Luận văn chủ yếu nghiên cứu tình hình khai thác du lịch tại một số bảo tàng Quốc gia: Bảo tàng Dân tộc học, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Bảo tàng Mỹ thuật, Bảo tàng Hồ Chí Minh, một số doanh nghiệp lữ hành quốc tế trên địa bàn thành phố Hà Nội. (Hà Nội trước thời gian mở rộng địa giới hành chính 1/8/2020) Về thời gian: Đề tài nghiên cứu, điều tra, khảo sát, trong thời gian từ năm 2015 đến năm 2019. Thông qua phân tích cụ thể những khảo sát thực hiện trong thời gian này, đề tài đã chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu, những khó khăn, hạn chế còn tồn tại ở các bảo tàng, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch, cơ quan quản lý nhà nước, từ đó đưa ra những gợi ý cho những giải pháp nhằm tăng lượng khách du lịch đến Hà Nội trong những năm tới. Các nghiên cứu này là tư liệu quan trọng cho việc hoàn thành luận văn.

1. MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU
QUẢ KHAI THÁC DU LỊCH ĐỐI VỚI MỘT SỐ BẢO
TÀNG QUỐC GIA Ở HÀ NỘI
1

2. MỞ ĐẦU
ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Thời gian qua, một số bảo tàng của Việt Nam đã là điểm đến quen thuộc
trong các chương trình thăm quan của du khách như Bảo tàng Lịch sử Việt Nam,
Bảo tàng Hồ Chí Minh, Bảo tàng Dân tộc học…Bảo tàng luôn được coi là một
địa chỉ không thể thiếu trong chương trình du lịch truyền thống, đặc biệt các
chương trình du lịch văn hoá, lịch sử. Đây là nơi hội tụ, tập trung và thể hiện
trực quan nhất các di tích, hiện vật, sự kiện lịch sử và văn hoá của địa phương,
của một hoặc nhiều dân tộc trong một quốc gia trên thế giới. Chính vì đặc điểm
trên, bảo tàng luôn là điểm đến yêu thích của khách du lịch và không thể thiếu
trong chương trình.
Nhiều bảo tàng đã trở thành điểm đến hấp dẫn được nhiều doanh nghiệp
lữ hành lựa chọn đưa vào chương trình tour chào bán, thu hút khách. Lượng
khách du lịch đến với bảo tàng ngày càng tăng. Tuy nhiên, cũng có nhiều bảo
tàng chưa có sự gắn kết với các doanh nghiệp lữ hành và chưa thực sự hấp dẫn
khách du lịch.Thậm chí, nhiều bảo tàng trước đây thu hút được khách du lịch
nhưng hiện nay, lượng khách đến lại giảm dần.
Mục tiêu của đề tài nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của bảo tàng ở
Thành phố Hà Nội, gắn kết giữa bảo tàng với hoạt động du lịch, tạo mối gắn kết
chặt chẽ với các doanh nghiệp lữ hành, khai thác các yếu tố hấp dẫn của bảo
tàng cho hoạt động du lịch.
2. Mục đích nghiên cứu
-Triển khai các biện pháp gắn kết chặt chẽ hơn nữa giữa bảo tàng với hoạt
động du lịch, đặc biệt với các doanh nghiệp lữ hành để tăng cường thu hút
khách du lịch đến bảo tàng, nâng cao hiệu quả hoạt động thu hút khách của
2

3. bảo tàng, góp phần giới thiệu văn hoá Việt Nam, tái đầu tư cơ sở vật chất và
dịch vụ của bảo tàng.
- Tăng cường thu hút khách du lịch đến các bảo tàng ở thành phố Hà Nội, đặc
biệt là các bảo tàng Quốc gia, biến bảo tàng trở thành một trong những điểm đến
thông dụng và hấp dẫn khách du lịch.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
Luận văn chủ yếu nghiên cứu tình hình khai thác du lịch tại một số bảo
tàng Quốc gia: Bảo tàng Dân tộc học, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Bảo tàng Mỹ
thuật, Bảo tàng Hồ Chí Minh, một số doanh nghiệp lữ hành quốc tế trên địa bàn
thành phố Hà Nội. (Hà Nội trước thời gian mở rộng địa giới hành chính
1/8/2020)
Về thời gian: Đề tài nghiên cứu, điều tra, khảo sát, trong thời gian từ năm
2015 đến năm 2019. Thông qua phân tích cụ thể những khảo sát thực hiện trong
thời gian này, đề tài đã chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu, những khó khăn, hạn
chế còn tồn tại ở các bảo tàng, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch, cơ quan
quản lý nhà nước, từ đó đưa ra những gợi ý cho những giải pháp nhằm tăng
lượng khách du lịch đến Hà Nội trong những năm tới. Các nghiên cứu này là tư
liệu quan trọng cho việc hoàn thành luận văn.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài đã được thực hiện dựa trên cơ sở kết hợp nghiên cứu lý thuyết và
thực tiễn. Đồng thời sử dụng một số phương pháp cụ thể sau:
- Phương pháp khảo sát thực tế
- Phương pháp thống kê, phân tích
- Phương pháp so sánh
- Phương pháp điều tra bảng hỏi
3

4. 5. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Như đã đề cập, lịch sử và văn hoá của một đất nước có sức lôi cuốn mạnh
mẽ đối với khách du lịch. Mà lịch sử hào hùng, nền văn hoá rực rỡ của đất nước
đều được thể hiện thông qua hệ thống bảo tàng, đặc biệt là các bảo tàng Quốc
gia. Tuy đã được khai thác và có được những phát triển đáng kể nhưng hoạt
động du lịch tại các bảo tàng này vẫn chưa đạt được kết quả tốt nhất. Từ những
yêu cầu nói trên, thời gian qua, nhiều công trình nghiên cứu, đề tài khoa học đã
đề cập đến vấn đề này. Qua tìm hiểu tài liệu, tác giả nhận thấy hầu hết một số
công trình đề cập đến một hoặc hai bảo tàng cụ thể và khả năng thu hút khách du
lịch của bảo tàng đó như: “ Khai thác những yếu tố hấp dẫn của một số bảo
tàng ở Hà Nội phục vụ hoạt động du lịch”, “Nâng cao khả năng thu hút khách
du lịch tại Bảo tàng Dân tộc học Hà Nội”, “Vai trò của bảo tàng với các tour
du lịch nội thành (city tour) Hà Nội”. Hầu hết những đề tài này hoặc chỉ tập
trung nghiên cứu về bảo tàng, đứng trên phương diện của bảo tàng để làm du
lịch, hoặc chỉ đề cập đến một vài lĩnh vực cụ thể của bảo tàng trong việc thu hút
khách nói chung.
Ngày 8/11/2019, tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Hội nghị giữa bảo tàng
và các hãng lữ hành được tổ chức dưới sự chủ trì của Bộ trưởng Bộ Văn hoá,
Thể thao và Du lịch Hoàng Tuấn Anh, Cục Di sản, Cục xúc tiến, Sở Du lịch và
các doanh nghiệp lữ hành…đã diễn ra. Hội nghị đã đưa ra một số ý kiến xác
đáng cho những hoạt động cụ thể kết hợp giữa các doanh nghiệp du lịch và một
số bảo tàng tại Hà Nội.
Ngày 23/4/2020, Sở Du lịch Hà Nội phối hợp với Ban Quản lý khu di tích
Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch tổ chức Hội thảo Hợp tác giữa ngành du
lịch với các bảo tàng, khu di tích lịch sử tại Hà Nội nhằm đẩy mạnh mối quan
nhằm đẩy mạnh mối quan hệ giữa hoạt động của bảo tàng, di tích lịch sử với các
hãng lữ hành. Hội thảo cho rằng tại các bảo tàng chưa có các hoạt động phong
4

5. phú, dịch vụ còn đơn điệu, thông tin đưa đến cho các doanh nghiệp du lịch chưa
đầy đủ gây khó khăn cho công tác thiết kế các chương trình tour…Từ đó đưa ra
ra các biện pháp hữu hiệu để cải thiện tình hình trên.
Ngày 10-11/11/2015, được phép của Bộ Văn hóa-Thông tin, Bảo tàng
Cách mạng Việt Nam và Bảo tàng Quốc gia Trung ương lịch sử đương đại Nga
cùng phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học thực tiễn với đề tài: “Bảo tàng góp
phần hoàn thiện nhân cách con người”. Hội thảo đã nhận được 54 tham luận
của các nhà quản lý, các nhà nghiên cứu, khách tham quan. Một số ý kiến tập
trung vào việc đổi mới công tác trưng bày của bảo tàng để thu hút đông đảo
khách tham quan đến với bảo tàng, bảo tàng với hoạt động tuyên truyền và hợp
tác quốc tế.
Ngoài ra, một số bài báo chuyên ngành cũng đề cập đến vấn đề này như:
Hợp tác phát triển Du lịch -Bảo tàng của Hải Lê, Tăng cường liên kết giữa du
lịch và bảo tàng của Thảo Phương-Tạp chí du lịch Việt Nam, số 5/2020;
Chuyên nghiệp hóa hoạt động du lịch tại bảo tàng, Báo Lao Động số 137 ngày
18/6/2020…
6. Ý tưởng mới: Bằng quá trình tìm hiểu, phân tích tài liệu, điều tra, khảo
sát thực tế và kế thừa kết quả của những tài liệu trên, luận văn đã đề cập đến sự
liên kết giữa du lịch và bảo tàng ở nhiều khía cạnh khác nhau: những mong
muốn, nhu cầu thiết thực của du khách tham quan bảo tàng, hiện trạng và khả
năng đáp ứng của bảo tàng cho hoạt động du lịch, khả năng khai thác bảo tàng
của các doanh nghiệp lữ hành cho hoạt động du lịch, thực trạng và những chính
sách, định hướng của cơ quan quản lý nhà nước cho sự liên kết này trong tương
lai. Từ đó, đề tài đưa ra một số gợi ý cho những giải pháp, kiến nghị cụ thể đến
từng lĩnh vực liên quan.
7. Bố cục luận văn
Ngoài các phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của
luận văn chia làm 3 chương:
5

6. Chương 1: Các bảo tàng quốc gia ở Hà Nội và vai trò của chúng trong
hoạt động du lịch Thủ đô.
1.1 Vai trò và ý nghĩa của bảo tàng với hoạt động du lịch
1.2 Vai trò của các bảo tàng quốc gia với hoạt động du lịch thủ đô
Tiểu kết chương 1
Chương 2: Thực trạng việc khai thác du lịch đối với một số bảo
tàng quốc gia trên địa bàn Hà Nội
2.1 Khách tham quan bảo tàng và nhu cầu của khách tham quan bảo tàng
2.2 Hiện trạng của một số bảo tàng quốc gia tại Hà Nội và thực trạng
hoạt động khai thác du lịch
2.3 Thực trạng hoạt động khai thác du lịch đối với một số bảo tàng quốc
gia của một số doanh nghiệp lữ hành tại Hà Nội
2.4 Thực trạng hoạt động khai thác du lịch đối với một số bảo tàng quốc
gia của các cơ quan quản lý nhà nước
Tiếu kết chương 2
Chương 3: Một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả khai thác du lịch
đối với một số bảo tàng quốc gia ở Hà Nội
3.1 Hệ thống các bảo tàng quốc gia tại Hà Nội trong chiến lược phát
triển của ngành du lịch thủ đô
3.2 Định hướng hoạt động của các bảo tàng quốc gia tại Hà Nội nhằm
tăng khả năng hấp dẫn khách tham quan du lịch
3.3 Giải pháp
3.4 Kiến nghị
Tiểu kết chương 3
C. KẾT LUẬN
D. PHỤ LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO
6

7. CHƯƠNG 1
CÁC BẢO TÀNG QUỐC GIA Ở HÀ NỘI VÀ VAI TRÒ CỦA
CHÚNG TRONG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH THỦ ĐÔ
1.1. Vai trò và ý nghĩa của bảo tàng với hoạt động du lịch
1.1.1 Khái quát về ngành khoa học bảo tàng và công tác bảo tồn, bảo tàng
của Việt Nam:
Bảo tàng có nguồn gốc lịch sử từ rất lâu đời. Ngay từ thời kỳ cổ đại, ở Hy
Lạp đã xuất hiện những hình thức sơ khai của bảo tàng. Cùng với sự phát triển
của lịch sử, các bảo tàng phát triển ngày càng nhiều về số lượng và phong phú
về loại hình.
Theo thống kê của tổ chức Văn hoá Khoa học và Giảo dục của Liên hiệp
quốc (UNESCO) và theo một số tác giả khác, trên thế giới hiện nay có 49.000
bảo tàng, trong đó Châu Âu có gần 6.000 bảo tàng. Ở nhiều nước phát triển, các
thành phố có gần 20 vạn dân đều có bảo tàng. Các công sở, nhà hàng, tổ chức xã
hội, thậm chí đến các tổ chức cá nhân cũng nảy sinh ý muốn được được khẳng
định mình hoặc cụ thể hóa một cố gắng, một sự tiến bộ bằng một nhà bảo tàng.
Vì vậy, đến nay, không những số lượng bảo tàng tăng lên mà các loại hình cũng
rất phong phú.
Thuật ngữ bảo tàng học được sử dụng và đưa vào từ điển bách khoa của
nhiều nước trên thế giới. Tổ chức quốc tế đầu tiên về bảo tàng cũng ra đời năm
1946 là Hội đồng Bảo tàng Quốc tế (ICOM) thuộc Uỷ ban Văn hoá Khoa học và
Giảo dục của Liên Hiệp Quốc với mục tiêu là nghiên cứu về bảo tàng. Định
nghĩa của ICOM về bảo tàng như sau: “Bảo tàng là một tổ chức (cơ quan)
không có lợi nhuận, tồn tại lâu dài để phục vụ cho sự phát triển của xã hội, mở
rộng đón công chúng. Bảo tàng thu nhận, bảo tồn, nghiên cứu lý luận (thông
7

