1. Παπαναστασίου Χάρις
Παπαδοπούλου Μαριάνθη
ΕΡΓΑΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ
Η Μικρά Ασία αποτελούσε την «καρδιά» του ονείρου. Η Σμύρνη, η Αλικαρνασσός,
το Αϊβαλί, η Έφεσος και αναρίθμητες άλλες πόλεις και χωριά που βρίσκονται στις
δυτικές ακτές της Ευρωπαϊκής Τουρκίας, κατοικούνταν από Έλληνες από τον
7ο αιώνα π.Χ. Είναι τόσο χαρακτηριστικό όσο και εκπληκτικό το γεγονός ότι οι
Έλληνες των παραλίων της Μικράς Ασίας εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν τους
γλωσσικούς ιδιωματισμούς της Ιωνικής Διαλέκτου, κατάλοιπο της αρχαιοελληνικής
τους κληρονομιάς.
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Ωστόσο, η ομαλότητα της ζωής τους δεν συνεχίστηκε. Η Μικρασιατική Καταστροφή,
δεν είναι ένα γεγονός που προέκυψε ξαφνικά, αλλά ήταν αποτέλεσμα χρόνιων
διεργασιών στις οποίες συμμετείχαν και αλληλεπιδρούσαν αρκετοί παράγοντες.
Αρχικά το 1919, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η κυβέρνησή του, έχοντας την
υποστήριξη των νικητών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διέταξαν την απόβαση
ελληνικών στρατευμάτων στην Μικρά Ασία με "εντολή" την αποκατάσταση της
ειρήνης και της τάξης, στην ουσία δηλαδή την απόφαση της Αντάντ περί εφαρμογής
της επικείμενης συνθήκης των Σεβρών επί των ηττηθέντων Τούρκων. Και ναι μεν ο
τελικός στόχος των Ελλήνων ήταν η προσάρτηση περιοχών της Μικράς Ασίας
(κυρίως στα παράλια) όπου το ελληνικό στοιχείο, είτε ως πλειοψηφία είτε όχι, ζούσε
και δραστηριοποιούνταν έντονα, πρωταρχική όμως μέριμνα της Κυβέρνησης
Βενιζέλου ήταν, όντως, η "προστασία των ελληνικών πληθυσμών" από την τουρκική
2. αυθαιρεσία καθώς και η ολοκλήρωση της επανανάκτησης εδαφών και πληθυσμών
από την πάλαι ποτέ Οθωμανική Αυτοκρατορία, δηλαδή η πραγματοποίηση της
"Μεγάλης Ιδέας". Μάλιστα αυτά γίνονται με νωπή την εμπειρία από την αισχρή
μεταχείριση των πληθυσμών αυτών μετά τους βαλκανικούς πολέμους, όταν δηλαδή
χιλιάδες μη-Τούρκοι μικρασιάτες (και όχι μόνον Έλληνες) υπέστησαν απάνθρωπες
πιέσεις και εκδιώχθηκαν από τις πατρογονικές εστίες τους κατά τρόπο που άγγιζε και
συχνά ξεπερνούσε τα όρια της εθνοκάθαρσης. Μάλιστα ο ελληνικός στρατός εστάλη
εκεί από τους συμμάχους δίκην χωροφύλακα, χωρίς η Ελλάδα να έχει δικαιώματα επί
της Σμύρνης και της ευρύτερης ηπειρωτικής της περιοχής. Μόνο μετά από 5 χρόνια
και αφού θα διενεργείτο δημοψήφισμα, θα αποφασιζόταν η τύχη της Σμύρνης και σε
ποια χώρα θα περνούσε. Προφανώς όμως η Ελλάδα πίστευε ότι, εκ των πραγμάτων,
θα "κέρδιζε" το δημοψήφισμα.
