YºQÍ U~°Ê~°KåÅ<Õ =Úã≤¡"£∞ „|^Œ~ü Ǩï_£ J#∞|O^èŒ
„QÆ∂ѨÙ, ã¨^•Ì"£∞Ǩï¿ãû<£ Ãã·#ºOÖ’x J`«ºkè‰õΩÖˇ·# Pk"åã‘
¿ã<å#∞Å∞, Ãã·x‰õΩÅ∞ =∞iÜ«Ú #Hõ∆|_ç „QÆ∂ѨÙ=O˜q ã¨"≥∞ÿHõº
W~åH±#∞ HÀ~°∞`«∞O_»QÍ, QÆ`« ÉÏuã¨∞ì áêsì`À ã¨O|O^è•Å∞#fl
â◊‰õΩÎÅ∞, W™ê¡"£∞ ~å[º U~åÊ@∞=O˜ Z*ˇO_®`À ã¨O|O^è•Å∞
ÖˉõΩO_® ÉÏuãπì áêÅ##∞ ѨÙ#~°∞^ŒúiOKåÅx HÀ~°∞‰õΩ<Õ"å~°∞...
WÖÏ J<ÕHõ ~°HÍÅ "å~°∞<åfl~°∞.

10. 12 #_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ} #=O|~ü2014
ã≤iÜ«∂Ö’ `«=∞ ÉÏ}˜ 'J~°Éò „ã≤ÊOQ∑— „áê~°OaèOK«ÏxH˜
J"≥∞iHÍ ã¨$+≤ìOz# ã¨Oã¨÷ÜÕ∞ PÖòMˇ·^•. ѨtÛ=∂+≤Ü«∂Ö’
J"≥∞iH͉õΩ J`«ºO`« qâ◊fiã¨hÜ«∞ q∞„`«~å[ºO ™œn Jˆ~aÜ«∂
L^•~°OQÍ x^èŒ∞Å∞ JOkOK«@O, PÜ«Ú^è•Å∞ ã¨=∞‰õÄ~°Û@"Õ∞
QÍHõ *Ïu"≥·~°O =∂~åæÖ’¡ „ѨѨOK« #Å∞ =¸ÅÅ #∞O_ô
''=ÅO©~°¡#∞—— i„‰õÄò KÕã≤Ok. ã≤iÜ«∂ „Ѩ[Å∞ `«=∞ =∞`«O,
JO^Œ∞Ö’x LѨ*Ïu J#∞|O^è•Å`À xq∞`«ÎOÖˉõΩO_® QƘì
„ѨuѶ¨∞@# W=fi@O`À JHõ¯_» K«qK«∂ã≤# "≥·Ñ¶¨ÖϺŠ`«^Œ∞Ѩi
D â◊‰õΩÎÅ∞ W~åH±ÃÑ·H˜ =∞àÏ¡~Ú. L`«Î~° W~åH± x"åã≤`«∞Å∞
J`«ºkè‰õΩÅ∞ ã¨∞hflÅ∞ "åix PǨfixã¨∞Î<åfl~°∞, ã¨Ç¨Ü«∞O
JOkã¨∞Î<åfl~°∞. J"≥∞iHõ#∞¡ W~åH±Ö’ P„Hõ=∞}, =∞^茺=iÎ`«fiO
=Ç≤ÏOz# QÆ`« ^Œâß|Ì HÍÅOÖ’ q~°∞^Œú =∂~åæÖ’¡ W~åH± „Ѩ[Ö’¡
=∞`«qÉèí[# `≥KåÛ~°∞. WѨÙÊ_»∞ J"≥∞iHõ<£Å „ѨÜ≥∂[#O #∂i
JÖò– =∂eH© „ѨÉèí∞`åfixfl HÍáê_»@O HÍ^Œ∞, ^ŒH˜∆} „áêO`«OÖ’
J`«ºkè‰õΩÅ∞QÍ =Ù#fl +≤Ü«∂ÅÃÑ· Ѩ@∞ì`À ^Õâßxfl qÉèílOK«@O.
K«=Ú~°∞ ˆH∆„`åÅhfl D „áêO`«OÖ’<Õ =Ù<åfl~Ú. WO^Œ∞‰õΩQÍ#∞,
™œn Jˆ~aÜ«∂ „Ѩ^è•# â◊„`«∞"≥·# W~å<£`À XѨÊO^•xH˜ ‰õÄ_®
"å~°∞ ã≤^ŒúѨ_®¤~°∞. z„`«"Õ∞=∞O>Ë, W~åH±Ö’ SZãπSZãπ#∞
=ºuˆ~H˜ã¨∞Î#fl J"≥∞iHõ<£Å∞, Z"≥∞<£Ö’ =ÚYºOQÍ P ^Õâ◊ ^ŒH˜∆}
ÉèÏQÆOÖ’ P >ˇ„~°iã¨∞ì ã¨Oã¨÷ „Ѩu~°∂áêxfl |ÅѨ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞.
™œn Jˆ~aÜ«∂ P~ÚÖò ˆH∆„`åÅ∞ Z"≥∞<£ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌQÍ =Ù#fl
P „áêO`«OÖ’ ˆHO„nHõiOz =Ù#flO^Œ∞# P ^Õâßxfl Hõ@ì_çÖ’
=ÙOK«@O L^ÕÌâ◊O. J"≥∞iHõ<£ q^è•#OÖ’x W^Õ ^ŒfiO^Œfi "≥·Yi
„ѨѨOK«OÖ’ HõÖ’¡ÅOÖ’ =Ù#fl Jxfl „áêO`åÖ’¡ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk.
PÖò Mˇ·^• =O˜ "≥ÚO_ç Ѷ¨∞ÏÖˇ·`Õ ã≤iÜ«∂ J^茺‰õ∆Ω_»∞
Jã¨^£#∞ JkèHÍ~° Ñ‘~î°O #∞Oz ‰õÄÅ^À¿ã =~°‰õÄ q„â◊q∞OK«
É’=x JOK«<å "Õã≤Ok. Jã¨^£ ~°OQÆO #∞Oz "≥·^˘ÅQÍHõ
"åi ã¨OQÆu K«∂_»=K«Û#∞‰õΩ#flk. `å<˘Hõ˜ `«e¿ãÎ q∞e>ˇO@∞¡
=∞~ÀÖÏ PÖ’zOKå~°∞. D PÜ«Ú^è•Å∞, _»|∞ƒ`À JÖò Mˇ·^•‰õΩ
n>ˇÿ# SZãπ#∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. P ã¨Oã¨÷ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ J|∂ |Hõ~ü
Ybá¶êQÍ „ѨHõ˜OK«∞‰õΩx, =Úã≤¡O „ѨѨOK«=∞O`å `«#
PkèѨ`åºxfl JOwHõiOKåÅx Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ_»∞. WѨC_»∞ SZãπ#∞
JO`«"≥ÚOkOK«_»=∞<Õ J"≥∞iHÍ ÅHõ∆ ºO...P ã¨Oã¨÷#∞ `«Å^Œ<Õfl
=∞~À L„QÆ"å^Œ ã¨Oã¨÷‰õΩ ѨÙ~°∞_»∞ áÈÜ«∞^Œ#fl QͺÔ~O© UO
ÖË^Œ∞. WѨÙÊ_»∞ J"≥∞iHÍ SZãπ f„="å^Œ∞Å#∞ =ºuˆ~H˜ã¨∞Î#fl
HÍ~°}OQÍ ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÖ’¡ `å=Ú "å˜x J#∞=∞uOK«
É’=∞x, `«=∞ ^Õâ◊O ^•fi~å ã≤iÜ«∂Ö’ „Ѩ"ÕtOKÕ Ñ¨tÛ=∞
^ÕâßÅ áêãπáÈ~°∞ìÅ∞ L#fl SZãπ f„="å^Œ∞Å#∞ J_»∞¤‰õΩOÏ=∞x
@s¯ „ѨHõ˜OzOk. WѨʘˆH Ô~O_»∞ "ÕÅ =∞Ok @s¯ ^•fi~å
ã≤iÜ«∂Ö’ „Ѩ"ÕtOKå~°∞. J~Ú`Õ Ñ¨tÛ=∞ ^ÕâßÅ áêãπ
áÈ~°∞ìÅ∞#fl f„="å^Œ∞Å∞ H˘O`«=∞Ok J~Ú<å J"≥∞iHÍ,
„a@<£Ö’ „Ѩ"ÕtOz QÆ`«OÖ’ =∂ki q^èŒfiO㨠K«~°ºÅ‰õΩ
áêÅÊ_ç`Õ Uq∞@#fl ÉèíÜ«∂xfl J<ÕHõ =∞Ok =ºHõÎO KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
`«=∞ K«~°º#∞ ã¨=∞iúOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ SZãπ f„="å^Œ∞Å |ÖÏxfl
JuQÍ K«∂ѨÙ`ÀO^• J#fl ã¨O^ÕǨÏO ‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`ÀOk.
áê~°¡"≥∞O@∞ Hõq∞© =ÚO^Œ∞ Ѩk "ÕÅ =∞Ok f„="å^Œ∞Å∞
L#fl@∞¡ JkèHÍ~°∞Å∞ x"ÕkOKå~°∞. =∞~°∞㨘 ~ÀA `«~°∞"å`«
ã≤SZ 20 #∞Oz 31,500 =~°‰õΩ LO_»=K«Ûx ¿Ñ~˘¯#flk.
JO`« ÃÑ^ŒÌ J"≥∞iHÍ D =∂„`«OQÍ L#fl >ˇ„~°iã¨∞ìÅ#∞ ‰õÄ_®
Z^Œ∞~À¯ÖËHõ #ÅÉèˇ· ^ÕâßÅ#∞ HõÅ∞ѨىõΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ѨÓ#∞HÀ=@O
^•x |ÅÇ‘Ï#`«#∞ ‰õÄ_® "≥Å¡_ç™ÈÎOk.