8. tin, tuyên truyền) và trưng bày nhằm mục đích cho con người học tập, giáo dục
và thưởng thức. Bảo tàng là một bằng chứng vật chất về con người và môi
trường xung quanh con người”1
Hay“Bảo tàng là nơi bảo quản và trưng bày các sưu tập về lịch sử tự
nhiên và xã hội nhằm phục vụ mục đích nghiên cứu, giáo dục, tham quan và
hưởng thụ văn hoá của nhân dân” 2
Nếu như ở Tây Âu, các bảo tàng theo nghĩa hiện đại đã xuất hiện từ thời
Phục Hưng, thì ở Việt Nam đến đầu thế kỷ XX người ta mới làm quen với khái
niệm bảo tàng.
Năm 1900, chính quyền Pháp ở Đông Dương thành lập trường Viễn Đông
Bác Cổ nhằm tiến hành những hoạt động nghiên cứu về lịch sử, ngôn ngữ và các
di sản văn hóa ở ba nước Đông Dương. Đến trước Cách mạng tháng 8 năm
1945, trong gần 50 năm tồn tại và hoạt động, trường Viễn Đông Bác Cổ đã xếp
hạng trên 400 di tích lịch sử, kiến trúc và danh lam thắng cảnh, đồng thời xây
dựng một số bảo tàng ở Việt Nam với tổng số 30.000 hiện vật được sưu tầm qua
các giai đoạn.
Năm 1910, bảo tàng đầu tiên ở Việt Nam được thành lập ở Hà Nội, đó là
Bảo tàng Nghệ thuật Đông Dương, bảo tàng trưng bày các sưu tập khảo cổ học,
dân tộc học cùng một số trang phục triểu Nguyễn. Bảo tàng Địa chất ở Hà Nội
ra đời năm 1914 cũng nằm trong khuôn khổ của trường Viễn Đông Bác Cổ. Gần
10 năm sau, Bảo tàng Hải Dương học ở Nha Trang được thành lập3
Do các sưu tập ngày càng được bổ sung phong phú đòi hỏi phải có địa
điểm trưng bày mới rộng hơn, nên từ năm 1926 người Pháp đã xây dựng trụ sở
1
Điều 2, Phần 1, Quy chế Bảo tàng Thế giới
2
Điều 47, Luật Di sản văn hóa được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua tại kỳ họp
thứ 9 khóa X ngày 29-6-2001
3
Nay là Bảo tang Sinh vật biển
8

9. mới cho bảo tàng và năm 1932 Bảo tàng Nghệ thuật Đông Dương4
được đổi tên
thành Bảo tàng Luis Finot chính thức được mở cửa ở trụ sở mới để trưng bày
giới thiệu các bộ sưu tập cổ vật thuộc các nền văn hóa Việt Nam, Lào,
Campuchia, Trung Quốc, Ấn Độ, Miến Điện, Nhật Bản, Inđônêxia, Thái Lan,
Tây Tạng…Rồi tiếp đó là Bảo tàng Khải Định5
trưng bày các cổ vật tại cố đô
Huế năm 1923 , Bảo tàng Blanchard de la Bross6
trưng bày trên 2000 hiện vật về
miền trung Việt Nam, Phù Nam, Chăm, Khơ me tại Sài Gòn năm 1929 , Bảo
tàng Parmentier 7
ở Đà Nẵng năm 1943.
Trước năm 1945, con số bảo tàng ở Việt Nam do người Pháp xây dựng
còn dừng ở hàng đơn vị. Công tác bảo tồn bảo tàng ở Việt Nam chỉ thật sự phát
triển khi nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời tháng 9 năm 1945. Sau khi kết
thúc thắng lợi sự nghiệp chiến đấu bảo vệ độc lập dân tộc và thống nhất Tổ
Quốc năm 1975, việc xây dựng và phát triển hệ thống Bảo tàng Việt Nam được
đặt dưới sự quản lý, lãnh đạo của Bộ Văn hoá Thông tin, theo định hướng củng
cố, duy trì và nâng cấp các bảo tàng đã có, xây dựng mới một số bảo tàng ở
Trung ương, bảo tàng chuyên ngành và bảo tàng các tỉnh, thành phố. Tính đến
năm 2000, Việt Nam có 117 đơn vị là bảo tàng và cơ quan làm công tác bảo
tàng. Sự hình thành mạng lưới bảo tàng hiện nay là một trong những thành tựu
văn hóa quan trọng mà Đảng, nhà nước và nhân dân Việt Nam đã đạt được trong
quá trình xây dựng đất nước.
Những năm qua, các bảo tàng ở Việt Nam đã đón tiếp hàng trăm triệu lượt
người đến xem, trong đó có hàng triệu lượt khách nước ngoài của hàng trăm
quốc gia và các tổ chức quốc tế. Trong lịch sử xây dựng và phát triển của mình,
4
Nay là Bảo tàng Lịch sử Việt Nam
5
Nay là Bảo tàng Mỹ thuật Cung đình Huế
6
Nay là Bảo tàng Lịch sử Việt Nam tại thành phố Hồ Chí Minh
7
Nay là Bảo tàng Chăm
9

10. các bảo tàng quốc gia đã có những đóng góp tích cực vào sự nghiệp bảo vệ và
phát huy các di sản văn hóa dân tộc, góp phần quan trọng vào công tác giáo dục
và phát huy truyền thống, động viên các tầng lớp nhân dân đóng góp trí tuệ, sức
người, sức của cho sự nghiệp bảo vệ độc lập dân tộc, thống nhất tổ quốc và xây
dựng đất nước.
1.1.2 Chức năng và đặc trưng của bảo tàng
Bảo tàng là một thiết chế văn hoá, một cơ cấu “phi doanh lợi”, nghĩa là
không lấy doanh lợi làm mục đích của cơ quan. Đặc trưng cơ bản của bảo tàng
là gìn giữ các hiện vật gốc về những sự kiện, hiện tượng tiêu biểu về thiên nhiên
và xã hội, trưng bày giới thiệu các sự kiện, hiện tượng ấy bằng hiện vật gốc để
thỏa mãn nhu cầu hiểu biết của nhân dân. Hiểu đúng đặc trưng của bảo tàng sẽ
giúp ta xác định rõ nội dung cụ thể và các hình thức hoạt động của bảo tàng.
Bảo tàng có hai chức năng cơ bản là gìn giữ - nghiên cứu khoa học và giáo dục,
phổ biến khoa học.Hai chức năng trên là một thể thống nhất, không tách rời
nhau, dù các bảo tàng có khác nhau về loại hình, về tính chất, quy mô và hình
thức tổ chức. Có khi hoạt động của một số bảo tàng này thiên về mặt nghiên cứu
khoa học, bảo tàng kia thiên về công tác giáo dục, điều đó phụ thuộc vào mục
đích của từng loại bảo tàng. Nhưng mỗi bảo tàng hiện đại, dù muốn dù không
đều phải thể hiện cả hai chức năng nói trên.
Những chức năng có liên quan đến công tác giữ gìn và nghiên cứu tài liệu
khoa học của bảo tàng:
1. Nghiên cứu, sưu tầm những tài liệu, hiện vật gốc tiêu biểu cho sự phát
triển tự nhiên, xã hội và nghệ thuật để bổ sung cho các sưu tập sử liệu gốc, kiện
toàn các kho bảo tàng, tuỳ theo từng loại hình khác nhau.
2. Giữ gìn, bảo quản, tu sửa những tài liệu, hiện vật gốc về sự phát triển
của giới tự nhiên, xã hội và những hiện vật quý có giá trị thẩm mỹ.
10

11. 3. Nghiên cứu mọi mặt các tài liệu, hiện vật gốc đê phục vụ cho bảo tàng,
các ngành khoa học, kinh tế, quân sự, văn hoá…để các ngành ấy có thể sử dụng
những hiện vật bảo tàng ấy vào mục đích khoa học của họ.
Những chức năng có liên quan đến công tác giáo dục, phổ biến khoa học
của bảo tàng:
1. Tiến hành công tác trưng bày, bổ sung, chỉnh lý các phần trưng bày và
công tác triển lãm cùa bảo tàng.
2. Những hình thức tuyên truyền giáo dục khoa học của bảo tàng dựa trên
cơ sở các phần trưng bày và các hiện vật gốc trong kho (như giáo dục lòng yêu
nước, giáo dục kiến thức, giáo dục thế giới quan khoa học, giáo dục thẩm mỹ,
giáo dục học đường…)
3. Nghiên cứu các điều kiện cảm thụ thuận lợi nhất cho người xem bảo
tàng (các điều kiện về tâm lý, sinh lý, ánh sáng, màu sắc, tiếng động…) về tác
động hiệu quả của bảo tàng đến người xem.
Qua các sưu tập hiện vật gốc về lịch sử tự nhiên và xã hội được trưng bày,
các bảo tàng đã tạo cho người xem những khái niệm cụ thể, những hiếu biết sâu
sắc về thế giới tự nhiên xung quanh chúng ta và vai trò của con người trong đấu
tranh cải tạo tự nhiên, nó cũng góp phần xây dựng thế giới quan khoa học và bài
trừ mê tín dị đoan.
- Một bảo tàng ra đời lấy tôn chỉ mục đích là vì xã hội phát triển mà phục
vụ. Điều kiện để một bảo tàng ra đời là: có trưng bày và bảo quản; có người am
hiểu phù hợp với hoạt động của bảo tàng.
- Bảo tàng có chức năng nghiên cứu khoa học, bảo tồn các di sản văn
hoá và phát huy giá trị của chúng. Để thực hiện chức năng trên, bảo tàng có
nhiệm vụ:
11

12. + Sưu tầm, kiểm kê, bảo quản, trưng bày các sưu tập
+ Nghiên cứu khoa học về di sản văn hóa
+ Tổ chức phát huy giá trị của di sản văn hóa phục vụ lợi ích của toàn xã hội
+ Xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên môn, nghiệp vụ
+ Thực hiện hợp tác quốc tế theo quy định của pháp luật
+ Quản lý cơ sở vật chất và trang thiết bị kỹ thuật
Bảo tàng từ thời kỳ cổ đại đến nay đã có lịch sử phát triển lâu dài. Đặc
biệt là từ thời cận đại, bảo tàng đã có nhiều biến đổi, sự “bùng nổ” các bảo tàng
với số lượng khó có thể thống kê được, với nhiều loại và loại hình mới và dẫn
đến những chức năng cũng biến đổi. Tuy vậy, đã hơn hai thế kỷ biến đổi phát
triển, nhưng những đặc trưng cơ bản của bảo tàng không hề tiêu mất, không hề
thay đổi. Với những đặc trưng này mà bảo tàng phân biệt được với các cơ quan
nghiên cứu khoa học và cơ quan văn hóa khác, bảo tàng học gọi đó là tính khả
biến và bất biến của bảo tàng. Chính tính bất biến của bảo tàng là đặc trưng của
bảo tàng. Đặc trưng của bảo tàng có tính quyết định tính chất của bảo tàng, có
làm rõ đặc trưng của bảo tàng, nắm bắt được đặc trưng đó mới nhận thức sâu sắc
về chức năng và nhiệm vụ của bảo tàng. Những đặc trưng đó là:
Mọi hoạt động của bảo tàng đếu xoay chung quanh hiện vật bảo tàng.
Bảo tàng học gọi đó là tính vật thật. Đây là đặc trưng then chốt của bảo tàng-
Bảo tàng dù có thay đổi hình thức hoạt động nhưng mọi hoạt động của bảo tàng
đều bắt đầu trên cơ sở hiện vật-vật thật. Đây là đặc trưng chủ yếu của bảo tàng
khác với cơ quan văn hoá và giáo dục khác. Bảo tàng phải có một số lượng và
chất lượng nhất định các hiện vật bảo tàng, đó là những vật thật. Những hiện vật
này có tính điển hình và trọng yếu, nó chứa đựng những thông tin về những hoạt
động của nhân loại và sự biến đổi của tự nhiên, nó đã được nghiên cứu, lựa chọn
12