Στα τέλη Αυγούστου του 1922 ο Κεμάλ εξαπέλυσε την αναμενόμενη αντεπίθεση και
τα Ελληνικά στρατεύματα υποχρεώθηκαν είτε σε ομαδική παράδοση και αιχμαλωσία,
είτε σε άτακτη υποχώρηση προς τη θάλασσα και τη σωτηρία. Ο Κεμάλ εισήλθε στη
Σμύρνη στις αρχές Σεπτεμβρίου και εγκαταστάθηκε ως απελευθερωτής στην
πόλη. Οι ελληνικές και αρμενικές συνοικίες της Σμύρνης παραδόθηκαν στις φλόγες,
ενώ οι κάτοικοί τους αναζητούσαν απεγνωσμένα τρόπο διαφυγής προς το Αιγαίο.
Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.
Οι πρόσφυγες που θα φτάσουν στην Ελλάδα θα συναντήσουν ένα εχθρικό
περιβάλλον. Το περιβάλλον αυτό το είχαν βιώσει από την πρώτη προσφυγιά (1914-
1918), όταν είχαν καταφύγει στην Ελλάδα για να σωθούν από τη Γενοκτονία των
Νεότουρκων
3. Περίπου 750.000 πρόσφυγες οδηγήθηκαν στη Μακεδονία και στη Θράκη, γιατί εκεί
υπήρχαν διαθέσιμες γαίες αλλά και για να εξασφαλιστεί η αριθμητική υπεροχή του
ελληνικού στοιχείου σε αυτές τις περιοχές.Δημιουργήθηκαν προσφυγικοί
καταυλισμοί σε Καισαριανή, Βύρωνας, Νέα Ιωνία στην Αθήνα και Κοκκινιά στον
Πειραιά για την αποκατάσταση των προσφύγων.
Παρά τα κρατικά μέτρα, τα προβλήματα δεν έλειπαν, καθώς συχνά η στάση των
γηγενών Ελλήνων απέναντι στους πρόσφυγες ήταν αρνητική. Οι πρόσφυγες πήραν γη
που πολλοί γηγενείς θεωρούσαν δική τους και πρόσφεραν την εργασία τους φτηνά
πιέζοντας προς τα κάτω τις αμοιβές και των ντόπιων. Ακόμη, οι πρόσφυγες ήταν στη
συντριπτική τους πλειονότητα βενιζελικοί κι αυτό τους έφερνε σε αντίθεση με την
αντιβενιζελική Παλαιά Ελλάδα. Τέλος, πολλοί γηγενείς θεωρούσαν τους πρόσφυγες
παράδοξους, καθώς είχαν πρωτάκουστα ονόματα, έτρωγαν άγνωστα φαγητά και οι
γυναίκες τους εργάζονταν σε ξένες δουλειές. Το αποτέλεσμα ήταν η λέξη
«πρόσφυγας» να είναι για χρόνια απαξιωτικός χαρακτηρισμός μεταξύ των γηγενών
Ελλήνων.
ΘΕΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΦΙΞΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΦΥΓΩΝ
Παρόλα αυτά η θετική επίδρασή τους στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος δεν
άργησε να γίνει εμφανής. Πιο συγκεκριμένα Σε οικονομικό επίπεδο, η αγροτική
οικονομία αναζωογονήθηκε, καθώς οι πρόσφυγες αξιοποίησαν ακαλλιέργητες
εκτάσεις εφαρμόζοντας και νέες καλλιεργητικές μεθόδους. Η συγκέντρωση πολλών
από αυτούς στα αστικά κέντρα πρόσφερε νέες δυνατότητες στο εμπόριο και στη
βιομηχανία. Οι περισσότεροι γνώριζαν κάποια τέχνη και, έχοντας μεγάλη ανάγκη από
χρήματα, εργάζονταν ακόμη και με χαμηλές αμοιβές. Όσοι διέθεταν κεφάλαιο
ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τη βιοτεχνία, όπου αρκετοί διέπρεψαν. Σε κοινωνικό
4. επίπεδο οι πρόσφυγες έφεραν στην κοινωνία της Ελλάδας τον τρόπο ζωής τους, τις
συνήθειές τους, τη μουσική τους (ρεμπέτικο τραγούδι), την κουζίνα τους. Καθώς
πολλές από τις γυναίκες πρόσφυγες υποχρεώθηκαν να εργαστούν και αρκετές από τις
γηγενείς έκαναν το ίδιο, τα στερεότυπα που ήθελαν τη γυναίκα κλεισμένη στο σπίτι
και υποχείριο του άντρα άρχισαν να κλονίζονται.