Y`å~ü ~åK«iHõ=∞O>Ë 'ZHÍû<£ "≥Úɡ·Öò—, '„a˜+π
ÃÑ„’eÜ«∞O— HÍ~˘Êˆ~+¨<Õ¡. ~åK«iHÍxfl HÍáê_»∞`«∞#flk ZÖò
Ln^£Ö’x J"≥∞iHÍ "≥·=∂xHõ ™ê÷=~°"Õ∞. JO^Œ∞ˆH Jk
J"≥∞iHÍ Jaèëêì#∞™ê~°O HÀ@¡ _®Å~°¡`À ã≤iÜ«∂
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ áÈ+≤™ÈÎOk. ~°ë꺉õΩ =ºuˆ~HõOQÍ J[~üɡ·*Ï<£,
*Ïi˚Ü«∂, K≥K≥<åºÅÖ’x W™ê¡q∞H± f„= "å^Œ∞Å#∞ ‰õÄ_®
áÈ+≤ã¨∞Î#flk. ã≤iÜ«∂ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ L^Œº=∞O „ѨѨOK«â◊‰õΩÎÅ
WO^èŒ# áÈ~°∞QÍ =∂iOk. ã≤iÜ«∂ ã¨=∞㨺 ã¨∂˜QÍ
K≥áêÊÅO>Ë =∞^茺„áêK«ºO #∞O_ç =∞^茺 Pã≤Ü«∂Å =~°‰õΩ
qã¨ÎiOz# WO^èŒ#=#~°∞ŠѨÙ#óѨOѨHõO ã¨=∞㨺. W~å<£,
W~åH±, ã≤iÜ«∂Å∞ q∞#Ǩ =∞^茺„áêK«º WO^èŒ# =#~°∞Åhfl
J"≥∞iHÍ Ñ¨Å∞‰õΩ|_ç H˜O^Œ L<åfl~Ú. ã≤iÜ«∂ #∞O_ç
J[~üɡ·*Ï<£Ö’x ÉωõÄ =~°‰õΩ L#fl „áêO`«=∞O`å ~°ëêº
ѨÅ∞‰õΩ|_ç H˜O^Œ LOk. ™ÈqÜ«∞ò Ü«¸xÜ«∞<£ qzÛù#fl"≥∞ÿ
#Ѩʘ #∞O_ç J"≥∞iHÍ Hõ#∞fl ^•xÃÑ· Ѩ_çOk. ѨtÛ=∂
ã≤Ü«∂Ö’ J"≥∞iH͉õΩ #=∞‡Hõ"≥∞ÿ# q∞„`« ^ÕâßÖˇ·# ™œn
Jˆ~aÜ«∂, Y`å~ü =∞iÜ«Ú ‰õΩ"å~ÚòÅ∞ ã≤iÜ«∂ J^茺‰õ∆ΩÅ∞
Jã¨^£ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x ã≤iÜ«∂ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
ѨxKÕ¿ã Jxfl L„QÆ"å^Œ ã¨Oã¨÷ʼnõΩ ÅHõ∆Å _®Å~°¡ Pi÷Hõ
ã¨Ç¨ÏHÍ~åxfl JO^Œ*Ëâß~°∞. '„Ѷ‘ ã≤iÜ«∂ Ps‡—QÍ Ñ≤Å=|_Õk
– XHõ f„="å^Œ ã¨Oã¨÷. Wk J"≥∞iHÍ ã¨$+≤ì. „Ѷ‘ ã≤iÜ«∂
Ps‡ (ZѶπZãπU) `«# Hõ~°Î"åºÅ x~°fiǨÏ}Ö’ qѶ¨Å
=∞=Ù`«∞O_»QÍ, JÖòMˇ·^• =∞~À ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# SZãπSZãπ ~°OQÆ
„Ѩ"Õâ◊O KÕã≤Ok. [Éèí`ü – JÖò – #∞„™ê (=∞^ŒÌ`«∞ ‰õÄ@q∞)
*ˇO_® „H˜O^Œ Jã¨^£#∞ Ѩ_»^À¿ã L„QÆ"å^Œ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞
D ã¨Oã¨÷ KÕѨ˜ìOk. D „áêO`åxfl Jã≤÷~°Ñ¨iKÕO^Œ∞‰õΩ D
L„QÆ"å^Œ ã¨Oã¨÷#∞ J"≥∞iHÍ ã¨$+≤ìOK« @"Õ∞QÍHõ, nxH˜
PÜ«Ú^è•Å#∞, x^èŒ∞Å#∞ J"≥∞iHÍ<Õ ã¨=∞‰õÄ~°∞ã¨∂Î =™ÈÎOk.
W~åH±, ã≤iÜ«∂ÅÖ’ „Ѩ[Å J#∞=∞u`À #_çKÕ
xMÏ~°û~Ú# ~å[ºO LxH˜Ö’ ÖËHõáÈ=_»"Õ∞ J"≥∞iHÍ, S~ÀáêÅ
K«=Ú~°∞ HõOÃÑhÅ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ J#∞‰õÄÅO. D

11. 13#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}#=O|~ü2014
„áêO`«OÖ’ ZO`« Jã≤ú~°`«<≥ÅH˘O>Ë K«=Ú~°∞ HõOÃÑhʼnõΩ JO`«
„ѨÜ≥∂[#O. L„QÆ"å^Œ =¸HõÅ∞ PkèѨ`«ºO =Ç≤ÏOK«_»O,
ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ∞ ÖËx ~å*ϺÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O |Ǩïà◊*Ïu K«=Ú~°∞
HõOÃÑhÅHÀã¨"Õ∞ J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ# =ӺǨÏO. JO^Œ∞=Å<Õ
ã¨∞hfl W™ê¡q∞ãπì HÍe¿Ñ¶ò, J~°Éò +≤Ü«∂ iѨa¡H±, iѨa¡H±
PѶπ ‰õΩiÌ™êÎ<£ J<Õ =¸_»∞ „áêO`åÅ∞QÍ W~åH±, ã≤iÜ«∂Å#∞
qÉèílOKåÅ<Õk J"≥∞iHÍ, ѨtÛ=∞ ^ÕâßÅ =ӺǨÏO. WHõ¯_»
|_®, ã¨OѨ#fl, Ѷ¨Óº_»Öò K«„Hõ=~°∞ÎÅ∞, =Úã≤¡=Ú KèåO^Œã¨"å^Œ
â◊‰õΩÎÅ∞, „ѨuѶ¨∂`«‰õΩÅ∞ =∂„`«"Õ∞HÍ^Œ∞, 1917 JHÀì|~°∞
qѨ¡=O, á¶êã≤[O F@q∞, =Åã¨^ÕâßÅÖ’ *ÏfÜ«∞ q=ÚH˜Î
L^Œº=∂Å q[Ü«∂Å∞, ѨÙ~ÀQÆ=∞#O=O˜ qq^èŒ Kåi„`«Hõ
Ѩi}Ï=∂Å „ѨÉèÏ= Ѷ¨e`«OQÍ, *ÏfÜ«∞, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ,
Ö∫H˜Hõ, ™ê=∞º"å^Œâ◊‰õΩÎÅ∞ |ÅOѨÙOAH˘x D „áêO`«OÖ’x
™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ "åi ‰õΩ=∞‡‰õΩ¯^•~°∞ʼnõΩ f„= ã¨"åà◊§#∞
qã¨∞~°∞`«∞<åfl~Ú. D Ѩiã≤÷u HÍ~°}OQÍ<Õ `«=∞ U*ˇO@¡‰õΩ
W~åH±, ã≤iÜ«∂, PѶ¨…<£ÅÖ’ JkèHÍ~åxfl |^ŒÖÏ~ÚOKÕ
<å@Hõ=∂_ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ <≥@ì|_®¤~°∞.
ã≤iÜ«∂ WO^èŒ# xˆH∆áêʼnõΩ q∞Oz#k ^•x Éè∫QÀoHõ
„áê^è•#ºO. W~°=Ü«∞º= â◊`åaú K«=Ú~°∞ â◊`å|ú"≥∞ÿ`Õ, Wk
tÖÏ["åÜ«Ú â◊`åaú. ã¨Ç¨Ï["åÜ«Ú"Õ HÍ^Œ∞, ZÖòÑ‘rQÍ
K«=Ú~°∞ ~°"å}Ï ‰õÄ_® ÃѷѨÙÖˇ·#¡ ^•fi~å<Õ. WO^èŒ# J=ã¨~åÅ
HÀã¨O Ü«¸~°Ñπ ~°ëêºÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç LOk. ^•xH˜
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞OQÍ =ÚO^Œ∞H˘zÛ# `«∞~°∞¯"≥∞x™ê÷<£ #∞O_ç
HÍã≤ÊÜ«∞<£ ã¨=Ú„^Œ QÆ~°ƒùOÖ’Oz <Õ~°∞QÍ Ü«¸~°Ñπ‰õΩ ÃѷѨÙÖˇ·<£
WѨʘH© ѨQƘ HõÖË. DlѨÙì ã¨Ç¨Ï["åÜ«Ú=Ù#∞ W„*ÏÜ≥∞Öò,
*’~å¤<£, ã≤iÜ«∂, Öˇ|<å<£, @s¯Å g∞^Œ∞QÍ `«~°eOKÕ 'J~°|∞ƒ
ÃѷѨÙÖˇ·<£—‰õΩ ѨÙi’¡<Õ ã¨OkèH˘˜ìOk. DlѨÙì W™ê¡q∞H±
„|^Œ~üǨï_£ „ѨÉèí∞`«fiO W„*ÏÜ≥∞Öò‰õΩ Qͺãπ ã¨~°Ñ¶¨~åÅ#∞
xe¿Ñã≤, P Ѩ^äŒHÍxH˜ ѨÙÖò™êìÑπ ÃјìOk. WO^èŒ# ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’
Ѩ_»¤ W„*ÏÜ≥∞Öò ÉÏO|∞^•_»∞Å`À ã≤iÜ«∂ ˆH‰õΩ =ÚHõ¯Ö’
`å<˘Hõ "åÏ^•~°∞#O@∂ 'ǨωõΩ¯Å— „ѨHõ@# KÕ™ÈÎOk. W~åH±
#∞O_ç ã≤iÜ«∂ g∞^Œ∞QÍ @s¯H˜ QÆ`«OÖ’ xi‡Oz# ÃѷѨÙÖˇ·<£
J"≥∞iHÍ ÉÏO|∞ ^•_»∞ÅÖ’ ^èŒfiOã¨"≥∞ÿOk. ^èŒfiOã¨"≥∞ÿ# K«=Ú~°∞
ˆH∆„`åÅÖ’ L`«ÊuÎx ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«_»O WѨʒ¡ ™ê^茺O HÍ^Œ∞.
JO^Œ∞ˆH W~åH±, W~å<£`À ã≤iÜ«∂ g∞^Œ∞QÍ ÃѷѨÙÖˇ·#∞
x~å‡}ÏxH˜ XѨÊO^ŒO ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩOk.
'W™ê¡q∞H± ÃѷѨÙÖˇ·<£—`À W~åH±, W~å<£, ~°ëêº, K≥·<åÅ
|O^èŒO |ÅѨ_»@"Õ∞ HÍ^Œ∞, @s¯ ã¨Ç¨ Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ ^ÕâßÅhfl
ã≤iÜ«∂ ^•fi~å JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ =KÕÛ W~å<£ WO^èŒ#O HÀã¨O
ZQÆ|_»`å~Ú. P '=ÚѨC—#∞ x"åiOK«_®xH˜ J"≥∞iHÍ =∞~À
ÃѷѨÙÖˇ·<£#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥zÛOk. Jk Y`å~ü, ™œnÅ #∞O_ç
*’~å¤<£, ã≤iÜ«∂, @s¯Å g∞^Œ∞QÍ Ü«¸~°Ñπ‰õΩ KÕ~°∞`«∞Ok.
nO`À @s¯ ‰õÄ_® W~å<£, ~°ëêºÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_»#=ã¨~°O
ÖË^Œ∞. Jxfl ~À_»∂¡ ~À"£∞ˆH J#fl@∞ì WO^èŒ# ã¨~°Ñ¶¨~å =∂~åæÅhfl
ã≤iÜ«∂ˆH KÕ~°∞`«∞<åfl~Ú. ÃÑ·QÍ ~°ëêº, K≥·<åÅ∞ Ãã·`«O =∞^茺
Pã≤Ü«∂ #∞O_ç ã≤iÜ«∂‰õΩ ÃѷѨÙÖˇ·#¡#∞ xi‡OKÕ „Ѩܫ∞`«flOÖ’
L<åfl~Ú. ã≤iÜ«∂...P„Ѷ≤HÍ, Pã≤Ü«∂, Ü«¸~°Ñπ YO_®Å
WO^èŒ# ~°"å}Ï ‰õÄ_»eQÍ =∂~°#∞Ok. Jk KÕlH˜¯`Õ „ѨѨOK«
WO^èŒ<åkèѨ`åºxH˜ `åà◊O K≥q ^˘iH˜#>Ëì. JO^Œ∞ˆH Wk
„ѨѨOKåkèѨ`«ºÑ¨Ù áÈ~°∞QÍ =∂iOk. Jã¨^£ã¨Ç¨ ã≤iÜ«∞#¡O`å
xq∞`«Î=∂„`«∞ÖË. *ˇh"å K«~°ÛÅ P@q_»∞ѨÙ`À J"≥∞iHÍ,
~°ëêºÅ∞ =∞Ô~xfl Z`«∞ÎÅ∞ ÃÑ·Z`«∞ÎÅ`À `«^Œ∞Ѩi ~“O_»∞‰õΩ
ã≤^ŒÌ=∞=Ù`åÜ≥∂? "Õz K«∂_®eûO^Õ.
J"≥∞iHÍ „ѨѨOK«OÖ’ U=¸Å *’HõºO KÕã¨∞HÀ"å
Å#∞‰õΩ<åfl JHõ¯_» ''`«=∞ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ—— „Ѩ=∂^ŒO
`«ÖˇuÎO^Œ<Õ "å^Œ# =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥ã¨∞ÎOk. áêH˜™ê÷<£, W~åH±,
zb ã¨Ç¨ ѨÅ∞^ÕâßÖ’¡ Ãã·xHõ xÜ«∞O`«$`åfixfl |ÅѨiz#
K«i„`« ^•xk. áêH˜™ê÷<£ Éèí∂ÉèÏQÆO JO`«~å˚fÜ«∞ >ˇ„~°i[O
J_®¤QÍ =∂~°ÏxH˜ Éèí∂q∞Hõ U~°ÊizOk J"≥∞iHÍÜÕ∞ Hõ^•!
„ѨѨOKåxH˜ „Ѩ^è•# =ÚѨCQÍ Jk K≥|∞`«∞#fl PÖò–Mˇ·^•
XHõ˜. „>Ë_£ÃãO@~üÃÑ· ^•_çH˜ JÖò–Mˇ·^•#∞ ÉÏ^èŒ∞º~åefl KÕã¨∂Î
PѨ…x™êÎ<£ÃÑ· ^Œ∞~å„Hõ=∞} Ü«Ú^•úxH˜ kyOk. P `«^Œ∞Ѩi
^Œ∞„+¨ÊKå~°O`À W~åH±ÃÑ· ^ŒO_≥uÎ ã¨^•ÌO Ǩï¿ãû<£ „ѨÉèí∞`åfixfl
‰õÄeÛOk. `«# Ü«Ú^Àú<å‡^•xH˜ ã¨=∞~°÷#QÍ „ѨѨOK«O =ÚO^Œ∞
>ˇ„~°i[O Éèí∂`åxfl =ÙOzOk. =~°Öò¤ „>Ë_£ ÃãO@~üÃÑ· ^•_ç
|∞+π ã¨$¿+ì#x J#∞=∂xOKÕ "å~°∞ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. J`«ºO`«
â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# J"≥∞iHõ<£ ^Œ~åºÑ¨ÙÎ qÉèÏQÆO P ^•_çH˜ ÉÏ^èŒ∞ºefl
WO`«=~°‰õΩ Hõ#∞Q˘#ÖË^Œ∞.
ѨtÛ=∂ã≤Ü«∂Ö’x K«=Ú~°∞ xˆH∆áêefl ™⁄O`«O KÕã¨∞
‰õΩ<ÕO^Œ∞ˆH J"≥∞iHÍ >ˇ„~°i[OÃÑ· áÈ~å@ =ӺǨxfl
ZOK«∞‰õΩ#fl@∞¡ Hõ#|_»∞`«∞#flk. W~åH±, ã≤iÜ«∂Ö’¡ `«=∞
=ӺǨxH˜ qѶ¨∂`«O Hõeyã¨∂Î S.Zãπ. `«Öˇ`«Î_»O, P Ô~O_»∞
^ÕâßÅ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’ Jk áêQÍ "ÕÜ«∞@O`À J"≥∞iHÍ P ã¨Oã¨÷ÃÑ·
áÈ~åÏxfl „ѨHõ˜Oz#@∞¡ ÉèÏqOK«=K«∞Û. >ˇ„~°i*Ïxfl
ã¨fi„ѨÜ≥∂[<åÅ H˘~°‰õΩ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<Õ J"≥∞iHÍ <≥·*Ïxfl
QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞Î<åfl=∞O>Ë S.Zãπ. >ˇ„~°i*Ïxfl QÍx, =∞~À
>ˇ„~°i*Ïxfl QÍx ã¨=∞i÷OK«@OQÍ J~°úO KÕã¨∞HÀ~å^Œ∞.
„Ѩ*Ï™êfi=∞º ã¨∂„`åʼnõΩ, <åQÆiHõ „ѨѨOKåxH˜ |^ŒÌ â◊„`«∞"≥·#
>ˇ„~°i*Ïxfl J}z"ÕÜ«∂eûO^Õ. J~Ú`Õ >ˇ„~°i[O
`«Öˇ`«ÎÏxH˜ =¸Å"≥∞ÿ# ã¨=∞㨺ʼnõΩ Ѩiëê¯~åÅ∞
Hõ#∞Q˘#‰õΩO_®, |Å „ѨÜ≥∂QÆO`À<Õ ^•xfl J}˜z"ÕÜ«∞_»O
™ê^茺O HÍ^Œ∞. x*ÏxH˜ L„QÆ"å^ŒO ѨtÛ=∞ ™ê„=∂[º "å^Œ∞ʼnõΩ

12. 14 #_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ} #=O|~ü2014
q∞„`«∞_»∞. U ^Õâ◊OÖ’<≥·<å `«=∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ ~°H˜∆OK«∞HÀ"åÅx
ÉèÏqOK«∞@ "≥Ú^Œ@ PÖò–Mˇ·^• ÖË^• ^•xH˜ J#∞|O^èŒOQÍ
LO_Õ =∞~À f„=^•^Œ ã¨Oã¨÷#∞ ™êÜ«Ú^èŒ K«~°ºÅ#∞
„áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞ÎOk. D K«~°ºÅ#∞ K«∂Ñ≤ã¨∂Î =∂#=ǨωõΩ¯Å∞,
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºO JO`«iOzO^Œx, `«# *ÏfÜ«∞ Éèí„^Œ`«‰õΩ,
=ӺǨ`«‡Hõ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ f„= „Ѩ=∂^ŒO =ÚOK«∞H˘zÛO^Œx
PÜ«∂ ^ÕâßÅÖ’ Ãã·xHõ K«~°ºÅ‰õΩ ѨÓ#∞‰õΩO@∞Ok.
ã≤iÜ«∂Ö’ P ^Õâ◊ J^茺‰õ∆Ω_»∞ |+¨~ü JÖò Pã¨^£‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»∞`«∞#fl u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Å#∞ |Ö’¿Ñ`«O
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∞~À 500 q∞eÜ«∞<£ _®Å~°∞¡ =∞OE~°∞
KÕÜ«∂Åx J"≥∞iHÍ HÍO„ÔQãπ#∞ XÉÏ=∂ HÀ~å~°∞. JO>Ë F
"≥·Ñ¨Ù ã≤iÜ«∂ÃÑ· "≥·=∂xHõ ^•_»∞ʼnõΩ ã≤^ŒÌ=∞=Ù`«∂<Õ =∞~À
"≥·Ñ¨Ù `«=∞ „Ѩ^è•# ÅHõ∆ º"≥∞ÿ# Jã¨^£ `˘ÅyOѨ٠HÀã¨O
J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ Éèí∂`«Å Ü«Ú^•úxH˜ ‰õÄ_® ã¨<åflǨÅ∞
„áê~°OaèOz#@∞¡QÍ nxx ѨiQÆ}˜OKåeû LO@∞Ok.
ã≤iÜ«∂Ö’ „ѨuѨHõ∆ q∞e>ˇOòʼnõΩ JO_»QÍ xÅ|_ç
JO`«~°∞º^•úxH˜ P[ºO áÈã¨∞Î#flѨʘH© "åi ѨÙ~ÀQÆ=∞#O
xÅ∞=iOѨ|_çOk. HÍQÍ WѨÙÊ_»∞ 'H˘`«Î >ˇ„~°iã¨∞ì— „Ѩ=∂^ŒO
ã¨"åÅ∞QÍ =∂iOk. J"≥∞iHÍ, „a@<£ ã¨Ç¨ J<ÕHõ ^ÕâßÅ
#∞O_ç =Úã≤¡O Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ PHõi¬™ÈÎOk. =∞~À"≥·Ñ¨Ù W™ê¡q∞H±
¿ãìòÃÑ· áÈ~å@O J<Õ ™ê‰õΩ`À J"≥∞iHÍ ã¨OH©~°‚‰õÄ@q∞
ÃãÃÑìO|~ü 23 #∞O_ç ã≤iÜ«∂ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ Ãã·xHõ *’HõºOÃÑ·
ѨÅ∞^ÕâßÅ∞ ã≤iÜ«∂ ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~°OÃÑ· ^•_çQÍ
Jaè=i‚OKå~Ú. D ^•_»∞Å∞ JO`«~å˚fÜ«∞ K«ÏìÅ#∞
^•~°∞}OQÍ LÅ¡OѶ≤∞OK«_»"Õ∞ J=Ù`«∞Ok.
XÉÏ=∂ =ӺǨxH˜ ã¨O|OkèOz H˘xfl „Ѩâ◊flʼnõΩ
ã¨=∂^è•<åÅ∞ HÀ~°@O ã¨Ç¨Ï[O. ã≤iÜ«∂Ö’x „ѨÉèí∞`«fiO #∞O_ç
ã¨Ç¨ÏHÍ~°O fã¨∞HÀ‰õΩO_®, „ѨuѨHõ∆ q∞e>ˇOò „QÆ∂ѨÙÅ`À
ã¨=∞#fiÜ«∞O`À S.Zãπ.ÃÑ· áÈ~å@O KÕÜ«∞@O JO`«~å˚fÜ«∞
<åºÜ«∞ ã¨∂„`åÅ LÅ¡OѶ¨∞# HÍ^•? ã≤iÜ«∂ Éèí∂ÉèÏQÆO #∞O_ç
^•_»∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ Ñ¨Hõ∆OÖ’, Jã¨^£ „ѨÉèí∞`«fiO J#∞=∞u
ÖˉõΩO_® P ѨxKÕ¿ãÎ Jk ã≤iÜ«∂ÃÑ· ^Œ∞~å„Hõ=∞} H˜O^Œ‰õΩ
~å^•? Éèí„^Œ`å =∞O_»e P^Õâ◊O ÖˉõΩO_® ã≤iÜ«∂Ö’x S.Zãπ.
q∞e>ˇO@¡ÃÑ· ^•_ç KÕÜ«∞@O ^Œ∞~å„Hõ=∞} J=Ù`«∞O^Œx ~°ëêº,
"åºMϺxOK«@O QÆ=∞<å~°›O. K≥·<å Pz`«∂z "åºMϺxOzOk:
''>ˇ„~°i[O Jxfl ~°∂áêʼnõΩ "Õ∞=Ú =ºuˆ~HõO. >ˇ„~°i[OÃÑ·
^•_ç KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨=∂[O (Éèí„^Œ`å =∞O_»e
Jx J~°÷O) ã¨=∞+≤ìQÍ ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞HÀ"åÅ#fl ã¨∂„`åxfl "Õ∞=Ú
|ÅѨ~°∞ã¨∞Î<åflO. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’, JO`«~°æ`« Éèí„^Œ`«, ã¨∞ã≤÷~°`«
xq∞`«ÎO ã¨O|Okè`« ^ÕâßÅ∞ Kտ㠄Ѩܫ∞`åflÅ#∞ |ŠѨ~°Kåe——
Jx K≥·<å „Ñ¨uxkè `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.
W„*Ï~ÚÖò‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ áêÅã‘Î<å, Öˇ|<å<£Å ѨH∆Í#
ã≤iÜ«∂ xÅ=_»O ‰õÄ_® J"≥∞iHÍ ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈ~ÚOk.
JO^Œ∞ˆH ã≤iÜ«∂ J^茺‰õ∆Ω_»∞ Jã¨^£#∞ `«Ñ≤ÊOKÕ „Ѩܫ∞`«flOÖ’
ÉèÏQÆOQÍ P ^Õâ◊OÖ’ JO`«~°æ`« Ü«Ú^•úxfl „áÈ`åûÇ≤ÏOzOk.
„a@<£, W`«~° <å’ ^ÕâßÅ`À HõeÑ≤ ã≤iÜ«∂ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
^•~°∞ʼnõΩ PÜ«Ú^è•Å ã¨~°Ñ¶¨~å, tHõ∆} U~åÊ@∞ KÕã≤ P
^Õâ◊OÖ’H˜ @s¯ ^•fi~å K˘~°|_≥@∞¡ KÕã≤Ok. JÖÏ K˘~°|_ç#
"åiÖ’ J`«ºkè‰õΩÅ∞ PÖòMˇ·^•‰õΩ K≥Ok# L„QÆ"å^Œ∞ÖË.
JO^Œ∞Ö’ #∞OKÕ Ñ¨Ù@∞ìH˘zÛ# SZãπSZãπ#∞ <Õ_»∞ „ѨѨOKåxˆH
Ju ÃÑ^ŒÌ „Ѩ=∂^ŒOQÍ z„fHõiOKÕ „Ѩܫ∞`«flO WѨC_»∞
J"≥∞iHÍ KÕÜ«∞_»O ^•~°∞}O. ã≤iÜ«∂Ö’ Jã¨^£#∞
`˘ÅyOKÕO^Œ∞‰õΩ `å<Õ ÃÑOz áÈ+≤Oz# D L„QÆ"å^Œ∞Å#∞
=∞˜ì HõiÑ≤OKÕ ¿Ñ~°∞`À ã≤iÜ«∂ÃÑ· ^•_çH˜ ã¨#fl^Œú=∞=fi_»O
q_»∂¤~°O.
ã≤iÜ«∂ÃÑ· ^ŒO_»Ü«∂„`«‰õΩ J"≥∞iHÍ ã¨<åflǨÅ∞
„áê~°OaèOzOk. ã≤iÜ«∂ `«∂~°∞Ê ÉèÏQÆOÖ’x W™ê¡q∞H± ¿ãì@∞
™êfinè#OÖ’ =Ù#fl JÖˇáÈÊ, ~°Hͯ, ǨϙêˆH, _çÔ~Öò*’~ü
„áêq<£ûÅÃÑ· ÉèÏsÜ≥∞`«∞Î# J"≥∞iHÍ q=∂# ^•_»∞Å∞ [iÑ≤Ok.
=∞~À"≥·Ñ¨Ù W~åH±Ö’x SZãπ ™ê÷=~åÅÃÑ· P„¿ãìeÜ«∂ ÉÏO|∞Å∞
"Õã≤Ok. =∞$`«∞Å ã¨OYº ÉèÏsQÍ<Õ =ÙO^Œx „a@<£‰õΩ K≥Ok#
ã≤iÜ«∞<£ J|˚ˆ~fi@s Ѷ¨~ü Ǩ˙º=∞<£ Ô~·òû „ѨHõ˜OzOk.