13. phù hợp với các chức năng, nhiệm vụ các bảo tàng, không phải mọi vật đều có
thể trở thành hiện vật của bảo tàng. Đặc trưng này thể hiện ở những mặt sau đây:
Thứ nhất, thu nhập và bảo tồn “vật”. Nhiệm vụ chủ yếu của bảo tàng là:
sưu tầm và gìn giữ những hiện vật về văn hóa và lịch sử-kết quả lao động sáng
tạo của con người trong ứng xử với tự nhiên và xã hội; là những tiêu bản về
những tiến hoá của giới tự nhiên.
Thứ hai, nghiên cứu “vật”-Những tư liệu hiện vật tàng trữ và bảo quản,
cũng chưa phải là mục đích cuối cùng của bảo tàng. Chỉ có gìn giữ mà không sử
dụng tốt chưa phải là ý nghĩa của bảo tàng hiện đại. Bảo tàng phải nghiên cứu
chính xác hiện vật phải sử dụng trong giáo dục và phục vụ nghiên cứu khác. Vì
thế phải nhận thức chính xác giá trị hiện vật bảo tàng. Thông qua một hệ công
tác nghiên cứu khoa học để thấy rõ nội hàm của của hiện vật, những thông tin
hữu dụng còn tiềm ẩn, từ xác định giá trị lịch sử, giá trị học thuật hoặc giá trị
nghệ thuật. Việc nghiên cứu hiện vật bất kỳ, quyết định trình độ nhận thức đối
với hiện vật bảo tàng, ảnh hưởng đến hiệu quả các công tác nghiệp vụ khác, là
tiêu chí xem chất lượng nghiên cứu khoa học của bảo tàng.
Thứ ba, lợi dụng “vật”- Tức là sử dụng hiện vật của bảo tàng trong các
phương thức công tác và phương pháp đối với giáo dục xã hội và nghiên cứu
khoa học liên quan. Đó là một quá trình hiệp đồng thống nhất. Đó là công dụng
quá trình tác dụng xã hội của “vật” và cũng là giai đoạn vận động có ý nghĩa của
“vật” của bảo tàng. Chúng thường xuyên liên hệ mật thiết, tuần hoàn trở lại để
không ngừng phát triển. Gần đây, xuất hiện những kỹ thuật mới trong trưng bày
bảo tàng như vi tính, hình ảnh ba chiều. Nhưng chúng ta cần phải hiểu ban đầu
phải có hiện vật, bản than hiện vật tồn tại mới có hình ảnh. Vận động của “vật”
(hiện vật) trong chu trình bảo tàng: sưu tầm hiện vật, nghiên cứu hiện vật, giáo
dục xã hội và phục vụ, tất cả công tác lãnh đạo của bảo tàng không rời hiện vật
và nhu cầu của công chúng xã hội. Nó là kết quả các công tác của bảo tàng và
13

14. tác dụng cộng đồng của khách tham quan, không có tác dụng năng động của các
công tác bảo tàng, bản than hiện vật của bảo tàng không thể phát huy tác dụng
và hiệu ích xã hội. Về phương diện khác, vận động vi tuyến của hiện vật cũng
không thể vượt ra khỏi điều kiện của xã hội nhất định. Hoạt động của bảo tàng
và chức năng xã hội, không thể không tuân thủ chĩnh trị xã hội kinh tế, văn hoá,
khoa học nhất định, các chế ước và hoàn cảnh bảo tàng vì chủ nghĩa xã hội, vì
phục vụ nhân dân. Nhiệm vụ cơ bản là nâng cao tố chất văn hoá của nhân dân và
xúc tiến kiến thiết văn minh xã hội.
Tính trực quan: Cùng tính vật thật của bảo tàng có liên hệ một đặc trưng
riêng biệt là tính trực quan. Bảo tàng lấy số lớn hiện vật trưng bày triển lãm, lấy
hiện vật trưng bày để quần chúng hiểu được những thông tin hiện vật. Trưng bày
bảo tàng là bộ mặt của bảo tàng, là ngôn ngữ của bảo tàng và hình thức của bảo
tàng để phân biệt bảo tàng với các cơ quan văn hóa giáo dục và nghiên cứu
khác. Thực tế chứng minh, những hiện vật trưng bày trực tiếp bày ra trước mắt
quần chúng, có sức hút rất mạnh, tạo ra ấn tượng sâu sắc, từ đó mà giúp tăng
cường quan niệm, ký ức, xúc tiến nhận thức và tư duy của người xem. Những
năm gần đây, nhiều bảo tàng đã áp dụng những thủ pháp như trưng bày “cảnh
tượng”, thao tác thực tế làm phong phú đặc trưng của tính trực quan.
Tính quảng bác Bảo tàng có rất nhiều loại hình trưng bày tương quan đến
nhiều ngành khoa học, hiện vật bảo tàng gìn giữ liên quan đến nhiều lĩnh vực,
như là địa chất, thiên văn, hàng hả, cổ sinh vật tự nhiên, khoa học kỹ thuật, văn
học, mỹ thuật và các phong tục dân tộc. Ở trong những bảo tàng tổng hợp càng
có nhiều môn loại khoa học. Tổng hợp từ tự nhiên đến nhân loại, xã hội, từ cổ
đại xa xưa đến các vùng xa xăm khác, từ rất rộng đến rất hẹp, các loại vật thật
trưng bày và tư liệu đều được bảo tàng thu nhận làm đối tượng của nghiên cứu.
Tính quảng bác liên quan đến nhiều lĩnh vực tri thức, cũng là đặc trưng để phân
biệt bảo tàng với các cơ quan văn hóa giáo dục khác.
14

15. 1.1.3 Vai trò và ý nghĩa của bảo tàng với hoạt động du lịch:
Du lịch ngày càng trở thành một nhu cầu thiết yếu, các sản phẩm du lịch
vẫn đang không ngừng được đổi mới cả về chủng loại và chất lượng nhằm đáp
ứng những đòi hỏi khắt khe của con người. Đó cũng là lý do nhiều loại hình du
lịch khác nhau xuất hiện. Bảo tàng là một sản phẩm du lịch hay nói chính xác
hơn là một bộ phận của du lịch văn hoá, du lịch bảo tàng là một trong những loại
hình du lịch hiện đang được khách du lịch ưa chuộng.
Xã hội văn minh, trình độ nâng cao, con người luôn luôn có điều kiện mở
mang kiến thức, mở rộng vốn hiểu biết về thế giới xung quanh. Họ thực hiện các
chuyến du lịch với mục đích được tìm hiểu, khám phá và giao lưu với các nền
văn hóa khác nhau. Đó là một nhu cầu hết sức chính đáng và cũng là một sự
khẳng định về vai trò và tầm quan trọng của bảo tàng đối với hoạt động du lịch.
Bởi lẽ, bảo tàng cung cấp cho người xem những thông tin và hình ảnh trung thực
của từng dân tộc, từng quốc gia, từng địa phương, thông qua các sưu tập hiện vật
được trưng bày. Bảo tàng là một thiết chế văn hóa quan trọng, không thể thiếu
đối với đời sống sinh hoạt văn hoá của con người.Chỉ có một điều đáng lưu ý
khiến bảo tàng không giống với các thiết chế văn hoá khác đó là vai trò của nó
trải rộng trong rất nhiều lĩnh vực của đời sống văn hoá - kinh tế - xã hội. Không
cần nói cũng biết bảo tàng có một ý nghĩa quan trọng như thế nào trong lĩnh vực
giáo dục, nghiên cứu khoa học đồng thời cũng quan trọng như thế nào trong việc
giữ gìn và bảo tồn các di sản văn hoá dân tộc. Còn riêng với hoạt động du lịch
ngoài chức năng giải trí dường như nó bao gồm tất cả các vai trò trên gộp lại.
Bảo tàng được xem là một bộ phận của tài nguyên nhân văn. Là nơi bảo tồn di
sản văn hoá dân tộc, bảo tàng cũng là nơi thu hút khách du lịch trong nước và
nước ngoài. Với sự lao động sáng tạo của các nhà khoa học xã hội, các nhà bảo
tàng học, các nhà sử học Việt Nam trong nhiều thế hệ, với đường lối phát triển
đúng đắn, chúng ta đã có một hệ thống các Bảo tàng quốc gia và địa phương.
15

16. Bảo tàng Việt Nam với những hiện vật phong phú đã cung cấp cho khách du
lịch những thông tin về văn hoá, lịch sử, phong tục tập quản, đất nước, con
người Việt Nam. Bảo tàng giúp cho các cơ quan tổ chức du lịch tốt các cuộc
tham quan của du khách một cách hài hoà trên cơ sở các tài nguyên tự nhiên và
tài nguyên nhân văn của đất nước. Bảo tàng giúp cho du khách hiểu rõ, hiểu
đúng hơn về con người, bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam, đem đến cho du
khách cảm tình, sự ngưỡng mộ với nhân dân ta, đặc biệt là khách du lịch quốc
tế, khơi dậy và mở ra hướng làm ăn hợp tác của bạn bè với chúng ta. Chúng ta
đã hoà nhập với bạn bè năm châu và mở rộng cửa đón bạn bè đến Việt Nam.
Năm 1990, chúng ta có 25 vạn lượt khách. Năm 1994, có 1018 triệu lượt, 1997
con số này tăng lên thành 1716 triệu lượt. Hiện nay, lượt khách du lịch vào Việt
Nam ngày càng tăng mạnh. Trong năm 2019, du lịch Việt Nam đón 4.171.564
lượt khách quốc tế, tăg 16% so với năm 2018, khách nội địa đạt 19,2 lượt khách
tăng 9,7% so với năm 2018, thu nhập xã hội về du lịch đạt 56 tỷ đồng, tăng
9,8% so với năm 20188
. Trừ những doanh nghiệp có công ty liên doanh hoặc
làm việc theo nhiệm kỳ ở Việt Nam, số còn lại là khách du lịch. Đây là những
công chúng có trình độ dân trí cao, có nhiều điều kiện để mở rộng kiến thức văn
hoá, xã hội. Họ biết về Việt Nam rất ít, thời gian để họ lưu lại Việt Nam không
nhiều. Bảo tàng là nơi cung cấp thông tin một cách tốt nhất, nhanh nhất cho họ.
Lượng thông tin ở đây phong phú và đa dạng và được thể hiện theo quy trình
tham quan thông qua những gian trưng bày. Chỉ với một khoảng thời gian ngắn,
họ có thể thu nhận nhiều thông tin bổ ích.
Như chúng ta đã biết, chức năng nhiệm vụ của bảo tàng là giữ gìn lâu dài
các di sản văn hoá của nhân loại và phát huy tác dụng của chúng bằng cách
thông tin cho công chúng về sự tốn tại, phát triển các nền văn minh, văn hoá, xã
hội, các giai đoạn lịch sử…của cộng đồng trong phạm vi thông tin mà hiện vật
8
Theo số liệu Tổng cục Thống kê
16

17. thuộc bảo tàng đó truyền tải. Vì vậy, thông tin trong bảo tàng là hết sức phong
phú, đa dạng.
Bên cạnh việc cung cấp thông tin tại phòng trưng bày, các bảo tàng còn là
nơi có thể cung cấp nhiều thông tin cho các yêu cầu khai thác của khách nước
ngoài. Từ trước đến nay, cũng có nhiều bảo tàng đã phục vụ cho các nhà nghiên
cứu nước ngoài. Nhiều thông tin đã được đưa vào các luận văn, sách, các bài
viết.Họ đã hiểu về lịch sử, văn hoá và con người Việt Nam thông qua những
thông tin chính thống của bảo tàng. Từ họ, tiếng tăm về đất nước chúng ta có thế
được tuyên truyền xa hơn trên thế giới. Nếu làm tốt công tác phục vụ cho khách
nước ngoài, chúng ta có thể thu được tiền dịch vụ đáng kể, mặt khác góp phần
thực hiện tốt chức năng thông tin của bảo tàng. Di sản văn hoá của Việt Nam có
điều kiện đóng góp thực sự cho các nhà khoa học trong công cuộc tìm tòi,
nghiên cứu về xã hội loài người.
Bảo tàng Việt Nam còn rất non trẻ so với bảo tàng các nước trong khu
vực và trên thế giới.Chúng ta xây dựng các bảo tàng trước hết vì sự nghiệp bảo
tồn di sản văn hoá dân tộc, nâng cao dân trí cho cộng đồng, giáo dục truyền
thống dân tộc cho các thế hệ trẻ. Nhưng ngày nay, trong công cuộc đổi mới và
xu thế hội nhập với quốc tế, bảo tàng Việt Nam còn là tụ điểm của sự giao lưu
văn hoá của nước ta và bạn bè năm châu. Bảo tàng Việt Nam ngày nay có vị trí
quan trọng trong tiềm năng phát triển kinh tế, đặc biệt là trong phát triển du lịch.
Tham quan bảo tàng tất nhiên là để tìm hiểu nhưng một số người cũng có
nhu cầu được giải trí và thư giãn. Họ thích thú với những hiện vật được trưng bày
trong bảo tàng có nghĩa là họ đang có được những giờ phút khoan khoái và thảnh
thơi nhất. Nhiều người còn lấy việc chiêm ngưỡng bảo tàng làm cảm hứng sáng tác
cho các tác phẩm nghệ thuật của mình, thường xuyên đến bảo tàng để thả lỏng đầu
óc. Ngoài ra, khi bảo tàng được đưa vào phục vụ hoạt động du lịch tự nó đã làm
17

