ตื่นรู้
•
3 likes•2,371 views
หนังสือ การตื่นรู้ : อนาคตของมนุษยชาติที่กำลังผุดบังเกิด โดยประเวศ วะสี
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to ตื่นรู้
Similar to ตื่นรู้ (12)
More from Pattie Pattie
More from Pattie Pattie (20)
ตื่นรู้
- 5. การตื่นรู้ อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด AWAKENING ISBN 978-616-7680-07-1 ผูŒเขียน ศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะสี พิมพครั้งที่ 1 ธันวาคม 2559 จํานวนพิมพ 1,000 เล‹ม สนับสนุนการจัดพิมพโดย มูลนิธิสดศรี-สฤษดิ์วงศ (มสส.) 1168 ซอยพหลโยธิน 22 ถนนพหลโยธิน แขวงลาดยาว เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 โทรศัพท 0 2511 5855 โทรสาร 0 2939 2122 www.thaissf.org www.facebook.com/thaissf.org พิมพที่ หŒางหุŒนส‹วนจํากัด ภาพพิมพ
- 6. ดําเนินการผลิต เปนไท พับลิชชิ่ง โทรศัพท 0 2736 9918 โทรสาร 0 2736 8891 e-mail: waymagazine@yahoo.com website: www.waymagazine.org facebook: www.facebook.com/waymagazine twitter: www.twitter.com/way_magazine
- 7. การตื่นรูŒ ศักยภาพของความเปšนมนุษย >>> ๙ ตัวอย‹างของการตื่นรูŒ >>> ๑๕ สมองของมนุษย ธรรมชาติที่รอการตื่นรูŒมา ๒๐๐,๐๐๐ ป‚ >>> ๓๓ วิกฤตอารยธรรมและทางออก >>> ๔๑ พหุบท: เสŒนทางอันหลากหลายสู‹การตื่นรูŒ >>> ๕๑ สารบัญ
- 8. การเรียนรูŒร‹วมกันในการปฏิบัติ (Interactive Learning Through Action) กับการเปลี่ยนแปลงขั้นพื้นฐาน (Transformation) >>> ๖๕ การสรŒางสรรคสังคมขึ้นใหม‹ บุคคลวิวัฒน – กลุ‹มวิวัฒน – สังคมวิวัฒน >>> ๗๗ การศึกษากับการตื่นรูŒควรอยู‹ในกันและกัน >>> ๘๗ องคกรเจริญสติ – การเจริญสติของคนทั้งมวล อนาคต ของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด >>> ๙๕
- 10. ๑. การตื่นรู้ ศักยภาพของความ เป็นมนุษย์ การตื่นรูŒเปšนธรรมชาติอีกอย‹างหนึ่งของมนุษย ที่เกิด จากการเขŒาถึงความเปšนหนึ่งเดียวกัน ความจริงตาม ธรรมชาติอันกวŒางใหญ‹ไพศาลไม‹มีที่สิ้นสุด หลุดเปšน อิสระจากการติดอยู‹ในความบีบคั้นความคับแคบ เกิด ความสว‹างไสวและป‚ติสุขอันลํ้าลึกอย‹างไม‹เคยมีมาก‹อน มีมิตรภาพอันไพศาลต‹อเพื่อนมนุษยและสรรพสิ่ง อัน เปšนไปเพื่อการอยู‹ร‹วมกันอย‹างสันติ 9AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 11. มนุษยอยู‹ในธรรมชาติของการปรุงแต‹ง ซึ่งแยก เปšนส‹วนๆ เปšนเขาเปšนเรา เปšนสิ่งที่ไม‹มีชีวิต สิ่งมีชีวิต นานัปการโดยเอาตัวเองเปšนศูนยกลางเปšนสมมติสัจจะ ไม‹ใช‹ความจริงตามธรรมชาติ เพราะความจริงตาม ธรรมชาติไม‹มีตัวตนของใครเปšนศูนยกลาง การเอา ตัวเองเปšนศูนยกลางจึงเปšนมายาคติ ตัวเองนั้นคับแคบ และขัดแยŒงกับความเปšนจริงตามธรรมชาติ มนุษยจึง ตกอยู‹ในความบีบคั้นไม‹เปšนอิสระ ขัดแยŒงในตนเอง และกับคนอื่นและสิ่งอื่น แมŒมนุษยจะสามารถศึกษา กฎเกณฑทางฟสิกสและนํามาประดิษฐเทคโนโลยีและ โลกทางวัตถุต‹างๆแต‹สภาพความขัดแยŒงในตนเองและ กับคนอื่นและสิ่งอื่นก็ยังดํารงอยู‹ หรือกลับมากยิ่งขึ้น จนกระทั่งสรŒางสภาวะวิกฤตทั้งวิกฤตชีวิตวิกฤตสังคม และวิกฤตสิ่งแวดลŒอมแก‹โลกทั้งใบ มนุษยชาติคง ไม‹สามารถจะหลุดออกจากสภาวะวิกฤตในป˜จจุบัน ดŒวยการอยู‹ในสภาพของการปรุงแต‹งแยกส‹วนในแบบเดิม แต‹มนุษยไม‹ไดŒมีธรรมชาติการปรุงแต‹งแยกส‹วน แต‹เพียงอย‹างเดียว มนุษยยังมีธรรมชาติที่ซ‹อนเรŒนอยู‹ อีกอย‹างหนึ่ง ดังที่กล‹าวขŒางตŒน คือธรรมชาติของการ 10 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 12. เขŒาถึงความเปšนหนึ่งเดียวกับความจริงตามธรรมชาติ ซึ่งก‹อใหŒเกิดการเปลี่ยนแปลงความรูŒสึกนึกคิด เหมือน เปšนคนใหม‹โดยสิ้นเชิงมีผูŒเรียกสภาพใหม‹นี้ว‹าการตื่นรูŒ บŒางและในชื่ออื่นๆอีกหลายอย‹างตามที่จะกล‹าวต‹อไป มนุษยเปšนสัตวประเภทหนึ่งที่มีชีวิตทางวัตถุ กิน นอน สืบพันธุ มีความชอบ ความไม‹ชอบ ความเกลียด ความกลัวการต‹อสูŒการหลบภัยและความบีบคั้นนานา ชนิด อันเปšนความรูŒสึกนึกคิดตามสติสามัญ แต‹มนุษยบางคนบางขณะมีประสบการณที่ทําใหŒ ความรูŒสึกนึกคิดเปลี่ยนไป มีความเปšนอิสระ เบาเนื้อ เบาตัว มีความสุขอย‹างลึกลํ้าซึมซ‹านไปทั้งเนื้อทั้งตัว ไม‹รูŒจะเรียกสภาวะอย‹างนี้ว‹าอะไร เรียกว‹า ความรูŒสึก อันเปšนทิพยบŒาง การเขŒาถึงพระผูŒเปšนเจŒาบŒาง การเกิด จิตสํานึกใหม‹บŒาง การตื่นรูŒบŒาง การรูŒอยู‹กับป˜จจุบัน บŒาง ฯลฯ วิธีอธิบายสภาวะอันเปšนทิพยนี้อย‹างหนึ่งก็คือเกิด ขึ้นจากจิตไปเชื่อมโยงกับธรรมชาติที่ไม‹ปรุงแต‹ง ซึ่ง เชื่อมโยงเปšนหนึ่งเดียวกัน และใหญ‹โตอย‹างไม‹มีที่สิ้น 11AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 13. สุดเปšนอนันตกาลทําใหŒจิตสํานึกซึ่งเคยติดอยู‹ในความ คับแคบของตัวเองไปเชื่อมโยงกับความจริงที่ใหญ‹ที่สุด จึงเปšนอิสระหลุดพŒนจากความบีบคั้นอิสรภาพจากความ บีบคั้นเปšนความสุขอิสรภาพจึงเปšนอีกชื่อหนึ่งของความ สุข จิตสํานึกใหม‹เปšนจิตที่ใหญ‹ จิตสํานึกเก‹าเล็กติดอยู‹ ในความคับแคบ เสมือนติดอยู‹ในคุกที่มองไม‹เห็น การ ออกจากคุกทําใหŒมีความสุขฉันใด การที่จิตออกจากที่ คับแคบไปสู‹ธรรมชาติที่กวŒางใหญ‹ไพศาลแลŒวมีความสุข อย‹างมหาศาลก็เช‹นเดียวกัน การออกจากมายาคติคือการเอาตัวเองอันคับแคบ ไปเขŒาถึงความจริงของธรรมชาติ บางครั้งจึงเรียกว‹า ป˜ญญา หรือวิชชา และเรียกการติดอยู‹ในความไม‹รูŒ (ความจริง) ว‹าอวิชชา หรือความหลงไป (โมหะ) ธรรมชาติที่ใหญ‹สุดประมาณนั้นบางทีก็เรียกว‹า พระพรหมบŒาง ปรมาตมันบŒาง หรือพระผูŒเปšนเจŒาบŒาง ฉะนั้นการที่บางคติพูดถึงการเขŒาถึงพระพรหม หรือ ปรมาตมัน หรือพระผูŒเปšนเจŒา ก็มีความหมายทํานอง เดียวกับการเขŒาถึงธรรมชาติที่ใหญ‹ที่สุด 12 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 14. ฉะนั้น คําว‹า การเขŒาถึงความจริงหรือธรรมชาติ ที่ใหญ‹ที่สุด จึงเปšนคํากลางๆ ซึ่งอาจมีทางเขŒาถึงอัน หลากหลาย ซึ่งอาจจะเกี่ยวกับศาสนาหรือไม‹เกี่ยวกับ ศาสนาก็ไดŒ การตื่นรูŒ (Awakening) ก็เช‹นเดียวกัน ที่หมายถึง ตื่นรูŒเพราะเขŒาถึงความจริงโดยวิธีใดๆก็ไดŒซึ่งอาจเกี่ยว หรือไม‹เกี่ยวกับศาสนาใดๆ ก็ไดŒ มีความเปšนสากล ที่ ทุกคนไปเจอกันไดŒหมด เปšนอนาคตที่กําลังผุดบังเกิด ของมนุษยชาติ เพราะมนุษยมีธรรมชาติของสมองเพื่อการตื่นรูŒ ซึ่งสัตวไม‹มี 13AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 16. ๒. ตัวอย่างของการตื่นรู้ (๑) มนุษย์อวกาศชื่อ Edgar Mitchell ไปยืนอยู‹บนดวงจันทร มองมาเห็นโลกทั้งใบลอยฟ†อง อยู‹ในอวกาศ เขากลับมายังโลกเปšนคนที่เปลี่ยนไปโดย สิ้นเชิง เขากล‹าวว‹า “I came back to Earth, a totally changed man” (ผมกลับมายังโลก เปšนคนที่เปลี่ยน ไปโดยสิ้นเชิง) โดยมีความรูŒสึกนึกคิดใหม‹มีความเบาสบายเปšน อิสระจากความบีบคั้นมีความสุขอย‹างลํ้าลึกมีความรัก อันไพศาลต‹อเพื่อนมนุษยและสรรพสิ่ง 15AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 17. เขาเกิดจิตสํานึกใหม‹ (New Consciousness) ซึ่ง เกิดจากการเขŒาถึงความเปšนหนึ่งเดียวของโลกทั้งใบ กล‹าวคืออยู‹บนโลกก็เห็นแบบแยกส‹วนเปšนสิ่งนั้นสิ่ง นี้ แต‹อยู‹บนดวงจันทรเห็นโลกทั้งใบเปšนหนึ่งเดียวกัน ธรรมชาติมีความเปšนหนึ่งเดียวกัน เมื่อจิตเราเขŒาถึง ความจริงอันเปšนหนึ่งเดียวกันก็เกิดจิตสํานึกใหม‹ อัน เปšนจิตสํานึกใหญ‹ ซึ่งทําใหŒความรูŒสึกนึกคิดเปลี่ยน ไปหมดที่เขากล‹าวว‹า “ผมกลับมายังโลกเปšนคนที่ เปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิง” เอ็ดการมิทเชลลรูŒแลŒวว‹าจิตสํานึกเปลี่ยนแปลงไดŒ และจิตสํานึกใหม‹นี้ดีเหลือเกินเพราะทําใหŒเกิดความสุข อย‹างลŒนเหลือ และความรักอันไพศาลต‹อเพื่อนมนุษย และสรรพสิ่งจักเปšนไปเพื่อการอยู‹ร‹วมกันอย‹างสันติเขา จึงตั้งสถาบันที่มีชื่อว‹า Institute of Noetic Sciences (IONS) ที่แคลิฟอรเนีย ทําหนŒาที่ศึกษาวิจัย ฝƒกอบรม และเผยแพร‹ เกี่ยวกับจิตสํานึกใหม‹ 16 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 18. (๒) Eckhart Tolle ชาวแคนาดา เปšนผูŒมีความทุกขมากจนคิดจะฆ‹าตัวตายอยู‹หลายครั้ง เชŒาวันหนึ่งคิดว‹าวันนี้ตŒองเอาแน‹ เขาพูดกับตัวเองว‹า “I cannot live with myself any longer” (ฉันอยู‹กับ ตัวเองคนนี้ต‹อไปไม‹ไดŒแลŒว) การพูดกับตัวเองเช‹นนั้น กระตุกความคิดเขาว‹า ที่ว‹า I cannot live with myself นั้น I กับ myself มันเปšนคนละคนกันหรืออย‹างไร ตัวเอง (ร‹างกาย) มันเต็มไปดŒวยความทุกข ฉัน (จิต) อยู‹กับมันจะไม‹ไดŒอีกแลŒว จิตเลยหลุดจากอํานาจกาย เขากลายเปšนคนไม‹มี ความทุกขอีกต‹อไป เขาก็ไม‹เขŒาใจเหมือนกันว‹ามีอะไร เกิดขึ้น อยู‹ต‹อมาอีกเปšนสัปดาหๆ เขาก็ไม‹มีความทุกข กลายเปšนคนมีความสุขอย‹างถาวร กลายเปšนครูสอน เรื่องความสุข เขาเขียนหนังสือขายดีเล‹มหนึ่งชื่อว‹า ‘The Power of Now’ อํานาจแห‹งป˜จจุบันขณะ การรูŒอยู‹กับป˜จจุบันขณะคือการมีสติ ถŒามีสติก็ ไม‹มีความทุกข 17AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 19. เพราะความทุกขเกิดจากการคิดขณะที่คิดไม‹รูŒอยู‹ กับป˜จจุบัน เช‹น เดินคิดโน‹นคิดนี่ ไม‹รูŒว‹าป˜จจุบันกําลัง จะชนแลŒว จึงถูกรถชนตาย ขณะที่รูŒอยู‹กับป˜จจุบัน จะ เปลี่ยนจากคิดเปšนรูŒ จิตจะสงบจากความคิดรูŒอยู‹กับ ป˜จจุบัน สงบอย‹างยิ่ง สุขอย‹างยิ่ง เพราะฉะนั้นชื่อหนึ่ง ของความสุขคือความสงบ สงบจากความคิด แมŒไปอยู‹ ในที่สงัดแต‹ถŒาการคิดยังคุกรุ‹นก็ไม‹สงบ การมีสติก็คือการตื่นรูŒ คือการไม‹ประมาท ถŒาเราอยู‹ในโลกของการคิดปรุงแต‹งเราไม‹สามารถ สัมผัสธรรมชาติความเปšนจริงไดŒ แต‹เมื่อมีสติรูŒกับ ป˜จจุบันจิตสงบจึงสัมผัสความจริงตามธรรมชาติหรือ เขŒาถึงความจริง เรียกว‹าสติทําใหŒเกิดป˜ญญา (เขŒาถึง ความจริงตามธรรมชาติ)กล‹าวมาแลŒวขŒางตŒนว‹าป˜ญญา อิสรภาพ ความสุข-เปšนเรื่องเดียวกัน เอ็คฮารท โทลเล จึงเขียนเรื่องพลังอํานาจแห‹ง ป˜จจุบันขณะหรือพลังอํานาจแห‹งการมีสติรูŒอยู‹กับ ป˜จจุบันนั่นเอง ที่ว‹าจิตของ เอ็คฮารท (I) แยกหลุดจากอํานาจ 18 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 20. ของกาย (myself) นั้นอธิบายดังนี้ ตามปรกติจิตตกอยู‹ในอํานาจของกาย เช‹น กาย เจ็บป†วยไม‹สบาย จิตก็เจ็บป†วยไม‹สบายไปดŒวย ดังที่ พูดว‹าไม‹สบายกายไม‹สบายใจหรือกายกับใจเปšนคู‹แฝด ติดกัน กายนั้นโดยธรรมชาติเจ็บป†วยอยู‹เปšนประจํา ใจ จึงเจ็บป†วยไปดŒวย แต‹บางคนสามารถแยกใจไม‹ใหŒเจ็บป†วยไปกับกาย ไดŒ คือกายป†วย แต‹ใจไม‹ป†วยไปดŒวย ดังที่ท‹านอาจารย พุทธทาสสอนว‹า 19AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 21. หรืออย‹างที่พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ.ปยุตฺโต) สอนไวŒในเรื่อง รักษาศีลจิตไว้ เมื่อกายป่วย จะทําอย‹างไร เมื่อร‹างกายเจ็บป†วย จิตใจจะไม‹ แปรปรวนตาม พระพุทธเจŒาไดŒทรงคŒนควŒาเรื่องของ ชีวิตไวŒมากมายแลŒวหนทางช‹วยใหŒคนทั้งหลายมีความ สุข พระองคเคยพบท‹านที่ร‹างกายไม‹สบาย เจ็บไขŒไดŒ ป†วย พระองคเคยตรัสสอนว‹า ใหŒทําในใจ ตั้งใจไวŒว‹า ถึงร‹างกายของเราจะป†วย แต‹ใจของเราไม‹ป†วยไปดŒวย การตั้งใจอย‹างนี้เรียกว‹า มีสติ ทําใหŒจิตใจไม‹ตกอยู‹ใน อํานาจครอบงําของความแปรปรวนในร‹างกายนั้น เอ็คฮารท โทลเล เมื่อตั้งคําถามว‹า “เอะ ฉัน (I) (ซึ่งคือจิต)กับตัวเอง(myself)(ซึ่งคือกาย)มันคนละ คนกันหรืออย‹างไร?”