Τέλος, οι πρόσφυγες έδωσαν νέα πνοή στα Γράμματα και στις Τέχνες. Σημαντικοί
λογοτέχνες, όπως ο Γιώργος Σεφέρης (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1963), ο Ηλίας Βενέζης,
ο Κοσμάς Πολίτης, ο Στρατής Δούκας και η Διδώ Σωτηρίου, ήταν Μικρασιάτες.
ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΑΣ
Αμέσως μετά την Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 άρχισαν να φθάνουν οι
πρώτες οικογένειες προσφύγων στην πόλη της Θήβας. Οι περισσότεροι από τις
κοντινές περιοχές της Σμύρνης ζώντας σε απάνθρωπες συνθήκες και
παραγκογειτονιές δίπλα στον σιδηροδρομικό σταθμό.
5. Το 1926 κατασκευάζεται ο σημερινός Παλαιός Προσφυγικός Συνοικισμός με 300
σπίτια σε οικόπεδο 1ο στρεμμάτων που παραχωρήθηκε δίπλα στο έλος και εκτός
του ιστού της πόλης της Θήβας. Σήμερα έχει εγκαταλειφθεί από τους παλαιούς
μικρασιάτες και κατοικείται από οικονομικούς μετανάστες και λίγες οικογένειες
ηλικιωμένων μικρασιατών .
Η καταγραφή της ιστορίας των Μικρασιατών της Θήβας είναι μια από τις
πρώτες μας προτεραιότητες, μιας και ελάχιστες γραπτές αναφορές υπάρχουν σε
πανελλήνιο επίπεδο. Το παλαιό δημοτολόγιο του Δήμου Θηβάιων καταγράφει
ονομαστικά 1600 οικογένειες προσφύγων.
6. Η ΕΝΩΣΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΘΗΒΑ
Το Μάρτιο του 2004 Μικρασιάτες 2ης και 3ης γενιάς δημιουργησαν στη πόλη,
την Ενωση Μικρασιατών Θήβας σε μια προσπάθεια ανάδειξης της ιστορίας και
του πολιτισμού της Μικρας Ασίας καθώς και τη διατήρηση και αναβίωση ηθών
και εθίμων . Η ΕΜ Θήβας είναι ένας σύλλογος (που αριθμεί 740 μέλη) ανοικτός
στα μέλη, στους φίλους και στην πόλη γενικότερα.
Η Ένωση παράλληλα με τις πολιτιστικές της δραστηριότητες έχει σκοπό την
ανάπλαση και ανάδειξη του Παλαιού Προσφυγικού Συνοικισμού, του τελευταίου
ίσως σωζόμενου στην Ελλάδα, ώστε να αποτελέσει σημείο αναφοράς και μνήμης
της ιστορίας των 2000 Μικρασιατών της Θήβας, για τους οποίους ελάχιστες
αναφορές υπάρχουν πανελλαδικά. Η δημιουργία Λαογραφικού Μουσείου είναι
επίσης ένας άλλος κεντρικός στόχος, για την επίτευξη του οποίου έχει ήδη
ξεκινήσει μαζί με το γενεαλογικό δένδρο και η συλλογή αντικειμένων και
κειμηλίων από τις αλησμόνητες πατρίδες.