18. nhiệm vụ bảo tồn các di sản văn hóa dân tộc bằng cách giới thiệu khách tham quan
khắp nơi trên thế giới, nhờ đó, khách du lịch có cơ hội được học hỏi và mở rộng
kiên thức, chính cùng lúc này bảo tàng làm chức năng giáo dục.
Tại sao ngày nay bảo tàng lại trở thành một điểm dừng không thể thiếu
được trong các lịch trình du lịch? Ở nhiều quốc gia lớn trên thế giới bảo tàng có
từ rất lâu, các bảo tàng đã và đang lưu giữ những hiện vật vô cùng quý giá, phản
ảnh những bước tiến vĩ đại của lịch sử nhân loại cũng như lịch sử hình thành và
phát triển của những quốc gia văn minh đó. Nhiều bảo tàng lớn hiện nay đang
cất giữ và trưng bày những tác phẩm tuyệt tác của loài người mà cho đến muôn
đời sau không thể có được và cũng không thể mua được dưới bất kỳ hình thức
nào. Đối với khách du lịch, có được những cơ hội ngắm nhìn những tuyệt tác và
những tinh hoa văn hóa của nhân loại luôn là mơ ước và quả thật nếu thực hiện
được thì họ sẽ ghi nhớ. Chính nhờ điều này bảo tàng góp phần cho hoạt động du
lịch ngày càng trở nên hấp dẫn và sôi động.
Hơn nữa, lợi ích kinh tế mà bảo tàng mang đến cho ngành du lịch cũng rất
lớn. Du lịch bảo tàng phát triển tạo việc làm cho người lao động. Những sinh
viên học về ngành bảo tàng trước đây rất khó xin việc làm, nhưng ngày nay, họ
có rất nhiều cơ hội để thực hiện khả năng chuyên môn của họ bằng việc trở
thành các hướng dẫn viên du lịch chuyên về bảo tàng. Họ trở thành những nhân
viên gián tiếp hoặc trực tiếp trong ngành du lịch. Chuyên môn của các nhân viên
trong ngành du lịch bảo tàng được hoàn thiện, khả năng có được thu nhập cao dễ
dàng hơn, đó là những yếu tố giúp đời sống kinh tế của nhân viên trong ngành
du lịch được cải thiện.
Du lịch bảo tàng từ lâu đã có ở nhiều nước trên thế giới và trong chừng
mực nào đó có thể kết luận là du lịch bền vững. Sự bền vững này giúp cho du
lịch đô thị tạo ra sự cạnh tranh đáng kể trong các thành phố lớn để thu hút khách
18

19. du lịch, tạo ra sự đóng góp to lớn cho sự phát triển của các thành phố. Các bảo
tàng làm cho các chuyến du lịch được cân bằng giữa việc tham quan các danh
lam thắng cảnh tự nhiên và môi trường nhân văn. Bảo tàng là một bộ phận của
tài nguyên du lịch. Khi bộ phận tài nguyên này được khai thác, lợi ích được
mang lại cho 3 phía: khách du lịch, cơ quan tổ chức du lịch và chính các bảo
tàng. Khách du lịch đến thăm bảo tàng thường có mức thu nhập, trình độ văn
hóa cũng như yêu cầu nhận thức cao hơn các loại khách khác.
Việt Nam là một đất nước giàu truyền thống văn hoá lịch sử. Đó là một
lợi thế lớn khi mở cửa các bảo tàng và đưa chúng vào phục vụ cho hoạt động du
lịch. Những hiện vật trưng bày sống động trong mỗi bảo tàng là điều kiện tốt
nhất để đất nước con người Việt Nam được giới thiệu rộng rãi với bạn bè khắp
thế giới.
Bảo tàng thu hút ngày càng nhiều khách đến Việt Nam góp phần làm tăng
trưởng ngành kinh tế du lịch và các dịch vụ phục vụ khác.
1.2 Vai trò của các bảo tàng quốc gia với hoạt động du lịch của thủ đô:
1.2.1 Tầm quan trọng của việc xây dựng các bảo tàng quốc gia:
Một đất nước dù lớn, dù nhỏ muốn thể hiện trình độ văn minh và nếp
sống văn hóa của mình với bạn bè khắp năm châu thế giới biết thì đều qua
những công trình văn hoá có giá trị. Đó là những sưu tập hiện vật lịch sử, hiện
vật nghệ thuật…do cha ông sáng tạo bao nhiêu đời. Đất nước ta cũng vậy, mặc
dù gặp hoàn cảnh khó khăn, đấu tranh chống quân xâm lược gian khổ nhưng
Đảng và Nhà nước ta vẫn không quên được nhiệm vụ cơ bản là xây dựng, phát
triển mặt trận văn hoá tư tưởng, giữ vững động viên tinh thần trong tầng lớp
nhân dân và giới thiệu đất nước con người Việt Nam với bạn bè quốc tế. Chính
vì vậy, các Bảo tàng Quốc Gia Hà Nội đã lần lượt được thành lập trong thời kỳ
đó với nhiệm vụ cơ bản là tàng trữ các di sản văn hoá, lịch sử dân tộc và thực
hiện các vai trò mà Đảng và Nhà nước mong muốn.
19

20. Bảo tàng cho đến nay không còn xa lạ với mỗi người dân, bởi lẽ nó cung
cấp cho người xem những thông tin và hình ảnh trung thực của từng dân tộc,
từng quốc gia, từng địa phương, thông qua các sưu tập hiện vật được trưng bày.
Lịch sử ra đời và hình thành bảo tàng có từ rất sớm. Ở nhiều quốc gia trên thế
giới, các viện bảo tàng có cách đây từ rất lâu. Cùng với quy mô kiến trúc lớn,
hoàng tráng, bề thế và đẹp mắt, các bảo tàng này đã và đang lưu giữ nhũng hiện
vật vô cùng quý giá, phản ảnh những bước tiến vĩ đại của lịch sử nhân loại, cũng
như lịch sử hình thành và phát triển của những quốc gia văn minh đó. Nhiều bảo
tàng lớn hiện nay đang cất giữ và trưng bày những tác phẩm tuyệt tác của loài
người mà cho đến muôn đời sau không thể có được, và cũng không thể mua
được dưới bất kỳ hình thức nào. Đó là những tác phẩm hội họa nổi tiếng của các
danh họa lỗi lạc muôn đời, đó là những tượng nghệ thuật mang tính thẩm mỹ
cao, không dễ sang tạo lại nếu chúng bị hư hỏng…Nhiệm vụ đặt ra cho các bảo
tàng này là rất quan trọng, cần thực hiện trên nguyên tắc vì thế hệ trẻ mai sau mà
bằng mọi cách phải bảo tồn những di sản văn hóa quý giá. Nhiều bảo tàng đã trở
thành món ăn tinh thần cho khách du lịch. Từ khắp mọi nơi trên thế giới, nhiều
người đã lấy việc chiêm ngưỡng các bảo tàng làm cảm hứng sang tác cho các tác
phẩm nghệ thuật của mình, thường xuyên đến bảo tàng để giải trí và trở thành
những điểm không thế thiếu trong lịch trình du lịch.
So với thế giới thì bảo tàng Quốc gia của nước ta xuất hiện muộn và còn
tương đối non trẻ trong nhiều mặt. Tuy nhiên, việc thành lập, xây dựng và phát
triển hệ thống bảo tàng Quốc Gia Hà Nội là việc phải làm, có ý nghĩa quan trọng
đối với cả nước, rất bổ ích cho người xem, đặc biệt là khách tham quan du lịch.
Bởi lẽ bảo tàng vừa là tài nguyên du lịch nhân văn đặc sắc đồng thời mỗi một
bảo tàng Quốc gia lại là một phần thu nhỏ về đất nước, con người Việt Nam.
Thông qua hệ thống các bảo tàng Quốc gia tại Hà Nội, du khách có thể cảm
nhận được phong cách đặc trưng cho văn hóa và truyền thống của dân tộc Việt
20

21. Nam trên cơ sở những hiện vật được trưng bày đa dạng, phong phú trong mỗi
bảo tàng. Qua mỗi bảo tàng, toàn bộ lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc
ta được phản ánh đậm nét. Hàng vạn năm của lịch sử của dân tộc đã thể hiện
trên từng hiện vật như là một bằng chứng hùng hồn cho quá trình đấu tranh và
truyền thống đoàn kết cộng đồng dân tộc chống lại sự áp bức bóc lột của giặc
ngoại xâm, chống lại sự hà khắc của thiên nhiên để tồn tại và phát triển vững
chắc cho đến ngày nay. Xem qua mỗi bảo tàng, khách tham quan có thể nhận
biết được chặng đường lịch sử đầy gian khổ của cả dân tộc Việt Nam nhưng
cũng có nhiếu vinh quang thắng lợi. Những gian khổ, khó khăn mà cha ông ta đã
khắc phục, trải qua và giành được vinh quang là một động lực to lớn góp phần
vào việc giáo dục long yêu nước cho thế hệ con cháu hôm nay và mai sau. Đồng
thời cũng có tác dụng mạnh đến tinh thần, ý thức tự hào dân tộc. Người Việt
Nam vốn giàu truyền thống yêu nước, hiếu học, không ngừng tìm tòi sang tạo
nghệ thuật, chắc chắn qua những hình ảnh sống này sẽ càng nâng niu và gìn giữ
hơn nữa những vốn quý của đất nước mà hiện đang lưu giữ trong các bảo tàng.
Việc mở cửa các bảo tàng Quốc Gia Hà Nội, đón du khách đến tham quan
là một việc làm rất bổ ích và cần thiết. Bởi một nước giàu truyền thống văn hóa
lịch sử như ở nước ta, được thu nhỏ lại thông qua những hiện vật trưng bày sống
động trong mỗi bảo tàng là điều kiện tốt nhất để đất nước con người Việt Nam
được giới thiệu với bạn bè ở khắp năm châu và các dân tộc trên thế giới có thể
biết nhiều hơn về dân tộc ta, mong muốn giao lưu văn hóa với đất nước ta, tăng
thêm vị thế dân tộc trên quốc tế. Có thể nói việc thành lập hệ thống các bảo tàng
Quốc Gia ở Hà Nội nói riêng và trên thế giới nói chung là thật sự có ích và quan
trọng đối với từng đất nước, từng dân tộc và từng đối tượng người dân, những
người luôn luôn có nhu cầu tìm hiểu văn hoá nghệ thuật.
21

22. Bảng 1: Một số Bảo tàng-Khu di tích tại Hà Nội phục vụ khách du lịch
STT Bảo tàng Địa chỉ Điện thoại
1 Bảo tàng Hồ Chí Minh Số 3-Ngọc Hà 8463767-8455435
2 Bảo tàng Dân tộc học
Việt Nam
Đường Nguyễn Văn
Huyên, Quận Cầu Giấy
7652193
3 Bảo tàng Lịch sử Việt
Nam
Số 1 Tràng Tiền 8242433-8242384
4 Bảo tàng Mỹ Thuật Việt
Nam
Số 66 Nguyễn Thái Học 8233084
5 Bảo tàng Lịch sử Quân
sự Việt Nam
Đường Điện Biên Phủ 069.554.662-
069.552.583
6 Bảo tàng Phụ nữ Việt
Nam
36 Lý Thường Kiệt 8259935-8259936-
8259937
7 Khu di tích Hỏa Lò Số 1 Hoả Lò, Hai Bà
Trưng, Hà Nội
8246358
8 Bảo tàng Phòng Không
Không Quân
171 Đường Trường
Chinh, Thanh Xuân, Hà
Nội
069.562323-04 563063
9 Bảo tàng Công an Nhân
dân
Số 1 Trần Bình Trọng
10 Bảo tàng Địa chất Số 6 Phạm Ngũ Lão 8266802-8249112
11 Di tích Thành cổ-Cổ Loa Số 18 Nguyễn Tri
Phương, Ba Đình
12 Văn Miếu-Quốc Tử
Giám
Quốc Tử Giám, Đống
Đa, Hà Nội
13 Bảo tàng Đường mòn Hồ
Chí Minh
Km 15-Đường Hà Nội-
Hoà Bình-Ba La
069.567661
1.2.2 Sự hình thành, phát triển và vai trò của các bảo tàng quốc gia với
hoạt động du lịch thủ đô:
22

23. Hà Nội, thủ đô của cả nước với hàng nghìn năm văn hiến là nơi tập trung
tinh hoa của cả nước. Thủ đô Hà Nội, nơi có những thắng cảnh tuyệt vời như Hồ
Tây, Hồ Gươm, Văn Miếu-Quốc Tử Giám…Song, du khách đến với Hà Nội
không chỉ đến với những thắng cảnh tự nhiên mà nơi đây còn có những di tích
văn hoá lịch sử nổi tiếng khắp cả nước như Cổ Loa, Thành Cổ, đền Voi Phục, gò
Đống Đa…Mỗi di tích là một bằng chứng tiêu biểu cho lòng yêu nước và ý chí
đấu tranh dũng cảm của nhân dân ta. Nhiều công trình văn hoá quan trọng của
Thủ đô cũng là những điểm du lịch rất bổ ích và hấp dẫn nhiều du khách. Cùng
với những kiến trúc văn hoá đặc sắc có từ thời kỳ cận đại cho tới những công
trình mới được xây dựng gần đây đã ẩn chứa trong long những giá trị lịch sử,
văn hoá mỹ thuật vô cùng lớn lao. Nói đến những công trình văn hoá quan trọng
của Thủ đô, chúng ta không thể không nhắc tới các viện bảo tàng quốc gia. Thủ
đô Hà Nội, như chúng ta đã biết không chỉ có vị trí địa lý thuận lợi là đầu mối
giao thông quan trọng của cả nước, là nơi tập trung nhiều tài nguyên du lịch tự
nhiên và nhân văn mà chính nơi đây đã từng là thủ phủ của cả Đông Dương,
được chọn làm thủ đô của nước Việt Nam qua nhiều thế kỷ nên Hà Nội đã được
Đảng và Nhà nước chọn làm địa điểm thành lập hệ thống các Bảo tàng Quốc
gia. Vốn đã là một thủ đô văn hiến, hội tụ nhiều yếu tố đẹp thêm hệ thống các
bảo tàng quốc gia vào càng làm cho thủ đô nổi bật hơn là vị trí trung tâm du lịch
lớn của cả nước.
Hệ thống các bảo tàng Quốc gia Hà Nội đã được hình thành chủ yếu trong
thời gian nhân dân ta phải trải qua hai cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và
đế quốc Mỹ xâm lược. Vật lộn với nhiều khó khăn trong hoàn cảnh đất nước
thiếu thốn nhiều mặt về kinh tế, kỹ thuật nhưng lãnh đạo các viện bảo tàng đã
cùng với cán bộ nhân viên động viên giúp đỡ nhau, vượt qua từng giai đoạn khó
khăn nhất, khắc phục những vấn đề còn vướng mắc để từng bước xây dựng sự
23

24. nghiệp cho viện mình. Đến nay, nhìn lại quá trình hoạt động từ khi thành lập
không khỏi vui mừng khi các bảo tàng đã đạt được những thành tựu đáng kể.
Bảng 2: Các Bảo tàng Quốc gia tại Hà Nội
STT Tên Bảo Tàng Địa chỉ Điện thoại
1 Bảo tàng Lịch sử Việt Nam Số 1 Tràng Tiền 8242433-8242384
2 Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt
Nam
Đường Điện Biên
Phủ
069.554.662-
069.552.583
3. Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Số 66 Nguyễn Thái
Học
8233084
4. Bảo tàng Cách mạng Việt Nam 25 Tông Đản, 216
Trần Quang Khải,
Quận Hoàn Kiếm
8254151-8254323
5. Bảo tàng Hồ Chí Minh Số 3-Ngọc Hà 8463767-8455435
6. Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam Đường Nguyễn
Văn Huyên, Quận
Cầu Giấy
7562193
Ngay giữa trung tâm Hà Nội, cách Hồ Hoàn Kiếm không xa, gần nhà Hát
lớn Thành phố, một tòa nhà được xây dựng theo lối kiến trúc của Pháp, bề thế,
lộng lẫy, đó là Viện bảo tàng Lịch sử Việt Nam. Dưới thời Pháp thuộc, đây là
trường Viễn Đông Bác cổ trong đó có bảo tàng Lu-i-phi-nô. Sau cuộc kháng
chiến chống Pháp thắng lợi, thủ đô Hà Nội được giải phóng, nhà Bác cổ trở về
với nhân dân ta và từ đó Bảo tàng Lịch sử Việt Nam ra đời, bắt đầu hoạt động từ
năm 1958. “Lần đầu tiên ở nước ta có một trung tâm tàng trữ hiện vật lịch sử do
chính nhân dân ta làm chủ. Ở đó, bằng những hiện vật thật, một bộ sử cụ thể và
sinh động dã được xây dựng để giúp cho người xem có thể qua đó mà thấy được
quy luật phát triển lịch sử nói chung và quá trình lịch sử vẻ vang của dân tộc
Việt Nam nói riêng”9
. Cho đến nay, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam đã hoạt động
9
Viện Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Kỷ yếu 1978, tr. 1
24

25. được 50 năm (1958-2020). Trong quá trình hoạt động của mình, Viện đã phấn
đấu mọi mặt để khắc phục khó khăn. Vừa cải tạo lại hệ thống trưng bày theo
đúng tính chất của một bảo tàng lịch sử, với những đặc trưng truyền thống của
công cuộc dựng nước, đồng thời vừa xây dựng thêm một cơ sở bảo tàng hoàn
chỉnh phục vụ cho nhiệm vụ chính trị của giai đoạn Cách mạng xã hội chủ nghĩa
và phục vụ cho nền kinh tế đang phát triển mạnh như đất nước ta hiện nay.
Trong quá trình hoạt động, về mặt tổ chức cán bộ, từ chỗ hầu như không có cán
bộ nào có chuyên môn, chỉ có một số cán bộ quản lý và nhân viên lưu dụng làm
công tác tu sửa, phục chế. Đến nay, Viện đã có cả một bộ máy hoàn chính với
các phòng ban chuyên trách như: phòng nghiên cứu sưu tầm, phòng trưng bày
tuyên truyền, phòng bảo quản, kho lưu trữ…Đội ngũ cán bộ công nhân viên của
Bảo tàng ngày càng được nâng cao về mọi mặt, với nhiều cán bộ khoa học có
trình độ đại học và trên đại học. Một ban lãnh đạo gồm Giám đốc, Phó giám đốc
trực tiếp chỉ đạo các hoạt động của Viện. Trong quá trình phấn đấu vừa học tập
vừa cải tạo về nhiều lĩnh vực, các mặt hoạt động của viện bảo tàng dần đi vào nề
nếp và đã đạt được những thành tích đáng kể. Hàng năm, Viện thường xuyên cử
cán bộ đi học tập, sưu tầm hiện vật, tiến hành các cuộc khảo sát, nghiên cứu và
khai quật khảo cổ học ở nhiều địa phương trên cả nước. Với các hiện vật đã thu
thập được, có nhiều hiện vật lịch sử quý giá có thể làm cơ sở cho việc xây dựng
lại hệ thống trưng bày thường xuyên và các cuộc trưng bày chuyên đề, đồng thời
làm bổ sung làm phong phú cho kho hiện vật tàng trữ tại Viện. Suốt 50 năm qua,
các cán bộ khoa học của Viện đã đem về cho Viện hàng vạn hiện vật lịch sử. Số
hiện vật trong kho đã lên tới gần gấp 3 so với khi tiếp quản từ tay người Pháp.
Các hiện vật trong kho và trong các phòng trưng bày tại Viện không chỉ đơn
thuần có giá trị về mặt lịch sử phản ánh cuộc sống của nhân dân ta từ thời
nguyên thuỷ và trải qua các giai đoạn đấu tranh chống lại kẻ thù xâm lược mà
còn có giá trị về mặt thẩm mỹ với nhiều kiểu trang trí khác nhau, hấp dẫn người
xem như các đồ trang sức bằng đá, đồ đựng bằng đất nung, trống đồng Đông
25

26. Sơn, trống đồng Ngọc Lũ, các tượng Phật La Hán…Không chỉ dừng lại với số
hiện vật đó, Viện bảo tàng Lịch sử còn luôn chú trọng đến việc bổ sung nhiều
hiện vật có giá trị lịch sử và mỹ thuật vào hệ thống trưng bày. Ngoài ra, Viện
đang tập trung đẩy mạnh công tác bảo quản hiện vật trong kho, hoàn thiện các
sưu tập hiện vật nhằm nâng cao chất lượng tham quan nghiên cứu. Trong quá
trình hình thành và phát triển, Viện đã nhận được sự giúp đỡ tích cực của nhiều
cơ quan có chức năng, các cấp có thẩm quyền và bạn bè trong nước, ngoài nước,
các cơ quan trong và ngoài ngành…Không phụ long mong mỏi của nhân dân,
ngày nay, Viện Bảo tàng Lịch sử ngày nay Viện Bảo tàng Lịch sử Việt Nam đã
trở thành trung tâm nghiên cứu khoa học có uy tín và là một địa chỉ hấp dẫn đối
với mọi đối tượng du khách trong nước và quốc tế. Kinh tế phát triển, đời sống
của nhân dân được cải thiện từng bước và họ ngày càng muốn tham gia vào các
hành trình du lịch. Điều này đã thúc đẩy ngành du lịch thủ đô phát triển mạnh
mẽ đón du khách từ nhiều nơi đến tham quan, trong đó có hệ thống các viện Bảo
tàng Quốc gia. Hàng năm, bảo tàng Lịch sử thường xuyên đón các đoàn khách
chính phủ của những nước có quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Tham quan bảo
tàng là dịp để khách quốc tế hiểu rõ thêm về quá khứ vẻ vang của dân tộc Việt
Nam. “ Đến nay, bảo tàng Lịch sử Việt Nam đã nhanh chóng trở thành một
trong những trung tâm văn hóa lớn của cả nước, là nơi tàng trữ và bảo quản
những di sản văn hoá quí giá của quốc gia. Là nơi truyền bá khoa học lịch sử
thông qua những bộ sưu tập có giá trị và đầy sức truyền cảm đã làm cho mọi
người thấy được lịch sử văn hoá lâu đời, truyền thống anh dũng chống ngoại
xâm trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam”10
Ẩn dưới hàng xà cừ bốn mùa xanh ngắt, một khu nhà bề thế tại 25 Tông
Đản, gần trung tâm Hà Nội và đối diện Bảo tàng Lịch sử Việt Nam là bảo tàng
Cách mạng Việt Nam. Trước Cách mạng tháng Tám (1945), nơi đây là Sở
Thương chính Đông Dương của Pháp. Sau khi cách mạng thành công, Sở
10
Bảo tàng Lịch sử Việt Nam tổng kết 1 năm đón khách, tr.9
26

27. Thương chính Đông Dương đã được chính phủ ta tiếp quản. Tại phiên họp
thường kỳ của hội đồng chính phủ vào hạ tuần tháng 12/1954 dưới quyền chủ
tọa của Chủ tịch Hồ Chí Minh bảy vấn đề đã được hội đồng thảo luận và thông
qua, trong đó vấn đề xây dựng viện bảo tàng lấy tên là Viện Bảo tàng Cách
mạng Việt Nam. Việc thực thi quyết định đó đã được tiến hành khẩn trương và
sau năm năm tích cực triển khai xây dựng, toàn bộ nội dung trưng bày của Viện
đã được thể hiện trong 23 phòng của một toà nhà theo lối kiến trúc Pháp nằm
giữa lòng thủ đô Hà Nội. Sáng ngày 5/1/1959, chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp
đến xem và duyệt lần cuối cùng nội dung trưng bày của bảo tàng. Sáng ngày
6/1/1959, Viện bảo tàng Cách mạng Việt Nam chính thức được khánh thành
nhân kỷ niệm lần thứ 29 ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, do ông Phạm
Văn Đồng, thủ tướng chính phủ cắt băng khánh thành. Qua gần 4 thập kỷ xây
dựng và trưởng thành, Viện Bảo tàng Cách mạng Việt nam đã thành công trên
nhiều mặt hoạt động như nghiên cứu khoa học, sưu tầm, bảo quản hiện vật và
trưng bày phục vụ người xem khắp nơi. Với quá trình hoạt động chưa phải đã
dài, song nhờ có sự cố gắng phấn đấu không mệt mỏi của đội ngũ cán bộ các thế
hệ làm việc tại bảo tàng đã xây dựng được một hệ thống kho bảo quản với thiết
bị tương đối hiện đại, nhằm giữ gìn, kéo dài tuổi thọ của hàng vạn di sản lịch sử,
văn hoá có giá trị, đáp ứng nhu cầu nghiên cứu khoa học và giáo dục. Gần 50
cuộc khảo sát điền dã, hàng nghìn buổi toạ đàm có tính chất tự thuật của các
nhân chứng lịch sử và các cuộc hội thảo chuyên đề với các đề tài lớn. Tất cả
những hoạt động này tạo nên sự sôi động cũng như sức sống cho bảo tàng Cách
mạng, giúp chúng ta hiểu thêm sâu sắc hơn về một kho báu vạt phong phú, đa
dạng của lịch sử dân tộc ta trong thời kỳ cách mạng vô sản. Với số lượng hiện
vật luôn được bổ sung, cho đến nay số lượng phòng trưng bày của bảo tàng đã
tăng từ 29 lên 30 phòng. Đồng thời, bảo tàng cũng luôn luôn cố gắng tạo điều
kiện để thoả mãn cấc nhu cầu tham quan, du lịch của đồng bào, du khách và
27