เกิดกระตุกทางป˜ญญาจิตพŒนจาก 20 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 22. อํานาจกาย เปšนอิสระ ตื่นรูŒ หมดทุกข ทํานองเดียวกัน ในนิกายเซนที่มีการตั้งคําถามเพื่อกระตุกทางป˜ญญา เพื่อตีประเด็นแตกก็ซาโตริบรรลุธรรมทันทีซึ่งเขามีชื่อ เรียกว‹าเปšนพวกSuddenSchoolหรือพวกฉับพลันทันที (๓) หลวงพ่อเทียน จิตตสุโภ หลวงพ‹อเทียนเปšนพระแบบชาวบŒาน ไม‹มีความรูŒทาง ปริยัติมากมายแต‹ประการใด คราวหนึ่งท‹านคŒนพบว‹า เมื่อทํามือเคลื่อนไหวไปในท‹าต‹างๆ แลŒวใหŒจิตตามรูŒไป กับการเคลื่อนไหวของแขนและมือ เมื่อตามรูŒไปสักพัก หนึ่ง ปรากฏว‹าสงบจากการคิด ท‹านก็ฝƒกทําไปเรื่อยๆ และก็ฝƒกตามรูŒ ความรูŒสึกนึกคิด เมื่อรูŒความคิด ความ ที่กําลังคิดก็สงบไป ทําไปๆ ก็กลายเปšนว‹ารูŒกายรูŒใจต‹อ เนื่องวันหนึ่งขณะที่กําลังเดินอย‹างรูŒตัวต‹อเนื่องท‹านว‹า จู‹ๆ มันก็ “ขาดผึง” ไปเลย กลายเปšนคนใหม‹ มีความ รูŒสึกนึกคิดใหม‹คงจะทํานองเดียวกับที่เอ็ดการมิทเชลล กล‹าวว‹าเขาเปšนคนที่เปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิง (กรณีที่ ๑ ขŒางตŒน) 21AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 23. การตามรูŒ ก็คือ การมีสติ รูŒอยู‹กับป˜จจุบันนั่นเอง สติทําใหŒจิตสงบและเขŒาถึงป˜ญญาซึ่งจะเรียกว‹าการตื่นรูŒ การตื่นรูŒดŒวยวิธีต‹างๆซึ่งจะกล‹าวถึงต‹อไปอาจกล‹าวว‹า มีสติ เปšนฐานทั้งสิ้นก็ไดŒ พระพุทธองคจึงตรัสว‹า สติเปšนทางอันเอก (เอกะมัคโค) (๔) อาจารย์ประมวล เพ็งจันทร์ อาจารยประมวลเรียนปรัชญาที่ประเทศอินเดียและเปšน อาจารยสอนปรัชญาในมหาวิทยาลัยเชียงใหม‹ปรัชญา นั้นว‹าดŒวยการคิดและการตั้งคําถามว‹าอะไรเปšนอะไร วิธีการหาคําตอบต‹อคําถามที่ตั้งเปšนวิทยาศาสตร คําตอบที่ไดŒคือความรูŒ การนําความรูŒไปประยุกตใชŒ เรียกว‹าเทคโนโลยี ปรัชญา วิทยาศาสตร เทคโนโลยี จึงเปšนกระบวนการต‹อเนื่องกันไปอันเปšนวิสัยของ วิชาการในโลกในป˜จจุบัน อาจารยประมวลซึ่งสอนปรัชญาอยู‹ในมหาวิทยาลัย 22 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 24. อาจจะยังรูŒสึกไม‹มีความสมบูรณในตัวเองและแสวงหา วันหนึ่งเกิดทําสิ่งที่แปลกประหลาด คือออกเดินดŒวย เทŒาจากเชียงใหม‹ไปบŒานเกิดของท‹านที่เกาะสมุย โดย ในตัวเองไม‹มีเงินสักบาทเดียว ใครใหŒกินก็กิน ไม‹มีใคร ใหŒกินก็ไม‹กิน พักตามศาลาวัดหรืออะไรก็แลŒวแต‹ที่จะ พักไดŒ ดุ‹มเดินไปตามทาง สัมผัสอยู‹กับธรรมชาติอย‹าง ที่เปšนไปลŒวนๆ โดยไม‹มีมายาคติอะไรมาขวางกั้น เช‹น เงิน หรือฐานะความเปšนอาจารยมหาวิทยาลัย จากคนที่คิด (เชิงปรัชญา) มาเปšนสัมผัสอยู‹กับ ธรรมชาติความเปšนจริงลŒวนๆ ของภูมิประเทศ ดิน ฟ‡า อากาศ ชีวิตของผูŒคน โดยเฉพาะของชาวบŒานที่ยากไรŒ หรือแมŒแต‹สุนัขขี้เรื้อน ที่มาอิงแอบหาไออุ‹นขณะนอน ในศาลาวัด เมื่อเปลี่ยนจากคนที่คิด (ดŒวยสมอง) มาเปšนคนที่ รูŒ (ความจริงตามธรรมชาติ) ดŒวยใจ ก็เกิดการเปลี่ยนแปลงขั้นพื้นฐาน (Transforma- tion) ในตนเอง ความรูŒสึกนึกคิดก็เปลี่ยนไปเหมือนเปšนคนใหม‹คือ 23AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 25. มีความสงบมีอิสรภาพดื่มดํ่าอยู‹กับความสุขและความ เมตตามหาศาล เมื่อออกเดินทางจากเชียงใหม‹อาจารยประมวลเปšน คนหนึ่งแต‹เมื่อถึงเกาะสมุย‘เปšนคนที่เปลี่ยนไปโดยสิ้น เชิง’ เปลี่ยนจากคนที่อยู‹ในความคิดปรุงแต‹งไปเปšนคน ที่สัมผัสอยู‹กับความจริงตามธรรมชาติ เมื่ออาจารยประมวลกลับไปเยือนอินเดีย สถาน ที่เคยศึกษามาแต‹เก‹าก‹อน สัมผัสอินเดียคราวแรกกับ คราวหลังไม‹เหมือนกัน คราวแรกสัมผัสดŒวยความคิดเพราะเรียนปรัชญา ในการคิดย‹อมมีชอบมีชัง มีความคาดหวัง สมหวังและ ผิดหวัง อาจเรียกว‹าจิตมีความดิ้นรนทุรนทุรายก็ไดŒ แต‹ไปคราวหลังดŒวยจิตที่เปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิง สัมผัสอยู‹กับความเปšนจริงว‹ามันเปšนเช‹นนั้นเองมีความ สงบเห็นความงามและคุณค‹าของผูŒคนและสรรพสิ่งทุก อย‹างกลายเปšนความงามและความสุขต‹างกันราวฟ‡ากับ ดินจากเมื่อมาศึกษาที่อินเดียคราวก‹อน 24 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 26. มนุษยอยู‹ในการคิดเปšนวิสัย จะหŒามไม‹ใหŒคิดไม‹ ไดŒการคิดมีประโยชนในแง‹ที่ทําใหŒเกิดความรูŒแต‹ขณะ เดียวกันก็มีดŒานที่เปšนโทษกล‹าวคือทําใหŒเกิดความทุกข ความทุกขเกิดจากการคิด ตัวอย‹างนิทานโบราณมีว‹า พระกับเณรเดินทาง ไปดŒวยกันในป†า มาถึงลําธารแห‹งหนึ่ง มีผูŒหญิงจะขŒาม แต‹ขŒามไม‹ไดŒ พระก็เลยสงเคราะหอุŒมผูŒหญิงขŒามส‹งไป แลŒวพระกับเณรก็เดินกันต‹อไปเณรคิดมาตลอดทางว‹า ทําไมหลวงพี่จึงไปอุŒมผูŒหญิง (ขŒามลําธาร)ๆๆ เมื่อถึง วัดจนล‹วงเวลาคํ่าคืนเณรก็ยังนอนไม‹หลับเฝ‡าแต‹คิดว‹า ‘ทําไมหลวงพี่ไปอุŒมผูŒหญิง’จนดึกทนไม‹ไหวจึงไปเคาะ หŒองหลวงพี่ซึ่งหลับไปแลŒวถามเสียงเครียดว‹า“หลวงพี่ วันนี้ทําไมถึงไปอุŒมผูŒหญิง” พระตอบว‹า “เราอุŒมเราก็วางไปแลŒวที่ฝ˜›งตรงขŒามลําธารแต‹เณร สิอุŒมมาตลอดเวลา (ในความคิด) วางไม‹ลง” หรืออย‹างที่มีผูŒหญิงผูŒหนึ่งคิดมากมีความทุกข ต‹อเนื่องอยู‹หลายวันหลายคืนบ‹นว‹า“นี่ถŒาฉันหยุดคิดไดŒ ฉันก็หายทุกข” 25AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 27. ขณะที่มีสติรูŒอยู‹กับป˜จจุบัน ขณะนั้นความคิดสงบ ไป ความทุกขจึงทําอะไรไม‹ไดŒ ในการคิดถŒาไม‹รูŒตัวจะตกเปšนเหยื่อของความชอบ หรือไม‹ชอบ ซึ่งจะพาเราไปไกลแสนไกลในอกุศลมูล เช‹น ความโลภอันไม‹มีที่สิ้นสุด ความโกรธที่ไม‹ไดŒตั้งใจ พาไปสู‹พยาบาท วิหิงสา คิดทํารŒายผูŒอื่น ท‹านกฤษณะ มูรติซึ่งเปšนศาสดาร‹วมสมัยที่ทําการสอนอยู‹ในอินเดีย ยุโรป และสหรัฐอเมริกา ไดŒพูดและเขียนเกี่ยวกับโทษ ของการคิด ไวŒมาก ว‹าความรุนแรงทั้งหลายที่เกิดขึ้น ในโลกเกิดจากการคิด ในหนังสือเล‹มหนึ่งของท‹านชื่อ Beyond Violence ซึ่งท‹านจะพรํ่าสอนซํ้าแลŒวซํ้าอีกว‹า โลกจะมีสันติไดŒก็ต‹อเมื่อมนุษยพากันออกจากการคิด ไปสู‹การรูŒอยู‹กับป˜จจุบัน ซึ่งก็คือการมีสตินั่นเอง (๕) นายกําพล ทองบุญนุ่ม กําพลเปšนเด็กที่ยากจนใฝ†ฝ˜นที่จะมีโอกาสไดŒเขŒาไปเรียน ในมหาวิทยาลัย ไดŒพบผูŒอุปถัมภไดŒเขŒาเรียนพลศึกษา สมใจนึกไดŒทํางานเปšนครูพลศึกษามีความสุขอย‹างยิ่ง 26 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 