ZѨʘÖÏ<Õ Éèí„^Œ`å =∞O_»e=O˜ ã¨Oã¨÷Å#∞ q㨇iOz,
JO`«~å˚fÜ«∞ xÜ«∞=∂Å#∞ `Àã≤~å[x D ã¨<åflǨÅhfl
™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. Ü«Ú^Œú q=∂<åe™êÎ=∞x, ^ŒàÏÅ#∞
`«~°e™êÎ=∞x „a@<£, „á¶ê<£û P„¿ãìeÜ«∂ =O˜ ^ÕâßÅ∞ WѨʘˆH
„ѨHõ˜OKå~Ú. W=hfl ѨÙ+¨¯~°HÍÅO „H˜`«O W~åH±ÃÑ·
^Œ∞~å„Hõ=∞} Ü«Ú^•úxH˜ KÕã¨∞‰õΩ#fl U~åÊ@¡#∞ QÆ∞~°∞Î
KÕã¨∞Î<åfl~Ú. WO^Œ∞Ö’ W~å<£ ™êÜ«∂hfl, z=~°‰õΩ `«# |^Œú
â◊„`«∞"≥·# ã≤iÜ«∂ J^茺‰õ∆Ω_»∞ |+¨~ü JÖò Jã¨^£ `À_®Ê@∞#∂
fã¨∞‰õΩO^•=∞x J"≥∞iHÍ J#∞‰õΩ<åfl Jk Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞.
'<≥`«∞Î~°O˜# KÕ`«∞Å`À KÕ~ÚHõÅѨÖË=∞—x W~å<£ =∞`«
<åÜ«∞‰õΩ_»∞ PÜ«∞`«∞ÖÏ¡ Jb Y∞"Õ∞h „ѨHõ˜OKå~°∞.
W™ê¡q∞H± ¿ãìò f„="å^Œ∞ÅÃÑ· áÈ~å@OÖ’ J"≥∞iHÍ,
@s¯Å∞ q∞„`«^ÕâßÖË J~Ú<å "å˜ „áê^è•#º`«Ö’¡ =∂„`«O
KåÖÏ `Õ_®Å∞ =Ù<åfl~Ú. W™ê¡q∞H± ¿ãìò f„="å^Œ∞ÅÃÑ·
^•_çKÕÜ«∞_®xH˜, "åix xÅ∞=iOK«_®xH˜ ã¨Ç¨ÏHõi™êÎ
=∞O@∂<Õ =∞~ÀѨHõ¯ ^•_çKÕÜ«∞_®xH˜ gÅ∞QÍ J"≥∞iHÍ

13. 15#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}#=O|~ü2014
q=∂<åÅ∞ `«=∞ "≥·=∂xHõ ™ê÷=~åÅ#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞
HÀ=_®xfl =∂„`«O J#∞=∞uOK«_®xH˜ @s¯ WOHÍ
x~åHõiã¨∂Î<Õ =ÙOk. ÖÏOK«#OQÍ ã≤iÜ«∂Ö’ Ãã·xHõ K«~°º‰õΩ
@s¯ áê~°¡"≥∞O@∞ ѨK«Û*ˇO_® TÑ≤Ok. J~Ú`Õ Sã≤ãπ
f„="å^Œ∞Å#∞ xÅ∞=iOK«_»OÖ’ JOHÍ~å áê„`« Uq∞@<Õk
KåÖÏ Jã¨Ê+¨ìOQÍ =ÙOk. J"≥∞iHÍ <Õ`«$`«fiOÖ’x ã¨OH©~°‚
‰õÄ@q∞Ö’ @s¯ áê„`« KåÖÏ JxtÛuQÍ =ÙOk. `å#∞
ã¨fiÜ«∞OQÍ ^•_»∞Ö’¡ áêÖÁæ#_»O`Àáê@∞QÍ ã≤iÜ«∂ÃÑ· [i¿Ñ
"≥·=∂xHõ ^•_»∞ʼnõΩ J"≥∞iHÍ q=∂<åÅ∞ `«=∞ "≥·=∂xHõ
™ê÷=~åÅ#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=_»O Ѩ@¡ ‰õÄ_® @s¯ ã¨Ê+¨ìOQÍ
=º=ǨÏiOK«_»O ÖË^Œ∞. Ô~O_Õà◊√§QÍ @s¯ SZãπSZãπ‰õΩ
PÜ«Ú^è•Å#∞, PǨ~° Ѩ^•~åúÅ#∞, W`«~° =∞^ŒÌ`«#∞ JO^ŒKÕã¨∂Î
=zÛOk. HÍh |Ç‘Ï~°OQÆOQÍ =∂„`«O W^Õg∞ K≥ѨÊ_»O ÖË^Œ∞.
J"≥∞iHÍ, „a@<£, „á¶ê<£û ^ÕâßÅ∞ QÆ`« ^Œâß|ú HÍÅOQÍ
ã≤iÜ«∂, W~åH±Ö’ L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ ^Œ∞~°aè=∂# =Ú~îåÅ#∞
ÃÑOz áÈ+≤Oz, "å~°∞ x`«ºO H˘@∞ì‰õΩ K«KÕÛ q^èŒOQÍ U~åÊ@∞¡
KÕâß~Ú. =∞~À"≥·Ñ¨Ù ã≤SU QÆ∂_è»Kå~°∞ÖË +≤Ü«∂, ã¨∞hfl "ÕëêÅ∞
"Õã¨∞‰õΩx =∞ã‘^Œ∞ÅÃÑ· ǨÏO`«Hõ^•_»∞Å∞ [iáê~°∞. J@∞=O˜
L^ŒO`åÅÖ’ H˘xflO˜x ™êH∆ͺÅ`À ã¨Ç¨ Ѩiâ’^èŒ<å`«‡Hõ
Ѩ„uHõÅ∞ "≥Å¡_ç KÕâß~Ú. WHõ¯_» =∞#O „QÆÇ≤ÏOKåeûO^Õq∞@O>Ë
„Ѩ[Å∞ =Ú~îåÅ∞QÍ =∂i ZO`« f„=OQÍ `«QÍ^•Å`À
`«#∞fl‰õΩK«ã¨∞ÎO>Ë ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ JO`« „ѨÜ≥∂[#O.
=∞~À"≥·Ñ¨Ù „Ѩ[Å ^Œ$+≤ì JO`å =Ú~îå `«QÍ^•ÅÃÑ·#<Õ
ˆHO„nHõiOK«|_ç L#flO^Œ∞# ™ê„=∂[º "å^Œ∞Å ^ÀÑ≤_ô
Ñ‘_»#ÅÃÑ· „Ѩ[Å ^Œ$+≤ì Ѩ_»^Œ∞. ™ê„=∂[º "å^Œ =ºuˆ~HõOQÍ
ѨxKÕã¨∞Î#fl â◊‰õΩÎÅ∞, *ÏfÜ«∂aè=∂#O`À áÈ~å_»∞`«∞#fl
*ÏfÜ«∞ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ"å^Œ∞Å∞ W~åH±Ö’ H˘#™êQÆ∞`«∞#flѨʘH©
Jq „ѨÉèÏ==O`«OQÍ ÖË=Ù. JnQÍHõ JÖÏO˜ L^Œº=∞ â◊‰õΩÎÅ#∞
Ãã·`«O L„QÆ"å^Œ „QÆ∂ѨÙÅ HõÅǨÅ∞QÍ, ^•_»∞Å∞QÍ
=Ú„^Œ"ÕÜ«∞_»O, „ѨKå~°O KÕÜ«∞_»O ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ KåÖ
`ÕeHõ.
Jáê~°"≥∞ÿ# WO^èŒ# xˆH∆áêÅ∞#fl QÆÖòÊù „áêO`«O Éè∫QÀoHõ
PkèѨ`«º ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ ˆHO„^ŒO HÍ=_»O`À P „áêO`« „Ѩ[Å∞
Uà◊§`«~°|_ç ã¨OH∆ÀÉèíO`À ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. K«=Ú~°∞
HÀã¨O áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞ KÕã¨∞Î#fl ‰õΩ„@Å∞, ‰õÄǨÏHÍʼnõΩ P
„áêO`« „Ѩ[Å∞ ã¨∞n~°…HÍÅOQÍ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ "å`å=~°}ÏxH˜
<ÀK«∞HÀ=_»OÖË^Œ∞. ã¨fi^Õj xÜ«∞O`«Å∞, q^Õj ^Œ∞~å„Hõ=∞}
^•~°∞Å ^•+‘ìHÍxH˜ JHõ¯_ç „Ñ¨[Å∞ |eѨâ◊√=ÙÅ=Ù`«∞<åfl~°∞.
ã¨∞n~°…HÍÅOQÍ ™êQÆ∞`«∞#fl xÜ«∞O`«$`«fi áêÅ#Å#∞ kèHõ¯iã¨∂Î
@∞h+≤Ü«∂Ö’ 2011Ö’ '*Ïã≤‡<£— qѨ¡=O`À W™ê¡q∞H±
ã¨=∂[OÖ’ '=ã¨O`«HÍÅ— qѨ¡= Ѩ=<åÅ∞ JÅ∞=Ú‰õΩ<åfl~Ú.
âß„ã‘ÎÜ«∞ ÉèÏ=*ÏŠѨÙ<åk H˘~°=_ç# HÍ~°}OQÍ D H˘`«Î
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ "å`å=~°}O „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# H˘kÌ HÍÖÏxˆH "å˜
<åÜ«∞Hõ`«fi â◊‰õΩÎÅ∞ ^•i`«Ñ≤Ê, Éè∫QÀoHõ ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ
áê=ÙÅ∞QÍ =∂~å~Ú. D ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜ x["≥∞ÿ# HÍ~°}ÏÅ#∞,
x["≥∞ÿ# â◊„`«∞=ÙÅ#∞ QÆ∞iÎOKÕ ã≤÷uÖ’ „Ѩã¨∞Î`«O JHõ¯_ç „Ñ¨[Å∞
ÖË~°∞. ѨtÛ=∂ã≤Ü«∂ J@∞ì_»∞‰õΩ`«∞#fl "≥·#OÃÑ· „ѨѨOK« áœ~°∞Ö’¡
PO^Àà◊# L#fl =∂@ "åã¨Î="Õ∞. J~Ú`Õ, J"≥∞iH͉õΩ
<åÜ«∞Hõ`«fiO JѨÊyOK«_»O ^•fi~å Jk ã¨=∞ã≤áÈ`«∞O^Œ#fl
„Éèí=∞Öˇ=iH© ÖË=Ù. q∞e>ˇO@¡#∞ `«∞_çzÃÑ>Ëì ¿Ñi@ áêH˜™ê÷<£,
Páê…<£ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’¡#∂, eaÜ«∂, Z"≥∞<£=O˜ ^ÕâßÖ’¡#∂
P ^Õâ◊O ™êyOz# ^•_»∞Å∞ ZO`« =∞Ok ™ê^è•~°} „Ѩ[Å
Lã¨∞~°∞ fâßÜ≥∂ JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞. JO^Œ∞=ÖË¡ J"≥∞iHÍ
„Ѩã¨∞Î`« ã¨=∞㨺#∞ JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨Oã¨÷Å K˘~°=‰õΩ =^ŒÖÏe.
"å˜ =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ ѨxKÕÜ«∂e.
=∞~À cèHõ~° =∂~°} Ǩϟ=∞O JOK«∞# L#fl W~åH±,
ã≤iÜ«∂ „Ѩ[ÖË `«=∞ Éèíq+¨º`ü#∞ x~°‚~ÚOK«∞HÀ"åe! ÉèÏǨϺ
„ѨѨOK« *’HͺxH˜ J=HÍâ◊O U =∂„`«O W=fi‰õÄ_»^Œ∞.U
^Õâ◊ JO`«~°æ`« ã¨"åÅ∞#∞ P^Õâ◊ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞, „Ѩ[ÖË Z^Œ∞~À¯"åe
`«Ñ¨Ê P ¿Ñ~°∞`À *’HõºO KÕã¨∞‰õΩ<Õ JkèHÍ~°O J"≥∞iHÍ,
<å’ʼnõΩ ÖË^Œ∞. ÃÑ·H˜ L„QÆ"å^ŒOÃÑ· áÈ~°∞ ¿Ñ~°∞`À `«#‰õΩ
#K«Ûx Ѷ¨`å, ǨÏ=∞ãπ =O˜ "åiH˜ L„QÆ"å^Œ∞Åx
=Ú„^Œ"ÕÜ«∞@O, "åix J}KÕO^Œ∞‰õΩ W„*Ï~ÚÖò =O˜ "å˜H˜
™êÜ«∞O, =∞~˘Hõ "≥·Ñ¨Ù JѶ¨…x™êÎ<£, ã≤iÜ«∂, eaÜ«∂ =O˜
KÀ@¡ `å<Õ L„QÆ"å^Œ∞Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞@O, `«=∞
J=ã¨~åʼnõΩ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩx `«^Œ∞Ѩi "åix J}z
"ÕÜ«∞@O ^•x k"åàÏHÀ~°∞ Z`«∞ÎQÆ_». JO^Œ∞ˆH Jk Jxfl
KÀÏ¡ Z^Œ∞~°∞ ^≥|ƒÅ∞ uO’Ok. =∞~À™êi W~åH±,
ã≤iÜ«∂ÅÖ’ *’HõºO KÕã¨∞H˘x Z@∞=O˜ ^Œ∞+¨Êi}Ï=∂ʼnõΩ
`≥~°fÜ«∞#∞#fl^À "Õz K«∂_®eû LOk. JO^Œ∞ˆH ^•x K«~°ºÅ#∞
„ѨѨOK« „Ѩ[Å∞, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ "å^Œ∞Å∞ YO_çOKåe.
L„QÆ"å^Œ∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ "≥·=∂xHõ^•_»∞Å∞ KÕã≤<å Jk
ã¨`«ûO|O^è•Å∞ W=fi^Œ∞. WѨC_»∞ "åǨÏc ã¨ÖÏѶ≤[O ¿Ñi@
„ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ zK«∞Û ÃÑ_»∞`«∞Ok. Sã≤ãπ#∞ ˆH=ÅO
~å[H©Ü«∞, Ãã·^•úOuHõ áÈ~å@O ^•fi~å =∂„`«"Õ∞
F_çOK«QÆÅ=∞x J„QÆ~å*ϺÅ∞ QÆ∞iÎOKåe. Uk U"≥∞ÿ<å
ѨtÛ=∂ã≤Ü«∂Ö’ Jã≤÷~°`« "≥Ú`«ÎO „ѨѨOK« Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∞
Jã¨Î=ºã¨ÎO KÕ¿ã J=HÍâ◊O L#fl s`åº, âßOu <≥ÅH˘<ÕÖÏ
K«∂_®eû# ÉÏ^茺`« âßOuHÍ=Ú‰õΩÅO^ŒiÃÑ· L#flk.
– ~°K«~Ú`«, ZÑ≤˜ZѶπ ѨÓ~åfi^茺‰õ∆ΩÅ∞
T

14. 16 #_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ} #=O|~ü2014
_®IIU~°∞H˘O_» #iûOǨï_»∞`≥ÅOQÍ}©Hõ'~°}O—
(`≥ÅOQÍ} qHÍ㨠ã¨q∞u 11.10.2014 ~ÀA# HÍHõfÜ«∞
Ü«¸x=iû© ^Œ∂~° q^Œº ˆHO„^ŒÖ’x *ÏѶ¨~ü x*ÏO ǨÖòÖ’
x~°fiÇ≤ÏOz# K«~åÛ "ÕkHõÖ’ ã¨=∞iÊOz# Ѩ„`«O)
D q+¨Ü«∂xfl K«~°Û‰õΩ Ãјì#O^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ ''`≥ÅOQÍ}
qHÍ㨠ã¨q∞u——x Jaè#Okã¨∞Î<åfl#∞. „Ѩ[ʼnõΩ q^Œº U q^èŒOQÍ
JOkOKåÅ<Õ q+¨Ü«∞OÃÑ· ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ#
áêsìÅ∞, „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ KåÖÏ Hõg∞+¨#∞¡ "Õ™ê~Ú, K«~°ÛÅ∞ ‰õÄ_®
[iáê~Ú. 80= ^Œâ◊HõO =∞^茺 ÉèÏQÆO =~°‰õΩ q^•ºÉ’^èŒ#
ˆHO„^•Å∞ ÔH.l #∞O_ç HÍHõáÈ~Ú# 1= `«~°QÆu #∞O_ç Ñ≤.l
=~°‰õΩ „ѨÉèí∞`«fi Pnè#OÖ’ #_»∞Ѩ|_»_»"Õ∞HÍ^Œ∞ Lz`«OQÍ<Õ
„Ѩ[ʼnõΩ q^Œº JOkOK«|_ç *Ï˝#™œ^è•Å∞QÍ xeKå~Ú.
^•^•Ñ¨Ù WHõ¯_» L#fl"åà◊§Ö’ KåÖÏ=∞Okq∞ J@∞=O˜ „ѨÉèí∞`«fi
áê~î°âßÅÖ’¡, HõàÏâßÅÖ’, Ü«¸x=iû©ÅÖ’ K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl
"åà◊§"Õ∞. 95 âß`«O =~°‰õΩ áê~î°âßÅÅ#∞O_ç qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å
=~°‰õΩ Jxfl „ѨÉèí∞`«fi Jnè#OÖ’<Õ L<åfl~Ú. P<å_»∞ „ÃÑ·"Õ@∞
~°OQÆOÖ’x P 5 âß`«OÖ’ ‰õÄ_® <≥ÅH˘ÅÊ|_ç #_çz#
áê~î°âßÅʼnõΩ, HõàÏâßÅʼnõΩ QÍx ã¨OˆH∆=∞ ^èÀ~°}˜ `«Ñ¨Ê "åºáê~°
^èÀ~°}˜ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ XHõ xiÌ+¨ì q^•ºq^è•#O HÍx, XHõ áœ~°∞x
`«Ü«∂~°∞ KÕ¿ã ˆHO„^•Å∞QÍ HÍx, áê~î°âßÅ =º=ã¨÷Ö’ H˘xfl
Ö’áêÅ#∞, „Ѩ[Å J=ã¨~åʼnõΩ ã¨iѨ_» áê~î°âßÅÅ∞ ÖËx
q+¨Ü«∂xfl q^•º"Õ`«ÎÅ∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. 90 = ^Œâ◊HõO #∞O_ç
„áê~°OÉèí"≥∞ÿ# Pi÷Hõ ã¨~°mHõ$`« q^è•<åÅ∞, „ѨѨOpHõ~°} Jxfl
~°OQÍÅ#∞ „ѨÉèÏq`«O KÕã≤ „ÃÑ·"Õ©Hõ~°}‰õΩ QÆ∞iKÕã≤#>Ëì q^Œº#∞
‰õÄ_» „ÃÑ·"Õ©Hõ~°}, "åºáêsHõ~°} KÕã≤Ok. Jk 2014 <å˜H˜
„ѨÉèí∞`«fi q^•ºã¨Oã¨÷Å#∞ ѨÓiÎQÍ xsfi~°ºO KÕÜ«∞_»"Õ∞ HÍ^Œ∞
=¸ã≤"Õ`« ^Œâ◊‰õΩ fã¨∞‰õΩ=zÛOk.