28. phục vụ rộng rãi các sinh hoạt tinh thần, học tập của nhân dân. Đội ngũ cán bộ
khoa học công tác tại Viện đã trưởng thành theo thời gian. Vật lộn với cuộc sống
kháng chiến khó khăn vất vả, từng lớp cán bộ đã vượt lên chính mình tự học tập,
rèn luyện đê giành lấy tấm bằng đại học về lịch sử hay về bảo tàng học. Đến
nay, phần đông cán bộ công tác tại Viện là những người có trình độ đại học, trên
đại học chiếm ¾ tổng số người làm việc. Cùng với các bảo tàng quốc gia khác ở
Hà Nội, bảo tàng Cách mạng Việt Nam đã góp phần tích cực vào việc nâng cao
dân trí, bồi dưỡng truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ, khơi dậy niềm tự hào
dân tộc và phục vụ tốt các nhu cầu nghiên cứu, giao lưu văn hoá giữa nước ta
với nhiều nước trên thế giới. Trên thực tế, bảo tàng đã thu hút được nhiều tầng
lớp nhân dân tới tham quan. Đại biểu của 114 nước trên thế giới đã tới thăm và
tìm hiểu lịch sử cách mạng Việt Nam qua nội dung trưng bày tổng thể tại Viện.
Trong số đó có những người là chủ tịch, Tổng bí thư hoặc Nguyên thủ quốc gia.
Đặc biệt, bảo tàng đã nhiều lần đón Bắc Hồ đến thăm và ghi lại bút tích trong
cuốn sổ vàng lưu niệm “Trưng bày khéo, giải thích rõ, Viện bảo tàng là một môi
trường học tốt về lịch sử cách mạng của dân tộc Việt Nam ta. 20-1-1960” 11
.
Những thành tựu đã đạt được trong thời gian qua của bảo tàng Cách mạng Việt
Nam không chỉ là cố gắng nỗ lực của mọi thế hệ công tác tại bảo tàng mà còn là
sự quan tâm của Đảng, nhà nước, sự ủng hộ nhiệt tình của các ngành, các cơ
quan đoàn thể và sự giúp đỡ của nhiều địa phương trong cả nước. Bảo tàng Cách
mạng Việt Nam luôn xứng đáng là một bảo tàng Quốc gia, là người bạn tin cậy
của các bảo tàng trong và ngoài nước.
Nằm giữa ngã ba đường Nguyễn Thái Học-Cao Bá Quát của thủ đô Hà
Nội, đối diện với khu Văn Miếu-Quốc Tử Giám là Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
Trước cách mạng Tháng Tám (1945) đây là nơi được dùng làm khu nội trú của
nữ sinh con em của các gia đình quan lại. Đến năm 1962, nhà nước Việt Nam
11
Chặng đường hình thành và phát triển Bảo tàng Cách mạng Việt Nam, tr.3
28

29. giao biệt thự này cho Bộ Văn hoá để sửa sang lại thành Viện bảo tàng Mỹ thuật.
Sau khi tiếp cận ngôi nhà, họa sỹ Nguyễn Đỗ Cung và các cộng sự của ông đã
bắt tay vào sửa sang cải tạo từ một công trình mang dáng vẻ phương tây kiến
trúc Pháp thành một toà nhà mang phong cách Á Đông có nhiều nét dân tộc phù
hợp với chức năng giới thiệu về mỹ thuật của đất nước, con người Việt Nam.
Bảo tàng được thành lập năm 19966, trong hoàn cảnh lịch sử đất nước có chiến
tranh. Tuy tình hình đất nước có chiến tranh như vậy nhưng Đảng và nhà nước
vẫn quyết tâm xây dựng cho được một bảo tàng Mỹ thuật to lớn, có tầm cỡ để
đáp ứng lòng mong mỏi của nhân dân cả nước. Đồng thời cũng để tuyên truyền
nền văn hoá nghệ thuật Việt Nam với thế giới một cách rộng rãi, tranh thủ sự
đồng tình ủng hộ của bạn bè năm châu với cuộc kháng chiến chính nghĩa của
dân tộc ta. Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam là một bảo tàng Quốc gia thuộc loại
tổng hợp về lịch sử mỹ thuật Việt Nam, nên trong quá trình hoạt động nó thường
xuyên có nhiệm vụ tuyên truyền , giáo dục thẩm mỹ và nghiên cứu khoa học. Để
tăng cường diện tích trưng bày hiện vật, đáp ứng nhu cầu phục vụ khách tham
quan ngày tham quan ngày một đông, Viện đã mở thêm một phòng trưng bày và
xây dựng thêm một cơ sở hai ở Hoàng Cầu-Ô Chợ Dừa-Hà Nội. Hoạt động của
Viện ngày càng đi lên và có hiệu quả như vậy là nhờ phần lớn vào đội ngũ cán
bộ đã công tác tại Viện. Cho đến nay, tổ chức bộ máy của bảo tàng gồm Giám
đốc, 1 phó giám đốc và một số đông cán bộ có trình độ công tác tại 5 phòng:
nghiên cứu sưu tầm, trưng bày tuyên truyền, kiểm kê bảo quản, xưởng tu sửa
phục chế, phòng hành chính quản trị và một tổ bảo vệ bảo tàng. Ngày nay, Bảo
tàng Mỹ thuật Việt Nam đã trở thành một bảo tàng lớn mạnh và là điểm tham
quan không thể thiếu được trong nhu cầu muôn thưởng thức, hiểu biết về văn
hoá của nhân dân cả nước và du khách quốc tế. Bảo tàng đã nhận được sự giúp
đỡ của mọi cấp ngành ở mọi nơi như tiếp nhận nhiều cổ vật do Tổng cục Hải
quan gửi tặng và các di vật gốm cổ trục vớt từ biển do các địa phương Bà Rịa-
29

30. Vũng Tàu, Kiên Giang bàn giao…Đồng thời, với khả năng của mình, bảo tàng
cũng có nhiều đóng góp giúp đỡ nhiều bảo tàng trong cả nước hoàn thành nhiệm
vụ của mình. Đánh giá về sự trưởng thành của bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Phó
Thủ tướng Nguyễn Khánh trong chuyến viếng thăm Viện tháng 6/1995 đã ghi
vào sổ cảm tưởng “Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã có những tiến bộ rõ về nhiều
mặt so với trước đây, đã tập trung và giới thiệu được những giá trị mỹ thuật tiêu
biểu nhất của đất nước Việt Nam, dân tộc Việt Nam phối hợp với cơ quan liên
quan xây dựng một đồ án nâng cấp và phát triển bảo tàng Mỹ thuật để đất nước
ta sớm có một bảo tàng mỹ thuật lớn tương xúng với nền mỹ thuật Việt Nam có
giá trị rất cao và đang phát triển phong phú”12
Nằm trong quần thể kiến trúc của khu Ba Đình Lịch sử tưởng niệm chủ
tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam, Bảo tàng Hồ Chí
Minh cùng với lăng Bác và khu di tích Phủ chủ tịch là một địa điểm lý tưởng
cho khách tới tham quan thủ đô. Với kiến trúc độc đáo và nổi bật, toà nhà Bảo
tàng Hồ Chí Minh được xây dựng hoành tráng, mang hình dáng một bông hoa
sen, hình vuông chéo góc. Xét về lịch sử thì Bảo tàng Hồ Chí Minh còn tương
đối trẻ so với các bảo tàng Quốc gia khác ở Hà Nội. Tuy được xây dựng ngay
trong thời kỳ chống Mỹ nhưng mãi đến ngày 19/5/1990 bảo tàng Hồ Chí Minh
mới chính thức được khánh thành. Từ khi ra đời đến nay, bảo tàng đã không
ngừng sưu tập những hiện vật có liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp của Bác
Hồ. Bảo tàng có điều kiện thuận lợi về mặt cơ sở kỹ thuật, đảm bảo cho việc bảo
quản các hiện vật và đội ngũ cán bộ có trình độ tốt nhưng trong quá trình phát
triển bảo tàng gặp không ít khó khăn. Là một vị lãnh tụ nhưng Bác lại sống vô
cùng giản dị như bao người khác. Đồng thời, do có nhiều thời gian Bác bôn ba ở
nước ngoài trong điều kiện bí mật nên hầu như tư trang, đồ dung của người
trước năm 1954 không được lưu giữ đầy đủ. Tuy vậy, bằng mọi cố gắng, bảo
12
Nguyễn Văn Chung-Mấy nét về Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam-Bảo tàng MTVN 30 năm, 1994, tr.10
30

31. tàng đã tìm mọi cách sưu tầm được những hiện vật liên quan trực tiếp đến cuộc
sống hàng ngày của Bác. Đây là những hiện vật có giá trị mà bất kỳ người Việt
Nam nào cũng biết: đôi dép cao su, bộ quấn áo ka ki và chiếc mũ cát của Bác.
Bảo tàng Hồ Chí Minh đến nay đã có chỗ đứng rất vững trong hệ thống các bảo
tàng Quốc gia ở Hà Nội và chỉ đạo một số lượng lớn các di tích có liên quan đến
sự nghiệp của Hồ Chủ Tịch. Bảo tàng Hồ Chí Minh có rất nhiều chi nhánh nhỏ ở
trong nước dưới hình thức các nhà tưởng niệm. Hàng năm, bảo tàng đón rất
nhiều khách tới tham quan. Hiện nay, bảo tàng không ngừng để phục vụ khách
ngày một tốt hơn và tạo cho họ có thể hiểu rõ hơn nữa về thân thế sự nghiệp vĩ
đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Toạ lạc trên đường Nguyễn Văn Huyên, cách trung tâm Hà Nội chừng 8
km, Bảo tàng dân tộc học Việt Nam ngày càng thu hút nhiều du khách với các
hoạt động vui chơi giải trí phong phú. Việt Nam có ý định xây dựng một bảo
tàng về dân tộc học từ năm 1981. Và công trình Viện Bảo tàng Dân tộc học
được chính thức phê duyệt luận chứng kinh tế - kỹ thuật ngày 14 tháng 12 năm
1987 với diện tích xây dựng 2.500m² (1987), 9.500m² (1988) và toàn bộ 3,27 ha
(1990)). Ngày 24 tháng 10 năm 1995, Viện Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam
chính thức được thành lập. Đến 12 tháng 11 năm1997, Bảo tàng khánh thành.
Với không gian thoáng và cảnh quan đẹp, Bảo tàng bao gồm 2 khu vực chính:
khu vực trong nhà và ngoài trời do kiến trúc sư Hà Đức Lịnh (người dân tộc
Tày) thiết kế, nội thất công trình do kiến trúc sư người Pháp đảm nhiệm. Tại đây
hiện đang lưu giữ khoảng 15.000 hiện vật, 42.000 phim (kèm theo ảnh), hàng
trăm băng video, cassette trưng bày nhiều kỷ vật phản ánh mọi mặt đời sống
sinh hoạt, phong tục tập quán của 54 dân tộc anh em, tái tạo thành công những
sinh hoạt tôn giáo tiêu biểu cho từng tộc người. Nơi đây không chỉ là trung tâm
lưu giữ và trưng bày quý giá về văn hóa mà còn là nơi tổ chức nghiên cứu khoa
học, sưu tầm, phân loại, đánh giá, bảo quản, phục chế, trưng bày, giới thiệu, khai
31

32. thác các giá trị lịch sử, văn hóa về phương diện dân tộc học của các dân tộc anh
em. Khu vực bên trong bao gồm các khối nhà trưng bày, cơ sở nghiên cứu, thư
viện, hệ thống kho bảo quản... Phần trưng bày trong nhà chiếm trọn tòa nhà 2
tầng có dáng mô phỏng hình chiếc trống đồng. Các khối nhà liên hoàn với nhau,
mỗi gian trưng bày của từng tộc người thể hiện trong việc trưng bày hiện vật
theo lối kể chuyện, được liên kết chặt chẽ, xuyên suốt với nhau bằng nhóm hiện
vật, luôn thay đổi sự hấp dẫn, thỏa mãn nhu cầu khác nhau của người xem. Mỗi
gian trưng bày là một câu chuyện lớn phản ánh cuộc sống muôn màu muôn vẻ
của đồng bào các dân tộc Việt Nam.Hiện vật được trưng bày trong bảo tàng rất
phong phú, từ y phục, đồ trang sức, vật dụng quen thuộc trong sinh hoạt hàng
ngày của các dân tộc như gùi, dao, cuốc, nông cụ... Mỗi hiện vật trong bảo tàng
đều có phụ đề ghi rõ tên gọi, nguồn gốc xuất xứ, tư liệu tham khảo. Các sinh
hoạt tinh thần, tôn giáo, tín ngưỡng như ma chay, cưới hỏi được thể hiện dưới
những thước phim video sinh động và cuốn hút, có tác dụng phổ biến kiến thức
rất hiệu quả. Các hiện vật ở đây được trang trí thật đơn giản, không cầu kỳ, để
người xem có thể cảm thụ nhiều nhất cái hay, cái đẹp, cái tinh tế của mỗi hiện
vật rất bình dị, đời thường. Khách được tham quan các hiện vật được trưng bày
tại khu trưng bày thường xuyên, khu trưng bày chuyên đề, khu trưng bày lưu
động và khu trưng bày ngoài trời. Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam còn là điểm
dã ngoại ngoài trời thú vị đối với những gia đình có con nhỏ trong những ngày
cuối tuần. Khu trưng bày ngoài trời với những mẫu nhà đặc trưng của mỗi dân
tộc thực sự là nét sinh động cho việc học tập, nghiên cứu của các em học sinh
cũng như những người nghiên cứu, tìm hiểu về phong tục, tập quán của các dân
tộc. Hiện tại, bảo tàng mới dựng được 9 công trình kiến trúc dân gian cùng một
số hiện vật lớn như nhà rông của người Ba Na, nhà sàn dài của người Ê Đê, nhà
trình tường của người Hà Nhì... Giữa các ngôi nhà là những lối đi nhỏ bên
những con suối uốn khúc, những cây cầu nhỏ tạo không gian và phong cảnh rất
32

33. gần gũi với đời sống của từng tộc người Việt Nam. Đến đây, du khách không chỉ
tham quan, giải trí mà còn nghiên cứu, tìm hiểu về các dân tộc, bản sắc văn hóa
của từng dân tộc cũng như giá trị truyền thống chung của các dân tộc.
Tiểu kết chương 1:
Có thể nói, các bảo tàng Quốc gia ở Hà Nội đã trở thành một phần không
thể thiếu trong đời sống văn hoá tinh thần của các tầng lớp nhân dân trong nước
và là những địa chỉ tham quan rất đáng ghi nhớ của khách đến du lịch Hà Nội.
Trong quá trình hình thành và phát triển, các bảo tàng Quốc gia Hà Nội đã tự
khẳng định mình trong tiến trình đi lên của xã hội và đã gặt hái được nhiều
thành công. Mỗi bảo tàng đều đạt được những thành tựu nhất định góp phần
nâng cao dân trí, bồi dưỡng và khơi dậy niềm tự hào dân tộc trong các tầng lớp
nhân dân. Tuy vậy, các bảo tàng còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình hoạt
động, mỗi bảo tàng đều có những khó khăn riêng. Nhìn chung, hệ thống bảo
tàng Quốc gia Hà Nội vẫn chưa thích ứng được các yêu cầu đa dạng do cuộc
sống đặt ra trong cơ chế thị trường. Chính vì vậy mà hoạt động của nhiều bảo
tàng còn kém hiệu quả về mặt xã hội và điều này ảnh hưởng đến sự phục vụ
khách tham quan du lịch. Tuy nhiên, bảo tàng vẫn đóng vai trò quan trọng trong
cuộc sống hàng ngày và trong sự phát triển của ngành du lịch Thủ đô đúng như
ông Trần Hoàn, khi còn là Bộ trưởng Bộ Văn hoá-Thông tin đã nhận định
“Trong hoạt động văn hoá-nghệ thuật, hoạt động của các bảo tàng có vị trí hết
sức quan trọng. Đảng, nhà nước, lãnh đạo Bộ luôn luôn khẳng định bảo tàng là
một thiết chế văn hoá không thể thiếu trong xã hội hiện tại”.
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG KHAI THÁC DU LỊCH TẠI MỘT SỐ BẢO
TÀNG QUỐC GIA Ở HÀ NỘI
33

34. 2.1 Khách tham quan bảo tàng và nhu cầu của khách tham quan
bảo tàng:
Khách tham quan đến bảo tàng để đáp ứng rất nhiều nhu cầu khác nhau:
một số người chỉ muốn tìm kiếm thông tin hay đơn giản là nơi để gặp gỡ bạn bè,
nơi đưa khách hoặc trẻ em đến vào những ngày nghỉ; một số người lại có nhu
cầu tìm hiểu những nét đặc sắc nhất của một vùng miền, muốn tìm một cảm giác
hay một tâm thức về bản sắc…Tìm ra những hoạt động để thỏa mãn những nhu
cầu đó và những lợi ích mà hoạt động đó đem lại giúp đáp ứng nhu cầu của
khách tham quan một cách chính xác hơn.
Bảo tàng hãy tự hỏi mình những câu hỏi sau:
Bảo tàng có nhiệm vụ gì?
Toàn bộ những “sản phẩm” hay những “dịch vụ” mà bảo tàng cung cấp là gì?
Bảo tàng liệu có những điểm thực sự khác biệt, hấp dẫn không?
Liệu địa điểm và giá vé của bảo tàng có chấp nhận được không?
Khách tham quan có biết nhiều về bảo tàng của bạn không? Họ biết như
thế nào? Qua những kênh nào?
Họ có nói tốt về bảo tàng của bạn không? Họ có hài lòng về nó không?
Sau đó cần tìm ra các hình thức hoạt động và chất lượng dịch vụ, cũng
như kinh nghiệm để đáp ứng người sử dụng. Bảo tàng phải quyết định xem
những hoạt động nào có thể cung cấp một cách tốt nhất cho người sử dụng trong
chừng mực những tiềm lực mà bảo tàng bạn có. Nghiên cứu tốt những vấn đề
này sẽ giúp ta có những thông tin để đi đến những quyết định và có những thay
đổi hợp lý. Nhiều người đến bảo tàng nhưng không tham quan. Họ có thể yêu
cầu thông tin qua điện thoại, thư hoặc có nhu cầu mua hàng hóa từ các shop của
bảo tàng gửi qua đường bưu điện, họ có thể gặp gỡ bạn bè bên ngoài bảo tàng
bởi đó là một địa diểm có ý nghĩa hoặc đơn giản họ coi đó là nơi có phong cảnh
34

35. đẹp. Nó có thể phục vụ người sử dụng với tính chất tượng trưng để đem đến cho
học một cảm giác về vị thế văn hóa.
Đối tượng bảo tàng phục vụ là khách, trong đó khách tham quan chiếm
một lượng không nhỏ. Trước hết phải làm rõ đối tượng này sau đó là nhu cầu cụ
thể của từng bộ phận trong số họ.
Nếu chia theo địa lý, khối khách tham quan gồm hai bộ phận quan trọng.
Một là khách trong nước, đây là nguồn khách lớn. Trong hơn 80 triệu dân sẽ có
nhiều người muốn tìm hiểu về đất nước, lịch sử, văn hóa, phong tục tập quán của
chính dân tộc mình nên các bảo tàng sẽ là mục tiêu hướng tới của họ, đó chính là
những người nông dân,công nhân, công chức, sinh viên, học sinh, chiến sỹ quân
đội, cựu chiến binh…Họ đến bảo tàng với hình thức đi lẻ hay đi đoàn trong các
tour du lịch và vai trò của bảo tàng là phải đáp ứng tối đa nhu cầu của họ.
Hai là những người nước ngoài. Họ là những khách du lịch đến Việt Nam
thông qua các công ty du lịch…Đối với khách nước ngoài, việc thông tin bảo
tàng đến được với họ là cần trước tiên, có được thông tin họ mới thể hiện nhu
cầu thăm quan, tìm hiểu. Vì vậy, thông tin về bảo tàng cần được gửi tới các nhà
xuất bản lớn của các nước có liên hệ trực tiếp với Việt Nam. Khách nước ngoài
có thói quen tìm hiểu về đất nước mình sắp đến qua các cuốn sách hướng dẫn có
uy tín, họ nghiên cứu trước các điểm cần đến và khi đi du lịch họ sẽ chỉ đến các
điểm đó. Điều này càng khẳng định vai trò của của việc mang thông tin về bảo
tàng đến với khách nước ngoài. Muốn hiểu rõ hơn vai trò của bảo tàng với tập
khách này thì có thể phân chia theo ngôn ngữ của họ, tạm chia thành hai thứ
tiếng phổ biến: Anh và Pháp. Theo điều tra thống kê thì sự quan tâm đến bảo
tàng từ hai khối tiếng này là như nhau.
Khách nói tiếng Anh: Chủ yếu là khách Đức, khách Anh…thường họ là
những khách đi theo các công ty du lịch có hướng dẫn viên của công ty, cũng có
thể là khách lẻ. Khi nghiên cứu những phiếu đánh giá về bảo tàng của tập khách
35

36. nói tiếng Anh, có thể thấy rằng họ đánh giá rất cao về nội dung trưng bày của
bảo tàng, họ rất hài lòng về cách trưng bày của bảo tàng, cách sắp xếp hiện vật
cũng như về cách giải thích các phụ đề của bảo tàng. Khi được phỏng vấn, họ
nhấn mạnh hai ưu điểm lớn của các bảo tàng ở Hà Nội là tính giáo dục và tính
hiện đại. Ngoài ra, họ cũng đánh giá cao về môi trường thăm quan của các bảo
tàng đặc biệt là về yếu tố ánh sáng, không khí, nhiệt độ cũng như khả năng cung
cấp những thông tin, tư liệu của bảo tàng cho họ.
Khách nói tiếng Pháp: Đây là đối tượng khách có thành phần cơ cấu rất
đa dạng, có cả những người lớn, thanh niên, sinh viên, trẻ em. Họ đến bảo tàng
với mục đích tìm hiểu những nét tương đồng về văn hóa, tìm hiểu những giá trị
văn hóa, lịch sử của dân tộc. Những phụ nữ hay những sinh viên nữ người Pháp
rất thích thú với phần trưng bày về nghề dệt thổ cẩm hay những trang phục của
các thiếu nữ dân tộc thiểu số. Còn những khách nam giới lại thích phần trưng
bày về kiến trúc nhà ở và các phần trưng bày ngoài trời của các bảo tàng, gắn
kết với những phong tục tập quán của từng địa phương. Nhiều người khách Pháp
không chỉ đến lần đầu mà họ đã đến nhiều lần để tìm hiểu, nghiên cứu phục vụ
cho những công trình nghiên cứu của học về dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Khi
những nghiên cứu những đánh giá của họ về nội dung trưng bày cùa bảo tàng và
môi trường tham quan của bảo tàng kết quả đều ở mức khá tốt và rất tốt. Đặc
biệt họ đánh giá rất cao phần trưng bày ngoài trời và họ cũng thể hiện sự quan
tâm đặc biệt đến phần này.
Bảo tàng cũng cần chú ý đến bộ phận khách riêng lẻ, được biết đến ở Việt
Nam như những khách “balô”, họ thường xuyên liên hệ với các nhà hàng, khách
sạn nhỏ, vì vậy việc liên hệ trực tiếp với nhà hàng, khách sạn nhỏ phải được
triển khai tích cực.
Bảo tàng phải coi “khách tham quan là một tài sản có giá trị cao biết sinh
lời”. Để làm rõ thêm vai trò của bảo tàng đối với khách du lịch thì phải nhìn
nhận rằng có một hiện tượng chung ở các bảo tàng hiện nay là chất lượng công
36

37. chúng không đều, khách đến thăm quan bảo tàng thuộc nhiều thành phần xã hội
khác nhau. Nếu lấy tiêu chí trình độ học vấn để phân loại, ta có thể chia khách
thăm quan ra thành hai nhóm đối tượng sau:
Khách có trình độ học vấn cao: Loại khách này bao gồm các nhà khoa học,
chuyên gia nghiên cứu, cán bộ giảng dạy đại học, sau đại học, nghiên cứu
sinh…đến sinh viên các trường đại học, cao đẳng. Có thể thấy, với loại đối
tượng này tính mục đích của họ đên thăm bảo tàng là rất rõ ràng. Họ đến tìm
hiểu, nghiên cứu, kiểm nghiệm những tri thức, những quy luật tự nhiên và lịch
sử, các thành tựu văn hóa, khoa học và công nghệ thông qua các hiện vật, sưu
tập hiện vật được trưng bày hệ thống có giá trị khoa học và nhận thức cao.
Không chỉ quan tâm tới các nguồn sử liệu, bằng tri thức và sự nghiêm túc, họ có
những nhận xét, cảm thụ tinh tế từ quy hoạch, kiến trúc, kỹ thuật, kỹ xảo trong
hình thức trưng bày đến những nội dung và y tưởng mà bảo tàng thể hiện. Đôi
khi họ đưa ra những gợi ý gợi mở những vấn đề mới mẻ, bổ ích, cụ thể có tính
thuyết phục liên quan đến công tác quản lý và các hoạt động khoa học của bảo
tàng từ việc nghiên cứu, sưu tập, chọn lọc các tài liệu, hiện vật, trưng bày các
bài viết giới thiệu cho đến từng dòng chữ, màu sắc trên chú thích. Loại khách
này thường ít có nhu cầu hướng dẫn, họ thích đi xem tự do và thích chọn những
vấn đề ưu tiên cần xem xét trước,có liên quan đến chuyên môn của họ hoặc đơn
giản chỉ là nhu cầu muốn hiểu biết về một vấn đề nào đó…
Loại khách có trình độ văn hóa nhất định: Đây là đối tượng có thành phần
đông đảo nhất, chiếm tỷ lệ lớn trong xã hội, họ là những công nhân, nông dân,
học sinh…và là những người lao động thuộc nhiều ngành kinh tế khác nhau…
nhu cầu chính của nhóm này là đến thăm bảo tàng được coi như là một cơ hội để
có thêm hiểu biết về lịch sử văn hóa của đất nước, của dân tộc, có tác dụng nâng
cao lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc ở họ. Ngoài ra, với nhóm đối tượng
này, đến thăm quan bảo tàng còn với mục đích giải trí, thư giãn.Họ thường tổ
37

38. chức đông đảo, đi theo đoàn, luôn cần có nhu cầu hướng dẫn. Động cơ lôi cuốn
thúc đẩy họ đến với bảo tàng thông qua các phương tiện thông tin đại chúng,
qua lời kể của bạn bè, qua các tờ quảng cáo của các bảo tàng…cũng có người
đến với bảo tàng do tò mò hoặc đi cho biết hay đi theo chương trình, theo kế
hoạch thăm quan, học tập đã định sẵn…
Theo mục đích, có thể chia các loại khách sau:
• Những khách thăm tự tìm có động cơ tích cực
• Khách thăm ngẫu hứng không có động cơ tích cực, có tính ngẫu hững
• Khách đi theo đoàn (động cơ cá nhân không có vai trò gì)
• Những khách tham quan nghiên cứu, những người có sẵn một mục đích
đặc biệt, và những khách tham quan để giải trí.
• Những khách tham quan riêng lẻ (gồm những người đi một mình cũng
như những người đi nhóm nhỏ không dưới danh nghĩa gì), những người
có tổ chức hoặc dưới một danh nghĩa nào đó.
Các thành phần (yếu tố) trong lực hút (lực hấp dẫn) khách tham quan bảo tàng:
- Đặc điểm kiến trúc ngôi nhà bảo tàng.Kiến trúc ngôi nhà đẹp, dễ tìm đến,
dễ tiếp cận.
- Sự hấp dẫn của các bộ sưu tập hiện vật mà công chúng tùy theo sở thích, học
vấn và những mục đích khám phá, hiểu biết cho riêng mình. Sự trưng bày hấp dẫn,
những sưu tập hiện vật thú vị và dễ hiểu, chú thích rõ ràng bối cảnh trưng bày thích
hợp và độc đáo để thỏa mãn sự mong muốn của khách tham quan.
- Những tiện nghi nghỉ ngơi và đáp ứng nhu cầu thường nhật phục vụ tốt nhất
cho các đối tượng khác nhau để thỏa mãn nhu cầu chính của khách tham quan.
- Các hoạt động của bảo tàng được đưa ra đúng thời điểm và độc đáo như lễ
hội, trình diễn về lịch sử hoặc ngành nghề, văn hóa truyền thống, những trưng bày
chuyên đề, trưng bày các bộ sưu tập mới phát hiện để thu hút khách tham quan.
38

39. - Một chuyến tham quan bảo tàng là sự cảm nghiệm toàn diện tất cả các yếu
tố. Nhà vệ sinh bẩn thỉu, đội ngũ nhân viên thiếu kiến thức hoặc những thông tin
nghèo nàn sẽ làm hỏng chuyến tham quan và đem lại cảm giác nặng nề giống
như cảm giác ta gặp phải tham quan những hiện vật bảo tàng nghèo về nội dung
vậy. Nhân viên bảo tàng nên suy nghĩ về vấn đề làm thế nào để cải thiện mọi
mặt chuyến tham quan cho khách. Thông thường khách sẽ quan tâm đến một số
vấn đề chính sau:
Bảng 3:Những vấn đề chính du khách quan tâm khi đến bảo tàng
STT Vấn đề khách
quan tâm
Yêu cầu cụ thể
1 Vị trí, kiến trúc,
khả năng tiếp cận
- Có dễ dàng nhận ra bảo tàng? Kiến trúc bảo tàng đặc
sắc?
- Khách tham quan đến với bảo tàng bằng cách nào?
Đường vào có thể thiết kế dễ dàng? Phương tiện giao
thông công cộng có sẵn? Hoặc bảo tàng có thể cung cấp
phương tiện giao thông cho họ không? Có nơi đỗ xe đủ
rộng và thiết kế thích hợp không?
- Tới bảo tàng, đi bộ từ bến xe bus hoặc nơi đỗ xe có dễ
dàng, thoải mái không, thậm chí cho cả người già, trẻ nhỏ
và người tàn tật?
- Khách du lịch có được bảo vệ trước sự quấy rầy của
những người bán lưu niệm, những người lái taxi…
2 Mua vé tham quan
- Bảo tàng có chỉ dẫn cụ thể về giá vé, nơi mua vé…
- Phòng bán vé có được thiết kế đẹp mắt
- Chiếc vé tham quan cần phải in đẹp và hấp dẫn, giá vé in
rõ ràng. Có thể nói, đối với khách tham quan, người bán
vé là quan trọng nhất. Bảo tàng sẽ được đánh giá cao qua
sự thân thiện và năng lực của người bán vé. Người bán vé
cần được đào tạo kỹ càng để luôn sẵn sàng mỉm cười với
39

40. khách và chào đón họ, trả lời những câu hỏi thông thường
của khách hoặc hướng dẫn họ tới bàn thông tin
3. Giờ mở cửa
- Bảo tàng có thể mở cửa vào những thời gian thuận lợi
với tất cả đối tượng khách tham quan. Có những bảo tàng
mở cửa vào những thời điểm thuận lợi cho nhân viên, mở
cửa theo giờ hành chính mà quên rằng rất nhiều người
phải làm việc suốt ngày và chỉ có thể đi tham quan bảo
tàng vào buổi tối hoặc những ngày nghỉ.
4. Phòng để hành lý
Bảo tàng cần có những phòng để hành lý để khách yên
tâm gửi: túi, áo khoác và họ sẽ cảm thấy thoải mái như ở
nhà và sự tin cậy với bảo tàng được nâng cao.
5. Định hướng tâm lý
khách
Khi khách tham quan rời những khu phố náo nhiệt, họ cần
có chút thời gian thư giãn để thực sự trải nghiệm khi tham
quan bảo tàng. Cũng rất bổ ích nếu ta xem xét cách thiết
kế của các ngôi đền thờ ở nhiều nơi trên thế giới. Chúng
thường có một khoảng sân ở lối vào vườn hoặc tiền sảnh,
nơi người đi lễ lấy tâm trạng bình an trước khi bước vào
chính diện. Thiết kế và “tâm trạng” của tiền sảnh bảo tàng
sẽ có tác động tích cực đến tâm trạng của người xem khi
họ tham quan bảo tàng.
6 Định hướng cho
chuyến tham quan
của khách
Trước khi tham quan hệ thống trưng bày, khách cần phải
biết xem bảo tàng có những gì, những điểm nổi bật, thời
gian của tham quan trong bao lâu? Nếu có thể thì bảo tàng
nên phát cho tất cả khách tham quan một tờ giới thiệu
kèm theo vé tham quan trong đó cớ sơ đồ bảo tàng và
miêu tả ngắn gọn hệ thống trưng bày, liệt kê những hiện
vật quan trọng nhất. Cũng cần phải có một sơ đồ trình bày
rõ ràng đặt ngay tại cửa ra vào và môt bảng chỉ dẫn lớn
hướng dẫn về đường đi lối lại trong bảo tàng.
Trước khi tham quan hệ thống trưng bày, khách cũng
quan tâm họ sẽ lĩnh hội được những thông tin gì? Mỗi
một bảo tàng nên có phòng trưng bày định hướng, phòng
40

41. 7 Định hướng tri
thức
này cho khách biết họ sắp sửa được xem gì, gợi ý cho
khách xem như thế nào, tập trung vào những vấn đề gì?
Một phòng trưng bày với mục đích định hướng khách
tham quan có thể khuyến khích khách nhìn nhận hệ thống
trưng bày bảo tàng với nhiều quan điểm khác nhau. Bằng
việc thay đổi phòng trưng bày định hướng trong một
chừng mực nào đó có thể thay đổi cảm nhận của khách về
những hiện vật được trưng bày trong bảo tàng.
8 Đội ngũ cán bộ
bảo tàng
- Cán bộ bảo tàng là yếu tố quan trọng nhất đối với sự
cảm nhận của khách tham quan trong một chuyến tham
quan. Tùy thuộc vào sự thân thiện, chỉnh tề và thái độ sẵn
sàng giúp đỡ khách của nhân viên bảo tàng mà bảo tàng
được đánh giá cao hay thấp: Ví dụ: Nhân viên trực tại
cổng bảo tàng có ăn mặc gọn gàng và sẵn sàng giúp đỡ
khách, trả lời câu hỏi của khách? Kiến thức và trình độ
ngoại ngữ, xử lý tình huống của thuyết minh viên?
9. Cách trưng bày và
chỉ dẫn
Các phòng trưng bày nên được thiết kế tham quan theo
một trình tự nhất định để khách dễ dàng theo dõi: dùng
các barie cản đường, dùng ánh sáng tập trung để thu hút
tầm nhìn, các mũi tên chỉ dẫn, các panô được đánh số.
Khách sẽ nhanh chóng nhàm chán nếu trong bảo tàng chỗ
nào cũng giống chỗ nào. Bằng các thủ pháp thay đổi mặt
sàn, phong cách trưng bày, độ cao trần nhà…Nhà thiết kế
bảo tàng có thể giữ cho khách luôn năng động và cảm
thấy thú vị.
10 Khu vực ăn uống
Chất lượng đồ ăn thức uống của bảo tàng, sự tiện lợi, thái
độ phục vụ của nhân viên là vấn đề vô cùng quan trọng
đối với sự cảm nhận của khách về chuyến tham quan của
họ.
Tưởng chừng đây là một phần nhỏ nhưng nhà vệ sinh rất
quan trọng đặc biệt với khách nước ngoài. Nhà vệ sinh
41

42. 11 Nhà vệ sinh phải được thiết kế ở những vị trí thuận lợi và luôn giữ
sạch sẽ.
12 Chỗ ngồi
Nên có nhiều điểm đặt ghế cho khách tham quan nghỉ
chân trong bảo tàng. Tất cả mọi người cần được bảo tàng
đón tiếp tử tế và đều có thể sử dụng cơ sở vật chất của bảo
tàng.
13. Việc chụp ảnh
Một số bảo tàng không cho phép khách tham quan chụp
ảnh. Tuy nhiên, việc có vài bức ảnh kỷ niệm về chuyến
tham quan làm tăng thêm sự thích thú của khách với bảo
tàng. Tờ gấp giới thiệu về bảo tàng nên ghi rõ được phép
chụp ảnh hay không (hoặc được phép chụp không dùng
chân máy, không dùng đèn flash vì có thể gây khó chịu
cho khách tham quan khác) nhưng chỉ sử dụng những bức
ảnh cho mục đích cá nhân. Những bức ảnh dùng cho mục
đích in ấn hoặc thương mại hóa phải được sự đồng ý của
bảo tàng.
14 Các cửa hàng bán
đồ lưu niệm
Các cửa hàng bán đồ lưu niệm dù lớn hay nhỏ cũng đóng
góp một phần quan trọng cho sự thành công của bảo tàng
và tác động đến cảm nhận của khách. Các mặt hàng đặc
trưng, giá cả phù hợp, nhân viên chu đáo, lịch sự, nhiệt
tình…
Bảo tàng cũng là một bộ phận của tài nguyên du lịch. Khi bộ phận tài
nguyên này được khai thác, lợi ích mang lại cho cả ba phía: khách du lịch, cơ
quan tổ chức du lịch và chính các bảo tàng. Bảo tàng là nơi có những điều kiện
để du khách giải trí và mở rộng sự hiểu biết. Thông qua các hiện vật trưng bày,
du khách có thêm kiến thức về lịch sử, văn hóa, con người Việt Nam. Qua đó,
nền văn hiến của ta được nhiều bạn bè quốc tế biết đến. Các bảo tàng làm cho
chuyến du lịch được cân bằng giữa việc tham quan các danh lam thắng cảnh tự
nhiên và môi trường nhân văn. Thúc đẩy nội lực của ngành bảo tàng để kịp trình
độ của khu vực cũng như trên thế giới. Bảo tàng thu hút ngày càng nhiều du
42