28. แลŒววันหนึ่งอนาคตก็ดับวูบลงทันที เมื่อเขาสอนการ พุ‹งหลาวลงนํ้าแลŒวหัวไปกระแทกพื้น กระดูกตŒนคอหัก กดไขสันหลังทําใหŒเปšนอัมพาตแขนขาทั้ง๒ขŒางที่เรียก ว‹าอัมพาตทั้งสี่(Tetraplegia)แลŒวชีวิตจะทําอย‹างไรต‹อ ไปกําพลขวนขวายฝƒกเจริญสติดŒวยวิธีต‹างๆจนจิตตื่นรูŒ กับป˜จจุบันตลอดเวลาความทุกขหายไปหมดเขากล‹าว ว‹า“ความทุกขน‹ะหรือลาจากกันโดยสิ้นเชิง”กลายเปšน ครูสอนความสุขใหŒคนอื่นๆ (๖) พระคิริมานนท์ ในครั้งพุทธกาล สมัยหนึ่งเมื่อพระพุทธองคประทับอยู‹ 27AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 29. ณ วัดเชตวัน เมืองสาวัตถี พระรูปหนึ่งชื่อคิริมานนท อาพาธมีอาการทุกขทรมานอย‹างมาก พระอานนท เขŒาไปกราบทูลพระพุทธองคขอใหŒเสด็จไปเยี่ยม พระคิริมานนทถึงที่อยู‹ พระพุทธองคตรัสสัญญา ๑๐ ประการ ใหŒพระอานนทไปสวดใหŒพระคิริมานนทฟ˜ง พระคิริมานนทฟ˜งก็หายป†วยทันที สัญญา ๑๐ เกี่ยวกับ ความเปšนจริงของชีวิตว‹าเปšนอนิจจัง อนัตตา อสุภะ ความเปšนรังโรค … เรื่อยไปจนถึงวิราคะ นิโรธ และ อานาปานสติ คิริมานนทสูตร นิยมใชŒสวดรักษาโรคคู‹กันกับ โพชฌงค ๗ ทั้ง๒พระสูตรนี้เปšนการกระตุกทางสติและป˜ญญา ทําใหŒเกิดการตื่นรูŒ ซึ่งทําใหŒหลุดจากอํานาจความเจ็บ ป†วยทางกายไดŒ (๗) ปรมหังสาโยคานันทะ หนังสือ อัตตชีวประวัติของโยคี โดย ปรมหังสา โยคา นันทะผูŒนําโยคะศาสตรไปเผยแพร‹ในสหรัฐอเมริกาใหŒ 28 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 30. คนตะวันตกไดŒเขŒาใจเรื่องการตื่นรูŒ โดยการเขŒาถึงพระ ผูŒเปšนเจŒามีเรื่องราวของสวามีโยคีนักบุญคนธรรมดา สามัญที่เขŒาถึงพระผูŒเปšนเจŒาดŒวยโยควิธีโยคะหมายถึง วิธีการที่ช‹วยใหŒเขŒาถึงพระผูŒเปšนเจŒา อันเปšนสภาพของ การตื่นรูŒเปšนเอกภาพกับธรรมชาติที่ใหญ‹ที่สุด ศานติ และเอิบอาบเป‚›ยมลŒนไปดŒวยอิสรภาพและความสุข (๘) A World Waiting To Be Born เปšนชื่อหนังสือของจิตแพทยอเมริกันชื่อ Scott Peck เขารักษาคนเอมริกันที่มีความทุกขจํานวนมากจนรักษา ไม‹ไหวต‹อมาเขาพบว‹าตัวเองตŒองช‹วยส‹งเสริมใหŒมีการ 29AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 31. รวมตัวร‹วมคิดร‹วมทํา การรวมตัวร‹วมคิดร‹วมทําเขา เรียกว‹าสรŒางความเปšนชุมชน (Community Building) คําว‹าชุมชนไม‹จําเปšนตŒองหมายถึงหมู‹บŒานเสมอไป เมื่อมีการรวมตัวร‹วมคิดร‹วมทํากันเรื่องอะไรก็ถือว‹ามี ความเปšนชุมชนในเรื่องนั้น สก็อต เพ็ค พบว‹าเมื่อสรŒาง ความเปšนชุมชนไดŒสําเร็จทุกคนมีความสุขประดุจบรรลุ นิพพาน เพราะในความเปšนชุมชนมีการลดความเห็น แก‹ตัว มีความเสมอภาค ภราดรภาพ ความเอื้ออาทร ความเปดเผยและจริงใจต‹อกันเรียกว‹าเกิดจิตสํานึก ใหม‹ ซึ่งเปšนจิตสํานึกที่ใหญ‹กว‹าตนเอง อาจเรียกว‹า เปšนการบรรลุธรรมทางสังคมก็ไดŒ เรื่องนี้ดูเพิ่มเติมไดŒ ในตอนที่ ๖ 30 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 32. สําหรับผูŒที่คุŒนเคยเรื่องการตื่นรูŒ หรือเรื่องการ เจริญสติ หรือเรื่องการเกิดจิตสํานึกใหม‹ จะคุŒนเคยกับ เรื่องทํานองกรณีตัวอย‹างที่กล‹าวมาขŒางตŒนเปšนอย‹างดี สําหรับผูŒที่ยังใหม‹ต‹อเรื่องนี้ ก็เปšนทํานองเรื่องเล‹า พอ ใหŒเห็นภาพของการเกิดการตื่นรูŒหรือจิตสํานึกใหม‹ใน หนทางที่แตกต‹างหลากหลายเพื่อปูทางไปสู‹พหุบทแห‹ง การตื่นรูŒ ในบทหลังๆ 31AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 34. ๓. สมองของมนุษย์ ธรรมชาติที่รอการ ตื่นรู้มา ๒๐๐,๐๐๐ ปี สมองของมนุษยเปšนสุดยอดวิวัฒนาการของธรรมชาติ เพราะสมองมนุษยเปšนโครงสรŒางที่วิจิตรที่สุดใน จักรวาล สามารถเรียนรูŒใหŒบรรลุอะไรก็ไดŒ เนื่องจากมนุษยพัฒนามาจากสัตว จึงมีส‹วนที่ เปšนสัตวอยู‹ในตัวมนุษย ทั้งทางรูปธรรมและนามธรรม ดีเอ็นเอของมนุษยกับลิงชิมแปนซีต‹างกันไม‹ถึง ๕ 33AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 35. เปอรเซ็นตสมองมนุษยเมื่อผ‹าซีกก็สามารถเห็นไดŒดŒวย ตาเปล‹าว‹าแบ‹งเปšน ๓ ชั้น คือ ชั้นในสุดอยู‹ขŒางหลังเรียกว‹าสมองสัตวเลื้อยคลาน (Reptilian brain) ชั้นกลาง เรียกว‹าสมองสัตวเลี้ยงลูกดŒวยนํ้านม (Mammalian brain) ชั้นนอกสุด อยู‹ขŒางหนŒา เปšนสมองมนุษย เรียกว‹า ส‹วนนอกใหม‹ (Neo-cortex) สมองมนุษย์ = สติป˜ญญา วิจารณญาณ ศีลธรรม สมอง สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม = อารมณ สมอง สัตว์เลื้อยคลาน = ความอยู‹รอด 34 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 36. สมองส‹วนที่เปšนธรรมชาติของสัตวก็ทําหนŒาที่อย‹าง ตามธรรมชาติของสัตว เช‹น การกิน การสืบพันธุ การ ต‹อสูŒ การหลบภัย สมองส‹วนหนŒาหรือสมองมนุษยนั้น ทําหนŒาที่ ในเรื่องนามธรรมที่สูงขึ้นไปจากวัตถุ เช‹น สติป˜ญญา วิจารณญาณ ศีลธรรม ความเห็นใจผูŒอื่น การอยาก ช‹วยเหลือเพื่อนมนุษย เปšนส‹วนที่ทําใหŒมนุษยต‹างไป จากสัตวคือเปšนผูŒมีจิตใจสูงสัตวนั้นมีแต‹สัญชาตญาณ ลŒวนๆไม‹มีบุญไม‹มีบาปเช‹นเสือไปกัดกวางตายก็ไม‹มี ใครว‹าเปšนบาป มนุษยมีสมองส‹วนที่เปšนศีลธรรมอยู‹ตรงหลังหนŒา ผาก เคยมีผูŒป†วยเกิดอุบัติเหตุรถชนกันแลŒวหนŒาผาก ยุบ พฤติกรรมที่เคยมีศีลธรรมหายไป ในสมัยป˜จจุบัน มีเครื่องที่ทําใหŒเห็นภาพสมองที่เรียกว‹า Brain Imag- ing ที่สามารถเห็นว‹าเมื่อมีความรูŒสึกนึกคิดอย‹างไร ส‹วนใดของสมองที่ตื่นตัวขึ้น เช‹น เมื่อมีการนําพระ ธิเบตที่บําเพ็ญสมาธิภาวนามานานมาเขŒาเครื่องตรวจ ก็พบว‹าสมองส‹วนหนŒาปลายสุดของซŒายแดงขึ้น และ มีการเปลี่ยนแปลงอื่นๆ ในสมอง การตรวจคลื่นสมอง 35AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 37. พบว‹าการเจริญสติทําใหŒส‹วนต‹างๆ ของสมองทํางาน ประสานกัน (harmony) เหมือนเครื่องดนตรีทุกชิ้นใน วงบรรเลงเพลงเดียวกัน ในคนธรรมดาทั่วไปสมองจะวุ‹นดŒวยการคิดโน‹น คิดนี่ และความรูŒสึกต‹างๆ ดังที่คําเรียกว‹าจิตวุ‹น ลอง