W@∞=O˜ XHõ ã¨OH˜¡+¨ì ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ q^蕺q^è•#OÃÑ·
`≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì ã¨=∞u (˜.P~ü.Zãπ.) áêsì 2008 #∞O_ç
ÔH.l #∞O_ç Ñ≤.l =~°‰õΩ Lz`« Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò q^Œº‰õΩ
ã¨O|OkèOz# K«~°Û#∞ „áê~°OaèOz, qã¨Î $`« „ѨKå~åxfl
HõeÊOK«_»"Õ∞ H͉õΩO_» 2014Ö’ [iy# ZxflHõÅ =∂ºx
ÃѶ™ÈìÖ’ nxx KÕiÛOk. J~Ú`Õ D _ç=∂O_£ H˘`«Î^Õq∞ HÍ^Œ∞.
nx Kåi„`«Hõ q=~åÖ’¡H˜ "≥o`Õ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „a˜+π
áêÅ# „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# ~ÀAÅÖ’ J@∞ "åºáê~° ~°OQÆOÖ’#∞
W@∞ áêÅ## ~°OQÆOÖ’#∞ „Ѩ^è•# ã¨=∞㨺QÍ =∂i# JOâ◊O
ÉèÏ+¨ ã¨=∞㨺. P<å_»∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O XHõ ^Õâ◊O HÍ^Œ∞. z#fl
~å*ϺÅ∞ ÖËHõ ^ÕâßÅ∞ H˘xfl =O^ŒÅ H˘kÌ L<åfl~Ú. JÖÏO˜
`≥ÅOQÍ}Ö’ÔH.l.#∞O_çÑ≤.l Lz`«q^Œº–™ê^蕺™ê^蕺Å∞
z#fl ~å*ϺÅÖ’ KåÖÏ aè#fl"≥∞ÿ# ÉèÏ+¨Å∞ =∂Ï¡_Õ „Ѩ[Å∞
LO_Õ"å~°∞. D ã¨=∞㨺 "åi "åºáê~° qã¨Î~°}‰õΩ, ~å[º
qã¨Î~°}‰õΩ „Ѩ^è•# J_»¤OH˜QÍ =∂iOk. D ã¨=∞㨺#∞
JkèQÆq∞OK«_»O HÀã¨O `å=Ú P„Hõq∞OK«∞‰õΩ#fl „áêO`åÅÖ’
Jk „ѨѨOK« "åºÑ¨ÎOQÍ HÍ=K«∞Û ÉèÏ~°`«O^Õâ◊OÖ’#∞ HÍ=K«∞Û
JO^ŒiH˜ `«=∞ ÉèÏ+¨#∞ <ÕiÊOz áêÅ#Ѩ~°"≥∞ÿ# J=ã¨~åÅÖ’
"å_»∞‰õΩ<Õ J=ã¨~° xq∞`«ÎO ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „a˜+π"å~°∞ 1835
Ö’ ɡO˜OH± QÆ=~°fl~ü [#~°Öò QÍ L#fl HÍÅOÖ’ „a˜+π
=∂~ü¯_£ WOw¡+π q^•º=º=ã¨÷#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. nxH˜
P^Œ∞º_»∞QÍ "≥∞HÍÖË ¿Ñ~˘¯#|_®¤_»∞.
JO^ŒiH˜ q^Œº JOkOKåÅ<Õ _ç=∂O_£‰õΩ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
P^Œ∞º_»∞ =∞Ǩ`«‡ *’ºu~å=٠ѨÓÖË. PÜ«∞# 1882Ö’
xÜ«∞q∞OK«|_ç# ''ǨÏO@~ü Hõg∞+¨<£—— =ÚO^Œ∞ D _ç=∂O_£
ÃÑÏì_»∞. 1911Ö’ QÀáêÅ Hõ$+¨‚ QÀYÖË ™ê~°fi„uHõ q^Œº‰õΩ
ã¨O|OkèOz# ''„áê^äŒq∞Hõ q^•ºaÅ∞¡——#∞ ÉÁOÉÏ~Ú
WOÑ‘iÜ«∞Öò K«@ìã¨ÉèíÖ’ „Ѩ"Õâ◊Ãјì#ѨÙ_»∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ „Ѩux^èŒ∞Å
#∞Oz =ÚYºOQÍ P<å˜ ã¨O™ê÷#nâ◊√Å =∞iÜ«Ú Éèí∂™êfi=ÚÅ
#∞O_ç „Ñ¨uѶ¨∞@# Z^Œ∞Ô~· P"≥∂^ŒO á⁄O^Œ‰õΩO_» áÈ~ÚOk.
QÍOnè ‰õÄ_® `«# ''#~¸ `åb"£∞——Ö’ „ѨuáêkáêkOz#
''ÉËã≤H± q^Œº——#∞ Lz`«OQÍ J=∞Å∞ KÕ~ÚOK«_»O HÀã¨O
P<嘈H qq^èŒ ~å„ëêìÅÖ’ ZxflÔH· JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ#
HÍO„ÔQãπ áêsìH˜ K≥Ok# q^•ºâßMÏ=∞O„`«∞Å`À "å~åúÖ’
1937Ö’ XHõ ã¨=∂"Õâßxfl U~°Êiz XÑ≤ÊOK«_®xH˜ ZO`À
„Ѩܫ∞`«flO KÕã≤# Ѷ¨e`«O ~åÖË^Œ∞. P `«~åfi`« D JO^ŒiH˜
ã¨=∂# q^Œº#∞ XHõ „áê^äŒq∞Hõ ǨωõΩ¯QÍ =∂~°Û_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOz# =∞~À =ºH˜ JOÉË_»¯~ü. ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ XHõ
~å*ϺOQÍxfl ~åÜ«∞_®xH˜ U~°Êiz# ~å*ϺOQÆ Ñ¨i+¨`ü
25.11.1949 <å˜ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ D ''q^Œº#∞ „áê^äŒq∞Hõ
ǨωõΩ¯—— QÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz KÕˆ~Û q+¨Ü«∞OÃÑ· K«iÛOz ~å*ϺOQÆOÖ’
KÕˆ~Û JOâßxfl Ѩi+¨`ü u~°ã¨¯iOK«_»O`À Jk P^ÕtHõ
ã¨∂„`åÅÖ’ 45= JkèHõ~°}OQÍ KÕ~°Û|_ç~k. WÖÏO˜
u~°ã¨¯~°}‰õΩ QÆ∞Ô~·# J<ÕHÍOâßÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ LOK«∞H˘x
JOÉË_»¯~ü KåÖÏ ã¨Ê+¨ìOQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x áêÅHõ=~°æ ã¨fiÉèÏ=O
QÆ∞iOz ZuÎK«∂ѨÙ`«∂ ''=∞#O "≥·~°∞^蕺Å`À ‰õÄ_ç# ™ê=∂lHõ
rq`«OÖ’H˜ „Ѩ"Õtã¨∞Î<åflO—— Jx JÖψQ ''~å[H©Ü«∂Ö’¡ „Ѩu
=∞x+≤H˜ XHõ F@∞–Jxfl F@¡ qÅ∞= ã¨=∂#O J<Õ ~å[H©Ü«∞
ã¨=∂#`«fiO L#flѨʘH˜x, ™êOѶ≤∞HÍi÷Hõ rq`«OÖ’ =∂„`«O

15. 17#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}#=O|~ü2014
JO^ŒiH˜ ã¨=∂#`åfixfl x~åHõiã¨∞Î<åflO—— Jx K≥ѨÊ_»O
[iyOk. J^Õ =~°∞ã¨Ö’ XHõ ÃÇÏK«ÛiHõ#∞ KÕã¨∂Î ''gÖˇÿ#O`«
`«fi~°Ö’ D "≥·~°∞^蕺Å#∞ x"åiOK«HõáÈ`Õ Jã¨=∂#`«Å‰õΩ
QÆ∞~°ÜÕ∞º "å~°∞ =∞# ~å[H©Ü«∞ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ x~å‡}Ïxfl ¿ÑeÛ
"Õ™êÎ~°∞—— Jx J<åfl_»∞.
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞ q^•ºq^è•<åxfl x~°fizOK«_®xH˜ "Õã≤#
Hõg∞+¨#¡Ö’ J`«ºO`« =ÚYº"≥∞ÿ#k H˘~îåi Hõg∞+¨<£. 1964Ö’
"ÕÜ«∞|_ç~k.1966Ö’ x"ÕkHõ ã¨=∞iÊOzOk. ^•x x"ÕkHõ
Ö’<Õ JO^ŒiH˜ ã¨=∂# q^ŒºÖ’ ÉèÏQÆOQÍ "≥Ú^Œ˜™êi HÍ=∞<£
ã¨∂¯Öò q+¨Ü«∞O, Lz`« q^ŒºÖÏO˜ J<ÕHõ JOâßÅ∞ K«~°Û‰õΩ
=KåÛ~Ú. 1968Ö’ H˘~îåi „Ѩuáê^Œ#Å#∞ áê~°¡"≥∞Oò
P"≥∂kOzOk ‰õÄ_®.1986 =∞iÜ«Ú 1992 ÅÖ’ ‰õÄ_»
J#QÍ "≥Ú`«ÎO =¸_»∞ ™ê~°∞¡ H˘~îåi ã¨∂zOz# L=∞‡_ç
áê~î°âßÅ =º=ã¨÷#∞ J=∞Å∞ Ѩ~°∞™êÎ=∞x áê~°¡"≥∞Oò Ǩg∞
‰õÄ_» WzÛ 40 ã¨O=`«û~åÅ∞ ^•˜# WO`« =~°‰õΩ J_»∞QÆ∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ Ѩ_»ÖË^Œ∞. 1993Ö’ Lxfl „H˜+¨‚<£ ˆHã¨∞ f~°∞ÊÖ’
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì 6 #∞O_ç 14 =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ Ñ≤šʼnõΩ ''q^Œº#∞
ǨωõΩ¯——QÍ „ѨHõ˜OzOk. H˘xfl ~å„ëêìÅÖ’ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ HÍ=∞<£
ã¨∂¯Öò „Ѩ"Õâ◊ÃÑ_»`å=∞x Ǩq∞ WzÛ# ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ L#fl
J=∞Å∞‰õΩ =∂„`«O <ÀK«∞HÀÖË^Œ∞.