นึกถึงว‹าเครื่องดนตรีแต‹ละชิ้นบรรเลงไปคนละเพลงคง วุ‹นวายสับสนไม‹น‹าฟ˜งแต‹เมื่อจิตสงบสมองเกิดharmony เหมือนทุกส‹วนร‹วมเล‹นเพลงเดียวกันเกิดความไพเราะ สุดประมาณ เมื่อสมองเกิด harmony จะมีการหลั่งสารต‹างๆ ออกมาหลายชนิดที่ก‹อใหŒเกิดความสุข อาจเรียกรวมๆ กันว‹าสารสุข ป˜จจุบันไดŒมีการศึกษาจนมีความรูŒว‹าอณู ของสารเหล‹านี้เปšนอะไร และไปออกฤทธิ์อย‹างไร จึง ทําใหŒเกิดความสุขไปทั้งเนื้อทั้งตัวเพราะฉะนั้นผูŒที่เจริญ สติเจริญสมาธิจนจิตสงบจึงเกิดความสุขเกิดซาบซ‹านไป ทั้งเนื้อทั้งตัว (bliss) นี้ก็เปšนอานิสงสของการมีจิตสงบ จากความคิดปรุงแต‹ง หรืออย‹างที่บรรยายกันว‹าพระอรหันตทั้งหลาย 36 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 38. เพราะหมดกิเลสโดยสิ้นเชิงเสวยวิมุตติสุขหรือความสุข หรือความสุขอย‹างยิ่งหรือบรมสุขเช‹นเดียวกับการเกิด ทิพยสุขของผูŒเขŒาถึงพระผูŒเปšนเจŒา มนุษยอย‹างที่เปšนมนุษยในป˜จจุบันที่เรียกว‹าHomo sapiensนี้มีอายุประมาณ๒๐๐,๐๐๐ป‚จึงกล‹าวว‹าสมอง ส‹วนหนŒาของมนุษยที่ทําใหŒมนุษยบรรลุสภาพการตื่นรูŒ หรือการเกิดจิตสํานึกใหม‹ หรือการบรรลุธรรมนั้นรอ การใชŒมา ๒๐๐,๐๐๐ ป‚แลŒว แต‹การทํางานของสมองนั้นขึ้นอยู‹กับสัมพันธภาพ ระหว‹างมนุษยและระหว‹างมนุษยกับสิ่งแวดลŒอม ในสมัยดึกดําบรรพมนุษยตŒองยุ‹งอยู‹กับการ แสวงหาอาหารต‹อสูŒและหลบภัยจากภยันตรายต‹างๆ ตลอดเวลาก็ตŒองใชŒสมองส‹วนหลังหรือสมองสัตวเลื้อย- คลานเปšนส‹วนใหญ‹ มีปฏิกิริยาตอบโตŒกับธรรมชาติไป เยี่ยงสัตวหรือเปšนสัตวนั้นเองสมองส‹วนหนŒาซึ่งเปšนที่อยู‹ ของนามธรรมอันสูงส‹งไม‹มีโอกาสไดŒพัฒนา ในช‹วงประมาณ๔,๐๐๐-๑,๕๐๐ป‚ที่ผ‹านมาตŒองมี ความประจวบเหมาะทางเรื่องความสมบูรณของอาหาร 37AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 39. และสภาพสังคมที่เกิดป˜ญญาใหญ‹ๆขึ้นจะเปšนอุปนิษัท ก็ดีพระพุทธเจŒาก็ดีเหล‹าจื้อแห‹งลัทธิเตŽาก็ดีพระคริสต ก็ดีพระมะหะหมัดก็ดีลŒวนเกิดในช‹วงนี้เสมือนเปšนBig Bang ทางจิตสํานึก ประมาณ ๕๐๐ ป‚ ที่มีการคŒนหาทางวิทยาศาสตร และนํามาสรŒางเปšนเทคโนโลยี โลกก็เอียงมาทาง วัตถุนิยมมากขึ้นๆ จนมากที่สุด ซึ่งทําใหŒเสมือนปด สมองส‹วนที่เปšนนามธรรม ซึ่งเกี่ยวกับการตื่นรูŒ หรือ การมีจิตสํานึกใหม‹หรือการบรรลุธรรมไปเสียและเมื่อ โลกประสบสภาวะวิกฤตเนื่องจากอารยธรรมวัตถุนิยม ก็จะตŒองหันมาพัฒนาสมองส‹วนที่เปšนศักยภาพสูงสุด ของความเปšนมนุษยเพื่อการตื่นรูŒเพื่อการเกิดจิตสํานึก ใหม‹ ซึ่งรอการใชŒงานมา ๒๐๐,๐๐๐ ป‚แลŒว 38 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 40. 39AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 42. ๔. วิกฤตอารยธรรม และทางออก มนุษยอย‹างที่เปšนมนุษยป˜จจุบันที่เรียกว‹า Homo sa- piens มีอายุประมาณ ๒๐๐,๐๐๐ ป‚ ซึ่งสั้นมากถŒาเทียบ กับอายุของโลกประมาณ๔,๕๐๐ลŒานป‚และสรรพชีวิต ต‹างๆ ที่มีวิวัฒนาการมาประมาณ ๓,๕๐๐ ลŒานป‚ และ จะยิ่งสั้นมากถŒาพิจารณาถึงในช‹วง๒๐๐,๐๐๐ป‚นั้นเปšน ชีวิตแบบล‹าสัตวเก็บของป†าเสีย๑๙๐,๐๐๐ป‚เพิ่งตั้งเปšน ชุมชนเกษตรกรรมก็แค‹๑๐,๐๐๐ป‚เท‹านั้นเองและเปšน สังคมใหม‹ก็ประมาณ ๕๐๐ ป‚เท‹านั้น 41AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 43. แต‹ในช‹วงเวลาอันสั้น มนุษยก‹อใหŒเกิดการ เปลี่ยนแปลงบนโลกใบนี้มากที่สุดอย‹างที่ไม‹มีธรรมชาติ ซึ่งรวมถึงสรรพสัตวชนิดอื่นๆ ทั้งหมดทําใหŒเกิดขึ้นมา ก‹อนก‹อนมีมนุษยสรรพธรรมชาติทั้งหลายมีปฏิสัมพันธ กันแบบรักษาสมดุล และปรับคืนสู‹สมดุล ถึงสัตวใหญ‹ จะกินสัตวเล็กก็ทําไปตามธรรมชาติของความอยู‹รอด เท‹านั้น ธรรมชาติของโลกจึงอยู‹ในสมดุล และยั่งยืนมา นับดŒวยพันลŒานป‚ แต‹มนุษย โดยเฉพาะใน ๕๐๐ ป‚หลัง อยู‹เหนือ ความสัมพันธตามธรรมชาติดังกล‹าวขŒางตŒน เปšนตŒน เหตุของการทําลายชีวิตของพันธุพืชและสัตวจนสูญพันธุ ไปจากโลกนับหมื่นนับแสนสป‚ชีสทําลายป†าไมŒหนŒาดิน สรŒางมลพิษในสิ่งแวดลŒอม ปล‹อยวัตถุธาตุบางอย‹าง สู‹ชั้นบรรยากาศ จนทําใหŒเกิดสภาวะโลกรŒอน และ ก‹อใหŒเกิดหายนะภัยต‹างๆ รุนแรงมากขึ้น ฯลฯ จนมี ผูŒกล‹าวว‹าธรรมชาติสิ้นสุดแลŒว (The end of Nature) ถŒาธรรมชาติสิ้นสุดมนุษยก็สิ้นสุดดŒวยเพราะธรรมชาติ เปšนประดุจมารดาของสรรพชีวิต ดังที่เรียกขานกันว‹า พระแม‹ธรรมชาติ (Mother Nature) 42 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 44. แมŒอารยธรรมสมัยใหม‹ไดŒสรŒางความรูŒและ เทคโนโลยีอันมหัศจรรยต‹างๆ ที่อํานวยความสะดวก แก‹ชีวิต เช‹น เครื่องยนตกลไกต‹างๆ เทคโนโลยีการ คมนาคมและการสื่อสารยารักษาโรคสามารถเดินทาง ไปลงดวงจันทรและดวงดาวอื่นๆ ฯลฯ แต‹ไม‹สามารถ สรŒางการอยู‹ร‹วมกันอย‹างสันติความเหลื่อมลํ้ามีมากขึ้น อันนําไปสู‹ป˜ญหาต‹างๆ มีความขัดแยŒง ความรุนแรง สงคราม การอพยพ หลบภัยความยากจน และความ รุนแรงของมนุษยจํานวนมากอย‹างไม‹เคยมีมาก‹อนผูŒคน มีความกดดันและความเครียดมากขึ้นทําใหŒเกิดการฆ‹า ตัวตาย ฆ‹าผูŒอื่นตาย เช‹น การกราดยิงโดยไม‹มีเหตุผล เกิดการก‹อการรŒายสากล ฯลฯ ทําไมในเมื่อมนุษยก็มีสติป˜ญญาสูง มีการคŒนพบ ความรูŒที่อัศจรรยต‹างๆที่ไดŒรับรางวัลโนเบลกันก็จํานวน มาก แต‹ดูไม‹มีความหวังว‹ามนุษยชาติจะสามารถสรŒาง ระบบการอยู‹ร‹วมกันอย‹างสันติ ทั้งระหว‹างคนกับคน และระหว‹างคนกับธรรมชาติแวดลŒอม จนกระทั่งมี ผูŒเรียกสภาวะป˜จจุบันว‹าเปšนวิกฤตอารยธรรม (Civi- lization Crisis) 43AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 45. นักปราชญฝรั่ง๓คนคือLaslo,GrafและRussell คุยกันที่ชายฝ˜›งแคลิฟอรเนีย ๓ วัน ๓ คืน ถึงวิกฤตของ อารยธรรมป˜จจุบัน เห็นว‹าอารยธรรมตะวันตก กําลัง ก‹อใหŒเกิดสภาวะวิกฤตอย‹างรุนแรงทั่วโลกและไม‹มีทาง ที่จะไปต‹อไปในแนวทางเดิมโดยไม‹วิกฤต เพราะเปšน อารยธรรมวัตถุนิยมบริโภคนิยม ทั้ง ๓ ท‹าน เห็นว‹า มีทางเดียวที่จะพŒนวิกฤตไดŒคือ การปฏิวัติจิตสํานึก (Consciousness Revolution) ท‹านดาไลลามะ เห็นว‹าโลกวิกฤตเพราะเปšนโรค พร‹องทางจิตวิญญาณ(SpiritualDeficiency)การแกŒไข จึงตŒองปฏิวัติทางจิตวิญญาณ (Spiritual Revolution) มีคนไทยที่กล‹าวถึงเรื่องนี้ก‹อนทั้งสองขŒางตŒนเนิ่น นาน คือท‹านอาจารยพุทธทาสภิกขุ ซึ่งไปก‹อตั้งสวน โมกขพลาราม ตั้งแต‹ พ.