D f~°∞Ê#∞ PÅO|#QÍ KÕã¨∞H˘x „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
ÉèÏ=*ÏÅO Hõey# H˘xfl ã¨fiK«ÛùO^Œ ã¨Oã¨÷Å∞, „ѨQÆu jÅ ÉèÏ"åÅ∞
Hõey# L^ÀºQÆ, Láê^蕺ܫ∞ ã¨OѶ¨∂Å∞ HÍ=K«∞Û D
_ç=∂O_£#∞ KåÖÏ HÍÅOQÍ KÕã¨∂Î =KåÛ~Ú. HÍx J@∞
ˆHO„^ŒOÖ’QÍx W@∞ QÆ`« L=∞‡_ç ~å„+¨ìOÖ’QÍx JkèHÍ~°OÖ’
L#fl ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ HÍx ÖËHõ „ѨuѨHõ∆ áêsìÅ∞QÍx D
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ PHÍOHõ∆#∞ U<å_»∞ Ѩ˜ìOK«∞‰õΩ#fl ÖËHõ K«iÛOz#
^•YÖÏÅ∞ ÖË=Ù. `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÖ’ „Ѩ^è•# Éèí∂q∞Hõ
áÈ+≤Oz# =º‰õΩÎÅ∞, â◊‰õΩÎÅ∞ D _ç=∂O_£#∞ K«~°Û‰õΩ ÃÑÏì~Ú.
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O hà◊√§, x^èŒ∞Å∞, xÜ«∂=∞HÍÅ K«∞>Ëì
uiy#ѨʘH˜x, "å˜Ö’ [iy# J<åºÜ«∂ÅÃÑ· „Ѩ^è•#OQÍ
K«~°Û [iy#ѨʘH˜x, PO„^èŒ =Åã¨"å^ŒO =∞iÜ«Ú áêʼnõΩÅ∞
`≥ÅOQÍ} q^•º~°OQÆOÖ’ ã¨$+≤ìOz# q^èŒfiOã¨OÃÑ·#,
áê~ѨÙã¨ÎHÍÅÖ’ =Å㨠ѨHõ∆áê`«O ÃÑ·# ‰õÄ_® qã¨Î $`«"≥∞ÿ#
K«~°Û [iyOk. <Õ˜ q^•ºq^è•#OÖ’ `≥ÅOQÍ} „QÍg∞}
=∞iÜ«Ú =∞^茺`«~°QÆu ã¨=∂[O Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl ã¨=∞㨺Å#∞
ã¨"åà◊§#∞ =ÚYºOQÍ PO„^èŒ=Åã¨áêʼnõΩÅ∞ q^Œº#∞
q[<£–2020 ^•fi~å "åºáêsHõ~°} KÕã≤ =∂Ô~¯òÖ’ ã¨~°∞‰õΩQÍ
=∂iÛ# "≥·<åxfl, 2008Ö’ „Ѩ"Õâ◊Ãјì# Ѷ‘AÅ iWO|~üû
"≥∞Oò Ѩ^äŒHõOÖ’ „ѨÜ≥∂[#O á⁄Ok# PO„^èŒ=Åã¨
HõàÏâßÅÅ#∞, JO^Œ∞Ö’x ‰õΩOÉèíHÀ}ÏÅ#∞ QÆ∞iÎOz#
˜.P~ü.Zãπ áêsì `«=∞ áêsì ѨH∆Í# XHõ xiú+¨ì q^•ºq^è•<åxfl
=ÚYºOQÍ Lz`« q^Œº _ç=∂O_£#∞ P áêsìÖ’x "Õ∞^è•q
=~°æO ã¨ÅǨÅ „ѨHÍ~°OQÍ `«# Z*ˇO_®Ö’H˜ fã¨∞‰õΩ=zÛ
LO_»=K«∞Û. „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì ™ê^èŒ# HÀã¨O Ѩ٘ì#
XHõ ~å[H©Ü«∞ áêsì nxx `«ÅÔH`«∞ÎHÀ=_»O ÉèÏ~°`«
~å[H©Ü«∂ÅÖ’ H˘`«ÎQÍ Hõ#|_»_»"Õ∞HÍ^Œ∞ KåÖÏ HÍÅOQÍ
H˘#™êQÆ∞`«∞#fl D _ç=∂O_£‰õΩ r=O =zÛ#@ì~ÚºOk.
ZO^Œ∞HõO>Ë 1990Ö’ Pi÷Hõ ã¨~°mHõ$`« q^è•<åÅ∞ D ^Õâ◊OÖ’H˜
„Ѩ"ÕtOz# `«~åfi`« „ѨѨOK«ÉϺOH± J#∞=∞u ÖˉõΩO_® Uk
‰õÄ_» ''Lz`«O—— Jx „Ѩ[ʼnõΩ Ǩq∞ W=fiÖËx Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞<åfl~Ú. ZxflHõÅ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ W@∞ áêÅHõ
ѨH∆ÍxH˜ J@∞ „Ѩu ѨH∆ÍxH˜ ZxflHõÅ Z*ˇO_®Å#∞ `å<Õ
~°∂á⁄OkOz WKÕÛ ™ê÷~ÚH˜ „ѨѨOK«ÉϺOH± ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
U<å_À KÕ~°∞H˘x L#flk. "åã¨Î"åxH˜ XˆH ~°Hõ"≥∞ÿ# q^Œº#∞
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞ XHõ ™ê=∂lHõ ÉÏ^茺`«QÍ ã‘fiHõiOz Jxfl
=~åæÅ"åiH˜ Z@∞=O˜ JO`«~åÅ ÉèË^ŒO ÖˉõΩO_® ã¨=∂#OQÍ
JOkOKåe. q^•º~°∞÷Å#∞ U ^Õâ◊"≥∞ÿ# `«=∞ Éèíq+¨º`«∞Î
™ê=∂lHõ Pã≤ÎQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKåe. D q^èŒOQÍ
ÉèÏqOK«HõáÈ=_»O =Å# q^•º~°∞÷Å∞ ‰õΩ@∞O| Éèíq+¨º`«∞Î
Pã¨∞ÎÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«|_ç ã¨=∂[OÖ’x „Ѩu ‰õΩ@∞O|O
gÖˇÿ#O`«"Õ∞~°‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ `«=∞‰õΩ#fl Pã¨∞ÎÅ#∞ `åHõ@∞ì
ÃÑ’ì ÖËHõ J=Ú‡H˘<À ‰õÄ_» ÅHõ∆Å ~°∂áêÜ«∞Å∞ `«=∞ Ñ≤Å¡Å
q^ŒºHÀã¨O "≥zÛã¨∞Î<åfl~°∞. „Ѩ[ʼnõΩ#fl PHÍOHõ∆‰õΩ `«QÆæ@∞ìQÍ
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞ q^•ºq^è•<åxfl x~°fizOK«Hõ áÈ=_»O, |^Œ∞Å∞QÍ
„ÃÑ·"Õ©Hõ~°} KÕÜ«∞_»O JO^Œ∞Ö’ ‰õÄ_» J<ÕHõ Pi÷Hõ JO`«~åÅ
áê~î°âßÅÅ∞ ã¨$+≤ìOK«_»O, nxx xÅnã≤ J_»∞QÍeû# ã¨=∂[O
qѶ¨Å"≥∞ÿ Jk ã¨$+≤ìOz# QÆO^Œ~°QÀà◊OÖ’ `«e¡ ^ŒO„_»∞Å∞
H˘@∞ì‰õΩáÈ~Ú H˘@∞ìq∞Ïì_»∞`«∞<åfl~°∞. 2014Ö’ D q+¨=∞
Ѷ¨e`åxfl K«∂ã≤#ѨC_»∞ „ѨÉèí∞`«fi áê~î°âßʼnõΩ, HõàÏâßÅʼnõΩ
ѨOѨ_»O <å"≥∂+≤QÍ ÉèÏqOKÕ ã≤÷u ^•HÍ ã¨=∂[O =zÛOk.
WO`« ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’ ã¨=∂[O LOk HÍ|>Ëì Lz`« q^Œº
JOâ◊O`À áê@∞QÍ ^•x =∂ºxÃѶ™ÈìÖ’ „ѨHõ˜Oz# =∞iH˘xfl
„Ѩ*Ï ã¨OˆH∆=∞ Ѩ^äŒHÍÅ JOâßÅ∞ „Ѩ[ÅÖ’ qã¨Î $`«OQÍ
„ѨKå~°OÖ’H˜ "≥o§ ZxflHõÅÖ’ JYO_» q[Ü«∂xfl P áêsìH˜
Hõ@ìɡ@ì_»"Õ∞HÍ^Œ∞ JkèHÍ~°OÖ’H˜ ‰õÄ_» fã¨∞‰õΩ=zÛOk.
˜.P~ü.Zãπ. áêsì D Ǩq∞x WKÕÛ@ѨÙÊ_»∞ ~å„+¨ìOÖ’ J=∞Å=Ù
`«∞#fl Jxfl ™ê÷~ÚÅ q^•ºq^è•#OÃÑ· =ÚYºOQÍ „Ѩ[Å∞ `«=∞
Ñ≤Å¡Å HÀã¨O Ѩ_»∞`«∞#fl ÉÏ^èŒÅ#∞ ѨijeOz XHõ J=QÍǨÏ#
U~°Ê~°∞K«∞‰õΩ#fl J#O`«~°O D ÔH.l #∞O_ç Ñ≤.l =~°‰õΩ Lz`«