ศ. ๒๔๗๕ และเริ่มพูดตั้งแต‹ ครั้งกระนั้นว‹าวัตถุนิยมพาไปสู‹โลกาวินาศ และท‹านไดŒ ฝากปณิธานไวŒ ๓ ขŒอ คือ (๑) ขอใหŒศาสนิกของศาสนาต‹างๆ เขŒาถึงหัวใจ ของศาสนาของตน 44 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 46. (๒) ขอใหŒมีความร‹วมมือกันระหว‹างศาสนา (๓) ขอใหŒช‹วยมนุษยถอนตัวออกจากวัตถุนิยม หัวใจของทุกศาสนาคือจิตวิญญาณ (spiritual) หรือความสูงส‹งทางจิตใจเหนือวัตถุฉะนั้นท‹านอาจารย พุทธทาสจึงมั่นใจว‹าถŒาศาสนิกของทุกศาสนาเขŒาถึงหัวใจ ของศาสนาของตนๆก็จะไปเจอสิ่งเดียวกันคือพัฒนาการ ทางจิตวิญญาณที่อยู‹เหนือวัตถุหรือการถอนตัว ออกจากวัตถุนิยม การปฏิบัติจิตสํานึกที่ลาสโลกับคณะเสนอ การ ปฏิวัติทางจิตวิญญาณที่ท‹านดาไลลามะกล‹าว และการ ถอนตัวจากวัตถุนิยมที่ท‹านอาจารยพุทธทาสสั่งเสีย ไวŒ ลŒวนมีความหมายไปทางเดียวกันอาจรวมเรียกเสีย ว‹าการเกิดจิตสํานึกใหม‹ เพื่อพิจารณาว‹าจิตสํานึกใหม‹ จะช‹วยใหŒมนุษยพŒนวิกฤตอารยธรรมป˜จจุบันไดŒอย‹างไร 45AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 47. การแย่งชิงทําลาย สิ่งแวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ ความขัดแย้ง และความรุนแรง ความเหลื่อมลํ้าสุดๆ อารยธรรม วัตถุนิยม รูปที่ ๒ สรุปปรากฏการณของวิกฤตอารยธรรม จจุบัน วงกลมขŒางใน เปšนปฏิสัมพันธระหว‹างความเห็น แก‹ตัว – ความรูŒทางวิทยาศาสตรเทคโนโลยี - ความ โลภอันไม‹มีที่สิ้นสุด ดังนี้ 46 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 48. สัตวทําไปตามความตŒองการทางสรีรวิทยามีความ โลภจํากัดมาก เพราะไม‹มีเทคโนโลยีที่จะสะสม มนุษย เดิมก็เปšนเช‹นนั้น ไม‹มีประโยชนอะไรที่จะล‹าสัตวมา เกินกินและปล‹อยใหŒเน‹าเสีย ต‹อมามนุษยมีความรูŒและ เทคโนโลยีมากขึ้นมีความสามารถที่จะสนองตอบความ โลภความโลภก็เพิ่มขึ้นเมื่อคŒนพบระบบการเงินความ โลภก็เพิ่มขึ้นอย‹างไม‹มีที่สิ้นสุด เพราะเงินเปšนสมบัติที่ เพิ่มไดŒอย‹างไม‹มีที่สิ้นสุด สามารถเติมตัวเลขลงไปไดŒ เรื่อยๆ 100000000000000… จึงมีคนมีเงินเปšนแสน เปšนลŒานเปšนลŒานลŒาน และมีเทคโนโลยีที่ทรงพลังที่จะ ไปโค‹นทําลายป†า จับปลาในมหาสมุทร ขุดแร‹ธาตุ และ นํ้ามันจากใตŒดิน ความเห็นแก‹ตัว - ความรูŒทางวิทยาศาสตรและ เทคโนโลยี - ความโลภอันไม‹มีที่สิ้นสุด จึงเปšนวงจรที่ ขับเคลื่อนอารยธรรมวัตถุนิยม สามเหลี่ยมขŒางนอกคือผลของการพัฒนาตามแรง ขับเคลื่อนของวงกลมขŒางใน กล‹าวคือ 47AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 49. • ความเหลื่อมลํ้าสุดๆ หรือการขาดความเปšน ธรรม • การแย‹งชิงและทําลายทรัพยากรธรรมชาติ จน โลกเสียสมดุล และคุกคามต‹อความอยู‹รอดของสรรพ ชีวิตบนโลกใบนี้ ซึ่งรวมถึงเกิดสภาวะโลกรŒอนซึ่งนํา ไปสู‹หายนภัยต‹างๆ เช‹น ลมแรง นํ้าท‹วม แผ‹นดินไหว ภูเขาไฟระเบิด คลื่นสึนามิ • ความขัดแยŒงความรุนแรงและสงคราม จากภาพวงกลมและสามเหลี่ยมขŒางบนนี้จะเห็น ว‹า การสรŒางความรูŒทางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี เพิ่มขึ้น ไม‹มีทางที่จะช‹วยใหŒมนุษยหลุดออกจากวิกฤต อารยธรรมในป˜จจุบัน เพราะมันจะไปทําใหŒวัฏจักรของ ความโลภและความเห็นแก‹ตัว มีกําลังมากขึ้น ส‹งแรง เหวี่ยงไปสู‹สามเหลี่ยมแห‹งวิกฤตการณมากขึ้น ฉะนั้นการที่จะออกจากวิกฤตการณป˜จจุบันไดŒจึง จําเปšนตŒองตัดวงจรในวัฏจักรของความเห็นแก‹ตัวนั่นคือ ตŒองปฏิวัติจิตสํานึก 48 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 50. จิตสํานึกเก‹าเปšนจิตสํานึกที่เล็กคับแคบเอาความ เห็นแก‹ตัวเปšนที่ตั้งทําใหŒโลกวิกฤตไม‹ว‹าจะสรŒางความรูŒ และเทคโนโลยีขึ้นมาเท‹าใดๆ ถŒายังเห็นแก‹ตัว (Ego- centric) โลกไม‹หายวิกฤตหรือยิ่งวิกฤตมากขึ้น จิตสํานึกใหม‹ซึ่งเปšนจิตสํานึกใหญ‹ที่คํานึงถึงคนอื่น และสิ่งอื่นหรือคํานึงถึงทั้งหมด (Wholeness-centric) เพราะแต‹ละคนเปšนส‹วนหนึ่งของทั้งหมด ถŒาไม‹คํานึง ทั้งหมด ทั้งหมดย‹อมเสียสมดุลดุจเดียวกับร‹างกาย ของเราที่มี เซลลและอวัยวะอันหลากหลาย ทุกเซลล ทุกอวัยวะมี ‘จิต’ ที่คํานึงถึงทั้งหมด เพื่อทําใหŒร‹างกาย ทั้งหมดมีบูรณภาพและดุลยภาพ ถŒาเซลลพวกใด พวกหนึ่งเอาตัวเองเปšนที่ตั้งไม‹คํานึงถึงส‹วนรวมนั่นคือ เปšนมะเร็ง ทําใหŒระบบรวนและเสียสมดุล นั่นคือ เจ็บป†วยและวิกฤตอย‹างยิ่ง โลกที่เจ็บป†วยและวิกฤตก็เหมือนคนเปšนโรคมะเร็ง เกิดขึ้นเพราะมนุษยมีจิตเล็กแยกส‹วนเอาตัวของตัวเอง เปšนที่ตั้ง ขาดจิตสํานึกของส‹วนรวม 49AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 51. เพราะฉะนั้นจิตสํานึกใหม‹จึงเปšนเครื่องมือของการ ไปพŒนวิกฤตการณของอารยธรรมป˜จจุบัน นั่นเปšนเหตุ ว‹าทําไมลาสโล และคณะจึงกล‹าวว‹ามีทางเดียวเท‹านั้น ที่จะพŒนวิกฤต คือการปฏิวัติจิตสํานึก ท‹านดาไลลามะจึงกล‹าวว‹าจําเปšนตŒองมีการปฏิวัติ ทางจิตวิญญาณ ท‹านอาจารยพุทธทาสจึงฝากปณิธานไวŒว‹าใหŒช‹วย ใหŒมนุษยถอนตัวออกจากวัตถุนิยม ทั้งหมดลŒวนเปšนเรื่องเดียวกัน และเรื่องเดียวกัน กับ ‘การตื่นรูŒ’ (Awakening) ตื่นรูŒจากการหลับใหลอยู‹ ในจิตสํานึกเก‹าไปสู‹การมีจิตสํานึกใหม‹ซึ่งเปšนจิตสํานึก ของทั้งหมดร‹วมกัน 50 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 52. ๕. พหุบท เส้นทางอันหลากหลาย สู่การตื่นรู้ มนุษยแต‹โบราณมาไดŒคŒนพบเสŒนทางอันหลากหลายสู‹ การตื่นรูŒ ภายใตŒสิ่งแวดลŒอม และวัฒนธรรมอันหลาก หลาย ทั้งที่เกี่ยวกับศาสนาและไม‹เกี่ยวกับศาสนา ทั้ง แบบสมัยโบราณและสมัยใหม‹ ทุกคนมีเสรีภาพที่จะ เลือกทางที่เหมาะกับจริตและสภาพของคนๆ ไม‹มีใคร ผูกขาดวิธีการใดวิธีการหนึ่งเดียว 51AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 53. แผนภาพขŒางล‹างสรุปประเภทของเสŒนทางสู‹การ ตื่นรูŒหรือการเกิดจิตสํานึกใหม‹ ดังนี้ การตื่นรูŒ=การเขŒาถึงความจริงสูงสุด(พระผูŒเปšนเจŒา หรือสภาวะอนันตกาล หรือ อนัตตา) เข้าถึงความ เป็นหนึ่งเดียว กับความจริง สูงสุด จิตสงบ สมาธิสติ สัมผัส กาย วาจา ใจ ภาวนา สังคม ศิลปะ การกระตุก ทางปัญญา Theory U รูปที่ ๓ แผนภาพสรุปพหุบทสู‹การตื่นรูŒ 52 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 54. การเขŒาถึงความจริงสูงสุด = ป˜ญญาอันยิ่ง (อภิ ป˜ญญา) ดŒวยจิตที่สงบจึงจะเขŒาถึงความจริงสูงสุดไดŒ จิต วุ‹นเขŒาถึงไม‹ไดŒ จิตที่มีสติหรือสมาธิเปšนจิตที่สงบทําใหŒเขŒาถึงความ จริงไดŒ พหุบทในการทําใหŒจิตสงบและเขŒาถึงความจริงที่ มี เช‹น (๑) ทางการสัมผัสธรรมชาติ ธรรมชาติที่สงบ เช‹น ป†า ทะเล ภูเขา ทะเลทราย หรืออื่นๆ ช‹วยใหŒ จิตสงบ ธรรมชาตินั้นเชื่อมโยงกันเปšนหนึ่งเดียวทั้ง จักรวาล การเขŒาถึงความเปšนหนึ่งเดียวกับธรรมชาติ ทําใหŒเกิดจิตสํานึกใหม‹ ดังในกรณีของมนุษยอวกาศ เอ็ดการ มิทเชลล ที่กล‹าวมาในกรณีตัวอย‹างหรือการ เขŒาถึงธรรมชาติที่ไม‹ปรุงแต‹งอันเปšนสภาวะอนันตกาล เปšนธรรมชาติที่ไม‹มีตัวตน โดยนัยพระผูŒเปšนเจŒาก็คือ ธรรมชาติที่ใหญ‹ที่สุดไรŒขอบเขตการเขŒาถึงพระผูŒเปšนเจŒา หรือเขŒาถึงธรรมชาติที่ใหญ‹ที่สุดจึงหลุดพŒนจากความ 53AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 55. บีบคั้นของความคับแคบในตัวตนไดŒ นั่นคือบรรลุ อิสรภาพ หรือบรรลุความจริง ความดี ความงาม และ ความสุขอันเปšนทิพย หรือการตื่นรูŒ หรือการบังเกิดขึ้น ของจิตสํานึกใหม‹ (๒) ทางกิริยาทางกาย การเคลื่อนไหวร‹างกาย โดยมีสติกํากับเปšนทางสรŒางการตื่นรูŒ ไม‹ว‹าจะเปšน โยคะไทเกกหรือการเคลื่อนไหวมือแบบหลวงพ‹อเทียน จิตตสุโภ การทํางานทุกชนิดไม‹ว‹าจะเปšนการลŒางชาม กวาดบŒาน ลŒางสŒวม ฯลฯ ถŒามีสติกํากับอยู‹กับการ เคลื่อนไหวของร‹างกายภายในการทํางานนั้นๆ จิตจะ สงบและเขŒาถึงความสุขอันเปšนทิพย เปšนกําไรชีวิตอัน มหาศาลเพราะการงานเปšนสิ่งที่ตŒองทําในชีวิตประจําวัน ถŒาทําไปหงุดหงิดรําคาญหรือโกรธที่ตŒองทําสิ่งนั้นงาน ก็จะเปšนความทุกข แต‹ถŒาฝƒกใหŒรูŒตัวในการทํางาน การ ทํางานก็จะกลายเปšนความสุขไป เมื่องานเปšนความสุข ก็จะไม‹ย‹อทŒอ อดทน ทําไดŒมาก ทําไดŒดี เปšนอิสระจาก ความบีบคั้นดŒวยประการทั้งปวง (๓)ทางวาจาคนเราตŒองพูดคุยในชีวิตประจําวัน และหนŒาที่การงานถŒาใชŒการพูดคุยมาสรŒางความตื่นรูŒ 54 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 56. หรือจิตสํานึกใหม‹ก็จะเปšนกําไรชีวิตตามปรกติอารมณ ความรูŒสึกชอบไม‹ชอบ และความยึดมั่นในตัวตนจะเขŒา มาเปšนเจŒาเรือนในการพูดคุย ทําใหŒสัมมาวาจาเปšนไป ไม‹ไดŒ สัมมาวาจาตามที่พระพุทธเจŒาสอนประกอบดŒวย (๑) จะพูดอะไรตŒองเปšนความจริงมีที่มามีที่อŒางอิง (๒)พูดเปšนปยวาจาไม‹พูดจาส‹อเสียดเหยียดหยาม ดูหมิ่นดูแคลน หรือพูดใหŒเกิดความโกรธ ความเกลียด (๓) พูดถูกกาละเทศะ (๔) พูดแลŒวเกิดประโยชน จะเห็นไดŒว‹าที่ผูŒคนพูดจากันยากที่จะมีคุณลักษณะ ครบทั้ง ๔ ขŒอ มักจะพูดแพลŒบๆ โดยไม‹คํานึงถึงว‹าจริง หรือไม‹ มีประโยชนหรือมีโทษยุติธรรมต‹อผูŒอื่นหรือ ไม‹ พูดเพราะตŒองการยกตัวหรือเพื่อประโยชนจริงๆ ที่ เปšนบริภาษวิทยาเสียก็มาก จึงมักเปšนอกุศลกรรมนํา ไปสู‹ผลรŒายต‹างๆแกŒป˜ญหาไม‹ไดŒกลับซํ้าเติมใหŒป˜ญหา เพิ่มพูนขึ้น 55AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 57. สุนทรียสนทนา (Dialogue) ไม‹เนŒนการพูดโตŒเถียงกันไปมาแต‹เนŒนการฟ˜งอย‹าง ลึก (deep listening) การฟ˜งอย‹างลึกก็คือการฟ˜งดŒวย สติ ทําใหŒเขŒาถึงความจริง เกิดป˜ญญา หรือจิตสํานึก ใหม‹ซึ่งเปšนจิตที่ใหญ‹กว‹าตัวตนทําใหŒเขŒาถึงและเห็นใจ คู‹สนทนาคลี่คลายความขัดแยŒงและยกระดับสติป˜ญญา ของทั้งสองฝ†ายหรือหลายฝ†ายไดŒ OttoScharmerแห‹งMITไดŒสรŒางทฤษฎีตัวยูหรือ Theory U ตามรูปขŒางล‹าง ดังนี้ (๑) เมื่อรับรูŒอะไรเขŒามา แทนที่จะตอบโตŒทันที ดŒวยการพูดเปรี้ยงทําเปรี้ยงซึ่งเปšนอารมณไม‹ใช‹ป˜ญญา (๒)อย‹าเพิ่งตัดสินใจว‹าชอบหรือไม‹ชอบใหŒแขวน ไวŒก‹อนพิจารณาอย‹างเงียบๆดŒวยจิตที่สงบ(ตรงนี้คงจะ ตŒองมีสติ) ลงไปตามขาหนŒาของตัว U (๓) ที่กŒนตัว U เปšนสภาพที่เขาเรียกว‹า ‘presen- cing’ เปšนคําใหม‹ที่เขาสรŒางขึ้น หมายถึงจิตนิ่งรูŒอยู‹กับ ป˜จจุบันทําใหŒความจริงแสดงตัวออกมาผมคิดว‹าตรงนี้ น‹าจะใกลŒเคียงกับการรับรูŒอยู‹กับป˜จจุบันและป˜ญญา 56 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 58. (๔) เมื่อขึ้นไปตามขาหลังของตัว U คือกิริยาที่ ตอบโตŒออกไปโดยผ‹านป˜ญญามาแลŒว ไม‹ไดŒทําดŒวย อารมณ นี้ก็จะคลŒายกับสุนทรียสนทนาที่กล‹าวขŒางตŒนและ ตรงกับที่พระพุทธเจŒาสอนว‹าเมื่อใครพูดอะไร เธออย‹า เพิ่งเชื่อแต‹ก็อย‹าเพิ่งปฏิเสธ(=แขวนไวŒก‹อน)พิจารณา ดŒวยโยนิโสมนสิการ ว‹าสมเหตุสมผล หรือมีประโยชน รูปที่ ๔ Theory U ของ Otto Scharmer 57AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 59. มีโทษอย‹างไร ทั้งหมดก็มีสติเปšนตัวกลางนั่นเอง ที่นํา ไปสู‹ป˜ญญา (๔) ทางใจ ใจที่เจริญเมตตาอันไม‹มีประมาณไป สู‹สรรพสิ่งทุกทิศทุกทาง ทําใหŒเกิดความสุขแผ‹ซ‹านไป ทั่วสรรพทางกาย และเปšนทางบรรลุธรรมหรือบรรลุ ความจริงสูงสุดไดŒ ทุกศาสนาจึงเนŒนเรื่องความกรุณา (Compassion) ว‹าเปšนทางเขŒาถึงพระผูŒเปšนเจŒา หรือ ถึงสภาวะอนัตตา การมีจิตอาสาหรือเกื้อกูลอื่นก็อยู‹ใน ตระกูลเดียวกัน ความรักของแม‹กวŒางใหญ‹ไพศาลดุจ ดินฟ‡ามหาสมุทร เปšนธรรมชาติอันยิ่งใหญ‹ การเขŒาถึง ความรักของแม‹ขยายจิตสํานึกใหŒใหญ‹ไดŒ (๕) การภาวนา การภาวนามีในทุกศาสนา การ สวดมนตทําใหŒจิตสงบเมื่อจิตสงบก็สามารถสัมผัสความ จริงตามธรรมชาติในทางพุทธภาวนาหมายถึงการเจริญ ศีล สมาธิ ป˜ญญา เรื่องนี้มีโดยพิสดาร ในตําราและ คําสอนต‹างๆ ที่หาอ‹านไดŒโดยไม‹ยาก (๖) ทางสังคม การรวมตัวร‹วมคิดร‹วมทําที่เรียก ว‹าสรŒางความเปšนชุมชนนั้น Scott Peck จิตแพทย 58 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 60. ชาวอเมริกันกล‹าวว‹าทําใหŒเกิดความสุข ประดุจบรรลุ นิพพาน เพราะในการรวมตัวร‹วมคิดร‹วมทํานั้นมีการ ลดความเห็นแก‹ตัวขยายการเห็นแก‹ส‹วนรวมมีเมตตา จิตต‹อกันเปšนการพัฒนาทางจิตวิญญาณและทําใหŒเกิด จิตสํานึกใหม‹ไดŒ พูดอีกนัยหนึ่งกระบวนการทางสังคม ทําใหŒบรรลุธรรมไดŒ ตามปกติความไม‹เท‹าเทียมกัน และมายาคติ ต‹างๆทําใหŒสัมพันธภาพระหว‹างบุคคลไม‹เปšนไปในเชิง กัลยาณมิตร และการเรียนรูŒจากกันถŒามีการปฏิวัติ สัมพันธภาพ (Associational Revolution) คือผูŒคน สัมพันธกันดŒวยความเสมอภาคภราดรภาพมีเมตตาจิต ต‹อกันและมีการเรียนรูŒระหว‹างกัน(InteractiveLearn- ing) เช‹น ระหว‹างพ‹อแม‹กับลูก ครูกับนักเรียน ผูŒคนใน องคกร และในสังคม จะเกิดการเขŒาถึงสูงสุด คือความ จริง ความดี ความงาม เกิดความสุขอันลŒนเหลืออย‹าง ขนานใหญ‹เต็มสังคม การปฏิวัติสัมพันธภาพควรจะไดŒ รับความสนใจและนําเสนอต‹อสังคมทดลองปฏิบัติเรียน รูŒจากการปฏิบัติ และต‹อยอดขยายตัวออกไปใหŒเต็ม สังคมเพราะเปšนทางใหญ‹ที่จะสรŒางสังคมจิตสํานึกใหม‹ 59AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 61. (๗)ทางศิลปะศิลปะเปšนความงามโดยที่สูงสุดนั้น ความจริง ความดี ความงาม อยู‹ดŒวยกัน เพราะฉะนั้น โดยผ‹านทางความงาม บุคคลสามารถเขŒาถึง ความจริง และความดีไดŒ ถŒาใครไดŒอ‹านคีตาญชลี ของมหากวี รพินทรนาถ ฐากูร อันเปšนสุนทรียธรรมที่ไดŒรับรางวัล โนเบล โดยชื่อก็บอกว‹าเปšนการอัญชลีดŒวยดนตรี จะ รูŒสึกว‹าเปšนคํากลอนที่สื่อสารกับพระผูŒเปšนเจŒาตลอดเวลา กวีนิพนธ บทเพลง ดนตรี จิตรกรรมสถาป˜ตยกรรม ประติมากรรมไดŒรับการนํามาสื่อสารเพื่อนํามนุษยเขŒา สู‹ความจริงสูงสุด สมัยนี้เทคโนโลยีการสื่อสารชนิดต‹างๆอาจเขŒาถึง มนุษยทุกคนควรมีการนําศิลปะทุกแขนงมาเปšนเครื่องมือ สรŒางจิตสํานึกใหม‹ถŒวนหนŒา อันที่จริง ความงามไม‹ไดŒมีอยู‹ในงานศิลปะอย‹างที่ เรียกกันทั่วๆ ไปเท‹านั้น ถŒาเจริญสติใหŒรูŒอยู‹กับป˜จจุบัน ในงานทุกชนิดที่ทํา จิตสงบจากการปรุงแต‹ง งานทุก ชนิดจะกลายเปšนความงาม ทุกสิ่งทุกอย‹างกลายเปšน ความงามไม‹ว‹านํ้าสักหยดใบไมŒสักใบแมลงสักตัวหรือ ผูŒคนอันหลากหลายสรรพสิ่งกลายเปšนศิลปะหรือความ 60 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 62. งาม ทําใหŒเขŒาใจว‹าความงามมีอยู‹ในทุกสิ่งทุกอย‹าง ถŒา จิตใจเราสงบ ปราศจากการปรุงแต‹งและมายาคติ และ จะเขŒาใจที่ว‹าในสภาวะสูงสุดนั้นความจริงความดีความ งามอยู‹ที่เดียวกันและในความเปšนมนุษยนั้นมีศักยภาพ ที่จะเขŒาถึงสิ่งสูงสุด (๘) การกระตุกทางปัญญา มีการตื่นรูŒชนิด ฉับพลันทันที มีผูŒตั้งชื่อเรียกว‹าลัทธิฉับพลัน (Sudden School) เช‹น เกิดขึ้นขณะที่กําลังฟ˜งธรรม หรือตนเอง แสดงธรรม หรือตีปริศนาธรรมแตก แบบพวกลัทธิ เซน เมื่อตีปริศนาธรรมแตกเรียกว‹าบรรลุซาโตริ หรือ ไดŒรับการนําเขŒาโดยครูอาจารยผูŒทรงธรรมขั้นสูง หรือ โดยพระศาสดาเอง ในครั้งพุทธกาลมีเหตุการณเปšน อันมากที่พระสงฆสาวกไดŒสดับธรรมจากพระศาสดา แลŒวบรรลุธรรมทันที หนทางสู‹การตื่นรูŒคงจะไม‹ไดŒมีเพียงเท‹านี้ พหุบท แห‹งการตื่นรูŒที่นําเสนอขŒางตŒนพอใหŒเห็นหนทางอัน หลากหลาย และไม‹ไดŒตั้งใจจะใหŒเปšนคู‹มือสู‹การตื่นรูŒ เพราะหนทางแต‹ละบทนั้นมีผูŒสรŒางตํารับตําราไวŒมากมาย ซึ่งผูŒที่สนใจจะคŒนควŒาศึกษาไดŒการมีจิตสงบเปšนทางเขŒา 61AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 63. สู‹ความจริงอันสูงสุดการเจริญสติน‹าจะเปšนเครื่องมือของ เสŒนทางต‹างๆ ที่นําบุคคลไปสัมผัสความจริงสูงสุดเกิด การตื่นรูŒและจิตสํานึกใหม‹ 62 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 64. 63AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 66. ๖. การเรียนรู้ร่วมกันในการ ปฏิบัติ (Interactive Learning Through Action) กับการ เปลี่ยนแปลงขั้นพื้นฐาน (Transformation) ป˜จจุบันเต็มไปดŒวยป˜ญหาที่สลับซับซŒอนและยากต‹อการ แกŒไขเช‹นความยากจนและความเหลื่อมลํ้าการแย‹งชิง ทรัพยากรการขาดความยุติธรรมเครื่องมือเดิมๆเช‹น 65AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND
- 67. การใชŒอํานาจ ใชŒเงิน ใชŒความรุนแรง ใชŒการวิพากษ วิจารณ การประทŒวง ใชŒความรูŒสําเร็จรูป ลŒวนไม‹ไดŒผล ในรูป ๕ ขŒางล‹าง ปัญหาที่ซับซ้อนและยาก ต้องใช้การเรียนรู้ร่วมกัน รูปที่ ๕ จจัยที่ซับซŒอนและยาก ตŒองใชŒการเรียนรูŒร‹วมกันในการปฏิบัติ 66 การตื่นรู้: อนาคตของมนุษยชาติที่กําลังผุดบังเกิด
- 68. การใชŒความรูŒสําเร็จรูปก็เช‹น เคยเรียนวิชา นิติศาสตร รัฐศาสตร เศรษฐศาสตร ฯลฯ ก็นําความรูŒ นั้นๆมาใชŒโดยไม‹เรียนรูŒเพราะป˜ญหาซับซŒอนหลายแง‹ หลายมุมหลายมิติมีความจําเพาะกรณีซึ่งถŒาไม‹เรียนรูŒ จากสถานการณจริง เพียงแต‹เอาความรูŒมาใชŒโดย ไม‹เขŒาใจความจริงจึงไม‹ไดŒผล นี้เปšนเหตุใหŒการพัฒนา ทั้งหลายในโลกไม‹ไดŒผล เปšนวิธีการเก‹าๆ เปšน กระบวนทัศนเก‹าในการพัฒนา กระบวนทัศนใหม‹ในการพัฒนา(NewDevelop- ment Paradigm) คือการเรียนรูŒร‹วมกันในการปฏิบัติ ในสถานการณจริง ในป˜ญหาแต‹ละเรื่องมีบุคคล องคกร สถาบัน เกี่ยวขŒองอยู‹ดŒวยจํานวนมาก ทุกคนมีความสําคัญต‹อ ความสําเร็จหรือความลŒมเหลวใครจะเก‹งไปคนเดียวก็จะ แกŒป˜ญหาไม‹ไดŒจึงตŒองมีการเรียนรูŒร‹วมกันในการปฏิบัติ การปฏิบัติเปšนสถานการณจริง การปฏิบัติโดยไม‹เรียนรูŒหรือเรียนรูŒโดยไม‹ปฏิบัติ ก็ไม‹สําเร็จ 67AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND